Klasyfikacja syst. res. Wg Jedlewki i Czapów:
system dyscyplinarny lub dyscyplinarno-izolacyjny: instytucją gdzie realizowano ten system był zakład poprawczy. Charakteryzuje się izolacją i dyscypliną. Izolacja od: ograniczanie poruszania się wychowanka w obrębie instytucji, od innych wychowanków, od społeczeństwa, od świata przyrody. Wychowanek może opuścić instytucje tylko po okiem wychowawcy. Izolacja sprzyja: agresji, podkulturze w zakładzie. System ten resocjalizuje, demoralizuje. Personel jest często pasywny, oschły.
System progresywny- progresja zmiana postęp. Może też być systemem regresywnym. Służy poszerzaniu wolności, uprawnień by człowieka nauczyć samodyscypliny, samoautonomii, samokontroli.
System indywidualny- jest to typowa praca indywidualna np. praca z wychowankiem poprzez studium indywidualnego przypadku.
System homogeniczny- praca z wychowankami posiadającymi większość cech wspólnych np. pod względem wieku, płci, zaburzeń. Pozytywne aspekty systemu: ekonomiczny (terapia grupy a nie jednej osoby, oszcędnosć czasu). Pomaga otworzyć się jednostce aby wyraziła swoje problemy np. spotkania AA.
System heterogeniczny- system pod każdym względem zróżnicowany. To osoby w różnym wieku, z różnymi zaburzeniami, stanie kawalerskim, z dziećmi lub bez, żonami, z wykształceniem, z demoralizacją zachowań pewnych preferencji. Jeżeli osoba jest wysoce zdemoralizowana, to należy ją umieścić w grupie mniej zdemoralizowanej. Przeważały siły prospołeczne, antyspołeczne. Wzbogaca działanie wychowawcze, terapeutyczne, kulturowe, sportowe.
System komplementarny (elektyczny)p to jest wielość w jednym. Wszystkie sposoby oddziaływań, podziały, metody, jest bardzo złożony. Składanka, która powinna zawierać współpracę z rodzicami, rówieśnikami, terapię wszelakich uzależnień.
Probacja: z łac. „probare”- próbować, testować.
Probacja jako środek resocjalizacji opiera się na społeczeństwie, głosi, że najlepszym sposobem osiągnięcia celu jest organizowanie sankcji kryminalnych w społeczeństwie, gdy uzasadniają to funkcje kary. Dana osoba z powodzeniem nauczy się żyć w społeczeństwie a nie w sztucznym i odizolowanym środowisku, jakie stanowi instytucja więzienna. Probacja kładzie nacisk na zapobieganie zachowaniom niezgodnym z prawem poprzez promocję zachowań zgodnych z prawem. Probacja pozwala zachować osobowość w jej dawnych ramach: nie niszczy więzi rodzinnych, kontaktów z przyjaciółmi i ekonomicznej niezależności. Probacja stanowi formę sankcji kryminalnych nałożonych przez sąd na sprawcę po ogłoszeniu wyroku uznającego go winnym lecz bez uprzedniego ukarania go więzieniem. Probacja jest poddaniem sprawcy pozostającego na wolności nadzorowi pracownika społecznego, który jest urzędnikiem sądowym, na czas określony. Stosuje się ją względem jednostek mających szanse na pozytywny efekt resocjalizacji. Probację wybiera się też kierując się kryterium wieku sprawy. W wypadku młodocianych więzienie jest działaniem zbyt restryktywnym. Przestępca może być poddany probacji lub otrzymać wyrok w zawieszeniu. Probację można zdefiniować ze względu na określone kryteria: A) formalnoprawne- probacja to wstrzymanie wykonania wyroku przez sąd. Sprawca pozostaje w społeczeństwie pod dozorem kuratora na czas określony przez sąd. Jeżeli wykona coś sądownie zakazanego, dozór kuratorski zostaje odwołany i sprawca zostaje skazany za popełniony czyn. B) statusu podopiecznego- status przestępcy skazanego na probację. Osoba taka nie jest ani całkowicie wolna, ani uwięziona. Może pracować, utrzymywać rodzinę, unikać negatywnych skutków uwięzienia i naprawić szkody wyrządzone ofiarom. C) podsystemu wykonawczego w ramach sądownictwa karnego- probacja odnosi się do organu administracji lub organizacji, która zajmuje się świadczeniem usług probacyjnych młodocianym lub dorosłym sprawcom. Podkreśla rolę kuratora w pilnowaniu, nadzorowaniu i resocjalizacji. D) procesu- zawiera zbiór funkcji, działań, usług i postępowanie samego sprawcy. Równoległa działalność sprawcy, sądu i społeczeństwa. Sprawca regularnie ma meldować się kuratorowi.
