NASTĘPSTWO CZASÓW - MOWA ZALEŻNA
W zdaniach zlozonych zawieraj^cych tzw. zdania podrz^dne dopemieniowe obowi^zuje w j^zyku angielskim zasada nastepstwa czasow. Zdania dopelnieniowe w strukturze zdania ztozoneg funkcjonuj^ tak jak dopeinienie w zdaniu pojedynczym.
Podmiot Orzeczenie Dopeinienie
I know John.
I know that John is in London.
I know where John lives.
Zasada nastepstwa czasow polega na tyn ze jezeli czasownik w zdaniu nadrz^dnym jest w czasie przeszrym (Simp] Past lub Past Continuous), zdanie podrz^dne dopelnieniowe wyst^puje takze w czasie przeszlym.
a) Oto jak mowimy o czynnosciach rownoczesnych w terazniejszosci i w przeszlosci.
I know that John is in London. - Wiem, ze John jest w Londynie.
I knew that John was in London - Wiedzialem, ze John jest w Londynie.
We think that John works too hard. - Uwazamy, ze John za duzo pracuje.
We thought that John worked too hard. - Uwazalismy, ze John zbyt duzo pracuje.
Zmiana czasu z terazniejszego na przeszły w zdaniu nadrz?dnym poci^ga za sob^ taka. samg. zmian? w zdaniu podrzednym. Nast?puje w tym zdaniu przesuni^cie czasu o krok wstecz.
b) Oto jakich czasow uzywamy w j?zyku angielskim i polskim, aby wyrazic, ze czynnosc wymieniona w zdaniu podrzednym odbyla si§ wczesniej niz czynnosc wymieniona w zdaniu nadrz^dnym.
I know that John was in London as a young boy. Wiem, ze John byl w Londynie jako mlody chlopiec.
I knew that John had been in London as a young boy. Wiedzialem, ze John byl w Londynie jako mlody chlopiec.
I know that John has lived in London. Wiem, ze John mieszkal w Londynie.
I knew that John had lived in London. Wiedzialem, ze John mieszkal w Londynie.
W j§zyku angielskim zmiana czasu terazniejszego (Simple Present) na przeszły w zdaniu nadrz^dnym poci^ga za sobq. zmian? czasu przeszlego na za-przeszfy (Past Perfect) w zdaniu podrzednym. Czas Present Perfect ulega zmianie na czas Past Perfect.
c) Oto jakich czasow uzywamy, aby wyrazic, ze czynnosc wymieniona w zdaniu podrzednym byta traktowana jako przyszla wtedy, gdy miala miejsce czynnosc wymieniona w zdaniu nadrz^dnym.
I hope that John will arrive soon. Mam nadziej?, ze John wkrotce przyjedzie.
I hoped that John would arrive soon. Mialem nadziej?, ze John wkrotce przyjedzie.
W j?zyku angielskim zmiana czasu terazniejszego na czas przeszty w zdaniu nadrz?dnym pociaj;a za sob^ zmiane czasu przyszlego (Future Tense) na czas ,,przyszly w przeszlosci" (Future in the Past), czyli zmian? slowka will na would. Jest to znowu przyklad przesuni^cia wstecz..
Uwaga: Zasada nastepstwa czasow nie obowi^zuje, gdy w zdaniu podrzednym wyrazana jest stala prawidlowosc, pewnik, prawo przyrody, przepis prawny, przepis regulaminu, itp.:
The child couldn't believe that the earth is round. Dziecko nie moglo uwierzyc, ze ziemia jest okr^gla.
I didn't know that only club members are allowed to use the library
Mowa zalezna - Uzycie czasow
Mowa zalezna wystepuje, gdy zamiast przytaczac czyj^s wypowiedz doslownie, relacjonujemy j$, stosuj^c jako zdanie wyjsciowe zdanie typu: John said that ... Janek powiedzial, ze ... Mary asked if ... Marysia zapytala czy ... itp.:
Mowa niezalezna (Direct Speech) - John said: ,,I'm tired". John powiedzial: ,,Jestem zmeczony".
