POWSTANIE LISTOPADOWE I WOJNA POLSKO-ROSYJSKA 1830-1831
W 1825 zmarł car Aleksander I. Władzę po nim objął jego brat Mikołaj I ( 1825-1855, zmarł w czasie wojny krymskiej), choć zgodnie z prawem należała się ona Konstantemu Pawłowiczowi, ten jednak zrzekł się jej w 1822 na rzecz swojego młodszego brata.
W Polsce w 1828r miejsce miało sprzysiężenie Wysockiego , zawiązywano nowe spiski, planowano podjąć jakieś działania w celu poprawienia sytuacji. Istniały wtedy następujące nurty polityczne:
1. konserwatyści, uważający , że związek Królestwa Polskiego z Rosją jest nierozerwalny
2. konserwatyści opozycyjni ( należał do nich między innymi książę Adam Jerzy Czartoryski), uważali, że związek z Rosją ma prawo istnieć , ale w zamian za to, że car powinien przestrzegać konstytucji.
3. liberałowie, uważający, że car da prawo do wolności Polsce
4. rewolucjoniści, uważający, że wystarczy rzucić hasło , a wszyscy się przyłączą- nie mięli żadnego programu, osoby, która by nimi pokierowała , a ich poglądy nie były społecznie rozpropagowany
Przed koronacją Mikołaja I , planowaną na maj 1829 r. zawiązano spisek planujący próbę zamachu na cara, jednak ostatecznie nie zdecydowano się na królobójstwo.
Nowosilcow, którego znaczenie wzrosło za panowania Mikołaja I, a rolą było wykrywanie wszelkich spisków w 1829 r. był już na tropie przyszłych powstańców i szykował kolejne aresztowania. Dodatkowo w Europie miała miejsce rewolucja lipcowa we Francji ( która obaliła Karola X) , zryw niepodległościowy w Belgii ( przeciw Holandii) w związku z czym w Królestwie Polskim wojska postawione były w stan gotowości, a w razie ich wyprowadzenia poza granice prawdopodobnie nigdy by już nie wróciły. W obliczu tych zdarzeń w nocy z 29 na 30 listopada zdecydowano się rozpocząć powstanie. Znakiem rozpoczęcia powstania miało być podpalenie browaru na Solcu , niestety jednak noc była deszczowa i mimo usilnych starań browar nie zapłonął. Z pewnością spowodowało to, że część osób uznała, że powstanie zostało odwołane. Powstańcy ruszyli jednak na Belweder, gdzie urząd pełnił Konstanty ( * który ożenił się nawet z Polką Joanną Grudzińską). Niestety mimo faktu, że Belweder był broniony przez kilku żołnierzy, zanim powstańcy dotarli na salony, Konstanty zdołał już uciec ( najprawdopodobniej w przebraniu kobiecym). Powstańcy ruszyli więc na Stare Miasto wykrzykując hasło „Rodacy do broni!”. Widząc to ludzie zamykali przeważnie ze strachu okna, a nie przyłączali się do nich. Napotykając wracających z teatrów generałów proszono ich by stanęli na czele powstania, a gdy ci odmawiali, stwierdzając , że nie ma to żadnego sensu i do niczego dobrego nie prowadzi, nieraz zostawali zabici. Tak więc pewnie po paru godzinach wszystko mogło by się skończyć , gdyby do powstańców nie przyłączyli się studenci i rzemieślnicy. Ruszyli oni na arsenał i zdobyli go około 2 w nocy. 30 listopada Warszawa znalazła się w rękach powstańców, którzy nie mieli jednak żadnego pomysłu co dalej robić .5 grudnia na czele powstania stanął Chłopicki, jednak już 7 stycznia złożył dymisje, podkreślając , że jest nadal gotów służyć ojczyźnie.
25 stycznia 1831 odbyła się sesja sejmu ( mimo tego, że zgodnie z prawem tylko car miał prawo zwoływać sejm). Uchwalono detronizację Mikołaja I , co automatycznie oznaczało wojnę z Rosją .