Mediacja:
Mediacja odbywa się między sprawcą a ofiarą. Odbywa się poza sądem, jest ona dobrowolna. Celem postępowania mediacyjnego jest wzbudzenie w nieletnim poczucia odpowiedzialności za własny czyn, uświadomienie wszystkich skutków i konsekwencji jego postępowania. Sprawca i ofiara wspólnie wybierają sposób zadośćuczynienia i wynagrodzenia wyrządzonej krzywdy i szkody. Mediator jest osobą neutralną, pomaga w przeprowadzeniu mediacji, ale integruje gdy zachowanie sprawcy staje się agresywne lub strony nie mogą dojść do porozumienia. Po uzgodnieniu zadośćuczynienia zostaje spisana umowa, w jakim terminie i w jaki sposób sprawca zadośćuczyni ofierze krzywdę, mediator ma obowiązek sprawdzić, czy sprawca wywiązał się z założonych zobowiązań. Cechy mediacji to: dobrowolność i poufność rola jest postępowanie wychowawcze, z kolei mediator ma się cechować fachowością i bezstronnością
Mediacja w sprawie dotyczącej nieletniego ma niewątpliwie bardzo poważny aspekt wychowawczy, który może spowodować pozytywne zmiany w osobowości nieletniego i być czynnikiem resocjalizacyjnym. Istnieje szansa, że w trakcie mediacji osoba pokrzywdzona przestanie być dla nieletniego osobą anonimową, do której miał stosunek obojętny a stanie się osobą rzeczywistą, która wskutek działań nieletniego doznała cierpienia lub szkody. Następstwem tego może być pojawienie się u nieletniego poczucia odpowiedzialności za swoje czyny, pełniejszego zrozumienia ich konsekwencji oraz potrzeby zadośćuczynienia. Także dla osoby pokrzywdzonej mediacja ma pozytywne znaczenie. Pozwala na to by pokrzywdzony poczuł się podmiotem konfliktu oraz partnerem w rozstrzyganiu sporu. Ponadto ma poczucie, że "bierze sprawy we własne ręce", ma wpływ na kształt ewentualnej ugody. Jednocześnie osoba pokrzywdzona w trakcie postępowania mediacyjnego ma szansę na uzyskanie ważnych informacji o pobudkach, jakimi kierował się sprawca, zrozumieć dlaczego to właśnie on został wybrany jako przedmiot ataku przestępczego, wyrazić swój gniew spowodowany przestępstwem i odreagować emocje.
STOP w zastosowaniu do przest. Seksualnych ma 3 główne cele: - wzbudzenie lub ożywienie poczucia odpowiedzialności za popełnione czyny, - doprowadzenie do zrozumienia konsekwencji popełnionych czynów przestępczych zarówno dla ofiary i jej najbliższej rodziny, - rozwiniecie mechanizmów samokontroli prowadzących do wytworzenia nowego stylu zachowania, unikanie sytuacji mogących spowodować nawrót aktywności przestępczej. 3 fazy realizacji programu: 1) ocena kandydatów oraz ich przygotowania do uczestnictwa w programie. Ocena przestępcy i natury popełnionego czynu. Wyróżnia się 10 elementów podstawowych oceny kandydata do programu: - sposób popełnienia przestępstwa,- historia życia skazanego,- aktywność seksualna skazanego, - funkcjonowanie w społeczeństwie i samoocena, - stosunek do ofiary, - zdolność do podejmowania odpowiedzialności za swoje czyny, - preferencje seksualne i sposoby seksualnego podniecenia się, - stopień upośledzenia mechanizmów samokontroli, - poziom rozwoju intelektualnego, - ocena stopnia ryzyka powrotu do przestępstwa. Głównym zadaniem w tej fazie jest „otworzenie świadomości” uczestników spotkań grupowych. Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za popełnione czyny. Wyrobienie u skazanego „odruchów empatycznych”, analiza krzywd jakie akty przestępstwa seksualnego wyrządzają ofierze. Analiza cykli własnych reakcji seksualnych.
