Klaudyna Kopała,

Wstęp do psychologii,

Religioznawstwo, I rok,

Uniwersytet Jagielloński

„Buddyzm Karma Kagyu a konsumpcjonizm”

Kraków, 2011

1. Streszczenie

W poniższej pracy zostaje przedstawiona definicja konsumpcjonizmu oraz hipoteza pracy, następnie podane zostają okoliczności wykonanego badania empirycznego w formie ankiety. W kolejnej części pracy przedstawione zostają wyniki badań. W zakończeniu zaś na podstawie przedstawionych wyników badań zostaje zweryfikowana hipoteza.

2. Wprowadzenie

Niniejsza praca empiryczna opiera się na ankiecie przeprowadzonej u środowisku buddystów szkoły Karma Kagyu. Dotyczy ona zagadnienia konsumpcjonizmu, rozumianego w niniejszej pracy jako postawa polegająca na hedonizmie materialistycznym, czyli czerpaniu przyjemności z konsumpcji dóbr materialnych i usług (zwłaszcza oferowanych przez najbardziej popularne, zachodnie firmy i koncerny) w sposób nieusprawiedliwiony faktycznymi potrzebami ani kosztami ekologicznymi, społecznymi i indywidualnymi.

Punktem wyjściowym dla pracy jest stwierdzenie Judith Simmer-Brown z Naropa University w Boulder (stan Colorado, USA), iż „buddyzm (…) jest skarbnicą wartości mogących powstrzymać narastające upojenie konsumpcją” . Podstawowym podręcznikiem, przedstawiającym przekaz nauk buddyjskich w ujęciu szkoły Karma Kagyu jest książka lamy Olego Nydahla „Jakimi rzeczy są”. O. Nydahl stwierdza tamże, iż pożądanie jest jedną z „trzech trujących emocji”, co oznacza, iż przywiązywanie nadmiernej uwagi do pragnienia posiadania nie sprzyja dążeniom buddystów.

Hipotezą, którą będę starała się zweryfikować na podstawie wyników ankiety, jest założenie, iż buddyści szkoły Karma Kagyu nie są konsumpcjonistami według wyżej sformułowanej definicji.

Wspomniane badanie empiryczne zostało przeprowadzone 15 stycznia 2011 roku w ośrodku buddyjskim Karma Kagyu w Krakowie przy ul. Stattlera 5 przed oraz po wieczornej medytacji. W badaniu tym, w formie ankiety, udział wzięło 18 respondentów. Odpowiedzieli oni na 33 pytania (pusty formularz ankiety zostaje załączony do mojej pracy), dotyczące ich religijnej aktywności (Część I - Pytania wstępne), wpływu buddyzmu na relacje międzyludzkie (Część II - Pytania o wpływ buddyzmu na relacje międzyludzkie), wpływu buddyzmu na życie codzienne (Część III - Pytania o wpływ buddyzmu na funkcjonowanie codzienne) oraz wpływu buddyzmu na poglądy polityczne związane z Tybetem (Część IV - Pytania o wpływ buddyzmu na poglądy polityczne). Pośród respondentów, tylko jedna osoba nie uważa się za buddystę w szkole Karma Kagyu. W badaniu wzięło udział 10 mężczyzn oraz 8 kobiet. Wszystkie ankietowane osoby były pełnoletnie, 5 z nich było w wieku pomiędzy 18. a 29. rokiem życia, 5 - pomiędzy 30. a 40. rokiem życia, zaś 8 było powyżej 40. roku życia. W ankiecie wzięły udział osoby losowe, które przebywały w trakcie przeprowadzania badań w ośrodku i zgodziły się na wypełnienie formularzy.

