JERZY HARASYMOWICZ

• Jerzy Harasymowicz, Jerzy Harasymowicz-Broniuszyc

• ur. 24 lipca 1933 w Puławach, zm. 21 sierpnia 1999 w Krakowie

• polski poeta, założyciel grup poetyckich Muszyna i Barbarus

• Należał do tzw. pokolenia "Współczesności".

• Zadebiutował w 1953 roku, publikując wiersze i prozę poetycką w "Życiu Literackim".

• Jego pierwszym tomikiem były wydane w 1956 roku Cuda.

• Publikował również na łamach m.in. "Twórczości", "Tygodnika Powszechnego" i "Dziennika Polskiego".

• Laureat licznych nagród, m.in. Nagrody im. Stanisława Piętaka (1967), Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1972), głównej Nagrody Ministra Kultury i Sztuki (1975)

• Jego twórczość charakteryzowała się "przesyceniem" opisów, co czyniło wymyślone przez niego mitologie niezwykle szczegółowymi i sprawiającymi wrażenie realnych.

• Interesował się kulturą Łemków oraz słowiańsko-chrześcijańską, do których to zainteresowań często odnosił się w swoich utworach

• Z poezji Jerzego Harasymowicza wywodzi się termin "kraina łagodności", do którego w swoich piosenkach nawiązywał Wojciech Belon, a bywał później utożsamiany z poezją śpiewaną

• Stworzył unikalną, osobistą mitologię, opartą na wyobraźni pierwotnej, sięganiu do archetypu, baśniowej fantastyce, wyrazistym, nadrealistycznym obrazowaniu.

• Ważną rolę pełnią przyroda Karpat, nasycona wolnością i dzikim pięknem przestrzeń gór, specyficzny klimat różnych zakątków Bieszczad i Beskidów.

• Wiele miejsca poświęcił ginącej kulturze łemkowskiej, ruskiej, obficie czerpał z tradycji, obrzędów i wyobrażeń wschodniego chrześcijaństwa, a także zamierzchłej słowiańskiej przeszłości.

• Kulturę polską ukazywał przede wszystkim przez pryzmat jej dziedzictwa i rodowodu, odwoływał się do jej tradycji średniowiecznej i barokowej, do wydarzeń z dziejów Polski sarmackiej, do historii swego rodu.

• Przedstawiał malowniczy folklor prowincji i krakowskich przedmieść, ale także życie nowoczesnych blokowisk.

• Był piewcą codzienności i zwyczajności, twórcą przeświadczonym o prostocie ludzkiej egzystencji i wrodzonej dobroci ludzkiej natury.

• Poezja jego przepełniona jest humorem, subtelnym żartem, dobrotliwą ironią, czasem groteską.

• Świat jego przeżyć osobistych znalazł wyraz m.in. w pięknych erotykach.

• Część późnych liryków dokumentuje jego poszukiwania metafizyczne, inspirowane religiami Dalekiego Wschodu.

• Harasymowicz był pisarzem płodnym, umierając zostawił po sobie ponad 40 tomów wierszy, liczne wybory wierszy i 2 bajki dla dzieci

• Jego prochy rozsypano nad bieszczadzkimi połoninami, a symboliczny grób stanowi pomnik w kształcie bramy na Przełęczy Wyżnej.

• Z poezji Jerzego Harasymowicza zrodził się projekt muzyczny "W górach jest wszystko co kocham" który w ostatnich latach podbił wszystkie festiwale piosenki studenckiej i turystycznej w Polsce.