2) Przeprowadzenie programu. Ugruntowanie umiejętności i nawyków zdobytych w fazie pierwszej, głównie nawyku analizowania cyklu odczuwalnych seksualnych ekscytacji aby na tej podstawie wyrobić mechanizmy blokowania reakcji niepożądanych. List do ofiary- metoda pracy nad wyrobieniem ćwiczonych odruchów empatycznych (wyraża odpowiedzialność za popełnione czyny, analiza krzywdy jaka dotknęła ofiarę). 3) działania wspierające (programy wspomagające). Mają za zadanie „poszerzenie świadomości”. Planowanie pobytu w więzieniu w sposób najbardziej efektowny. Plan przygotowuje wspólnie skazany z wychowawcą. Plan obejmuje rozwijające skazanego kierunki ( przyuczenie do zawodu, wyrobienie odpowiedniego stosunku do norm prawnych, organizowanie czasu wolnego, sposoby pracy nad wyzbywaniem się złych nawyków) Rozwijanie zainteresowań, wybieranie hobby, nauka zręczności społecznych. Programy mające na celu wyposażenie uczestników w wiedzę na temat seksualności kobiety i mężczyzny. Program dramatoterapeutyczny- prowadzony przez zawodowego aktora lub terapeutę- inscenizacja scenek z prywatnego życia uczestników terapii. Wychodzącego na wolność wyposaża się w wiadomości na temat uzależnień np. narkomanii, alkoholizm i sposoby walki z tymi uzależnieniami.
System Socjopedagogiczny: Idea samorządności. Samorząd w więzieniu, jest niezbędny, uczy życia, współzycia i samorządności wśród więźniów. Samorządność uczyła funkcjonowania w grupie przestępczej. Wraz z rozwojem społecznym rozwija się samorządność w więzieniu. Więzień posiada małą samorządność, niski poziom społeczny, i interpersonalny. Istota systemu polega na oddziaływaniu jednostki na grupę i odwrotnie. Systemy takie wymagają kadry na najwyższym poziomie. Kilka wychowawców oddziałuje na jednego wychowanka. Oddziaływania te są dla osób o niskim poziomie demoralizacji. Trzeba stosować oddziaływania przez grupę, zespołowe. Personel i inni wychowankowie to są siły wychowawcze. System ten zmierza do doprowadzenia ładu aby człowiek nauczył się żyć z innymi ludźmi. Jeśli ktoś pracuje w grupie to uczy się współpracy i współdziałania. System ten przeciwdziała socjalizacji pozornej, eliminuje szkodliwą podkulturę, tworzy pewną dyscyplinę autentyczną a nie formalną np. ustalamy dyżury Sali, powoduje żywszą reakcję na sądy wychowawców i jego polecenia, zmusza do refleksji i dyskusji w grupie.