Report speech (mowa zależna) - John said that he was tired. John powiedzial, ze jest zmeczony.
Direct - John said: ,,I was in London last year".
Report - John said that he had been in London last year.
John said: ,,I have lived in London".
John said that he had lived in London. John powiedzial, ze mieszkal w Londynie.
John said: ,,I will go to Paris next year".
John said he would go to Paris the following year. - John powiedzial, ze pojedzie do Paryza na-
stgpnego roku.
W mowie zaleznej stosuje si? czasy zgodnie z zasady na-st^pstwa czasow.
Uwaga 1. we wspolczesnej angielszczyznie, zwlaszcza w mowie potocznej, istnieje tendencja do odstejpowania od zasady nast^pstwa czasow, gdy relacjonowana wypowiedz dotyczy stanu, ktory nie ulegl zmianie, np.:
John said: ,,I'm tired". John said that he is tired.
Takie zdanie w mowie zaleznej mozemy wyglosic, jezeli nadal pozostaje faktem to, ze John jest zmeczony.
Zestawienie zmian czasow przy przeksztalcaniu zdan z mowy nie-zaleznej na mow? zalezn%:
Mowa niezalezna
Present Simple
Present Continuous
Past Simple
Past Continuous
Present Perfect
Present Perfect Continuous
Future Simple
Future Continuous
Past Perfect pozostaje
Past Perfect Continuous pozostaje
can
could pozostaje
may
should pozostaje
ought to pozostaje
must
Mowa zalezna
Past Simple
Past Continuous
Past Perfect
Past Perfect Continuous
Past Perfect
Past Perfect Continuous
Future in the Past
Future Continuous in the Past
Past Perfect
Past Perfect Continuous
could
could
might
should
ought to
had to lub would have to lub must
Uwaga: Must uzyte
a) dla wyrazenia terazniejszosci w niezaleznej zmieniamy na had to w mowie zaleznej, np.:
He said: ,,I must write to my father". Powiedzial: ,,Musze. napisac do ojca".
He said he had to write to his father. Powiedzial, ze musi napisac do ojca.
b) dla wyrazenia przyszlosci w mowie niezaleznej zmieniamy na would have to w mowie zaleznej, np.:
Tom said: ,,I must leave for England next week". Tom powiedziat: ,,Musze. w przyszrym tygodniu jechac do Anglii".
Tom said he would have to leave for England the following week. .
c) must wyrazajace stale obowiajzruja.c$ regul?, nakaz lub zakaz pozostaje w mowie zaleznej niezmienione,
Mr. Brown said: ,,Children must obey their parents". Pan Brown powiedzial: ,,Dzieci musza^ shicha6 rodzicow".
Mr. Brown said that children must obey their parents.
Uzycie niekt6rych zaimkow i przys!6wk6w w mowie zaleznej
W mowie zaleznej nalezy wprowadzac niekiedy - zgodnie z sensem zda-nia - zmiany okreslnikow, zaimkow, okolicznikow czasu i miejsca, zalez-nie od tego, kto relacjonuje wypowiedz pierwotn^, do kogo mowi, oraz gdzie i kiedy to si? dzieje.
I waited for your message here yesterday, Mrs. Black. Czekalem tu wczoraj na wiadomoSc od pani.
a) Ten sam mowia.cy i shichacz, to samo miejsce i czas:
I said I had waited for your message here yesterday, Mrs. Black. Mowilem, ze czekalem tu wczoraj na wiadomosc" od pani.
b) Ten sam mowia,cy, inny shichacz, to samo miejsce i czas:
I told Mrs. Black I had waited for her message here yesterday. Powiedzialem pani Black, ze czekalem tu wczoraj na wiadomosc od niej.
c) Inny mowia.cy, ten sam sluchacz, co w a), to samo miejsce i czas:
Mr. White said he had waited for your message here yesterday,
Mrs. Black. Pan White mowil, ze czekal tu wczoraj na wiadomosc od pani.
d) Inny mowia.cy, inny shichacz, to samo miejsce i czas:
Mr. White told Mrs. Black he had waited for her message here . yesterday.
