WYCHOWANIE W ŚREDNIOWIECZU
Średniowiecze było najdłużej trwającą epoką, powstało w momencie upadku cesarstwa rzymskiego. Wojny, zubożenie miast i miasteczek spowodowały gwałtowny zanik szkół. Kościół musiał przejąć rolę opiekuna wykształcenia, chcąc nawracać. Uczono więc religii chrześcijańskiej, która stała się głównym przedmiotem kształcenia, opartej na Piśmie Świętym. Podstawą więc była nauka czytania i pisania. Zmiany w wykształceniu zaczynają być widoczne w VIII w n.e. za panowania Karola Wielkiego - władcy państwa frankońskiego, pragnął on doprowadzić do zjednoczenia podbitych narodów o różnej kulturze i obyczajach. Poznając kulturę starożytną i jej dorobek Karol Wielki zaczął ściągać na swój dwór włoskich uczonych i zorganizował szkołę pałacową. W szkole tej uczono siedmiu sztuk wyzwolonych, duży nacisk kładziono na przedmioty matematyczne, ale także uczono umiejętności redagowania dokumentów państwowych oraz zarządzeń państwowych. Karol Wielki zakładając tego typu szkołę, pragnął, aby choć częściowo zmniejszyć ciemnotę swoich czasów, która większość zjawisk otaczającego świata tłumaczyła działalnością złych i dobrych duchów, a choroby były karą za grzechy. Próba realizacji powszechnego nauczania przez Karola Wielkiego spotkała się z dużym oporem kościoła, szlachty i chłopstwa. Sytuacja ta uległa zmianie dopiero w IX w., gdy władze kościelne zaniepokoiły się wysiłkami następców Karola Wielkiego i jego naśladowców, którzy zmierzali do stworzenia oświaty pod opieką władz świeckich. Sobór latareński z 1179r. nałożył obowiązek na powstanie szkół katedralnych a środki na ich utrzymanie zabezpieczył dochodami kościoła. W szkołach tych kształcić mogli się tylko kandydaci do stanu duchownego, a osoby świeckie mogły w tych szkołach się kształcić tylko wtedy, kiedy cieszyli się poparciem wysokich osobistości kościelnych. Znaczniej wolniej powstawały szkoły parafialne, pomimo nałożenia obowiązku ich zakładania przez papieża Leona IV. Powstawały one w przy niektórych wiejskich kościołach, kształcąc kandydatów na proboszczów wiejskich. Program nauczania obejmował: naukę śpiewania Psalmów, czytania i pisania. Najbardziej opornie rozwijały się szkoły klasztorne, ich rozkwit przypadł na IX w., oddając wielką przysługę naukom świeckim. Szkoły te powstały na terenach Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii. Program nauczania oparty był przede wszystkim na siedmiu sztukach wyzwolonych, pozwalając młodzieży na zrozumieniu prawd religijnych i ksiąg kościelnych. Uczeń najpierw uczył się nauki czytania i pisania, gramatyki łacińskiej ułatwiającej poprawne mówienie i pisanie. Językiem nauczania była łacina Celem pracy szkolnej było przede wszystkim wychowanie a potem nauczanie.
Na terenach dawnego cesarstwa rzymskiego we Francji Włoszech przetrwały szkoły, które były założone jeszcze przez Rzymian. Specjalizowały się w nauczaniu filozofii, medycyny, prawa rzymskiego. Nazywano je studia generalia czyli szkoły powszechne, bo były otwarte dla każdego mieszkańca średniowiecznej Europy. Młodzież która ściągająca do tych szkół, była zwabiona sławą mistrzów wykładających w tych szkołach. Z tych szkół wywodzą się średniowieczne uniwersytety.
Ukształtowały się dwa typy uniwersytetów:
Paryski - władza w rękach kościoła,
Boloński - władza w rękach studentów.
W XIII w zaczęły powstawać w Europie uczelnie, które stawały się szybko głównymi centrami nauki. Cenione były najwyżej przez monarchów i papieża. Uniwersytety powstały w takich miastach jak: Paryż, Bolonia, Padwa, Cambrigge, Oxfort, Praga Czeska, w Krakowie.
