Ad. 1 Państwo i demokracja (suwerenność)

- państwo- organizacja polityczno-społeczeństwa posiadająca własne terytorium o określonych granicach, system władz i obywateli.,

- państwo unitarne- forma państwa; jest wewnętrznie jednolite, jego jednostki adm.-terytorialne są ściśle podporządkowane organom centralnym i nie mają autonomii. (do państw unitarnych zaliczyć można m.in Polskę, Węgry, Szwecję, Danię, Holandię)

- państwo złożone-(państwo federalne), forma państwa; składa się z jednostek adm.-terytorialnych, które mają zagwarantowane konstytucyjnie prawa i mogą korzystać z niezależności wobec organów centrentralnych np. Kanada, Niemcy, USA. (TYPY PAŃSTW ZŁOŻONYCH TO: unia personalna, unia realna, federacja i konfederacja)

- suwerenność państwa- jest to niezależność władzy państwowej od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynar. (s.p. zewn.) oraz samodzielność w regulowaniu spraw wewn. (s.p. wewn.)

- suwerenność narodu- jest to prawo każdego narodu do niezależnego bytu państwowego; naród sprawuje władzę przez swych przedstawicieli wybieranych do parlamentu oraz bezpośrednio w referendum.

- obywatelstwo jest to przynależność państwowa osoby fizycznej, łącząca się z uprawnieniami i obowiązkami określonymi przez prawo danego państwa.

- bezpaństwowiec- jest to osoba, która nie posiada obywatelstwa żadnego kraju (nigdy nie posiadała obywatelstwa, bądź utraciła je, nie nabywając innego).

- władza państwowa- typ władzy suwerennej i uniwersalnej na danym terytorium państw., zdolnej do zabezpieczenia obowiązującego porządku prawnego, społ. i ekon., spełniającej również inne wewn. i zewn. funkcje państwowe.

- legitymizacja- nadanie czemuś mocy prawnej, usankcjonowanie prawem.

- patologie władzy- tj. deformacje władzy, które zagrażają praworządności i dyskredytują instytucje państwa. Najczęściej spotykaną patologii władzy jest ALIENACJA czyli proces izolacji i dystansowania się organów państwa od społeczeństwa.

- reżim- jest to system sprawowania władzy. (wyróżniamy reżimy: demokratyczne, autokratycznei totalitarne).

- unia personalna- jest to związek dwóch lub więcej państw poprzez osobę wspólnego monarchy, przy zachowaniu odrębnego systemu instytucji państwowych.

- unia realna- jest to faktyczne zjednoczenie państw np. unia lubelska z 1569r

- konfederacja- jest to suwerenność państw połaczonych w związek dla realizowania celów politycznych.

- federacja- jest to samodzielność składowych państwa, ale bez możliwości ich odłączenia.

- Demokracja- (władza ludu, narodu, społeczeństwa); jest to forma ustroju polit. państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli za źródło władzy i przyznaje się im prawa i wolności polit. gwarantujące sprawowanie tej władzy;

- konstytucjonalizm- prawo kierunek w nauce prawa państwowego, uznający za najlepszą formę rządów władzę monarchy ograniczoną przez konstytucję; współcześnie termin ten jest też używany dla określenia ustroju państwowego opartego na pisanej konstytucji.

- organ państwa- jest to wyodrębniona prawnie osoba lub grupa osób wyposażonych w określone kompetencje, uprawniające do wykonywania zwierzchniej władzy państw.; o.p. dzielą się na organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

- prawo wyborcze czynne- jest to prawo do udziału w głosowaniu.

- prawo wyborcze bierne- jest to zdolność do tego, aby móc zostać wybranym, czyli prawo do kandydowania.

- cenzus- jest to zespół warunków dopuszczających do korzystania z określonych praw polit. lub przywilejów (c. majątkowy, wykształcenia, wieku).

- ordynacja wyborcza- jest to ustawa regulująca zasady, procedurę, instytucje związane z organizacją i przeprowadzeniem wyborów

- system większościowy- oznacza, iż mandat uzyskuje ten z kandydatów, który otrzymał najwięcej ważnie oddanych głosów. (większość względną, np. w Polsce w wyborach do senatu; niekiedy jest wymagane uzyskanie większości bezwzględnej (50% i 1 głos), co może łączyć się z przeprowadzeniem drugiej tury głosowania np. w Polsce wybory prezydenckie.)

PRZYMIOTNIKI WYBORCZE:

- zasada powszechności- oznacza zakaz stosowania cenzusów wyborczych.

- zasada równości- oznacza iż każdy wyborca dysponuje jednakową liczbą głosów, a więc każdy głos ma równą wagę i znaczenie.