Pan White powiedzial pani Black, ze czekal tu wczoraj na wia-domos"c od niej.
e) Inny mowia,cy, inny shichacz, inne miejsce, ten sam czas:
Mr. White told Mrs. Black he had waited for her message there yesterday.
Pan White powiedzial pani Black, ze czekal tarn wczoraj na wiadomosc' od niej.
f) Inny mowia.cy, inny shichacz, inne miejsce, inny czas:
Mr. White told Mrs. Black he had waited for her message there the day before.
Pan White powiedzial pani Black, ze czekal tarn poprzedniego dnia na wiadomosc od niej.
Tak wi?c, zaleznie od okolicznosci, oprocz zmian zaimkow osobowych i okreslnikow dzierzawczych, w mowie zaleznej moga, wysta.pic ponizsze zmiany:
Direct Speech Reported Speech
here there
now then
today that day
tomorrow the next day
next week, month etc. the following week, month
yesterday the day before, the previous day
last week, month etc. the week before, the previous week
this that
these those
Uwaga 2. Nalezy pamie.tac o skladni czasownikow say i tell. Say moze wystapic w nast?puja.cych konstrukcjach:
John said that he was hungry. John mowil, ze jest glodny.
John said to me that he was hungry.
Czasownik tell wymaga zawsze dopelnienia dalszego w postaci zaimka lub rzeczownika.
John told me that he was hungry. John powiedzial mi, ze jest glodny.
John told Mary that he was hungry. John powiedzial Mary, ze jest glodny.
Uwaga 3. Zamiast say i tell w zdaniu nadrzednym moga. wystepowac czasowniki jak np. declare (oswiadczac), state (stwierdza6), report (donosic), suggest (sugerowad), promise (obiecad), np.:
The minister stated that the conference had been fruitful. Minister stwierdzil, ze konferencja byla owocna.
The Press reported that the President would arrive on Sunday. Prasa doniosla, ze Prezydent przyb?dzie w niedzielg.
Zdania w mowie niezaleznej w stronie biernej przeksztalcamy na zdania w mowie zaleznej zgodnie z tymi samymi zasadami nastejsstwa czasow, uzycia zaimkow i okolicznikow co zdania w stronie czynnej.
Mowa niezalezna: Jim said: ,,The thief was seen near our house yesterday". Jim powiedzial: ,,Zlodzieja widziano wczoraj blisko na-szego domu".
Mowa zalezna: Jim said that the thief had been seen near their house the day before.
Jim powiedzial, ze zlodzieja widziano poprzedniego dnia w poblizu ich domu.
Skladnia zdari w mowie zaleznej jest uzalezniona od typu wypowiedzi referowanej, od tego mianowicie, czy jest to zdanie oznajmujace, pytanie, czy tez zdanie rozkazuja.ce.
• Zdania oznajmujace maja. w mowie zaleznej taka. sam^ skladni§ jak w mowie niezaleznej.
Pytania w mowie zaleznej - mają następujące cechy
a) Pytania takie maja. strukture. zdan oznajmuj^cych, a nie pytaja.cych, to znaczy nie wyst^puje w nich inwersja podmiotu i czasownika posilkowego, lecz calosc orzeczenia umieszczona jest po podmiocie. Porownajmy:
Pytanie niezalezne: Where are you going, Mary?
Pytanie zalezne: John asked Mary where she was going.
W pytaniach zaleznych ogolnych wystepuje wyraz if lub (mniej potocznie) whether jako odpowiednik polskiego ,,czy"
Do you like westerns, Mary? - John asked Mary if she liked westerns. John zapytal Mary, czy lubi westerny.
Have you met my wife? - Mr. Smith asked me if I had met his wife.
Is the museum open? - The tourist inquired whether the museum was open.
Does John play tennis? - I asked Mary if John played tennis.