3. Wyniki badań

3.1. CZĘŚĆ I - PYTANIA WSTĘPNE

Pytania	Odpowiedzi
01. Jak długo wie Pan/Pani o istnieniu szkoły Karma Kagyu?	2, 3, 3, 3, 5, 6, 6, 8, 9, 10, 10, 15, 16, 20, 22, 24, 27, 27 (lat)
02. Czy określa się Pan/Pani jako uczeń w szkole Karma Kagyu?	Tak: 17 Nie: 1
03. Jak długo określa się Pan/Pani jako uczeń w szkole Karma Kagyu?	0 (nie dotyczy), 2, 2, 3, 4, 5, 5, 6, 6, 7, 9, 10, 10, 16, 19, 21, 24, 27 (lat)
04. Jak dawno temu przyjął Pan/Pani schronienie w Czterech Klejnotach w Karma Kagyu?	0 (nie dotyczy), 2, 2, 3, 3, 5, 5, 6, 6, 7, 9, 10, 10, 16, 22, 24, 27, 27 (lat)
05. Jakie elementy w systemie religijno-filozoficznym Wadżrajany są najważniejsze?	Elementy filozoficzne takie jak nastawienie do życia: 4 Elementy rytualne (medytacja, praca z jidamami): 9 Oba powyższe na równi: 3 Inne - jakie: 1 (Pomaganie innym istotom) Nie dotyczy: 1
06. Jak często uczęszcza Pan/Pani do ośrodka Karma Kagyu?	Kilka razy w tygodniu: 8 Raz w tygodniu: 2 Rzadziej niż raz w tygodniu: 8

3.2. CZĘŚĆ II - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA RELACJE MIĘDZYLUDZKIE

Pytania	Odpowiedzi
01. Czy w Pana/Pani najbliższym otoczeniu (partner, rodzina, grono przyjaciół) pojawiają się osoby należące do szkoły Karma Kagyu?	Tak: 17 Nie: 1
02. Czy sanga (społeczność buddyjska) ma duże znaczenie w Pana/Pani życiu codziennym?	Tak: 15 Nie: 3
03. Jaki ma Pan/Pani stosunek do innych religii niż buddyzm?	Darzę je szacunkiem: 14 Toleruję je: 3 Są mi obojętne: 0 Nie toleruję ich: 0 Nie darzę ich szacunkiem: 0 Inny stosunek - jaki: 1 (Niektóre darzę szacunkiem, inne tylko toleruję) Respondenci zwrócili uwagę, iż szacunek i tolerancja nie dotyczą islamskiego dżihadu.
04. Jaki ma Pan/Pani stosunek do innych szkół buddyjskich?	Darzę je szacunkiem: 17 Toleruję je: 1 Są mi obojętne: 0 Nie toleruję ich: 0 Nie darzę ich szacunkiem: 0
05. Jaka jest reakcja innych grup religijnych/wyznań występujących w Polsce na Pana/Pani przynależność do Karma Kagyu?	Przyjazna: 2 Uprzejma: 12 Obojętna: 1 Zimna: 1 Agresywna: 0 Brak pasującej odpowiedzi: 2
06. Czy reinkarnacja ma dla Pana/Pani znaczenie w relacjach z ludźmi, odczuwa Pan/Pani relacje przez pryzmat poprzednich wcieleń?	Tak: 6 Nie: 5 Różnie: 6 Brak pasującej odpowiedzi: 1
07. Czy w związku z reinkarnacją, stara się Pan/Pani zachować ze swojej strony zdrową relację z byłymi partnerami życiowymi?	Tak: 12 Nie: 0 Różnie: 3 Nie dotyczy (nie mam byłego partnera): 0 Brak pasującej odpowiedzi: 3
08. Czy często zmienia Pan/Pani partnerów życiowych?	Tak: 3 Nie: 11 To nie zależy ode mnie: 4

