• 1. Biografia Janusza Dunina-Horkawicza.

Janusz Dunin-Horkawicz (ur. 26 czerwca 1931 roku w Wilnie,
zm. 27 lipca 2007 w Łodzi) - jeden
z najwybitniejszych polskich bibliologów, był prekursorem badań nad literaturą i kulturą popularną, był zasłużony dla rozwoju łódzkiego środowiska humanistycznego
i bibliofilskiego. Profesor żył w świecie pełnym książek, z niezwykłą pasją badał je, kolekcjonował i przekazywał o nich wiedzę jako wykładowca Uniwersytetu Łódzkiego. Szerzej znany był pod rodowym nazwiskiem.

Żona Cecylia Dunin-Horkawicz (ur. w 1931 w Łodzi) - polonistka, absolwentka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, bibliotekoznawca. Członek NSZZ "Solidarność" przy Społecznym Komitecie Nauki w Bibliotece Narodowej. Internowana 13 grudnia 1981 roku (w Olszynce Grochowskiej) do 18 stycznia 1982 roku. Autorka pozycji Książki Niezależne '87 (Warszawa, 1991 r.) - pierwszego wykazu książek niezależnych.

Córka Kinga Dunin (ur. 1954 w Łodzi) - polska publicystka, pisarka, krytyk literacki, socjolog kultury, feministka. Jedna z głównych postaci środowiska Krytyki Politycznej. Od 1977 roku współpracowniczka KOR oraz Niezależnej Oficyny Wydawniczej, brała także udział w organizacji
i spotkaniach Uniwersytetu Latającego oraz SKS. Autorka felietonów, licznych publikacji i opracowań naukowych. W 1996 wydała powieść Tao gospodyni domowej, następnie Tabu
i Obciach. W 2001 jej książka Karoca z dyni znalazła się w finałowej siódemce Nagrody Literackiej Nike. Wykłada socjologię medycyny na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Należy do Zielonych 2004.

Całe dorosłe życie Janusz Dunin spędził w Łodzi, dokąd dotarł w wyniku akcji przesiedleńczej przeprowadzonej w roku 1945. Naukę rozpoczął
w I Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika. Maturę uzyskał
w 1950 roku.

Nie mogąc z powodów politycznych rozpocząć studiów medycznych, udał się do Lublina gdzie postanowił studiować polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Na polonistyce odbył specjalizację bibliotekarską pierwszego stopnia, którą prowadził o. Romuald Gustaw, dyrektor Biblioteki KUL. Specjalizacja ta, jak wspominał prof. Dunin, nie była specjalizacją „bardzo wysokich lotów, ale przydawała się do normalnej pracy w bibliotece”.

Tytuł magistra uzyskał w roku 1955 na podstawie pracy na temat fraszki pisanej pod kierunkiem prof. Jana Dürr-Durskiego.

Przez dwa lata (1955-1957) pracował w Stowarzyszeniu PAX. Współpracę zakończył z powodów ideologicznych. Janusz Dunin został zwolniony za to, że popierał odwilż październikową, której w PAX-ie się obawiano.

W maju 1957 roku trafił na etat bibliotekarski na Uniwersytecie Łódzkim (UŁ). Swoją karierę w zaczynał od drobnych prac zleconych przy zbiorach zabezpieczonych jednak już po czterech miesiącach otrzymał etat młodszego bibliotekarza. Pytany o to kiedy poczuł się na właściwym miejscu bez wahania odpowiadał, że od razu. Początkowo był dosyć krytycznie nastawiony do statusu bibliotekarza, wiedząc, że jest to zawód niedoceniany w społeczeństwie. Szybko został zauważony przez dyrektora placówki, prof. Helenę Więckowską. Jak wspominał Janusz Dunin, prof. Więckowska lubiła „ludzi, którzy nie traktowali biblioteki jako miejsca zesłania, ale jako pewien zawód, o który warto walczyć”.

Postanowił związać się z tą uczelnią na dobre. Pracując w Bibliotece Głównej UŁ przeszedł wszystkie stopnie zawodowe aż do dyrektora placówki (lata 1984-1987). Został praktycznym organizatorem największej w mieście książnicy i wykładowcą Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej.

