Temat 6: Europa jako formuła integracji politycznej i gospodarczej

W zakresie tematu mieści się spojrzenie na Europę jako przestrzeń, gdzie powstają, ewoluują i upadają rozmaite ugrupowania integracyjne.

Ugrupowanie integracyjne w dziejach Europy - związki 2 lub więcej państw powoływane na podstawie prawa międzynarodowego w celu realizacji konkretnych celów politycznych, posługujące się powołanymi w tym celu instytucjami.

1. W okresie średniowiecza ugrupowania integracyjne nie mają struktur, mają charakter tworów ponadpaństwowych , które powstają w trojaki sposób -

1. w drodze ekspansji militarnej

2. drogą koneksji dynastycznych

3. drogą sojuszy militarnych.

Ad A) Karol Wielki, Napoleon - patrz poprzednie tematy

Ad B) Dynastia Habsburgów - „niech inni toczą wojny, a Ty Austrio żeń się!” - rozprzestrzenienie się dynastii drogą koneksji

Ad C) Bloki państw w wojnie 30-letniej, Liga Święta - Rzeczpolita, Austria i Wenecja przeciwko Turkom, którego animatorem była Stolica Apostolska.

2. Od XIX wieku pojawiają się nowe koncepcje organizacyjne ugrupowań integracyjnych:

1. koncepcje imperialistyczne - podporządkowanie, zwłaszcza w Niemczech - koncepcja Mitteleuropy - i gospodarki wielkiego obszaru - koncepcje miały służyć rozwojowi Niemiec i czerpaniu korzyści z terenów Europy Środkowej. Oczywiście nie jest to koncepcja równoprawnego zintegrowania - ma ona charakter suzerenny !! ,czyli hegemon i podwładni z pewnymi pozorami reprezentacji narodowej np. pod koniec I WŚ nastąpiło powołanie przez Niemcy słabych, podporządkowanych podmiotów (np. Akt 5 Listopada).

2. kolonializm - jako szczególna forma integracji - jednostronna korzyść, ale można wskazać, że te narody, które stanowią przedmiot kolonizacji, odnoszą pewne korzyści - bezpieczeństwo, infrastruktura, etc, ale za cenę wyzysku i utraty podmiotowości politycznej.

3. Pierwsze organizacje międzynarodowe jak np. Międzynarodowy Związek Pocztowy i inne - pojawiają się wspólne cele. Pojawiają się sekretariaty instytucji międzynarodowych.

4. Integracja ekonomiczna/walutowa - Związek celny w Niemczech - unia celna na terenie drobnych państewek niemieckich. Unia Skandynawska, jak również w okresie poprzedzającym zjednoczenie Niemiec - unia walutowa

Te ugrupowania XIX wieczne mają już ambitniejsze cele, bardziej rozbudowane struktury, nie ograniczają się do konkretnych zagadnień

3. Okres międzywojenny

1. rozwój organizacji międzynarodowych - Międzynarodowa Organizacja Pracy - powołana do życia na mocy Traktatu Wersalskiego.

2. Ugrupowania integracyjne na rzecz pokoju jak: pakt Brianda Kelloga, Liga Narodów, konwencja o określeniu agresora, Pakt wschodni - Louis Barthou - pokój , bezpieczeństwo i nienaruszalność granic, pomysł upadł gdy zamordowano Ministra przy okazji zamachu na króla Jugosławii Aleksandra w Marsylii w 1934 r.

3. Ugrupowania integracyjne w zamyśle mające obalenie pokoju, stawiały one sobie za cel zniszczenie panującego porządku: Pakt Stalowy, Pakt Antykominternowski, Komintern (III Międzynarodówka).

Paradoksalnie pokój w Europie został unicestwiony dzięki zgodnemu współdziałaniu mocarstw przeciwnych pokojowi ładowi europejskiemu: III Rzeszy i ZSRR

4. Okres powojenny - zapanował nowy ład :

• nowe formy prawne (Karta Narodów Zjednoczonych)

• nowe formy instytucjonalne (Międzynarodowy Fundusz Walutowy , Bank Światowy, GATT).

Dwubiegunowy podział Europy na dwa przeciwstawne bloki implikował dualizm struktur integracji - politycznej, gospodarczej, militarnej.