3.3. CZĘŚĆ III - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA FUNKCJONOWANIE CODZIENNE

Pytania	Odpowiedzi
01. Jak radzi sobie Pan/Pani z tzw. „trzema trującymi emocjami” (pożądanie, gniew, ignorancja) pod wpływem światopoglądu buddyjskiego?	Rzadziej im ulegam: 14 Brak wpływu: 2 Częściej im ulegam: 1 Brak pasującej odpowiedzi: 1
02. Czy uważa Pan/Pani siebie za osobę emocjonalnie samoświadomą?	Tak: 16 Nie: 1 Inna odpowiedź: 1 (W połowie)
03. Czy uważa Pan/Pani samoświadomość w codziennym życiu za ważny element rozwoju?	Tak, ma duże znaczenie: 14 Tak, raczej ma znaczenie: 4 Jest obojętna: 0 Nie, raczej nie ma znaczenia: 0 Nie, nie ma żadnego znaczenia: 0
04. Czy określa się Pan/Pani jako:	Oportunista: 0 Konformista: 2 Nonkonformista: 9 Trudno powiedzieć: 7
05. Czy Pana/Pani zdaniem buddysta powinien być:	Oportunistą: 0 Konformistą: 0 Nonkonformistą: 6 Obojętne: 12
06. Czy utożsamia się Pan/Pani bardziej ze	Społeczeństwem zachodnim/europejskim: 13 Społeczeństwem azjatyckim: 2 Z żadnym z nich: 1 Różnie: 2
07. Czy buddyzm ogranicza wpływ konsumpcjonizmu (w Pana/Pani rozumieniu tego terminu) na Pana/Pani życie?	Tak: 9 Trudno powiedzieć: 3 Nie: 6
08. Czy buddysta według Pana/Pani może ulegać konsumpcjonizmowi (w Pana/Pani rozumieniu tego terminu)?	Tak, powinien: 1 Tak, może: 5 Trudno powiedzieć: 6 Raczej nie powinien: 3 Nie, nie powinien: 2 Brak pasującej odpowiedzi: 1
09. Czy robi Pan/Pani zakupy w centrach handlowych i supermarketach?	Tak, zawsze: 2 Tak, czasami: 13 Tak, rzadko: 3 Nie, nigdy: 0
10. Czy ogląda Pan/Pani reklamy telewizyjne lub przegląda reklamy na portalach internetowych?	Tak, zawsze: 1 Tak, czasami: 3 Tak, rzadko: 7 Nie, zawsze celowo ich unikam: 7
11. Czy zależy Panu/Pani na przedmiotach produkowanych przez znane firmy (ubraniach, jedzeniu itp.)?	Tak, staram się kupować takie przedmioty: 0 Tak, w niektórych przypadkach: 12 Nie zwracam uwagi: 4 Nie, kupuję tylko przedmioty nieznanych firm: 2
12. Czy kupuje Pan/Pani przedmioty „Made In China”?	Tak, staram się kupować takie przedmioty: 0 Tak, w niektórych przypadkach: 15 Nie zwracam uwagi: 3 Nie, nie kupuję niczego wytworzonego w Chinach: 0
13. Czy jada Pan/Pani w barach szybkiej obsługi pochodzenia zachodniego (McDonald's, KFC itp.)?	Tak, przy każdej okazji: 0 Tak, czasami: 5 Tak, rzadko: 11 Nie, nigdy: 2
14. Czy jada Pan/Pani w barach wegetariańskich lub z kuchnią indyjską/japońską?	Tak, przy każdej okazji: 2 Tak, czasami: 8 Tak, rzadko: 7 Nie, nigdy: 1
15. Jeśli chodzi Pan/Pani do kina, to preferuje produkcje	Hollywoodzkie i inne superprodukcje: 2 Amerykańskie kino niezależne: 0 Europejskie kino: 7 Inne; jakie: 8 (Dobre, interesujące, dobre, różne, różne, różne, różne, wybranych reżyserów) Nie chodzę: 1

3.4. CZĘŚĆ IV - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA POGLĄDY POLITYCZNE

Pytania	Odpowiedzi
01. Czy czuje Pan/Pani solidarność z Tybetańczykami jako wyznawcami buddyzmu?	Tak: 10 Raczej tak: 3 Raczej nie: 5 Nie: 0
02. Czy sytuacja polityczna Tybetańczyków jest ważna dla Pana/Pani?	Tak: 8 Raczej tak: 5 Raczej nie: 4 Nie: 1
03. Czy brał(a) Pan/Pani udział w wykładach, manifestacjach lub innego rodzaju akcjach związanych ze wspieraniem ruchów narodowowyzwoleńczych w Tybecie?	Tak: 3 Nie pamiętam: 6 Nie: 9
04. Czy Pana/Pani zdaniem sytuacja Tybetańczyków jest bagatelizowana, ponieważ konsumpcyjny Zachód nie zyska nic na poprawie ich sytuacji?	Tak: 8 Raczej tak: 8 Nie mam zdania: 1 Raczej nie: 0 Nie: 1