- zasada bezpośredniości- oznacza, iż wyborcy głosują bezpośrednio na kandydatów, którzy w wyniku głosowania uzyskują mandat.

- zasada tajności- oznacza prawo do oddania głosu w sposób ukryty przed osobami trzecimi.

- zasada proporcjonalności- oznacza ze każda z partii zgłaszająca listy kandydatów otrzymuje mandaty w stosunku proporcjonalnym do liczby uzyskanych głosów.

Postacie:

-Georg Jellinek- niemiecki teoretyk państwa i prawa; jest twórcą klasycznej trójelementowej definicji państwa. Za główne elementy państwa uznaje on: LUDNOSĆ, TERYTORIUM I SYSTEM WŁADZ.

- Max Weber- niem. socjolog, historyk, religioznawca, ekonomista, prawnik, metodolog nauk społ.; twórca tzw. socjologii rozumiejącej; wywarł wielki wpływ na nauki społ., zwł. na socjologię; zaznaczył się on najmocniej w metodologii, socjologii polityki, socjologii struktur społ. i gosp. oraz socjologii religii.

- Ludwik Gumplowicz- socjolog i prawnik; wychodząc z teorii darwinizmu społ. dostrzegał w walce i konflikcie zasadnicze procesy społ., a w walce ras dopatrywał się podstawowego prawa rozwoju społ.; w zakresie nauki o państwie rozwinął tzw. teorię podboju.


1. Definicja państwa wg Arystotelesa- państwo powstaje na drodze naturalnego rozwoju, a człowiek jest z natury stworzony do życia w nim. Cały rozwój społeczny podporządkowany jest osiągnięciu głównego celu jakim jest państwo.

Definicja państwa wg Tomasz z Akwinu- państwo jest to samowystarczalna, niezależna, samorządna społeczność, uznająca określony porządek prawny i podlegająca władzy , która ją chroni i gwarantuje pokój zewnętrzny.

Definicja państwa wg Kanta- państwo jest rodzajem ludzkiej zbiorowości żyjącej według jednego, określonego porządku prawnego.

Definicja państwa wg Hegla- państwo- wartość absolutna i nadrzędna

Definicja państwa wg Marksa- państwo jest to organizacja przymusowa i narzedzie klasy panującej.

2.Suwerenność zewnętrzna- oznacza że państwo jest podmiotem (a nie przedmiotem) prawa międzynarodowego niezależnym od innych państw. Może wiec nawiązywac z nimi różnorodne stosunki polityczne i gospodarcze, stawać się członkiem wybranych przez siebie organizacji międzynarodowych, samodzielnie kształtować swój ustrój społeczno- gospodarczy oraz polityczny.

Suwerenność wewnętrzna- oznacza że władza państwowa jest władzą zwierzchnią, która sama może decydować o swoim zakresie. Wszystkie inne organizacje mogą zaś działać na terytorium państwa wyłącznie za zgodą władzy i na warunkach przez nią określonych

3. Państwa o niepełnej suwerenności: to dawniej Prusy Zakonne i Inflanty (nie posiadały suwerenności zewnętrznej)
4. Elementy terytorium państwa: ląd, wody przybrzeżne, przestrzeń powietrzna, statki, samoloty, ambasady
5. Sposoby nabywania obywatelstwa:

- dziedziczenie obywatelstwa po rodzicach (prawo krwi)

- urodzenie się na terenie danego kraju (prawo ziemi)

- nadanie obywatelstwa (przez prezydenta)

- uzyskanie obywatelstwa poprzez zawarcie związku małżeńskiego

-przez "zasiedzenie"
6. narodowośc rózni sie od obywatelstwa tym iż obywatelstwo można nabyć a narodowość jest to cecha wrodzona czyli dotyczy wywodzenia sie z danego narodu

7. Podział państw ze względu na charakter reżimu politycznego:
- państwo demokratyczne- opiera się na konstytucyjnych zasadach: suwerenności narodu, trójpodziału władzy i pluralizmu politycznego. Wyznawane wartości to: tolerancja, równość wobec prawa, rozwinięte wolności i swobody jednostki, sprawiedliwość i porządek społeczny. (np. Polska)
Model liberalny-czołowa pozycja parlamentu wśród organów państwowych (Anglia)
Model socjalny- duża aktywnośc państwa w sferze gospodarczej i polityce socjalnej.
(14)- państwo autorytarne- to państwo w którym nie ma warunków do działania społeczeństwa obywatelskiego i idei samorządności. To państwo które cechuje:
*elitarnośc władzy- czyli rządzą w nim ludzie z jakiegoś zawęrzonego kręgu którzy sie czyms wyrózniaja;
*depolityzacja społeczna- odsunięcie obywatela od ingerowania w zycie polityczne państwa poprzez wpajanie iż Ci którzy pełnią władze powinni miec pełnię praw.
*cenzura prewencyjna- oznaczała że o władzy należy mówić dobrze albo wcale i dotyczyła głównie mediów
*likwidacja badz zawieszenie niektórych swobód obywatelskich np. ograniczenie wolności słowa.
Do państw autorytarnych zaliczyć można: Argentynę, Zair, wcześniej Austrię, Węgry i Portugalię