Zajęcia uniwersyteckie sprowadzały się do trzech podstawowych form: wykładów, ćwiczeń i dysput. Uniwersytety średniowieczne składały się z czterech wydziałów: teologii, prawa rzymskiego i kanonicznego, medycyny, ale żeby można było studiować na tych wydziałach student musiał ukończyć wydział siedmiu sztuk wyzwolonych. Po ukończeniu podstawowego wydziału sztuk wyzwolonych otrzymywał tytuł bakałarza, a po dalszej nauce na pozostałych wydziałach trwającej dwa lata tytuł mistrza.
Powstanie uniwersytetów przyczyniły się do przełomu mentalności Europejczyków i rozwoju kultury Europy i stawały się międzynarodowymi ośrodkami życia naukowego, co doprowadziło do upadku średniowiecza i powstania nowego okresu zwanego Odrodzeniem lub Renesansem.
Geneza pierwszych uniwersytetów europejskich wiąże się także z zapotrzebowaniem na instytucje naukowe , wywołanym przez ówczesne przemiany społeczno-gospodarcze . Dynamicznie rozwijającym się miastom stojące na wysokim poziomie szkolnictwo było potrzebne w ich działalności gospodarczej . Wielkie operacje handlowe wymagały znajomości geografii , matematyki i prawa . Praktyczna i teoretyczna wiedza o świecie była też niezbędna mieszczanom w ich walce o utrwalenie zdobytych przywilejów oraz dążeniach emancypacyjnych . Również władza państwowa potrzebowała wykształconych doradców i urzędników , Kościół z kolei chciał mieć teologów i znawców prawa kościelnego .
Uniwersytet w Bolonii
Powstające na przełomie XII i XIII w. uniwersytety włoskie stanowiły niejako wynik przekształcenia się w wyższe uczelnie sławnych szkół istniejących już od wczesnego średniowiecza , a kontynuujących tradycje szkolnictwa starożytnego Rzymu . Były to przeważnie tradycje laickie , bo i mistrzowie nie należeli na ogół do stanu duchownego . Słynnym ośrodkiem szkolnictwa medycznego już od IX w. było Salerno koło Neapolu . Nieprzypadkowo nauki medyczne rozkwitły właśnie w tym rejonie Włoch , gdzie krzyżowały się tradycje greckie , rzymskie , arabskie i żydowskie . W północnych Włoszech sławę zdobyły szkoły prawa cywilnego . Świetny swój rozwój zawdzięczały odnalezieniu w tym regionie Italii zbioru praw cesarza bizantyjskiego Justyniana (VI w.) , zwanego Kodeksem Justyniana .Prywatne szkoły prawnicze rozwijały się już w X i XI w. w Bolonii , Rawennie , Pawii , Padwie i Sienie . Studiowali w nich prawie wyłącznie ludzie świeccy , bowiem Kościół w tym okresie zabraniał w zasadzie duchownym zajmowania się prawem świeckim . Prymat wiodła tu Bolonia . Wiedzą uczonych prawników bolońskich zachwycali się cesarze i sławili ją poeci .Uniwersytet w Bolonii nie był zainteresowany prowadzeniem nauki od podstaw , stąd kilkunastoletni chłopcy rzadko zdarzali się wśród dorosłej braci studenckiej . Studentami prawa cywilnego byli młodzieńcy w wieku powyżej 18 lat , a prawa kanonicznego osoby duchowne powyżej 25 lat . Świeżo upieczony student nie wiedział do kogo zapisać się na wykłady . Nowicjusze przy wyborze mistrzów polegali najczęściej na doświadczeniu swoich starszych rodaków . Statuty bolońskie pozwalały na dwutygodniowe bezpłatne słuchanie wykładów kilku profesorów , aby ułatwić studentom dokonanie właściwego wyboru mistrza .Szkoły prawnicze w Bolonii do połowy XII w. nie były uczelniami w ścisłym , formalnym znaczeniu tego słowa, można je jednak uważać za takie w zasadzie , biorąc pod uwagę zarówno poziom nauczania , jak i wiek kształcących się tam osób. W tym środowisku relacje między studentami a profesorami kształtowały się inaczej niż na uczelni paryskiej - układ sił był tu odmienny . Znacznie starsi wiekiem i znacznie zamożniejsi od swych paryskich kolegów studenci bolońscy tworzyli grupę świadomą swej siły . Zaczęli tworzyć organizacje oparte na wzorach włoskich korporacji zawodowych . Miały one służyć z jednej strony obronie ich praw wobec władz miasta , z drugiej utrzymaniu przewagi nad profesorami . Równolegle przebiegał proces łączenia się