Can you help me? - Mary asked me if I couWt help her.
Trzeba pamietac, ze struktura zdania oznajmuj^cego, a nie pytajacego wystepuje nie tylko przy relacjonowaniu autentycznego pytania, ktore ktos zadal, ale wsz^dzie tarn, gdzie zdanie zaczynaj^ce si§ od wyrazu (zaimka, przyslowka) pytaj^cego nie jest zdaniem samodzielnym, lecz jest wbudowane w inne zdanie.
John asks where Mary lives. John pyta, gdzie mieszka Mary.
Tell me where Mary lives. Powiedz mi, gdzie mieszka Mary.
I know where Mary lives. Wiem, gdzie mieszka Mary.
It isn't important where Mary lives. To niewazne, gdzie mieszka Mary.
I'll find out where Mary lives. Dowiem si?, gdzie mieszka Mary.
Pytanie zalezne moze bye wbudowane w zdanie, ktore w calosci stanowi zdanie pytaj^ce, np.:
Could you tell me where Mary lives?
Do you know where Mary lives?
Przy relacjonowaniu czyjegos pytania, tak jak przy relacjonowaniu kazdej innej wypowiedzi W zda-niu nadrz?dnym wyst^puje czasownik ask, a niekiedy, w stylu bardziej urz?-dowym, czasownik inquire.
John asked: ,,Where does Mary live?" - John asked where Mary lived.
Rozkazy i propozycje w mowie zaleznej
Rozkazy, polecenia lub prosby relacjonuje si? w mowie zaleznej stosujac w zdaniu nadrz^dnym najczesciej czasownik tell lub ask, po ktorym nast?-puje jako tak zwane dopemienie dalsze (odpowiadaj^ce na pytanie komu?) nazwa osoby, do ktorej pierwotna wypowiedz byla skierowana, a po niej czasownik z bezokolicznikiem.
,,Come later, John". - Mary told John to come later.
,,Please open the window, Mary". - The teacher asked Mary to open the window.
Zaleznie od sytuacji, stosunkow lacza.cych dane osoby, stopnia intensyw-nos"ci rozkazu, polecenia lub prosby, moga. bye takze uzyte takie czasowniki, jak: order, command, implore, beg,
,,Leave the classroom at once, boys". - The teacher ordered the boys to leave the classroom
at once.
,,Do let me have some money, Father". - John begged his father to let him have some money.
Zakazy oraz polecenia i proSby, aby nie wykonywac danej czynnoSci relacjonowane sa, w mowie zaleznej przy uzyciu slowka not umieszczonego przed bezokolicznikiem. Na przyklad:
,,Don't answer the telephone, Mary". - John told Mary not to answer the telephone.
,,Please don't be angry with me, Father". - John begged his father not to be angry with him.
Relacjonuja,c propozycj? w mowie zaleznej, wprowadzamy czasownik suggest, np.:
,,Let's go to the cinema", said Ann. - Ann suggested that they should go to the cinema. Lub Ann suggested going to the cinema.
,,Shall we meet at the station?", said Mary. - Mary suggested meeting at the station. Lub Mary suggested that they should meet at the station.
Krotkie odpowiedzi yes lub no relacjonujemy w mowie zaleznej stosujac odpowiedni czasownik posiłkowy, np.:
,Do you like this picture?'*, asked Tom. ,,Yes", I said. - Tom asked if I liked that picture and I said I did.Tom zapytal, czy mi sie_ podoba ten obraz, a ja powiedziatem, ze tak
,,Wi11 you bring your girl-friend?", asked Mary. ,,No", said Jim.
Mary asked Jim if he would bring his girl-friend and he said he would not.
Hello
Mowa niezalczna: ,,Hello, where are you going?, he said. ,,Halo, dokqd idziesz?", powiedzial,
Mowa zaiezna; He greated me and asked where 1 was going. Przywital mnie i zapytal, dok^d id§.
Thank you
5,Thank you, Helen", said George.
George thanked Helen.