(14) - państwo totalitarne- jest to najwieksze zagrozenie dla demokracji. Pństwo to cechuje:
* autokratyzm- inaczej samowładztwo. jest to system rządów w którym władza najwyższa w państwie przypada jednemu człowiekowi (autokracie)
* indoktrynacja- jest to wpajanie obywatelom poprzez zastosowanie propagandy pewnych ideologii leżących w interesie państwa.
*system kontroli policyjnej oparty na terrorze - mialo to na cleu podporzadkowanie obywatela;
*uniformizacja-ujednolicenie form zycia spolecznego
*monopolizacja ideologii;
*odpowiedzialnosc zbiorowa obywateli;
*zlanie sie aparatu partyjnego i policyjnego;
*centralne sterowanie gospodarką
*brak zasady trój podziału władz
*interes panstwa dominuje nad interesem jednostki;
*jedna monopolityczna partia pod kierownictwem dyktatora
*scentralizowana kontrola gospodarki.
Do państw totalitarnych zaliczyć można było dawniej: Niemcy hitlerowskie, stalinowski ZSRR i faszystowskie Włochy.

podział państw ze względu na podział jednostki administracyjnej:
- państwa unitarne
- państwa złożone

podział ze względu na system rządów:

-monarchia jest to forma rządów w której stanowisko głowy państwa należy do monarchy który pełni władzę dożywotnio. Wyróżnia sie monarchie NIEOGRANICZONE : monarchia absolutna (Arabia Saudyjska i Francja w XVIII w.); monarchia despotyczna (Egipt); monarchia dziedziczna;
OGRANICZONE : monarchia konstytucyjna (Monako), monarchia parlamentarna (Belgia, Norwegia, Hiszpania)

-republika jest to forma rządów gdzie najwyższe organy władzy państwowej wybierane są na czas określony przez ogól uprawnionych obywateli. Wyróznia sie republiki: demokratyczne (np. Republika Federalna Niemiec, Francja, Włochy) atorytatywne (Wenecja w XIV-XVIw),parlamentarne, prezydenckie.

8. Cztery koncepcje genezy państwa:

teoria umowy społecznej- głoszona przez Johna Lockea i J.J.Rousseu. Według tej teorii do powstania państwa doszło w wyniku umowy zawartej miedzy członkami danego społeczeństwa badz miedzy nimi a władcą. Jednak znane są różne wersje tej koncepcji. Jedni twierdzą że zarówno społeczeństwo, jak i państwo powstały dzięki porozumieniu jednostek żyjących dotąd w stanie pierwotnym. Inni mówia o dwóch umowach: pierwsza to umowa o zjednoczeniu sie między jednostkami, druga o podporządkowaniu sie miedzy społeczenstwem a władcą, stanowiaca bezpośrednią przyczyne państwa.

teoria podboju i przemocy- te teorię głosił Ludwik Gumplowicz. Według tej teorii do powstania państwa doszło w wyniku podboju plemion słabszych przez silniejsze.

koncepcja teistyczna- twierdziła iż władza państwowa pochodzi od boga.

koncepcja marksistowska- sformuowana została przez Fryderyka Engelsa. Według tej koncepcji państwo powstało w wyniku rozpadu wspólnoty pierwotnej i w wyniku wytworzenia sie klas społecznych. (na podstawie tej teorii wyodrębniono 4 typy państw: niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne i socjalistyczne.

9. Elementy wchodzące w skład pojęcia władza:
WŁADZA- jest to zdolność do wydawania i egzekwowania decyzji.
- podmiot władzy politycznej- jest to osoba wydająca decyzje i żądająca od adresatów jej wykonania.
- adresaci- są to ludzie którzy muszą sie podporządkowywać decyzjom podmiotu władzy politycznej
-sfera władzy- jest to określony obszar życia społecznego podlegający tej władzy

10. Trzy podstawy legitymizacji władzy: (autor Max Weber)

-władza legalna- jej istotą jest przekonanie, iż rządzący zdobywaja i sprawują władze z mocy obowiązującego prawa (np. władza prezydenta, władza sprawowana przez Sejm i Senat (syst. demokrat.)

-władza tradycyjna- bierze sie z tradycji i opiera się na prawie do jej dziedziczenia.