1. Na Wschodzie

• integracja polityczna - początkowo w łonie Kominternu, następnie Kominformu - organizację rozwiązano w 1956 r.

• integracja gospodarcza - RWPG do 1990 (wliczając również państwa pozaeuropejskie, jak Kuba czy Wietnam)

• integracja militarna - Układ Warszawski - układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej od 1955 jako reakcja na przystąpienie Niemiec Zachodnich do NATO.

2. Na zachodzie procesy integracyjne przebiegały inaczej.

3. integracja polityczna - od 1949 Rada Europy

4. integracja militarna - Pakt Brukselski, Unia Zachodnia, Unia Zachodnioeuropejska.

5. integracja gospodarcza - OEEC - Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej - rozdzielała środki z planu Marshalla (dała początek OECD), od 1952 Europejska Wspólnota Węgla i Stali, od 1957 EWG

5. lata `60 XX wieku

1. Plan Foucheta - był ministrem spraw zagranicznych Francji - dążył do ustanowienia stałych konsultacji ministrów spraw zagranicznych. Początki integracji w sferze polityki zagranicznej.

2. plan Wernera - Z końcem lat 60 zainicjowano integrację walutową.

3. 1960 EFTA - Europejska Wspólnota Wolnego Handlu- była początkowo inicjatywą konkurencyjna dla EWG.

6. Lata `80 i `90 - okres konwergencji:

1. W sferze politycznej - od momentu ogłoszenia JAE w 1987 r.- to czas konwergencji, związanej z umocnieniem się procesu integracji europejskiej, przemianami w Europie, erozją i upadkiem dwubiegunowego podziału Europy.

2. W sferze wartości- rozszerzenie Rady Europy o państwa Europy Środkowej i Wschodniej po 1989 r. W Europie powstaje w ten sposób symboliczna wspólnota wartości.

3. W sferze militarnej w 1999 r. następuje rozszerzenie NATO o kraje Europy środkowo - wschodniej

4. W sferze ekonomicznej - rozszerzenie EU o 3 i 10 nowych państw członkowskich w 2 etapach (1995, 2004). 1992 utworzenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego - rozciągnięcie zasad rynku wewnętrznego na kraje EFTA. Większość państw EFTA przystąpiła do EOG (oprócz Szwajcarii).

5. Rozszerzenie przedmiotowe i podmiotowe - Traktat z Maastricht - powołał do życia UE i nowe specyficzne instytucje - nadał integracji europejskiej strukturę trójfilarową.

Koncepcje Integracji Europejskiej

Funkcjonalizm, instytucjonalizm , federalizm, teoria międzyrządowa (zwana też interguwernementalizmem), teoria zarządzania wielopoziomowego - Multi-level-governance - MLG

1. Funkcjonalizm - integracja dzieje się dzięki określeniu pewnych domen które są najmniej kontrowersyjne, a omija się kwestie sporne, trudne. Efekt Spill-over- polega na integracji w jednej dziedzinie co przynosi korzyści występuje wola polityczna dalszej integracji następuje integracja w kolejnej dziedzinie.

2. Instytucjonalizm - z natury rzeczy największymi zwolennikami integracji są instytucje - największym zadaniem jest tworzenie instytucji i zagwarantowanie im takich uprawnień, aby mogły dobrze funkcjonować. Potrzebne są instytucje broniące traktatów

3. Federalizm - Stany Zjednoczone Europy.- utworzenie federacji

4. Teoria Międzyrządowa - największą rolę przyznaje rządom państw członkowskich To rządy kształtują oblicze integracji europejskiej - same instytucje nie są samowładne. Gra dwupoziomowa - wpierw uzgodnienia rządu w kraju - narodowe. W drugim etapie gra toczy się na poziomie europejskim między rządami konkretnych państw

MLG - Poziom europejski, narodowy, lokalny. Wiele kompetencji zależy od rządów - jego struktur, etc. Swoją rolę odgrywają różne instytucje europejskie. Na wielu poziomach znajdują się podmioty mające kompetencje w zakresie stanowienia polityki europejskiej. Integracja na poziomie interakcji każdego poziomu z każdym. Brak hierarchii pionowej - zarządzanie wielopoziomowe

---