METRUM (takt) - podstawowe rodzaje i oznaczenia

Termin "metrum" (lub "takt") oznacza ile jednostek czasu trwa każdy takt w da-

nym utworze (w nutach poszczególne takty oddzielone są pionowymi kreskami).

Potocznie używa się też określenia "rytm", ale termin ten jest zarezerwowany dla

określenia charakterystycznego rytmu danego utworu, n.p. rytm tanga, rytm poloneza,

rytm krakowiaka i t.p.

Rozróżnia się dwie zasadnicze grupy metrum - parzyste i nieparzyste.

Podstawowe metrum parzyste to "4/4", czyli takt trwa 4 jednostki czasowe (mówi

się też - zwłaszcza w trakcie ćwiczenia - że takt liczymy na 4 - raz, dwa, trzy,

cztery, albo - że np. gitarzysta uderza akord 4 razy).

Bardzo rozpowszechnione jest też oznaczenie tego metrum jako "C".

Podstawowe metrum nieparzyste to "3/4", czyli takt trwa 3 j.cz. (liczymy takt na 3,

gitarzysta uderza akord 3 razy).

Takty w obu rodzajach metrum mogą być wypełnione nutami o różnej długości

a mianowicie :

- cała nuta - o długości 4 j.cz. (1 nuta wypełnia takt o metrum 4/4)

- półnuta - o długości 2 j.cz. (2 nuty wypełniają takt 4/4)

- ćwierćnuta - o dlugości 1 j.cz. (4 nuty wypełniają takt 4/4)

- ósemka - o długości 1/2 j.cz. (8 nut wypełniają takt 4/4)

- szesnastka - o długości 1/4 j.cz. (16 nut wypełniają takt 4/4)

- trzydziestodwójka - o długości 1/8 j.cz. (32 nuty wypełniają takt 4/4)

oraz nutami przedłużonymi o polowę :

- cała nuta z kropką - o długości 6 j.cz. (nie pasuje do metrum 4/4)

- półnuta z kropką - o długości 3 j.cz. (1 nuta wypełnia takt 3/4)

- ćwierćnuta z kropką - o dlugości 1,5 j.cz.

- ósemka z kropką - o długości 3/4 j.cz.

- szesnastka z kropką - o długości 3/8 j.cz.

- trzydziestodwójka z kropką - o długości 3/16 j.cz.

Z powyższego zestawienia widać, że :

- takt 4/4 może być wypelniony dowolną kombinacją w.w. nut byle tylko suma

j.cz. wynosila 4, n.p.: półnuta + ćwierćnuta + ósemka + 2 szesnastki (suma j.cz. = 2

+ 1 + 1/2 + 2x1/4 = 4)

- oraz że n.p. :

- dwie półnuty można zastąpić półnutą z kropką i ćwierćnutą

- dwie ćwierćnuty - ćwierćnutą z kropką i ósemką

• i t.d.

Istnieją też inne takty o metrum parzystym - 2/4, 4/8, które mogą być wypełniane

półnutami, lub dowolną kombinacją nut "drobniejszych" byle tylko suma j.cz. wyno-

sila 2.

Do taktów o metrum parzystym zalicza się też 6/8 i 12/8, które zawierają - odpo-

wiednio - 2 i 4 ćwierćnuty z kropką (takt liczymy raz i i, dwa i i, gitarzysta uderza

• razy z akcentem na raz i dwa oraz liczymy raz i i, dwa i i, trzy i i, cztery i i, gita-

rzysta uderza 12 razy z akcentem na raz, dwa, trzy, cztery).

Analogiczne uwagi i zasady dotyczą metrum 3/4.

Tutaj też istnieją inne takty - 3/8, 9/8. Pierwszy może być wypełniony ćwierćnutą

z kropką, lub dowolną kombinacją nut "drobniejszych" byle tylko suma j.cz. wyno-

sila 3/8, natomiast drugi zawiera 3 ćwierćnuty z kropką (takt liczymy raz i i, dwa i i,

trzy i i, gitarzysta uderza 9 razy z akcentem na raz, dwa, trzy).

Niezależnie od rodzaju metrum, wszystkie nuty (bez kropki) mogą być dzielone na

• części i towarzyszy temu specjalne oznaczenie - klamra z cyfrą 3, lub tylko cy-

fra 3 i winny być wykonane w tym samym czasie co przed podziałem.

Omawiane tu zagadnienia zilustrowano na poniższym przykładzie :

P.S. Celowo zostawiam ten plik w formacie otwartym, by można było ewentualnie

dopisywać własne notatki.

Ewentualne uwagi i pytania, w tym i innych tematach, można też kierować na :

[e-mail]

---