Wkrótce po złączeniu swego życia zawodowego z Biblioteką Uniwersytecką, Janusz Dunin zaczął pisać do czasopisma „Bibliotekarz”, zaczął uczęszczać na zebrania SBP. Był współzałożycielem Koła Miłośników książki przy SBP. Swoim częstym udzielaniem się w środowisku zawodowym zapracował na zaliczenie go do elity bibliotekarskiej Polski.

Z czasem zaczynały mu ciążyć niskie kwalifikacje bibliotekarskie.
W tamtym czasie w środowisku liczyli się ci bibliotekarze, którzy uzyskali magisterium bibliotekarskie i ci, którzy mieli tzw. praktyki międzybiblioteczne
z egzaminami (po ukończeniu takiego kursu można było uzyskać tytuł bibliotekarza dyplomowanego. W celu podniesienia swych kwalifikacji, Janusz Dunin zgłosił się do egzaminu na bibliotekarza dyplomowanego. Był to pierwszy zorganizowany w Polsce egzamin tego typu, odbywał się w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Egzamin zdał, jak sam przyznał, „dość dobrze”.
W ramach nagrody ministerstwo wysłało go, w 1961 roku, na pierwszy bibliotekarski wyjazd zagraniczny. Był to staż polegający na poznawaniu pracy bibliotek za granicą. Staż trwał dwa tygodnie i miał miejsce w czeskiej Pradze
i Bratysławie. Przyniósł on Januszowi Duninowi szereg interesujących kontaktów, w tym także bibliofilskich. Jedną z ciekawszych osób poznanych
w czasie stażu, był Franciszek Jenik, bibliotekarz Biblioteki Słowiańskiej
w Pradze. Postać pana Jenika opisał po powrocie w artykule dla „Nowych Książek”.

W roku 1968 jego praca naukowa zaowocowała uzyskaniem tytułu doktora na podstawie rozprawy pt. Wstęp do literatury świeckiej drugiego rynku księgarskiego w Polsce. Praca nad doktoratem miała swój początek
w zainteresowaniu Janusza Dunina dawna literaturą popularną. Początkowo traktował kolekcjonowanie egzemplarzy literatury popularnej jako ciekawostkę literacką. Kiedy zdecydował się na doktorat, na swojego promotora wybrał ponownie prof. Jana Dürr-Durskiego. Jak sam Janusz Dunin wspominał, współpraca z prof. Dürr-Durskim była wynikiem przypadku i była niejednokrotnie kłopotliwa dla autora. Jednak prof. Dürr-Durski pomagał Januszowi Duninowi popierając jego prośby o liczne delegacje w celu zbierania materiałów. Recenzentami pracy doktorskiej byli prof. H. Więckowska, prof. Zdzisław Skwarczyński oraz Czesław Hernas. Entuzjastyczna recenzja Czesława Hernasa była początkiem wieloletniej współpracy Janusza Dunina
z Uniwersytetem we Wrocławiu. Ponadto Czesław Hernas wykorzystał pracę Janusza Dunina przy pisaniu tekstu teoretycznego „Czy powieść brukowa należy do literatury polskiej?”.

Pytany o to jak udawało mu się godzić pracę bibliotekarza-praktyka
i naukowca, odpowiadał, że przysparzała mu wiele trudności synchronizacja pisania i sześciogodzinnej pracy w bibliotece, jednak ta sytuacja miała także plusy. Jednym z największych był według niego nieograniczony dostęp do materiałów bibliotecznych.