Sposoby psychodynamiczne oddziaływań: psychoanaliza- oddziaływania psychokorekcyjne, które wpływają na zmianę zachowania człowieka poprzez oddziaływania na jego ukryte sprężyny działania. Ojcem psychoanalizy jest Z. Freud i jego koncepcja osobowości człowieka. Dwie przeciwstawne struktury motywacyjne. Pierwsza jest instynktownie zorientowana sfera id- nastawiona na zaspokojenie potrzeb biologicznych. Drugą przeciwstawną warstwę stanowi superego- cenzor moralny- sumienie. Superego uwarunkowane jest przez otoczenie, przez tzw. identyfikację. Obie te warstwy prowadzą do konfliktów w zakresie ukierunkowania motywacji postępowania jednostki. Konflikt ten łagodzi pośrednia warstwa- ego. Ego im lepiej rozwinięte tym łagodniejsze są konflikty. Ego jest mediatorem, który w sposób racjonalny godzi dwie przeciwstawne tendencje. Główne cele terapii to nauka wglądu w siebie i wzmocnienie rozwoju superego. Brak silnej motywacji wewnętrznej przeszkadza w realizacji tych celów.
W podejściu psychodynaicznym główny nacisk został przesunięty z indywidualnej pracy z pacjentem na rzecz pracy z grupą. W podejściu tym chodzi o doprowadzenie do silnych przezyć emocjonalnych podczas tych zabiegów. Wypływa to ze zwiększonego zapotrzebowania na stymulację w większości przestępców a szczególnie u tych, którzy posiadają cechy psychospołeczne. Oddziaływania te dzielą się na indywidualne i zbiorowe. Oddziaływania zbiorowe odbywają się albo w instytucjach resocjalizacyjnych albo w tzw. komunach terapeutycznych. Przebywanie we wszytkich zakładach res. Jest wynikiem presji zewnętrznej, przymusu prawno-porządkowego. Pobyt tu odczuwany jest jako mniej lub bardziej dotkliwa kara, a także jako gwałt zadany występujące u każdego człowieka potrzebie wolności. Pobyt w komunach jest rodzajem wewnętrznego przymusu- jest próbą ucieczki od normalnego społeczeństwa w którym dana jednostka nie mogła sobie znaleźć miejsca. Komuny dla wielu swoich członków stanowią jedyne bezpieczne miejsce na ziemi. Druga różnica między zakładami a komunami tkwi w tym że na ogół w obu typach instytucji mamy jednostki wykazujące odmienne postacie dewiacji. W więzieniach przebywają wyłącznie przestępcy kryminalni podczas gdy w komunach są to narkomanii. Podejście indywidualne- ponieważ przestępcze zachowanie może być efektem zarówno cech neurotycznych jak i psychopatycznych przy zastosowaniu psychoanalizy napotykamy na ograniczenia.
Terapia behawioralna (ekonomia punktowa): Założenia: -obowiązek stałego dyskutowania i udoskonalania realizowanego systemu punktowego, - na temat obowiązującego w danym zakładzie programu wypowiadają się eksperci z zewnątrz zakładu, - możliwość przejmowania programów specjalnych opracowanych przez przedstawicieli placówek akademickich. Za jedno zachowanie wychowanek otrzymuje więcej pkt za inne mniej np., wysoka ocena w szkole 10pkt, umycie zębów 1pkt. Rozróżnienie pkt na bardziej i mniej wartościowe. Bardziej szczegółowe rozpisanie na elementy proste tych postaci zachowania. Ważnym elementem tej terapii są dokumenty zarobionych przez wychowanka pkt. Np. żetony, karty, drukowane bony. Codziennie wieczorem i rano, raz na tydzień wychowanek dowiaduje się ile zarobil pkt i za co i odwrotnie. Dzięki bonom wychowanek nabiera dojrzałego stosunku do pieniądza. Lista wzmocnień czyli przedmiotów i czynności, które można kupić za zarobione pkt może obejmować wszystkie atrakcyjne dla wychowanka przywileje i przedmioty np. kosmetyki, słodycze, garderoba, wizyty w domu, wyjścia do miasta. Terapia behawioralna sprowadza cały proces wychowania do poziomu płynących z zewnątrz wzmocnień. Zastosowanie ekonomii: w szkołach, obozy letnie, zakłady karne, terapie ambulatoryjne.
