FENOLOGIA ROŚLIN albo fitofenologia to nauka zajmująca się okresowymi zjawiskami, występującymi w życiu roślin w zależności od zmieniających się warunków atmosferycznych i pór roku.

Zjawiska te, powtarzające się co roku z dużą prawidłowością, noszą nazwę zjawisk fenologicznych. Zalicza się do nich: kiełkowanie nasion, pękanie pączków, rozwój liści, kwitnienie, wytwarzanie owoców i zrzucanie liści przez rośliny.

Zjawiska te są uzależnione od średniej temperatury powietrza, a ta z kolei od położenia geograficznego miejsca, gdzie zjawiska te zachodzą. Wpływ na przebieg tych zjawisk w danym regionie mają również: sąsiedztwo lasu, wydm, jezior czy terenów zabudowanych.

Tak więc ten sam gatunek roślin może zakwitać w różnych regionach w różnym czasie.

Przyjmuje się, że zwiększenie szerokości geograficznej o 1 stopień (ok. 111 km) warunkuje opóźnienie nadejścia wiosny o 4 dni. Różnice w porach zakwitania czy owocowania tych samych gatunków roślin obserwuje się też wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza.

Na podstawie zjawisk fenologicznych, zachodzących u różnych gatunków roślin w ciągu całego roku, wyróżnia się w Polsce nie cztery, a osiem pór roku.

Przedwiośnie	Pierwiośnie
Zaranie wiosny - leszczyna rozpoczyna pylenie a wraz z nią takie drzewa i krzewy jak: olcha czarna, wierzba iwa, osika, dereń właściwy. Zakwita wawrzynek wilczydełko a z roślin zielonych: śmieżyczka przebiśnieg, przylaszczka pospolita, ziarnopłon wiosenny, zawilec gajowy i podbiał pospolity. Na podmokłych łąkach i nad strumieniami pojawiają się krokusy.	Wczesna wiosna - nazwa tej pory pochodzi od zakwitających wówczas pierwiosnków, pojawiają się też kwiaty rzeżuchy łąkowej oraz fiołka polnego, pękają pączki i rozwijają się liście kasztanowca zwyczajnego, brzozy brodawkowatej oraz dębu szypułkowego i buka. Zakwitają drzewa i krzewy owocowe, a wśród nich: jabłonie, grusze, wiśnie, czereśnie oraz porzeczki. W lasach i parkach zakwita czeremcha.
Wiosna	Wczesne lato
Pełna wiosna - zakwitają następujące gatunki: bez lilak, kasztanowiec zwyczajny, żarnowiec miotlasty, złotokap, jarząb pospolity (czyli popularna jarzębina), głóg dwuszyjkowy a także narcyz biały. Żyto rozpoczyna wówczas kłoszenie.	Za jego początek przyjmuje się okres zakwitania zbóż, za koniec zaś - dojrzewanie owoców borówki czarnej. Wówczas zakwitają także: dzikie bez czarny, robinia akacjowa albo grochodrzew - mylnie nazywany akacją, ligustr pospolity, często sadzony jako żywopłot, oraz malina i winorośl.
Lato	Wczesna jesień
Jego początek wyznacza zakwitanie lipy drobnolistnej. Zaczynają dojrzewać pierwsze owoce maliny, porzeczki zwyczajnej, śnieguliczki oraz jarzębiny. Koniec lata zwiastują żniwa.	W tym czasie dojrzewają owoce kasztanowce, ligustru, derenia świdwy a także borówki brusznicy.
Jesień	Zima
Wyróżnia się dwa podokresy: jesień właściwa nazywana też u nas złotą polską jesienią, kiedy to drzewa zaczynają zmieniać barwę liści, wśród nich: kasztanowce, klony, lipy, brzozy, oraz jesień póúna, bezlistna, której nadejście wyznacza zrzucenie liści przez buki i brzozy.	Trwa spoczynek roślin.

Autor: Zygmunt Dajdok
Strona zmodyfikowana przez KGtek 29. VI. 2000.

---