-władza charyzmatyczna- jest to władza która opiera si.ę na przeświadczeniu że osoba sprawująca władze jest wyjątkowa.

11. Patologie władzy (Alienacja w ładzy państwowej):

- centralizacja uprawnień- jest to skupienie uprawnień decyzyjnych w rękach władzy i ograniczenie kompetencji władzy lokalnej (administracja terenowa)
--->koncentracja upawnień- jest to wyższy stopien centralizacji uprawnien na najwyzszym szczeblu władzy
*centralizacja biurokratyczna- skupienie władzy na szczeblu centralnym

*centralizacja technokratyczna- jest związana z tzw. rządami specjalistów, któych fachowa wiedza ma bardzo duży wpływ na decyzje polit. organów władzy

*centralizacja militarystyczna- wyst. w wypadku grupy np. dowódców wojskowych którzy przedkładają rzeczywiste potrzeby na rozwój przywilejów wyzszych oficerów.

*centralizacja plutokratyczna- wąska grupa najbogatszych która skupia w swoim reku pełnie władz
- oligarchizacja grup rządzących- sa to nie wielkie grupy rządzących stojacych ponad prawem.
- biurokratyzacja- jest to bezduszne przestrzeganie przepisów i ich niepotrzebne mnożenie.
- partykularyzm- jest to dbanie wyłacznie o własne interesy z pominięciem interesu ogółu.
- nepotyzm- jest to osadzanie wysokich stanowisk krewnymi.
- brutalizacja metod rządzenia- jest to wymuszanie posłuszeństwa obywateli poprzez przemoc
- klientelizm- jest to oparcie władzy na układach i wzajemnych zaleznościach politycznych.
- korupcja- jest to przyjmowanie korzyści majatkowych przez osoby sprawujące władze w zamian za określone decyzje.

12. FUNKCJE PAŃSTWA ---> zeszyt...

13. Etapy rozwoju systemu demokratycznego:
* pierwszą demokracją była demokracja Ateńska która została zapoczątkowana przez Solona w VI w p.n.e.
--> demokarcja Ateńska polegała na tym iz:
- prawo wyborcze posiadali wyłącznie dorośli mężczyzni którzy ukończyli 20 rok życia, którzy byli rdzennymi obywatelami Ateni i co najwazniejsze, ludzmi wolnymi,
- każdy obywatel mógł osobiście i bezpośrednio uczestniczyć w sprawowaniu władzy (demokracja bezposrednia);
- ograniczona zostaje rola urzedników,

* Starożytny Rzym (w okresie republikańskim) (509-27 p.n.e.)-
--> cechy tej demokracji w państwie:
- urzedy państwowe były sprawowane przez arystokrację;
- odgrywanie istotnej roli zgromadzenia ludowego w życiu politycznym państwa;
- brak inicjatywy gospodarczej ludu;
- wprowadzenie urzedu trybuna ludowego, którego zadaniem była obrona praw ludu;
- było to państwo prawa tzn. takie w którym rządzi prawo

*Pierwsze gminy chrześcijańskie
--> elementów demokracji możemy sie doszukać w organizacji i zasadach funkcjonowania :
- równość wszystkich wobec Boga;
- wybieranie biskupów i diakonów poprzez członków wspólnoty;

* Demokracja plemienna
--> podstawą demokracji plemiennej były WIECE (thing, tag)- (wiec było to zebranie wszystkich dorosłych członków plemienia; w czasie pokoju wiec orzekał o najważniejszych sparawach plemienia, a na czas wojny przekazywał swoje uprawnienia w ręce naczelnika (wodza) plemiennego.

* Demokracja szlachecka (stanowa)
--> w Polsce wykształcenie tej demokracji nastąpiło w drugiej połowie XV w, największy rozkwit osiągneła w XVI w.
- pełnia praw politycznych i ekonomicznych należała do szlachty ( inne stany odgrywały podrzedną rolę lub służebną)
- zebranie wszystkich praw i przywilejów w Artykuły henryukowskie
- sejm- najwyzszym organem władzy państwowej (decydował o wojnie, uchwalał podatki, itd.
- ograniczena zostaje władza króla poprzez zasadę wolnej elekcji;
- wprowadzona zostaje tolerancja religijna.

