Historia szczepień

Już w starożytnych Chinach zapobiegano ospie prawdziwej podając sproszkowane strupy osób chorych do nosa zdrowych, u których choroba przechodziła łagodnie, jednocześnie uodparniając przeciwko zachorowaniom w przyszłości. Metoda ta została przeniesiona do Turcji, skąd dalej zawędrowała na wyspy brytyjskie. Przez lata była stosowana, jednak w związku z nielicznymi przypadkami śmiertelnymi, a także problemową izolacją osoby zaszczepionej od innych, sceptycznie do niej podchodzono. Dopiero brytyjski lekarz Edward Jenner, kierowany dociekliwością młodego naukowca, opracował w 1796 roku nową bezpieczną i niemal w 100% skuteczną metodę zapobiegania ospie prawdziwej.

Od kiedy roku E. Jenner odkrył pierwszą bezpieczną szczepionkę przeciwko ospie prawdziwej (de facto używał do tego wirusa ospy krowianki), w medycynie nastąpiła ogromna rewolucja, pozwalająca znacznie zmniejszyć zachorowalność i śmiertelność z powodu wielu chorób zakaźnych.

Przez lata udało się stworzyć szczepionki m.in. przeciwko wściekliźnie, tężcowi, błonicy, cholerze, dżumie, krztuścowi, gruźlicy, grypie, polio, odrze, śwince, różyczce, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i A, czy też w ostatnich latach przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) biorącego udział w powstawaniu raka szyjki macicy. W wielu laboratoriach na świecie naukowcy poszukują nowych szczepionek przeciwko nadal groźnym chorobom, w tym przede wszystkim przeciwko wirusowi HIV.

Przez całe wieki człowiek nie miał skutecznych metod profilaktycznej ochrony przed chorobami. Oczywiście metodą prób i błędów osiągano jakieś wyniki, ale nie były one satysfakcjonujące. W XVIII w. w Anglii badaniami nad profilaktyką chorób parał się niejaki Edward Jenner. W wyniku jego działań powstała pierwsza na świecie szczepionka. Szczepionka przeciwko ospie prawdziwiej (łac. variola vera). Jenner wykorzystał ludową mądrość, zgodnie z którą osoba, która zapadła i przeszła tzw. ospę krowiankę (łac. variola vaccina), nie zachoruje już na ospę prawdziwą. Przeprowadził eksperyment, w którym najpierw zaraził małego chłopca wirusem ospy krowianki, a następnie, kiedy ten już skończył chorować wirusem ospy prawdziwej. Chłopiec nie zachorował na ospę prawdziwą. Jenner udowodnił, że szczepionka, którą należy podać aby uodpornić człowieka na wirus ospy prawdziwej, wcale nie musi być na niej oparta.

O tym jak ważne było to odkrycie świadczy fakt, że szczepionka opracowana przez Jennera była stosowana przez prawie 200 lat. W 1980 r. WHO uznało bowiem, że ospa prawdziwa nie występuje. Dlatego też szczepionka przeciwko niej przestała być stosowana. Inne choroby, których profilaktyka opiera się na stosowaniu szczepionek:

tężec

Choroba zarówno ludzi jak i zwierząt. Wywoływana przez laseczki tężca. Tężec jest chorobą zakaźną, ale nie zaraźliwą. Występowanie - cały świat.

cholera

Choroba zakaźna przewodu pokarmowego. Niezwykle ostra i zaraźliwa. Wywołuje ją bakteria - przecinkowiec cholery. Występuje do dziś. Śmiertelność ok. 1% zarażonych, pod warunkiem prawidłowego leczenia.

gruźlica

Zakaźna choroba zwierząt (szczególnie bydła) oraz ludzi. Mimo profilaktyki spotykana do dziś. Dawne nazwy tuberkuloza lub suchoty.

grypa

Choroba zakaźna, której wirus przenoszony jest drogą kropelkową. Atakuje układ oddechowy. Wywołuje epidemie grypy, czasami pandemie.

polio

Inaczej choroba Heinego - Medina. Chorobę ta wywoływana jest przez wirusa polio. Światowa Organizacja Zdrowia uznała Europę za obszar wolny od polio w 2001 r.

ospa wietrzna

Jedna z najczęściej występujących chorób okresu dziecięcego. Cecha charakterystyczna - znaczna zaraźliwość. Wirus odpowiedzialny za ospę wietrzną powoduje zarażenie całego organizmu. Przejście choroby daje całkowitą odporność na wirusa.

wirusowe zapalenie wątroby typu B

Dawna nazwa żółtaczka wszczepienna. Wirusowe zapalenie wątroby typu B wywoływane jest przez wirus hepatotropowy i limfo tropowy. Zakażenie następuje na drodze pozajelitowej np. poprzez zakażone narzędzia stomatologiczne czy igły.

wirusowe zapalenie wątroby typu A

Dawna nazwa to żółtaczka pokarmowa. Zakażenie poprzez przewód pokarmowy, np. w wyniku spożycia zakażonego pożywienia. Można zarazić się także poprzez kontakt z wydzielinami osoby chorej.

Szczepionka dlatego tak silnie wpływa na spadek zachorowalności, ponieważ używana jest powszechnie a jej stosowanie jest obowiązkowe. W Polsce występują programy szczepień ochronnych, które są obowiązkowe. Szczególnie programy te obejmują osoby do 18 roku życia a także ludzi ponadprzeciętnie narażonych na zachorowanie. Pamiętaj, że pierwsza szczepionka powstała już w XVIII w. i także dziś stosuje się obowiązkowe szczepienia przeciwko różnym chorobom.

---