5 stycznia 1831 armia rosyjska (80 tys. , doświadczeni po wojnach z Turcją w XIX i XX w , niedługo po stłumieniu powstania dekabrystów - * 14-26 grudnia 1825, dekabr = grudzień) , na czele której stał Iwan Dybicz wkroczyła do Warszawy. Polska mogła przeciwstawić im 50 tys. żołnierzy ( wyszkoleni- o co dbał Konstanty Pawłowicz, z pomysłami, zdeterminowani, choć głównie w obronie, gdyż wielu generałów, nie wierzyło w szanse zwycięstwa , w dodatku Prusy i Austria zamknęły granice, co uniemożliwiło przemyt broni).
Pierwsza bitwa rozegrała się pod Stoczkiem 14 lutego 1831, gdzie polską dywizją dowodził Józef Dwernicki, a rosyjską Fiodor Geismar . Udział w niej brali także chłopi i zakończyła się ona zwycięstwem Polaków, podobnie jak bitwy pod Wawrem czy Dobrem.
25 lutego 1831 miała miejsce bitwa pod Grochowem, ranny został wtedy Chłopicki, który dowodził Polakami , a na dowódcę wybrani gen. Jana Skrzyneckiego. Nie był on dobrym przywódcą choć miał dobrego pomocnika - Ignacego Prądzyńskiego ( którego pomysły wykorzystał Piłsudski w 1920 w cudzie nad Wisłą) , jednak Skrzynecki nie słuchał go.
26 maja 1831 rozegrała się bitwa pod Ostrołęką , którą Polacy przegrali.
W tym czasie w armii rosyjskiej panowała epidemia cholery (dziesiątkuje Rosjan jak polski żołnierz), na którą zmarł nawet I.Dybicz.. Dowództwo po nim objął Iwan Paskiewicz, który zdecydował się zaatakować Wolę . Bronił jej gen. Józef Sowiński, a w walkach brał udział także Piotr Wysocki, który dostał się niewolę, a ostrzejszej kary uniknął głównie dzięki temu, że Rosjanie nie wiedzieli, że to „ten” Wysocki. Sowiński, nie chcąc się poddać , dobył szabli, jednak Rosjanie zaczęli do niego strzelać . W momencie , gdy jego drewniana noga utknęła w gruzowisku, mimo strzałów stał nadal, a zdumieni Rosjanie zaczęli się do niego modlić.
6 września Warszawa skapitulowała.
Ostatnią twierdzą jaką utraciliśmy był Zamość- 21 października .
Powstanie nie miało większych szans przetrwania, choćby ze względu na to, że potępiał je nawet papież ( Polacy występowali przeciw porządkowi ustalonemu na kongresie wiedeńskim). W dodatku choć mieliśmy regularną armie , nie nastąpiło uwłaszczenie chłopów , więc brakowało 80 % społeczeństwa.
Po powstaniu księciem warszawskim został Iwan Paskiewicz , a lata w których panował nazywamy nocą (=erą ) paskiewiczowską . W 1832 car ogłosił Statut Organiczny, stanowiący podstawę nowego ustroju Królestwa Polskiego.
POWSTANIE KRAKOWSKIE I RABACJA GALICYJSKA
Po powstaniu listopadowym miały miejsce represje, emigracje, lecz nie uśpiło to w Polakach ducha rewolucji. Do Królestwa Polskiego wysyłani byli emisariusze.
Na październik 1844 planowane było powstanie chłopskie pod przewodnictwem księdza Piotra Ściegiennego. Został on jednak aresztowany i zesłany na Syberię.
Kolejne plany zakładały wybuch powstania na rok 1846. TDP na dyktatora wybrało gen. Ludwika Mierosławskiego . Karol Libelt (TDP), który przekształcił Komitet Poznański w Centralizację Poznańską , miał być mózgiem powstania, pełniąc nadzór we wszystkich trzech zaborach. W początkowych planach., bowiem, powstanie miało objąć wszystkie trzy zabory i także Kongresówkę.
Termin wybuchu powstania ustalono na 22 luty 1846 r.