* Demokracja burżuazyjna
--> do rozwoju tej demokracji przyczynili sie : Monteskiusz- twórca trój podzału władzy oraz J.J. Rousseau- zwolennik umowy społeczne.
- suwerenność narodu
- władza w państwie była sprawowana z woli i za przyzwoleniem obywateli.
- instytucjonalny rozwój gwarancji praw obywatelskich (Deklaracja Niepodległości - Sta. Zjed. oraz deklaracja praw człowieka i obywatela.)
- występowały tutaj takie prawa i wolnosci jak : wolnosc sumienia i wyznania oraz słowa, prawo do własności, nietykalnosc osobista, równosc wobec prawa.
- podstawą porzadku publicznego stała sie konstytucja;
- wprowadzenie systemu reprezentacji społeczeństwa (działalnosc partii politycznych)
- poszerzenie kręgu obywateli uprawnionych do głosowania (kobiety mogły głosować)

15. Zasady prawne funkcjonowania współczesnej demokracji:
- zasada suwerenności narodu- naród sprawuje władze w państwie w sposób bezposredni (referendum, inicjatywa ludowa, weto ludowe, samorząd, wyrażanie opinii publicznej) albo pośredni czyli poprzez swoich przedstawicieli wybranych w wyborach demokratycznych.
- zachowanie praw mniejszości- zapewnienie im ochrony poprzez wprowadzenie praw mniejszosci ( np. prawo do zachowania odrębnosci kulturowej, religijnej, oraz prawo do uczestniczenia w życiu politycznym).
- podział i równowaga władz- trójpodział władzy: na prawodawczą (parlament), wykonawczą (głowa państwa, rząd) oraz sadowniczą (sądy)- te trzy rodzaje władzy powinny być od siebie niezależne, ponieważ połączenie ich ze soba moze prowadzic do tyranii. Powinna również zostać zapewniona niezależna działalność mediom i opozycji.
- konstytucjonalizm i praworzadność- polega na oparciu ustroju na konstytucji gdzie rządy są zgodne z obowiązującym prawem.
- pliuralizm- jest to zasada poszanowania odrębności poglądów społecznych, gospodarczych i politycznych róznych grup społecznych oraz prawo do ich swobodnego działania.



16. Sytuacja obywateli w państwach autorytarnych i totalitarnych
- w państwie autokratycznym prawa obywatelskie zostają ograniczone, zaś w państwach totalitarnych całkowicie zlikwidowane
- w systemie totalitarnym stosowane są represje i morderstwa przeciwników politycznych (obozy koncentracyjne w hitlerowskich Niemczech i gułagi w komunistycznej Rosji);
- w obu systemach tortury i zastraszanie stały sie metodami walki z osobami, których poglądy są sprzeczne z ideologią państwa;
- w obu systemach powszechnie łamane jest prawo człowieka do wolnosci (więzienie ludzi)
- w państwie totaloitarnym zakres kontroli państwa nad życiem obywatela jest nieograniczony
- w państwie autokratycznym podejmowamne sa próby wywierania wpływu na życie prywatne obywateli przez narzucenie ustalonych przez władze zasad moralności publiucznej;
- w obu systemach dochodzi do ograniczenia pluralizmu politycznego oraz do ograniczenia związanych z nim praw politycznych obywartela, takich jak : wolnosc zrzeszania sie, wolnosc myśli, sumienia, religii i poglądów;
- w systemach totatlitarnych występuje system monopartyjny
- w obu reżimach całkowicie zlikwidowano możliwość działania legalnej opozycji;
- w systemie totalitarnym występuje całkowite lub częściowe kontrolowanie mass mediów; cenzura całkowicie ogranicza wolnośc słowa;
- w systemie autorytarnym istnieje możliwość istnienia niezależnej prasy, która jest jednak ograniczona cenzura restrykcjną,
- w totalitaryzmie parlament zostaje pozbawiony jakiegokolwiek znaczenia , natomiast w państwie autorytarnym odgrywa ograniczona role.


17. Podstawowe wartości demokratyczne:
-wolność- jest to pojęcie wieloznaczne. Można ją rozpatrywać w dwóch sferach: fizycznej (wolność fizyczna może zostać ograniczona poprzez np. przebywanie w więzieniu, niepełnosprawność, czy ciężką chorobę.) i psychicznej (jest możliwośc samorealizacji zgodnie ze swoją wolą). W sferze prawnej wolność rozumiana jest jako możliwośc zachowania swojej prywatności oraz podejmowania działań w zakresie określanym przez normy prawne.
- Równośc- w sferze społecznej zapewnia obywatelom podobne szanse życiowe. Pozwala na równy dostęp do dóbr materialnych, niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb (mieszkanie, ubranie, żywnośc) oraz dóbr duchowych (literatura, sztuka, teatr itp.)
- Sprawiedliwość-

- Porządek i efektywność- porządek jest to prawne uregulowanie pozycji ludzi i i ch problmów w hierarchii wartości. POrządek może być również rozumiany jako stan pewnej równowagi i spokoju społecznego. Pojęcie porządek łączy sie z pojęciem efektywność.