4. Wnioski

Zdecydowana większość ankietowanych utożsamia się ze społeczeństwem zachodnim/europejskim. Większość respondentów uważa się za nonkonformistów, przy czym większość również twierdzi, że to obojętne, czy buddysta jest konformistą, oportunistą czy nonkonformistą. Większa część ankietowanych uważa, że buddyzm ogranicza wpływ konsumpcjonizmu na ich życie. Część badanych twierdzi, że buddyści powinni lub mogą być konsumpcjonistami, taka sama część twierdzi, że ciężko odpowiedzieć na to pytanie. Duża część respondentów czasami robi zakupy w supermarketach i centrach handlowych. Znaczna większość respondentów przegląda reklamy telewizyjne i internetowe rzadko lub stara się ich w ogóle unikać. Zgodnie z powyżej przedstawionymi wynikami badań, żadni z ankietowanych nie stara się celowo kupować przedmiotów znanych firm ani przedmiotów wyprodukowanych w Chinach. Większość respondentów częściej jada w barach wegetariańskich lub z kuchnią indyjską/japońską niż w barach szybkiej obsługi typu amerykańskiego. Respondenci zgadzają się, iż to ze względu na interesowność konsumpcyjnego Zachodu sytuacja Tybetańczyków jest bagatelizowana, większość z nich uważa polityczną sytuację Tybetańczyków za ważną w ich życiu, jednakże tylko niewielka część respondentów pamięta, że brała udział w akcjach wspierających ruchy narodowowyzwoleńcze w Tybecie. Tylko 5 z 18 ankietowanych nie odczuwa raczej solidarności z Tybetańczykami ze względu na wspólną religię.

Zgodnie z tymi informacjami, buddyści ze szkoły Karma Kagyu raczej nie są konsumpcjonistami. Żaden respondent nie uczęszcza celowo do barów typu amerykańskiego ani nie stara się kupować tylko firmowych przedmiotów. Część z nich nie przykłada uwagi do zagadnienia konsumpcjonizmu w życiu codziennym, o czym świadczy ilość odpowiedzi takich jak: „Obojętne”, „Nie zwracam uwagi”, „Trudno powiedzieć”.Spis treści

1. Streszczenie……………………………………………………………2

2. Wprowadzenie…………………………………………………………2

3. Wyniki badań ……………………………………………….................3

3.1. CZĘŚĆ I - PYTANIA WSTĘPNE………………………………..3

3.2. CZĘŚĆ II - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA RELACJE MIĘDZYLUDZKIE…………………………………………………..3

3.3. CZĘŚĆ III - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA FUNKCJONOWANIE CODZIENNE………………………………..4

3.4. CZĘŚĆ IV - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA POGLĄDY POLITYCZNE………………………………………………………...5

4. Wnioski………………………………………..……………………….6Aneks 1.

Pusty formularz ankiety

ANKIETA do pracy semestralnej na I rok Religioznawstwa UJ
Temat pracy: „Buddyzm Karma Kagyu a konsumpcjonizm”

Poniższa ankieta jest całkowicie anonimowa i posłuży do stworzenia potrzebnych do pracy statystyk. Bardzo proszę o zaznaczanie tylko jednej odpowiedzi.