Janusz Dunin podczas swej pracy naukowej odbył wiele podróży, zarówno krajowych jak i zagranicznych. W czasie ich trwania spotykał wiele ważnych osobistości. Jako swoją najważniejszą znajomość zagraniczną wyróżnił Marię Danilewicz-Zielińską - dyrektora Biblioteki Polskiej w Londynie. Janusz Dunin podróż do Londynu odbył w roku 1973. Spotkania nie można było uznać za wyjątkowo udane, gdyż odbyło się w dniu kiedy dyrektor Danilewicz-Zielińska przechodziła na emeryturę. Ponowne spotkanie Janusza Dunina
z Marią Danilewicz-Zielińską odbyło się dopiero w 1998 roku, kiedy to Janusz Dunin, wraz z żoną Cecylią, odwiedził ją w jej domu pod Lizboną. Podczas spotkania rozmawiali o bibliotekach polonijnych w Anglii. Wnioski z tego spotkania państwo Duninowie opisali w „Przeglądzie Bibliotecznym”.

Na trasie zagranicznych podróży Janusza Dunina szczególnym miejscem było Walfenbüttel. Zwiedzając znajdujący się tam książęcy zbiór udało mu się uzyskać stypendium. Owocami tego doświadczenia były liczne publikacje.

W 1983 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie cenionej dysertacji pt. Rozwój cech wydawniczych polskiej książki literackiej XIX i XX wieku. W roku 1998 Janusza Dunina mianowano na stanowisko profesora zwyczajnego. Od roku 2002 aż do śmierci pracował w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej (WSHE) w Łodzi, gdzie wykładał edytorstwo na kierunku Dziennikarstwo.

Prof. Dunin-Horkawicz wypromował kilkanaście licencjatów w WSHE oraz ponad sto magistratów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej oraz
4 doktoraty na UŁ.

Pełna bibliografia podmiotowa prof. Janusza Dunina obejmuje prawie 600 pozycji, w tym 20 tytułów książek, szereg artykułów, recenzji i felietonów. Na szczególną uwagę zasługuje wieloletnia współpraca z takimi czasopismami jak „Bibliotekarz” czy „Nowe Książki”.

Publikacje Profesora mają charakter interdyscyplinarny. Jego najważniejsze wydawnictwa dotyczą historii książki i jej form edytorskich, bibliofilstwa oraz czytelnictwa wydawnictw drukowanych. Głównym nurtem jego zainteresowań była teoria i praktyka komunikowania się za pomocą druku. Publikował także na temat stosunków polsko-żydowskich, ideologii polskich druków dewocyjnych. Interesował się Wilnem i Litwą.

Janusz Dunin-Horkawicz był członkiem Polskiego Towarzystwa Bibliologicznego, Łódzkiego Towarzystwa Przyjaciół Książki, Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Warszawie. Był aktywnym działaczem Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, z którego wystąpił po roku 1981. Współpracował
z Komisją Historyczną Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek. Był członkiem Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita.

• 2. Janusz Dunin-Horkawicz jako pedagog i naukowiec.

Janusz Dunin rozpoczął swoją działalność dydaktyczną pracując na etacie w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego (BUŁ).

Początkowo wykładał na Międzywydziałowym Dwuletnim Studium Bibliotekoznawstwa. Studium to powstało w roku akademickim 1969/1970 na wydziale filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Zajęcia prowadzono dla słuchaczy III i IV roku kierunków humanistycznych w trybie stacjonarnym. Kierownikiem Studium był ówczesny dyrektor BUŁ, doc. dr hab. Bolesław Świderski, zatrudnionymi w Studium wykładowcami byli bibliotekarze dyplomowani. Działalność Studium była krótka. Po jego zamknięciu otwarto,
w roku akademickim 1972-1973, Zakład Informacji Naukowej
i Bibliotekoznawstwa. W 1981 roku Zakład ten został przekształcony w Katedrę Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej. Także w tej placówce nauczał Janusz Dunin. Zajęcia dydaktyczne w trybie prac zleconych prowadził do 1977 roku. W 1985 roku przeszedł na pełny etat w Katedrze. Był wówczas dyrektorem BUŁ. Po rezygnacji z funkcji dyrektora, od 1 października 1987 roku objął stanowisko docenta w Katedrze Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŁ. W 1990 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. W 1996 roku otrzymał z rąk Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego nominację profesorską z tytułem profesora nauk humanistycznych. 1998 roku został profesorem zwyczajnym. W sumie Janusz Dunin spędził 34 lata pracując jako nauczyciel akademicki na łódzkiej uczelni.