ZASADA SUWERENNOŚCI

Zasada suwerenności narodu polega na tym,że władza najwyższa w państwie (władza suwerena) znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli.

Konstytucja RP głosi że „władza zwierzchnia w RP należy do Narodu”. Naród sprawuje ją przez swoich przedstawicieli albo bezpośrednio.

Suwerenność narodu wg J.J.Rousseau

Rousseu przez władzę suwerenną rozumiał władzę tak zwanej woli powszechnej i uważał że suwerenność narodu zawiera się w woli powszechnej narodu.

Zwierzchnictwo narodu ma następujące właściwości :

- jest niepozbywalne - suweren sprawuje władzę sam bezpośrednio, naród nie jest w stanie nikomu przekazać swej woli, dlatego reprezentacja w zakresie władzy, zwłaszcza ustawodawczej jest niemożliwa

- jest niepodzielna - nie można jej podzielić bez jej zniszczenia

Zdaniem Rousseau , władza suwerenna narodu nie tylko nie może być odstąpiona, ale również nie może być reprezentowana.

Władza ta powinna być wykonywana przez wszystkich obywateli bezpośrednio. Ustanowienie przez naród przedstawicieli powoduje bowiem destrukcję ludu.

Określenie granic władzy suwerennej narodu jest niemożliwe do ustalenia i jest niecelowe.

Rousseau pozostawił tej władzy kompetencję nieograniczoną, ufał bowiem,że nigdy nie przekroczy on granic użyteczności publicznej.

Zmuszony był jednak przyznać , że bezpośrednie sprawowanie władzy zwierzchniej przez naród jest możliwe tylko w malych państwach.Ostatecznie dopuszczał sprawowanie władzy suwerennej przez przedstawicieli lecz pod wieloma warunkami.

a) przedstawiciele narodu nie mogą mieć żadnej władzy własnej

b)muszą działać wg mandatu imperatywnego udzielonego przez wyborców

c)Ustawa przyjęta przez ustawodawcę staje się doskonała dopiero po jej zaaprobowaniu przez naród w referendum.

Zasada suwerenności narodu rozumiana jest też jako prawo wykonywania władzy najwyższej w państwie jest wiązana z narodem jako z bytem abstrakcyjnym, odmiennym od tego co przedstawiał Rousseau.

We wspolczesnym konstytucjonaliźmie naród nie jest rozumiany jako podmiot rzeczywiście sprawujący władzę polityczną w państwie chociażby część tej władzy. Naród jako ogół obywateli nie byłby zresztą zdolny do tego by samodzielnie sprawować władzę : nie jest to zresztą we wspołczesnych czasach możliwe, nawet w tych krajach ,państwach, których konstytucje na pierwszym miejscu stawiają bezpośrednie wykonywanie władzy przez naród(np. Konstytucja Bułgarii z 1991 r. Czy Rosji 1993 ) realne znaczenie ma pośrednie (przedstawicielskie) wykonywanie władzy przez referendum narodu.

Naród - jest podmiotem zdolnym do działania i wyrażania się głównie przez swoich przedstawicieli

- prawo do wybierania reprezentacji jest najważniejszym stanowczym uprawnieniem narodu i wszystkich obywateli.

Znaczenie prawne zasady suwerenności narodu polega na tym, że :

a) zapewnia ona suwerenowi prawo do wspołdecydowania z organami państwa w procesie rządzenia przez referendum

b) determinuje obowiązek prawny przedstawicieli do powoływania się w swoim działaniu na dobro i interesy wszystkich obywateli

c) jest punktem oparcia dla innych demokratycznych zasad i rozwiązań ustrojowych

ZASADA PODZIAŁU WŁADZY

W zakresie organizacji władzy w państwie spotyka się dwa rozwiązania konstytucyjne . Pierwsze przyjmuje zasadę jednolitości władzy państwowej, zatem w konsekwencji zhierarchizowaną strukturę organów państwa.

Drugie roziązanie zakłada przyjęcie zasady podziału wladzy, a u jego podstawy leżą przeslanki natury politycznej (wskazują na motywacje natury liberalnej) i społecznej.

Zasadę trójpodziału władzy sprowadzić można do kilku tez :

1. wyróżnia się w państwie trzy wyodrębnione władze - ustawodawczą , -wykonawczą,- sędowniczą

2. każdej z nich odpowiada aktywność wyodrębnionych organów państwowych

3. obowiązuje niepołączalność tych władz , każda z nich ma być wykonywana przez odrębny organ państwowy

4. mechanizm stosunków między władzami ma zapewniać wzajemne ich oddziaływanie i hamowanie

Zasad, doktryna podziału wladzy gwarantuje wolności jednostki i stanowi miernik skuteczności rozwiązań prawa konstytucyjnego.