Kognitywno-behawioralna terapia: Dołączenie do mechanicznych oddziaływań korekty zachowania (m. behawioralna) elementów treningu świadomości. Łącznie z kształtowaniem pozytywnych przejawów zachowania wychowanka, metodami behawioralnymi (czyli konsekwentne stosowanie kar i nagród) przeprowadza się liczne dyskusje i stosuje perswazję zmierzającą do wyzwolenia głębokiej refleksji nad przyczynami a przede wszystkim nad skutkami negatywnego postępowania. 2 programy tego podejścia: 1) Właczenie rodziców w poreces resocjalizacji- program PMT. Pedagogizacja rodziców mających trudności wychowawcze w dzieckiem. Idea programu polega na nauczeniu rodziców w jaki sposób ich interakcje z dziecmi uczynić bardziej efektywnymi wychowawczo. Jak stosować kary i nagrody. 2) kuratorski program STOP, 3) Program zastosowany w zakładzie resc. Sundbo (lata 90). Program założenia: diagnoza zachow. Każdego wychowanka i na jej podstawie ustalenie planu oddziaływań. Oddziaływania muszę uwglęcnić indywidualny dla każdego wychowanka styl uczenia się. Wyodrębnienie wychow. Najbardziej zagrażających w celu poddania ich specjalnym oddziaływaniom.
Komuny terapeutyczne: zwane też „społecznościami terapeutycznymi” siegają czasów II wojny światowej. Było wynikiem leczenia coraz większej liczby znerwicowanych żołnierzy bez możliwości stosowania tradycyjnej formy oddziaływania typu lekarz pacjent. Zastosowano metodę wzajemnego leczenia się przez samych pacjentów. 2 założenia: - ucząc każdą „nienormalną” jednostkę właściwego pełnienia roli społecznej, eliminujemy tym samym istotę zaburzeń psychicznych, - właściwego pełnienia roli społecznej człowiek może nauczyć się tylko w zorganizowanej społeczności z którą czuje się w pełni zintegrowany. Zasady funkcjonowania: A) nie ma w nich hierarchicznej struktury społecznej, charakterystycznej dla szpitali psychiatrycznych. Zaciera się różnica między pacjentem a terapeutą i staje się on organizatorem. Większośc komun rzadzona jest przez samorządy. B) zasada pełnego uczestnictwa każdego członka (dobrowolne uczestnictwo członka). Trzeba przezwyciężyc apatię i bierność. C) zasada realizmu- „zasada nagiej prawdy” polega na zmuszeniu członków aby w czasie posiedzeń terap. Zaprzestali owijania w bawełnę swych problemów życiowych. D) konieczność permisywności wobec osób demonstrujących najbardziej dziwaczne postacie zachowania. Komuny znajdują zastosowanie w leczeniu narkomanów i alkoholików. Np. Komuna Synanon założona przez Dedericha. I MONAR. W synanonie metodą psychokorekcyjną są gry.
Kuratorski Program STOP: Jest programem kognitywno-behawioralnym popularnym w Kanadzie od 1991r. Nazwę stanowi skrót Straight Thinking On Probation oznacza Proste myślenie w kurateli sądowej. Wyprostowanie myślenia poprzez oddziaływania kuratorskie. Inicjatorem programu jest Robert R. Ross. Fazy tworzenia programu: - przestudiowanie rozwiązań organizacyjnych i filozofii najbardziej skutecznych programów rec, - faza druga polegała na zestawieniu przesłanek naukowych i ujęć praktycznych około stu najlepszych programów z takimi, które nie wypaliły, - trzecim etapem były próby systemowej analizy podobieństw i różnic pomiędzy tymi programami, - czwartym etapie wyłoniono przyczynę nieskuteczności programów i skuteczności dobrych, - piąta faza to ustalenie cech które skladają się na deficyt myslenia u nieletnich i procedru dzięki którym można je wyrównać. Faza szósta to wprowadzenie programu w życie. Założeniem podstawowym programu jest to iż impulsywność i egocentryzm przestępców można zmienić poprzez naukę myślenia, zaklada się że dzięki tej nauce zmienią oni w konsekwencji całe swoje zachowanie i wybędą się negatywnych cech psychicznych. Ćwiczono zręczności np. rozwiązywania problemów, zręczności społeczne, negocjacyjne, kierowania emocjami, myślenie tworcze, krytyczne myślenie.
