2 Epoka oświecenia- „wiek rozumu”
podręcznik, str. 8-15
1. Oświecenie jako nurt kulturowy w Europie od końca XVII do początków XIX wieku ( po nim nastąpił romantyzm) ; w Polsce oświecenie od połowy XVIII wieku
oświecenie jako „wiek rozumu”- rozum jako narzędzia poznania i źródło wiedzy oraz instrument krytyki
nacisk na rozwój nowoczesnego szkolnictwa ( akademie nauk, nauka języków nowożytnych, nauk ścisłych, geografii, historii,
krytyka religii
naukowe poszukiwania, eksperymenty
2. Postęp naukowo-techniczny:
a. nauki ścisłe:
- prawo powszechnego ciążenia- Izaak Newton
- skład wody i powietrza, zasada zachowania masy w reakcjach chemicznych- Antoine Lavoisier
- klasyfikacja gatunków roślin i zwierząt- Karol Linneusz
- skala pomiaru temperatury- Anders Celsjusz
- zjawisko elektryczności, piorunochron- Benjamin Franklin
- ogniwo galwaniczne- Alexander Volta
b. rozwój techniki:
- parowy silnik tłokowy - James Watt 1763
- „latające czółenka”- John Kay
- mechaniczne krosno- Edmund Cartwright
- balon na ogrzane powietrze- Joseph i Jacques Montgolfier
- parowiec- Robert Fulton
3. Epoka oświecenia- wiek filozofów
filozofowie oświecenia:
- Wolter ( Francois Marie Arouet Voltaire) - „król filozofów'- deista, walczył z fanatyzmem religijnym, nietolerancją
- Karol Monteskiusz- zasada trójpodziału władzy ( wykonawcza, ustawodawcza, sądownicza)
- Jan Jakub Rousseau- krytyk monarchii, autor „Umowy społecznej”, w której uważał, że podstawą sprawowania władzy jest umowa między rządzącymi i obywatelami
- Immanuel Kant- człowiek jako twórca norm moralnych
- John Locke- umysł ludzki od chwili narodzin to czysta karta „tabula rasa”, człowiek zdobywa wiedzę i umiejętności dzięki doświadczeniu i zmysłom
- Adam Smith- liberalizm gospodarczy
b. kierunki filozoficzne;
- empiryzm- John Locke, wiedza człowieka płynie z doświadczenia
- racjonalizm- Wolter, Denis Diderot- najważniejszy rozum, osiągnięcia nauki i techniki może wykorzystać w pełni człowiek rozumny
Wielka Encyklopedia Francuska 28 tomów lata 1751-66, całość 35 tomów - 72 tys. haseł, 28 tys. tablic pod red. Diderota i encyklopedyści
krytyka Kościoła:
- deiści - Bóg jako stworzyciel świata, lecz nie interweniuje w jego istnienie
- ateiści - zaprzeczenie istnienia Boga, świat powstał z materii
krytyka absolutyzmu i przywilejów stanowych arystokracji
ruch wolnomularstwa - masoneria
- przedstawiciele bogatego mieszczaństwa i arystokracji,
- tajny ruch etyczny o rozbudowanych strukturach organizacyjnych ( loże, trójkąty)
- rozbudowana symbolika i rytuały, praca nad sobą, nacisk na etykę , kult rozumu
- charakter metafizyczny, często ezoteryczny,
- kult człowieka i ludzkości, stąd potępieni przez kościół,
- symbole masońskie:
Cyrkiel - symbol mądrości, wiedzy, rozumu, twórczych i aktywnych sił Boga i człowieka
Węgielnica - symbolizuje równowagę i szczerość,
- dewiza: wolność, równość, braterstwo
g. salony literackie- dyskusje uczonych, odczyty dzieł literackich, prezentacja dzieł sztuki, eksperymenty naukowe, - salon pani Lespinasse w Paryżu, Barbara Sanguszkowa- w Warszawie
h. początki prasy- angielski The Spektator
4. Sztuka oświecenia:
a. styl rokoko- początek XVIII w., ornament rocaille ( muszla), małe formy artystyczne, zdobienia, zabytki : pałac Zwinger w Dreźnie, Sanssouci w Poczdamie
b. klasycyzm- powrót do wzorów antycznych, od połowy XVIII w., odkrycie Pompejów i Herkulanum, kościół św. Magdaleny w Paryżu, Brama Brandenburska,