odrębnych dotąd szkół w jedną całość organizacyjną , który doprowadził w drugiej połowie XII w. do powstania bolońskiego studium generale . Studenci utworzyli własny cech , do uczestnictwa w którym nie dopuścili profesorów . Cech ten stał się siłą dominującą na uczelni . Najbardziej wpływowymi organizacjami stały się nacje . W gestii profesorów pozostało nauczanie i egzaminy (profesorowie utworzyli odrębne kolegium doktorów) , natomiast władza nad uczelnią przypadła studentom .W tej rzeczpospolitej studentów funkcję prezydenta pełnił rektor-student , posiadający szerokie uprawnienia . Sprawował jurysdykcję w sprawach porządkowych i dyscyplinarnych zarówno nad studentami , jak i profesorami . Przed jego sądem stawali też studenci oskarżeni o drobne przewinienia w sprawach cywilnych i karnych. Bez jego zgody nie wolno było opuszczać wykładów lub oddalać się z miasta ani studentom, ani mistrzom . Rektor w porozumieniu z profesorami układał plan zajęć , określał terminy wakacji i udzielał pozwoleń na przerwy w wykładach , a także uzgadniał wypłacanie honorariów profesorskich . Sprawował również nadzór nad poprawnością ksiąg kopiowanych i sprzedawanych w Bolonii . Miał nieograniczony dostęp o każdej porze do władz miejskich . Posiadał wraz ze swoją świtą przywilej noszenia broni zarówno na terenie Bolonii , jak i poza miastem . Rektorowi przysługiwały zaszczyty i tytuły niczym udzielnemu księciu . Zwracano się do niego per dignissimus - najgodniejszy , a od XV w. magnificus - wspaniały , stąd dzisiejszy tytuł - magnificencja . Nie mógł jednak rządzić uniwersytetem według własnego uznania , niczym władca absolutny . Nad prawidłowością funkcjonowania urzędu rektorskiego czuwało dwóch syndyków (prawników) tworząc swego rodzaju komisję kontrolną czy rewizyjną . Początkowo wyboru rektora dokonywały władze nacji studenckich , a potem w elekcji uczestniczyli wszyscy studenci zgromadzeni na zebraniu ogólnym . Wybory odbywały się każdego roku , 1 maja , łączyły się z wielkimi uroczystościami uniwersyteckimi i bogatym ceremoniałem . Ordynacja wyborcza określała , że rektor musi być kawalerem w wieku co najmniej 25 lat i mieć pięcioletni staż studencki . Księżom i zakonnikom nie wolno było kandydować do godności rektorskiej , obawiano się bowiem , że śluby zakonne i dyscyplina kościelna mogą ograniczyć autonomię rektora . Brać studencka wybierała kolegów cieszących się popularnością i wyróżniających się energią , a także odpowiednim majątkiem. Rektor bowiem nie mógł otrzymywać od uniwersytetu żadnego wynagrodzenia , a ze sprawowaniem godności rektorskiej wiązały się różne wydatki .Osobliwością uczelni bolońskiej była szczególna jej organizacja - w ramach jednego studium generale funkcjonowały trzy uniwersytety , przy czym każdy z nich miał odrębną strukturę z własnym rektorem , nacjami i urzędami . Początkowo ukształtowały się dwa uniwersytety prawnicze : pierwszy dla studentów Włochów (cismontanów) oraz drugi dla studentów cudzoziemców (ultramontanów) . Studenci sztuk wyzwolonych byli początkowo dyskryminowani i zajmowali w hierarchii uczelni bardzo podrzędne miejsce , nie dopuszczano ich nawet do wyborów rektora . w XIII w. , gdy napłynęło wielu studentów i mistrzów artium , wykładowcy i scholarze wydziału stali się liczącą się siłą . Mimo protestów ze strony prawników utworzyli oni trzeci odrębny uniwersytet -"artystów" , na którym studiowali zarówno Włosi , jak i obcokrajowcy .
Nacje miały na uczelniach bolońskich bardzo mocną pozycję . Włosi byli zrzeszeni w czterech nacjach , a cudzoziemcy mieli ich kilkanaście . Najstarszą była nacja niemiecka , utworzona już w XIII w.Boloński model "uniwersytetu studenckiego" stał się wzorem dla wielu uczelni włoskich , np. w Sienie , Rzymie , Perugii.
Uniwersytet w Padwie,
Uniwersytet został założony w 1222 przez dużą grupa studentów i profesorów, którzy opuścili Uniwersytet Boloński poszukując większych swobód.