Różne kryteria Typologii przestępców: -fenomenologiczne (objawy, czyny zachowań przestępczych, typy przestępstw), -motywacyjne (co kierowało sprawcom, jaki był motyw działania przestępczego), -etiologiczne (skąd się wzieło u niego takie zachowanie, skąd wyniosło, podział przestępców w zależności od tego co jest przyczyną przestępstw np. uzależnienie, psychopatia).
Typy przestępców wg Kodeksu Karnego z 1969: nieletni, młodociany, recydywiści, chorzy psychicznie, niedorozwinięci umysłowo (w różnym stopniu), alkoholicy i narkomanii.
Posnyszef w 1936r. wymienił typy przestępców: - endogenny: ideowy (popełnia czyn w imię idei, pod wpływem emocji np. z zazdrości. - egzogenny: typ słaby na moralne pokusy, czynniki zewnętrzne.
Psychopatia to pewne zaburzenie osobowości o nieco różniącej się fenomenologii, a nieznanej etiologii. To zaburzenie charakteryzuje się: deficytem uczuć wyższych, zaburzeniami woli, niezaburzonym intelektem, silnie rozwiniętym egocentryzmem, narcyzmem, egoizmem, egoistycznym dążeniem do zaspokojenia swoich potrzeb nielicząc się z uczuciami innych, manipulacja, brak empatii i syntonii, gra uczuciami, niezrozumienie drugiego człowieka, wzmożone zapotrzebowanie na stymulację. Psychopata nie znosi nudy. Podobnie może zachowywać się socjopata i charakteropata. 2 kategorie psychopatów: impulsywn (agresywni) i kalkulatywni (np. oszuści).
Typy psychopatów wg Cioska: - fanatyczni- mają jakąś idee, pseudoidee, jest ona nadwartościowa, nadrzędna, która pobudza ich do działania. - rządni uznania i znaczenia- chcą pokazywac się publicznie, społecznie. Psychopaci tacy głoszą jakieś hasła, są nietuzinkowi, chcą zmiany prawa gdy uważają, że jest bezprawie, robią bunt, chcą aby zwolniono jakiegoś pracownika, - wybuchowi- działają bez namysłu, gwałtownie. Nazywani są skazańcy, pieniacze. Działają szybko, nic nie organizują w więzieniu, a wykonują. Często ulegają manipulacji grup więziennych. - chłodni uczuciowo- zimni, często są sprawcami drastycznych przestępstw, znęcają się nad ofiarą, słabo reagują na bodźce emocjonalne, nie są zdolni do pobudzeń, nie wczuwają się w reakcje drugiego człowieka. Nie wypełniają ról rodzicielskich. Istota psychopatii polega na: zaburzeniach w sferze rozwoju moralnego. To co powszechnie dobre przez psychopatów uznawane jest za złe. Zaburzenia w sferze uczuciowości wyższej- deficyt uczuć wyższych. Brak zdolności do empatii, brak wyrzutów sumienia. Zaburzenia popędów. Przewaga pobudzenia nad hamowaniem.
Problemy psychopati: problem definicji, genezy i etiologii, klasyfikacji, poczytalności, resocjalizacji.
Więźniowie niepełnosprawni psychicznie. Typologia wg M. Cioska: 1) chorzy psychicznie wymagający leczenia- powinni odbywać karę w systemie terapeutycznym. Niekiedy mają całkowią niepoczytalność i nie są karani. Wszystko zależy od stopnia choroby. 2) alkoholicy i narkomanii (lekomania). 3) Psychopaci. 4) upośledzeni umysłowo i neurotycy. Docent Jadwiga Sikora w Oleśnicy w 1958 zapoczątkowała oddział dla chorych psychicznie. Jednostka taka łatwiej popełnia przestępstwo. Nie ma oddziału dla psychopatów bo to nie jest niepełnosprawność tylko zaburzenie. Psychopata gdy jest uzależniony trafia na oddział aby leczyć uzależnienie. Oddziaływuje się tu na skazanego poprzez: metody biologiczne ( stosowanie środków farmakologicznych, które zmieniają zachowanie człowieka. Nie powinny istnieć samoistnie). Metody humanistyczne (psychoterapia, socjoterapia trening, oddziaływania pozbawione środków farmakologicznych). Zamknięcie zależy od stopnia niepoczytalności.