Poezje

• Cuda (1956)

• Powrót do kraju łagodności (1957)

• Wieża melancholii (1958, il. Daniel Mróz)

• Przejęcie kopii (1958)

• Genealogia instrumentów (1959)

• Mit o świętym Jerzym (1959, il. Daniel Mróz)

• Ma się pod jesień (1962)

• Podsumowanie zieleni (1964)

• Budowanie lasu (1965)

• Pastorałki polskie (1966, 1980)

• Zielony majerz (1969)

• Madonny polskie (1969, 1973, 1977)

• Znaki nad domem (1971)

• Bar na Stawach (1972, 1974)

• Zielnik. Pascha Chrysta (1972)

• Polska weranda (1973)

• Małopolska (1973, nie drukowany, tylko w Wyborze wierszy z 1975)

• Córka rzeźnika (1974, il. Jan Młodożeniec)

• Żaglowiec i inne wiersze (1974)

• Barokowe czasy (1975)

• Banderia Prutenorum ... (1976)

• Polowanie z sokołem (1977)

• Cudnów (1979)

• Wiersze miłosne (1979, 1982, 1986, III wyd. pt Wiesz wszystko)

• Z nogami na stole (1981)

• Wesele rusałek (1982)

• Wiersze na igrzyska (1982)

• Wiersze sarmackie (1983)

• Dronsky (1983)

• Złockie niebo cerkiewne (1983)

• Klękajcie narody (1984)

• Na cały regulator (1985)

• Lichtarz ruski (1987)

• Ubrana tylko w trawy połonin (1988)

• Za co jutro kupimy chleb (1991)

• Kozackie buńczuki (1991)

• W botanicznym. Wiersze zen (1992)

• Czeremszanik (1993)

• Zimownik (1994)

• Worożycha (1994)

• Samotny jastrząb (1995)

• Klasztor na księżycu (1996)

• Srebrne wesele (1997)

Wybory wierszy

• Wybór wierszy (1967, część wierszy nowych)

• Poezje wybrane (1971)

• Wybór wierszy (1975)

• Poeci polscy - miniatura (1978)

• Cała góra barwinków (1983)

• Poezje wybrane (1985)

• Wiersze beskidzkie (1986)

• Wybór wierszy (1986, dwutomowy)

• Erotyki (1992, 1994)

• Wiersze z połonin (1996)

• Miłość w górach (1997)

• Wybór liryków (1999)

• Liryki najpiękniejsze (2001)

• Późne lato (2003)

• Bieszczady (2003)

Bajki

• Bajka o królewnie, co spać nie chciała (1962)

• Kasia cała z czekolady i z cukierków ma rękawy (1980)

WIERSZE

Tomik CUDA

• „Wawel”

-utwór nie ma budowy typowego wiersza (nie ma wyodrębnionych wersów, wszystko zapisane jest tak, jak proza)
- podmiot (?) mówi o Wawelu, najbardziej znanym wzgórzu nad Wisłą, na które wspinają się hutnicy i marynarze (w sensie, że każdy chce zobaczyć Wawel).
- Zwiedzający „idą najcichszymi krokami przez sale epoki- uważnie słuchają siwej pani”
- przewodniczka (owa siwa pani, która jest niewiększa od miecza) opowiada o pradziadach, nawet jeśli ich dzieje nie były chlubne.
- podmiot zwraca uwagę na to, że przez maleńkie szybki wpada światło, które oświetla siwą panią i robotników w kombinezonach, którzy „stoją jakby wrośli w podłogę sali koronacyjnej”

• „Cuda”

- w opuszczonej strzelnicy pod jarzębiną siedzi podmiot liryczny ze swoją ukochaną
- podmiot porównuje siebie i ukochaną do aniołów- świętych, czystych i wniebowziętych
- nagle zakochani zobaczyli dwa zające, które „mają na srebrne guzy zapięte rajtuzy” i sobie rozmawiają o potędze jaka jest w pastorale. Nagle jeden z zajączków zauważył, że coś bieli się pod jarzębiną (to włosy ukochanej). Uznał, że to pewnie jacyś anieli, i że zaraz będą działy się cuda, i zatrzęsie się cała buda

Tomik POWRÓT DO KRAJU ŁAGODNOŚCI

• „Biała srebrna błękitna”