Zajęcia dydaktyczne realizował zarówno na studiach stacjonarnych jak
i zaocznych, a od 1980 roku także w Studium Podyplomowym. Prof. Janusz Dunin prowadził w ciągu wielu lat praktyki dydaktycznej zarówno wykłady kursowe, monograficzne, proseminaria i seminaria magisterskie. Kierował także pracami doktorskimi. Wykorzystując swoje bogate doświadczenie, pasję oraz wiedzę naukową, prowadził m. in. kurs zagadnień wydawniczych i księgarskich. Posługując się biegle językiem niemieckim, zapoznawał studentów
z terminologią fachową w tym języku.

Od 1983 do 2001 roku Janusz Dunin kierował pracami magisterskimi. Łącznie wypromował ok. 100 magistrantów. Seminaria kierowane przez Janusza Dunina cieszyły się dużym uznaniem studentów, równocześnie sam profesor najbardziej cenił tę formę pracy ze studentami. Jako promotor chętnie słuchał propozycji swych magistrantów na tematy prac. W ogólnym przeglądzie tematyka prac wypromowanych przez Janusza Dunina była różnorodna, obejmowała większość zagadnień wchodzących w zakres bibliotekarstwa, bibliotekoznawstwa, bibliologii, bibliografii. Niektóre z nich dotykały tematyki historii książki, literaturoznawstwa, filmoznawstwa. Dokonując przeglądu tematów prac napisanych pod opieką Profesora widać związek podejmowanych przez studentów z naukowymi osiągnięciami i zainteresowaniami badawczymi Promotora.

Poza promowaniem magistrantów, Janusz Dunin opiekował się także doktorantami. Wypromował 5 prac doktorskich. Rozprawy te dotyczyły szeroko pojętej nauki o książce w XX wieku.

W kontaktach ze swymi podopiecznymi Janusz Dunin był bardzo pomocny. Dużo czasu poświęcał pracy z młodymi badaczami, nierzadko udostępniał im własny księgozbiór.

Janusz Dunin był także recenzentem wielu prac, zarówno magisterskich, doktorskich, jak i habilitacyjnych. Tworzył także recenzje wydawnicze prac przeznaczonych do druku (m. in. rozprawy indywidualne, książki zbiorowe).

Profesor Janusz Dunin wchodził w skład redakcji pisma „Folia Librorum”. Jest to czasopismo specjalistyczne Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej. W latach 1989 do 2004 Janusz Dunin sprawował funkcję redaktora tego pisma. W tym czasopiśmie publikował także własne prace (Aneks 1).

Janusz Dunin chętnie angażował się także w prace zbiorowe tworzone
w Katedrze Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej (Aneks 2).

Janusz Dunin brał udział w wielu krajowych i zagranicznych zjazdach, sesjach, konferencjach naukowych. Bardzo cenił sobie udział w wyjazdach tego typu, szczególnie ze względu na możliwość zdobywania nowych kontaktów
z bibliotekarzami, naukowcami, kolekcjonerami. Często na takich spotkaniach występował z referatami, cenionymi przez ich uczestników. Wyjazdy zagraniczne, m. in. do Wlk. Brytanii, Niemiec, Izraela, Rosji, były równocześnie podróżami studyjnymi. Janusz Dunin korzystał z możliwości zwiedzania zagranicznych bibliotek naukowych i ośrodków kształcenia bibliotekarzy. Zwykle podróże Profesora owocowały licznymi artykułami sprawozdawczymi publikowanymi w prasie polskiej i zagranicznej (Aneks 3).

Biogram Cecylii Dunin-Horkawicz na portalu łodzian zasłużonych w działaniach opozycji antykomunistycznej: http://www.slownik-niezaleznidlakultury.pl/lodz/index.php?page=wysyp_l&sel=D&klucz=21 [dostęp: 11.03.2010].

Biogram Kingi Dunin na portalu łodzian zasłużonych w działaniach opozycji antykomunistycznej: www.slownik-niezaleznidlakultury.pl/lodz/index.php?page=wysyp_l&sel=D&klucz=20 [dostęp: 11.03.2010].