Koncepcje i funkcje kary więzienia: Funkcje: odwetowa- odpłata za zło i musi odczuć dolegliwość związaną z ukaraniem i musi mieć świadomość rozmiaru popełnionego zła. Eliminująca- izolowanie niebezpiecznych sprawców, wykluczenie ze społeczeństwa na pewien czas, pozbawienie możliwości oddziaływania na inne osoby. Odstraczająca- odstraszenie innych członków społeczeństwa od popełnienia podobnych czynów. Poprawcza- wynika z założenia, że człowiek jest z natury dobry i danie mu odpowiedniego traktowania spowoduje u niego przemianę.
Koncepcje kary:
teria I grupy mówi że kara jest celem samym w sobie i jest następstwem czynu przestępczego, za który przestępca musi być ukarany. Kara wynika z naruszenia prawa, czyli przestępstwa.
Teoria II grupy- kara jest instrumentem, środkiem do realizacji celów użytecznych dla jednostki lub dla społeczeństwa. Podejście utylitarne, pragmatyczne- kara musi być użyteczna dla społeczeństwa, satysfakcjonuje oskarżyciela jeżeli przyniesie jakieś korzyści. Ważne jest tu społeczeństwo, ponieważ kara służy dobru większej liczby ludzi.
Teroie III grupy- teorie koalicyjne, kompromisowe. Uwzględniają dwie wcześniejsze grupy teorii. Kara uzasadniona jest pożytkiem społecznym, ale uwzględniając karę sprawiedliwą. Jeżeli nie jest sprawiedliwa i słuszna może być szkodliwa.
Teorie IV- kara odpłatna (retrybutywna), uznaje karę jako zło za zło.
Teorie V grupy- kary prewencyjne, sprowadzają się do przyszłości. Ma służyć lepszemu jutru. Poprawa skazanego, inni wiedzą o jego skazaniu więc będą się pilnować. Wyróżnia się prewencję szczególną czyli poprawa jednostki w ramach zindywidualizowanych oddziaływań. Poprawa moralna człowieka i jurydyczna aby nie popełnić następnego przest. Prewencja ogóln- cel społecznego oddziaływania kary. Nie ma naukowych teorii, dowodów na skuteczność prewencji ogólnej. Jest wysoce problematyczna i jej wysoką skuteczność trudno udowodnić empirycznie.
Nowa teoria mieści się w filozofii sprawiedliwości naprawczej i polega na tym, że chcąc karać człowieka należy mieć na uwadze dobro ofiary. Zadośćuczynienie ofierze i należy wymagać od sprawcy naprawienia szkody. Instrumentem dążącym do naprawienia szkody jest mediacjia. Ma miejsce przed wyrokiem.