Każda z tych trzech wyodrębnionych władz może oddziaływać na funkcjonowanie władz pozostałych bowiem nie da się ich oddzielić w sposób zupełny i konsekwentny.

Zasad podziału władzy przyjęta została ( po raz 1) i stanowiła podstawę organizacji władz w konstytucji 3-go maja. Przywróciła ją Maal Konstytucja z 1992 r i przyjęła Konstytucja z 1997 r. Art.10

Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej/

- Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm

Władzę wykonawczą sprawuję Prezydent oraz Rada Ministrów

Władzę sądowniczą śady i Trybunały.

Ad. 2 Wolności i prawa jednostki

I. POJĘCIE PRAW I WOLNOŚCI OBYWATELSKICH

Prawa i wolności obywatelskie to rodzaj praw przysługujących jednostce i upoważniających ją do domagania się od państwa podjęcia lub powstrzymania się od określonych działań. Upoważnienie to obowiązuje od momentu nabycia obywatelstwa. Prawa i wolności obywatelskie wiążą jednostkę z systemem politycznym i czynią z niej członka wspólnoty politycznej. Zagwarantowanie jednostce możliwości realizacji swych interesów poprzez stworzenie konstrukcji praw obywatelskich jest jednym ze standardów nowożytnej koncepcji demokracji .
W doktrynie ukształtowało się kilka uzasadnień praw i wolności obywatelskich. Dwie z nich mają szczególne znaczenie. Są to: prawa natury i prawa drugiej generacji .
Koncepcja praw natury stoi na stanowisku, że uniwersalne w swej treści uprawnienia jednostek, takie jak np. prawo do życia, wolności lub szczęścia, istnieją niezależnie od jakiejkolwiek władzy. Zadaniem państwa jest ochrona tych praw, która sprowadza się do ich uznania w prawie stanowionym. Pierwszymi państwami, które urealniły ten postulat, poprzez wydanie deklaracji praw człowieka i obywatela, były USA w 1776 roku i Francja w 1789 roku .
W doktrynie praw i wolności obywatelskich wyróżnia się:
a) wolności osobiste - zabezpieczające jednostkę przed nadmierną ingerencją państwa w jej życie prywatne. Do wolności osobistych zalicza się prawo do życia, wolność osobistą, prawo do własności, wolność sumienia i wyznania, wolność wypowiedzi, swobodę wyboru miejsca pobytu i poruszania się oraz tajemnicę korespondencji;
b) prawa polityczne - gwarantujące jednostce nieskrępowany udział w życiu politycznym.
Wyrażają one status aktywny jednostek. Należą do nich przede wszystkim czynne i bierne prawo wyborcze, prawo zrzeszania się, prawo do skargi na organy państwa oraz prawo do rzetelnej informacji;
c) prawa socjalne i ekonomiczne, prawa odnoszące się do statusu pozytywnego jednostki i obejmują m. in. Prawo do pracy, nauki ochrony zdrowia oraz do opieki socjalnej. Są nazywane często prawami drugiej generacji, jako że pojawiły się w długi czas po wysunięciu postulatu zagwarantowania wolności osobistych i praw politycznych .

W ostatnim okresie prowadzone są dyskusje o tzw. prawach trzeciej generacji. Postuluje się w nich, m.in. możliwości domagania się nieskażonego środowiska naturalnego.

II. GENEZA PRAW I WOLNOŚCI OBYWATELSKICH

Status prawny jednostki rozwinięty jest w doktrynie praw człowieka, która w nowoczesnej postaci skrystalizowała się w Europie w okresie walk burżuazji z monarchią absolutną. Koncepcja praw człowieka opierała się wtedy na prawie natury i na założeniu, że każda jednostka ludzka jest dysponentem określonej liczby przyrodzonych jej praw .
Wydatny impuls dla rozwoju doktryny praw człowieka dały procesy zachodzące w społeczeństwach XX wieku, w tym umacnianie roli i znaczenia państwa oraz coraz częstsza obecność państwa i prawa w życiu obywateli. Wzmacniać się może wtedy poczucie bezpieczeństwa prawnego obywateli, zagrożone może być jednak dążenie jednostek ludzkich do wolności i swobody.

III. PODZIAŁ PRAW OBYWATELSKICH

Ogólnie prawa te możemy podzielić na:
- wolności obywatelskie (nietykalność osobista, nienaruszalność własności, mienia, korespondencji, wolności sumienia, wyznania, słowa i druku, zgromadzeń),
- prawa społeczno - ekonomiczne (prawo do pracy, do wypoczynku, do ochrony zdrowia, prawo do nauki, itd.),
- prawa polityczne (prawo do zrzeszania się, prawo wyborcze, prawo do zgłaszania kandydatów na posłów i senatorów).