Pierwszymi przedmiotami, które wykładano na tej uczelni były prawoznawstwo i teologia. W 1399 uczelnia została podzielona na dwie instytucje: Universitas Iuristarum zajmujący się prawem cywilnym, kanonicznym i teologią, oraz Universitas Artistarum, gdzie nauczano astronomii, dialektyki, filozofii, gramatyki, medycyny i retoryki. Ponowne połączenie w jedną uczelnię nastąpiło w 1813.
Studenci byli zrzeszeni w tzw. nacjach, które związane były z pochodzeniem studentów. Były dwie grupy nacji: cismontańskie - dla studentów włoskich oraz ultramontańskie dla studentów pozaalpejskich.
Od XV w. do XVIII w. uniwersytet przeszedł odrodzenie, szczególnie w dziedzinach medycyny, astronomii, filozofii i prawa. Stało się tak głównie za sprawą protekcji ze strony Republiki Weneckiej, która dała uczelni swobodę i niezależność od wpływów Kościoła Rzymskokatolickiego. W tym okresie, uniwersytet przyjął motto: Universa universis patavina libertas (Wolność Padwy jest absolutnie dla każdego).
Sorbona
La Sorbonne - tradycyjna nazwa historycznego uniwersytetu paryskiego założonego w 1257 roku, jednego z najstarszych (po Uniwersytecie Bolońskim) i najbardziej znanych w Europie.
Pierwotnie uniwersytet został utworzony jako miejsce spotkań fakultetu teologii, jako Collège de Sorbonne przez Roberta de Sorbon (1201-1274), kapelana i spowiednika króla Ludwika IX. W tamtym czasie na Sorbonie studiowało tylko dwudziestu studentów. Szybko zyskał reputację i już w XIII wieku gościł 20 tysięcy studentów z całej Europy, czyniąc Paryż stolicą nauki świata zachodniego.
Uniwersytet Oksfordzki swoje początki ma we wczesnym wieku XII, w grupach młodych uczniów, którzy zgromadzili się wokół nauczycieli obecnych w mieście. Dokładna data założenia tego uniwersytetu jest nieznana i w istocie mogło nie być to pojedyncze wydarzenie prowadzące do założenia uniwersytetu. Gdy Henryk II Angielski zabronił angielskim studentom studiów na Uniwersytecie Paryskim w 1167 roku, Oksford zaczął się bardzo szybko rozrastać.
Uniwersytet Oksfordzki został założony w małym mieście. Ukształtował on idee uniwersytetu kolegialnego [collegiate university] - uniwersytetu, który jest złożony z wielu kolegiów, z których każde cieszy się wielką autonomią w nauczaniu, jak ma to miejsce po dziś dzień. System kolegiów mieszkalnych zaczął się wraz z Merton College w roku 1264. Aktualnie Uniwersytet Oksfordzki składa się z 41 college'ów i 8 domów studenckich.
Uniwersytet Cambridge został założony jako rezultat walki między mieszczanami z Oksfordu a uniwersytetem. W 1209 roku pewien student został oskarżony o zabicie kobiety. Student ten uciekł i uzyskał ochronę ze strony uniwersytetu. Tytułem zemsty mieszczanie pochwycili dwóch studentów i powiesili ich (Burns i in., 1980). To smutne wydarzenie spowodowało, iż blisko 3000 studentów i magistrów uciekło z Oksfordu do Cambridge i taki oto właśnie był początek Uniwersytetu Cambridge, opartego na podstawowych zasadach identycznych jak te w Oksfordzie. W literaturze przedmiotu model przynależny im nazywany jest modelem Oxbridge.
Uniwersytety w Oksfordzie i Cambridge były głównie skupione na programie nauczania sztuk wyzwolonych. Do dziś stopień licencjata na angielskich uniwersytetach uważany jest za stopień bardzo silny. Posiadały one również szkoły medycyny i teologii. Prawo nie było studiowane na uniwersytecie, lecz w specjalnym Zrzeszeniu Prawników [Inns of Court] w Londynie.