METRYCZKA

PŁEĆ □ kobieta □ mężczyzna

WIEK □ poniżej 18 lat □ 18-30 lat □ 30-40 lat □ powyżej 40 lat

CZĘŚĆ I - PYTANIA WSTĘPNE

1. Jak długo wie Pan/Pani o istnieniu szkoły Karma Kagyu?
   ………………………… lat (lub jeśli mniej: …..…………………. miesięcy)

2. Czy określa się Pan/Pani jako uczeń w szkole Karma Kagyu?
   □ tak □ nie

3. (Jeśli odpowiedź na pytanie 02. brzmi „nie”, proszę pominąć to pytanie.) Jak długo określa się Pan/Pani jako uczeń w szkole Karma Kagyu?
   ………………………… lat (lub jeśli mniej: …..…………………. miesięcy)

4. (Jeśli odpowiedź na pytanie 02. brzmi „nie”, proszę pominąć to pytanie.) Jak dawno temu przyjął Pan/Pani schronienie w Czterech Klejnotach w Karma Kagyu?
   ………………………… lat temu (lub jeśli mniej: …..…………………. miesięcy)

5. Jakie elementy w systemie religijno-filozoficznym Wadżrajany są najważniejsze?
   □ elementy filozoficzne takie jak nastawienie do życia
   □ elementy rytualne (medytacja, praca z jidamami)
   □ oba powyższe na równi
   □ inne - jakie: …………………………………………………..
   □ nie dotyczy

6. Jak często uczęszcza Pan/Pani do ośrodka Karma Kagyu?
   □ kilka razy w tygodniu □ raz w tygodniu □ rzadziej niż raz w tygodniu

CZĘŚĆ II - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA RELACJE MIĘDZYLUDZKIE

1. Czy w Pana/Pani najbliższym otoczeniu (partner, rodzina, grono przyjaciół) pojawiają się osoby należące do szkoły Karma Kagyu?
   □ tak □ nie

2. Czy sanga (społeczność buddyjska) ma duże znaczenie w Pana/Pani życiu codziennym?
   □ tak □ nie

3. Jaki ma Pan/Pani stosunek do innych religii niż buddyzm?
   □ darzę je szacunkiem □ toleruję je □ są mi obojętne
   □ nie toleruję ich □ nie darzę ich szacunkiem
   □ inny stosunek - jaki: ……………………………………………………..

4. Jaki ma Pan/Pani stosunek do innych szkół buddyjskich?
   □ darzę je szacunkiem □ toleruję je □ są mi obojętne □ nie toleruję ich □ nie darzę ich szacunkiem

5. Jaka jest reakcja innych grup religijnych/wyznań występujących w Polsce na Pana/Pani przynależność do Karma Kagyu?
   □ przyjazna □ uprzejma □ obojętna □ zimna □ agresywna
   □ brak pasującej odpowiedzi

6. Czy reinkarnacja ma dla Pana/Pani znaczenie w relacjach z ludźmi, odczuwa Pan/Pani relacje przez pryzmat poprzednich wcieleń?
   □ tak □ nie □ różnie □ brak pasującej odpowiedzi

7. Czy w związku z reinkarnacją, stara się Pan/Pani zachować ze swojej strony zdrową relację z byłymi partnerami życiowymi?
   □ tak □ nie □ różnie □ nie dotyczy (nie mam byłego partnera)
   □ brak pasującej odpowiedzi

8. Czy często zmienia Pan/Pani partnerów życiowych?
   □ tak □ nie □ to nie zależy ode mnie

CZĘŚĆ III - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA FUNKCJONOWANIE CODZIENNE

1. Jak radzi sobie Pan/Pani z tzw. „trzema trującymi emocjami” (pożądanie, gniew, ignorancja) pod wpływem światopoglądu buddyjskiego?
   □ rzadziej im ulegam □ brak wpływu □ częściej im ulegam
   □ brak pasującej odpowiedzi

2. Czy uważa Pan/Pani siebie za osobę emocjonalnie samoświadomą?
   □ tak □ nie □ inna odpowiedź: ……………………………………………….

3. Czy uważa Pan/Pani samoświadomość w codziennym życiu za ważny element rozwoju?
   □ tak, ma duże znaczenie □ tak, raczej ma znaczenie □ jest obojętna
   □ nie, raczej nie ma znaczenia □ nie, nie ma żadnego znaczenia

4. Czy określa się Pan/Pani jako
   □ oportunista □ konformista □ nonkonformista □ trudno powiedzieć?

5. Czy Pana/Pani zdaniem buddysta powinien być
   □ oportunistą □ konformistą □ nonkonformistą □ obojętne?

6. Czy utożsamia się Pan/Pani bardziej ze
   □ społeczeństwem zachodnim/europejskim □ społeczeństwem azjatyckim
   □ z żadnym z nich □ różnie?