- podmiot mówi o swojej żonie, jest ona biała, srebrna, błękitna, ale najbardziej kocha swoją żonę srebrną
- podmiot kolejno opisuje jak wygląda jego żona:
a) biała
- chłodna, opanowana, wszystko robi w rękawiczkach, nie znosi żadnego pyłku
- ma mądre, wysokie czoło
- kocha ją białą
b) błękitna
- tak zgrabna, że inne kobiety wyginają swoje grzbiety w łuki triumfalne
- kobiety pokazują mężom na niebie słoneczka, człowiekowi wydaje się, że szumią wodospady
- kocha ją błękitną
c) srebrna
- kiedyś powiedział jej coś niezbyt grzecznie, ona stanęła przy oknie i „dwa dziwne strumyczki wspinające się od góry na wyniosłość policzków” drgały
- przytulił ją

Tomik WIEŻA MELANCHOLII

• „Niziutkie niebo”

- niskie niebo sypie śnieg na jedlinę, jest to wymieciony z nieba sen obłąkanych aniołów
- nad miasteczkiem leci wrona, „czarny krzyżyk- żegnajcie się panie burmistrzu, w twoim oknie czarne skrzydło”
- wieża kościelna jest jak diabeł u bramy, żebrze na słomę, obok psy rozciągają swą nędzę po rynku
- góry, są jak organy, które grają na jodłach, wołają na wilcze wesele

Tomik MIT O ŚWIĘTYM JERZYM

• „Muchomor”

- podmiot liryczny kiedyś spotkał muchomora- rudy, w stroju turystycznym, niósł pod pachą gazetę artystów
- rzekł do podmiotu, że odkąd nie występuje w sztuczkach granych przez karzełków, a zajmuje się opracowaniem rozkładu jazdy latających hub jego sztuka jest niezrozumiała i mówią mu, że takich trujących facetów należy kopać
- muchomor pyta podmiot, czy on jest do żarcia? Muchomor uważa, że jest abstrakcją

• „Mak”

- mak ma wiele spraw na swoim czerwonych kapeluszu, są one porównane do grządek
- mak to ognisty kawaler o przekrwionych oczach, który uwodzi rabarbarowe panny, wyciąga z nich słodycz przyparłszy je do płotu
- podmiot zwraca się do maku, że jeszcze dziś zobaczy swoją mumię we śnie, a będzie to makowiec

Tomik MA SIĘ POD JESIEŃ

• „Ma się pod jesień'

- podmiot zwraca się do Leszka, że ma się już pod jesień, już ma 30 lat i siwiejącą grzywę
- wciąż jednak jest zdany na łaskę metafory, ciągle jest nic nie znaczącym dla świata dziwakiem
- życie deklamuje się na powiatowej scence, czasem w gazecie pojawi się jakiś wierszyk
- pierwsi zawsze garniemy się do wypłaty, choć są od nas lepsi
- podmiot zwraca się do Leszka, że serce staje się coraz bardziej obojętne, wkrada się w nie rutyna
- podmiot inaczej widział jednak to życie i ich laury kiedyś

Tomik PODSUMOWANIE ZIELENI

• „Paszport”

- podmiot zwraca się do adresata, że ten ma paszport, prezydent zaświadcza w nim złotymi literami, że on to on
- paszport jest opieczętowany pieczęcią z orłem
- adresat nie powinien się więc bać, nie zginie, bo czuwa prezydent
- „masz paszport, więc jesteś”

Tomik BUDOWANIE LASU

• „W górach”

- w górach jest wszystko, co kocha podmiot: wszystkie wiersze są w bukach, klony biorą go za ich wnuka,
- zawsze kiedy wraca w góry, siedzi na ławce z księżycem, słyszy szum brzóz
- on urodził się w piśmie właśnie w górach, wszystko im zapisał
- góry same głoszą najważniejszą mądrość, że najwyższą mądrością jest dzieło zdjęte z gór

Tomik ZIELNIK

• „W pokoju ciemnym”

- nic tak nie uspokaja podmiotu, nic nie jest dla niego tak świetnym lekiem, jak w ciemnym pokoju parskanie czajnika i zwykłe „czajnicze” rozmowy z człowiekiem

• „Głogi”

- podmiot widzi tylko głogi, nie ma wiersza, człowieka, ptaka, jest spokój, nic nie trzeba robić, ani pisać, ani zachwycać sobą świata- głogostan

Strona4, Harasymowicz

---