Systemy penitencjarne: -celkowy dał początek resocjalizacji. Proponował zamknięce przestępcy w pojedynczej celi, by drogą przemyśleń, medytacji, zadumy, rozważań mógł dokonać przeobrażeń swojego systemu wartości, postaw i stać się niegroźnym dla społeczeństwa. Tworzony był dla osób nieoczytanych, sierot, porzuconych. Żyjących w niedostatku, nieefektywny ponieważ nie poprawiał człowieka, a przeciwnie degenerował i osłabiał jego kompetencje do życia w społeczeństwie. Nie poprawiał człowieka. -system milczenia- zakładał poprawę człowieka dzięki pracy. Wymagał od więznia milczenia podczas wykonywania pracy. Izolowanie człowieka intelektualnie i psychicznie. -progresywny istotą było poprawianie, łagodzenie warunków pobytu w więzieniu w zależności od zachowania. Jeżeli skazany będzie dostosowywał się do panujących zasad, to będzie mu dobrze. Jeżeli niedostosuje się do warunków będzie negował je to pobyt okaże się zły. Stosowano pomiar zachowania i wyrażano go w formie cyfrowej. Wady systemu progresywnego: człowiek przyzwyczaja się do instytucji, jest oceniany, obserwowany, nagrodzone dobre zachowania, karany za złe zachowania, w zakładzie zachowuje się poprawnie aby otrzymać korzyści po wyjściu na wolność wraca do negatywnych zachowań. Aby złagodzić przyzwyczajenie tzw. efekt uwięzienniczenia wymyślono zakład przejściowy. To rezultat poszukiwań i niezadowolenia systemu progresywnego. Było to coś pośrednie między uwięzieniem a internatem. Polegał nadoznawaniu wolności osobom, które wiele lat spędzili w więzieniu. Dziś funkcję tą spełnia zakład otwarty. -system osób młodych i kobiet: pierwszym zakładem dla osób młodych były reformatoria. W 1876-77 Elmira początek indywidualizacji penitencjarnej. Proponował naukę zawodu bo dzięki temu będzie mógł mieć pracę. Chcieli warunki upodobnić do życia w wolnym społeczeństwie. Wynagradzać więźniów za pracę aby poczół smak zarobionych a nie ukradzionych pieniędzy. Uczyli codziennego, wolnego życia tj. dokonywanie przez więźniów opłat za prąd, gaz, wodę. Panowała wysoka dyscyplina.
Systemy Amerykańskie dzielą się na: zamknięte (zakładowe) i otwarte (wolnościowe). Wolnościowe- człowiek nie znajduje się w żadnym zakładzie. Socjopedagogiczny- rządzi tu samorząd, zespoły o małym zakresie samorządności. Psychiatryczny- psychoterapia, terapeuci. Przestępczość wywodzi się z cech osobowościowych dlatego trzeba ją leczyć. Terapeutyczny- stosowanie terapii w zależności od stopnia choroby. Można leczyć się w zakładach otwartych lub zamkniętych.
Przykładem systemu socjopedagogicznego jest Fundacja Barka. W jakim ośrodku znajdzie się jednostka zalezy od: rodzaju przestępstwa i długości kary, charakteru niedostosowania, osobowości człowieka, ilości miejsc wolnych w tych zakładach zamkniętych, od ustawy (Kodeks karny). W fundacji Barka budują własne domy dla wychowanków, którymi są osoby których życie nie układa się normalnie. Wychowankowie odrabiają prace np. zbierają pieniądze za parking, budują domy czy jeżdżą rykszami po cmentarzach. Jest tam sąd- idee samorządności. Nie wolno pićm używać narkotyków. Elementy socjoterapii, artyterapii, ergoterapia- praca. Praca powinna być środkiem do celu.
Następstwa kar: Potrzeba zapewnienia ochrony społeczeństwu przed aspołeczną jednostką jest źródłem specyficznych cech rzeczywistości więziennej, na które składa się m.in.:
deprywacja różnego rodzaju potrzeb osadzonych (deprywacja informacyjna, sensoryczna);
ograniczenie kontaktów z osobami bliskimi;
konieczność przebywania w otoczeniu obcych osób;
pozbawienie lub ograniczenie pewnych aktywności np. w zakresie swobody poruszania się, wykonywania określonych czynności;
konieczność przestrzegania dyscypliny i porządku.
Prizonizacja- przyzwyczajenie się do zasad wewnątrz instytucji. Przystosowanie się do zasad panujących w więzieniu, tak, że człowiek nie potrafi żyć w więzieniu. Aby złagodzić ten efekt wymyślono zakład przejściowy.
Specyfika rzeczywistości więziennej jest źródłem licznych napięć psychicznych, stanów frustracyjnych, prowadzących w niektórych przypadkach do zachowań agresywnych i autoagresywnych