7. Czy buddyzm ogranicza wpływ konsumpcjonizmu (w Pana/Pani rozumieniu tego terminu) na Pana/Pani życie?
   □ tak □ trudno powiedzieć □ nie

8. Czy buddysta według Pana/Pani może ulegać konsumpcjonizmowi (w Pana/Pani rozumieniu tego terminu)?
   □ tak, powinien □ tak, może □ trudno powiedzieć
   □ raczej nie powinien □ nie, nie powinien
   □ brak pasującej odpowiedzi

9. Czy robi Pan/Pani zakupy w centrach handlowych i supermarketach?
   □ tak, zawsze □ tak, czasami □ tak, rzadko □ nie, nigdy

10. Czy ogląda Pan/Pani reklamy telewizyjne lub przegląda reklamy na portalach internetowych?
    □ tak, zawsze □ tak, czasami □ tak, rzadko □ nie, zawsze celowo ich unikam

11. Czy zależy Panu/Pani na przedmiotach produkowanych przez znane firmy (ubraniach, jedzeniu itp.)
    □ tak, staram się kupować takie przedmioty □ tak, w niektórych przypadkach
    □ nie zwracam uwagi □ nie, kupuję tylko przedmioty nieznanych firm

12. Czy kupuje Pan/Pani przedmioty „Made In China”?
    □ tak, staram się kupować takie przedmioty □ tak, w niektórych przypadkach
    □ nie zwracam uwagi □ nie, nie kupuję niczego wytworzonego w Chinach

13. Czy jada Pan/Pani w barach szybkiej obsługi pochodzenia zachodniego (McDonald's, KFC itp.)?
    □ tak, przy każdej okazji □ tak, czasami □ tak, rzadko □ nie, nigdy

14. Czy jada Pan/Pani w barach wegetariańskich lub z kuchnią indyjską/japońską?
    □ tak, przy każdej okazji □ tak, czasami □ tak, rzadko □ nie, nigdy

15. Jeśli chodzi Pan/Pani do kina, to preferuje produkcje
    □ hollywoodzkie i inne superprodukcje □ amerykańskie kino niezależne
    □ europejskie kino □ inne; jakie: ………………………………. □ nie chodzę

CZĘŚĆ IV - PYTANIA O WPŁYW BUDDYZMU NA POGLĄDY POLITYCZNE

1. Czy czuje Pan/Pani solidarność z Tybetańczykami jako wyznawcami buddyzmu?
   □ tak □ raczej tak □ raczej nie □ nie

2. Czy sytuacja polityczna Tybetańczyków jest ważna dla Pana/Pani?
   □ tak □ raczej tak □ raczej nie □ nie

3. Czy brał(a) Pan/Pani udział w wykładach, manifestacjach lub innego rodzaju akcjach związanych ze wspieraniem ruchów narodowowyzwoleńczych w Tybecie?
   □ tak □ nie pamiętam □ nie

4. Czy Pana/Pani zdaniem sytuacja Tybetańczyków jest bagatelizowana, ponieważ konsumpcyjny Zachód nie zyska nic na poprawie ich sytuacji?
   □ tak □ raczej tak □ nie mam zdania □ raczej nie □ nie

Dziękuję za poświęcony czas!

J. Simmer-Brown, Kryzys wywołany konsumpcjonizmem, dostęp do artykułu na łamach serwisu CyberSangha (http://www.buddyzm.edu.pl/cybersangha/page.php?id=812, data dostępu: 2011-01-18)

7

---