Ladorucki J.: Pozostawałem w kręgu książki… Rozmowy z profesorem Januszem Duninem o bibliologii, medioznawstwie i zwyczajnym życiu. Łódź, Wydawnictwo WSHE, 2007, s. 17.

Jan Dürr-Durski (ur. 1902, zm. 1969) - historyk literatury polskiej; profesor Uniwersytetu Łódzkiego; badacz
i wydawca polskiej literatury barokowej.

Ibidem, s. 20.

Helena Więckowska (ur. 4 maja 1897, zm. 10 kwietnia 1984) - dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. W latach 1918-1922 studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim,
w 1922 uzyskała stopień doktora. Przed II wojną światową była pracownikiem Biblioteki Narodowej
w Warszawie. W latach 1948-1969 pełniła obowiązki dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi.

Ladorucki J.: Pozostawałem…, s. 21.

Ibidem, s. 23.

Dunin, J.: Czeski przyjaciel polskiej literatury. „Nowe Ksiązki” 1998, nr 7, s. 75.

Ladorucki J.: Pozostawałem…, s. 25-27.

Zdzisław Skwarczyński (ur. 15 lutego 1914, zm. 22 marca 1987) - polski historyk literatury, rektor i wieloletni wykładowca Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizował się w problematyce literatury oświecenia.

Czesław Hernas (ur. 12 lipca 1928, zm. 11 grudnia 2003) - polski filolog i folklorysta, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. Znawca literatury baroku. Zajmował się także kulturą popularną w Polsce od XVI wieku do czasów współczesnych.

Ladorucki J.: Pozostawałem…, s. 28-29.

Maria Danilewicz-Zielińska (ur. 29 maja 1907, zm. 22 maja 2003), krytyk literacki, prozaik. Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1928-1939 pracowała w Bibliotece Narodowej
w Warszawie. Od rozpoczęcia II wojny światowej przebywałą w Paryżu gdzie pracowałą w Czerwonym Krzyżu i Bibliotece Polskiej, następnie w Aixles-Bains i w Lizbonie w Towarzystwie Opieki nad Polakami (do 1942). Od 1942 do 1973 kierowała w Londynie Biblioteką Polską.

Dunin, C. i J.: Z Marią Danilewicz Zielińską rozmawiają Cecylia i Janusz Duninowie (Współtwórcy bibliotekarstwa polskiego). Przegląd Biblioteczny, 1998, z. 4, s. 295-304.

Tadeusiewicz H.:Działalność naukowa i dydaktyczna Janusza Dunina. W: Pasja książki. Studia poświęcone pamięci Janusza Dunina. Łódź, Wydawnictwo Literatura, 2009, s. 6.

Bolesław Świderski (ur. 13 kwietnia 1917 w Poznaniu, zm. 8 marca 1998 w Łodzi) - bibliotekarz, bibliotekoznawca, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, kierownik Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŁ, dyrektor Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego.

Pobieżnego przeglądu prac dokonała Hanna Tadeusiewicz w artykule: Działalność naukowa i dydaktyczna...., s.

„Folia Librorum” - należy do serii zeszytów naukowych Uniwersytetu Łódzkiego „Acta Universitatis Lodziensis”. Pierwszy tom tego pisma ukazał się w 1989 r., zastępując wydawane od 1981 roku "Acta Universitatis Lodziensis, Folia Scientiarum Atrium et Librorum". Opracowania redakcyjnego Folia Librorum od początku podjęli się pracownicy dwu placówek naukowych Uniwersytetu, Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej oraz Biblioteki Uniwersyteckiej. Od 1989 do 2001r. funkcję redaktora naczelnego pełniła Hanna Tadeusiewicz, a w skład rady naukowo-dydaktycznej serii wchodzili: Janusz Dunin, Jan Janiak, Jerzy Andrzejewski, Bogumił Karkowski. W latach 2003-2008 zeszyty naukowe ukazywały się pod redakcją Stanisławy Kurek-Kokocińskiej. Obecnie funkcję redaktora naczelnego pełni Jadwiga Konieczna.

---