IV. OCHRONA PRAW OBYWATELSKICH

Wiek XX unaocznił różnorodne zagrożenia bezpośrednie dla jednostki ludzkiej i jej praw, jak zbrodnie ludobójstwa i apartheidu, zbrodnie polityczne, stosowanie tortur, itd. Po II wojnie światowej uwidoczniła się potrzeba stworzenia międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. W tym duchu uchwalona zostaje „Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948 roku, uzupełniona „Międzynarodowym Pakietem Praw Obywatelskich i Politycznych” oraz „Międzynarodowym Pakietem Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych uchwalonych na XXI sesji ONZ .
Obok organizacji i aktów prawnych o charakterze globalnym powstają także organizacje o skali regionalnej. Najwcześniej dokonało się to w obrębie rady Europy ( Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku oraz Europejska Karta Praw Socjalnych ).
Istotne znaczenie dla poszanowania praw człowieka ma działalność różnorodnych, wyspecjalizowanych w tej dziedzinie organizacji pozarządowych. Jedną z najbardziej zasłużonych ( pokojowa Nagroda Nobla w 1977 roku ) jest Amnesty International, mająca ponad 700 członków i osób wspierających, zrzeszonych w trzech tysiącach grup w 150 krajach.

V. PRAWA OBYWATELSKIE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE

Na początku zasad ogólnych Konstytucji zapisano: „Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności praw człowieka i obywatela”. Według konstytucji ochrona nienaruszalności godności człowieka jest obowiązkiem władz publicznych. „Wolność człowieka podlega ochronie prawnej” .
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej wprowadza jako podstawę relacji pomiędzy jednostką a państwem podmiotowość jednostki we wszystkich sferach życia. Konstytucyjna koncepcja praw człowieka oparta została na liberalnej teorii praw jednostki.
Obecna konstytucja wyróżnia oprócz praw obywatela, prawa człowieka, traktując je jako pierwotne wobec państwa. Kategorie praw i wolności zawarte w rozdziale II dzielą je na:
- prawa obywatelskie
- prawa polityczne
- prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne

Konstytucja zapewnia także realizacje praw jednostki przez gwarancje prawne i materialne. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ustawa ta nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych praw lub wolności.

VI. GWARANCJA OCHRONY PRAW OBYWATELSKICH W POLSCE

Każdy obywatel ma prawo wystąpić na zasadach określonych w ustawie do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej .
Rzecznik Praw Obywatelskich , jest to instytucja, która występuje w Polsce od 1988 roku. Po raz pierwszy w 1988 roku stanowisko to objęła prof. Ewa Łętowska, jej miejsce w 1992 roku zajął prof. Tadeusz Zieliński, którego z kolei w 1996 roku zmienił pro. Adam Zieliński.
Rzecznik powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na %-cio letnią kadencję. Nie może on wykonywać innych funkcji ( oprócz stanowiska profesora szkoły wyższej) ani zajmować innego stanowiska publicznego, nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego, ani prowadzić żadnej działalności niezgodnej z godnością urzędu.
Rzecznik w swojej działalności jest niezawisły od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem.
Może on:
- zaskarżyć do Trybunału Konstytucyjnego niezgodność aktu ustawodawczego z konstytucją
- wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie powszechnie obowiązującej wykładni prawa
- wystąpić do sadu Najwyższego z wnioskami o pojęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawa budzących wątpliwości
- wnieść rewizję nadzwyczajną do sądu Najwyższego od każdego prawomocnego orzeczenia
- żądać złożenia wyjaśnień
- zbadać każdą sprawę na miejscu

Ponadto, w 1993 roku Polska ratyfikowała Europejską Konwencję Praw Człowieka , uważaną za najskuteczniejszy międzynarodowy system ochrony praw i wolności człowieka. Konwencja istnieje od 40 lat, a siedzibą jej organów jest Strasbourg.
Następną instytucją dbającą o przestrzeganie praw człowieka w Polsce, jest założony w 1983 roku Komitet Helsiński ( powstały na mocy Aktu Końcowego KBWE z helsinek z 1975 roku). Jego głównym zadaniem jest zbieranie materiałów dotyczących nieprzestrzegania i łamania praw człowieka.
Jak widać, praw i wolności obywatele Polski mają wiele. Również organów stojących nad ich ochroną nie brakuje. Jednak czy wszystkie są w należyty sposób przestrzegane i chronione, pokazuje życie i każdy mijający dzień.

Ad. 4 Terytorialna struktura państwa i zasady organizacji aparatu państwowego

Modele Samorządów:

Austria