Istniały w tym czasie dwie konspiracje polityczne:
1.rewolucyjna- zakładająca walkę aż do odzyskania niepodległości i zmianę reform społecznych- radykalni
2.umiarkowana licząca, że dzięki powstaniu antyfeudalna sytuacja w polskim społeczeństwie zostanie rozładowana
Mierosławski, będąc przeciwnikiem wojny ludowej, uważał, że walczyć powinny oddziały szlacheckie, a chłopi włączyć się mogą dopiero w momencie uwłaszczenia. Powtórzył tym samym błąd z powstania listopadowego .Powstanie nie wybuchło w trzech zaborach , a jedynie w Krakowie. Libelt, Mierosławski zostali aresztowani. Mierosławski otrzymał nawet karę śmierci , lecz w trakcie Wiosny Ludów wypuszczono go z więzienia w Moabicie. Odbyły się liczne aresztowania prewencyjne ( profilaktyczne) - aresztowano Bronisława Dąbrowskiego.
18, 19 lutego 1846 oddziały szlacheckie rozbite zostały przez galicyjskich chłopów. Austriacy szerzyli bowiem wśród nich propagandę o dobrym cesarzu w Wiedniu, który chce poprawić sytuację chłopów, lecz przeszkodą jest polska szlachta, nie chcąca reform. Tym sposobem chłopi stali się narzędziem w ręku Wiednia.
W Krakowie, w kamienicy Krzysztofory powstał rząd w skład którego wchodzili : Gorzkowski, Grzegorzewski i Tyssowski. Szykowali oni manifest do narodu, w którym zakładali utworzenie Rzeczpospolitej, zniesienia przywilejów, uwłaszczenia chłopów , nadania ziemi bezrolnym, pomocy biednym. Chłopi podeszli do tego pomysłu z entuzjazmem, w przeciwieństwie do szlachty, której kosztem miały zajść te zmiany.
W rządzie jednak Gorzkowski pokłócił się z Tyssowskim, który 24 lutego ogłosił się dyktatorem. Tyssowski był jednak chwiejnym politykiem i powstanie z pewnością upadłoby po paru dniach, gdyby nie przybycie z Lwowa Edwarda Dembowskiego, który stał się prawdziwą duszą powstania, (czerwony kasztelanic). Dembowski wysyłał na wieś emisariuszy, którzy mieli za zadanie uświadamiać chłopom cele powstania. Zaowocowało to między innymi przyłączeniem się do walk chłopów z Chochołowa , choć chłopi z okolic Krakowa byli wyjątkowo oporni. 27 lutego zorganizowano procesję religijną do wsi Podgórze , na czele której szedł Dembowski , który zginął jednak , gdy na swojej drodze manifestacja napotkała wojska austriackie. Tyssowski nie był w stanie utrzymać powstania. 2 marca 1846 złożył dyktaturę , a władzę w Krakowie objął Komitet Bezpieczeństwa ( konserwatyści)
Tak więc powstanie , które miało być trójzaborowe toczyło się w jednym mieście, trwało 9 dni i zakończyło się klęską. Jednak w czasie tego powstania pierwszy raz ( choć tylko teoretyczne ) włączono program społeczny do programu narodowego. W wyniku powstania zlikwidowano Rzeczpospolitą Krakowską , zniemczono UJ
RABACJA GALICYJSKA
Powodami rabacji ( od słowa rabować) był konflikt między chłopem , a dworem. W dodatku Austriacy byli mistrzami w wprowadzaniu w życie zasady %u201Edividi et impera%u201D (dziel i rządź) , rozgłaszali plotki o dobrym cesarzu w Wiedniu, który chce pomóc galicyjskiemu chłopu. Nawet rekrutacje do wojska austriackiego zlecane były polskim dworom, które również podnosiły pańszczyznę.
W latach 1844- 45 miejsce miała klęska głodu , co również przyczyniło się do ruchów chłopskich ( CZERNIAWY) . Chłopi chodzili od dworu do dworu, palili je, mordowali mieszkańców ( zniszczono ok. 500 dworów, zamordowano ok. 1000 mieszkańców )
Przywódcą rabacji był Jakub Szela , który w nagrodę otrzymał kilka morów gospodarstwa.