Uniwersytet Karola w Pradze (Universitas Carolina po łacinie lub też Karlsuniversität w języku niemieckim) założony został w 1348 roku jako pierwszy uniwersytet w Europie Centralnej. W odróżnieniu od uniwersytetów w Bolonii, Paryżu i Oksfordzie, które założone zostały przez kościelny kler, Uniwersytet Karola utworzony został za sprawą Złotej Bulli wydanej przez Karola I, Króla Czech (później znanego jako Karol IV, Święty Cesarz Rzymu). Arcybiskup Arnost z Pardubic brał aktywny udział w tym procesie przez zobowiązanie kleru do współpracy. Wykłady prowadzone były w kolegiach, z których najstarsze zostało nazwana na cześć króla - Carolinum. Uniwersytet został podzielony na część czeską, bawarską, saksońską i polską, które zwane były narodami [nations]. Uniwersytet ten odgrywał ważną rolę w walce między papieżem Grzegorzem XII i Janem Husem, dziekanem i rektorem uniwersytetu, który popierał nauki Wycliffa. Jan Hus cieszył się poparciem Króla Wacława. Na podstawie Dekretu kutnochorskiego z roku 1409 Hus oraz naród czeski posiadał trzy głosy we wszystkich sprawach związanych z uniwersytetem, podczas gdy tylko jeden głos pozostawiony został innym trzem narodom. Spowodowało to emigrację niemieckich profesorów i studentów w maju 1409 roku na Uniwersytet w Lipsku. Ta polityczna/religijna kłótnia spowodowała dużą szkodę dla uniwersytetu. Podupadł on do poziomu jedynie narodowego uniwersytetu odznaczającego się bardzo niskim statusem. Przez dziesięciolecia nie były nadawane żadne stopnie, a jedynym fakultetem, jaki pozostał, był fakultet sztuk. Od roku 1622 do 1638 Uniwersytet Karola był kontrolowany przez jezuitów i w roku 1638 znów przyznana mu została przez cesarza Ferdynanda III Złota Bulla. Uniwersytet Karola daje jaskrawy przykład uniwersytetu rozdzieranego przez polityczne i religijne walki, które ostatecznie spowodowały spadek jego akademickiego rozwoju.
Powstanie Akademii Krakowskiej (1364 rok).
Fundatorem Akademii Krakowskiej, pierwszej polskiej wyższej uczelni, i drugiej w Środkowej Europie, był król Kazimierz Wielki.
Jednym z najważniejszych zapisów aktu fundacyjnego uczelni, było stwierdzenie iż tak uczniowie przybywający na uniwersytet, jak i odwiedzający ich rodzice, są zwolnieni z uiszczania na rzecz miasta Krakowa wszelkich myt, ceł, jak i opłat, tak lądowych, jak i rzecznych. Analogiczne reguły obowiązywały studentów (oraz ich rodziny), którzy średniowieczne miasto opuszczali.
W Akademii studenci kształcili się na następujących wydziałach: prawniczym, medycznym oraz sztuk wyzwolonych. Najwyższą władzą na uczelni był rektor, mający prawo sądzenia żaków w zarzucanych im występkach cywilnych, oraz sprawujący ogólną nad nimi jurysdykcję.
Studenci mieli obowiązek uiszczania na rzecz wydziału, na którym się kształcili, stosownych opłat. W przypadku nie dysponowania przez żaka wspomnianą kwotą, istniała możliwość zaciągnięcia długu u kampsora, czyli Żyda.
Doktorów oraz mistrzów płatnych katedr, wybierali studenci wydziału.
W dobie panowania króla Władysława Jagiełły oraz królowej Jadwigi, Akademię Krakowską zreformowano. Studenci zostali zwolnieni z wszelkich opłat. Starano się im także zapewnić bezpieczeństwo w mieście.
Utrzymano urząd rektora oraz kampsora, zaś doktorzy oraz mistrzowie uczelni krakowskiej, mieli być uposażani roczną pensją w wysokości 100 grzywien. Zwierzchnikiem uniwersytetu, a więc jego konserwatorem, został biskup diecezji krakowskiej.
Erazm z Rotterdamu (łac. Desiderius Erasmus Roterodamus, właściwie Gerrit Gerritszoon [Gerhard Gerhardson], urodzony 27 października prawdopodobnie 1466 w Rotterdamie, zmarł 12 lipca 1536 w Bazylei), holenderski filolog, filozof, pedagog, jeden z czołowych humanistów odrodzenia (książę humanistów), propagator kultury antycznej, myśliciel chrześcijański, pisarz, katolicki duchowny.
Erazm był nieślubnym synem katolickiego kapłana Rogera Gerarda i córki lekarza z Zevembergu. Wcześnie osierocony, wstąpił do klasztoru Augustianów, gdzie przebywał pięć lat. Następnie za pozwoleniem władz duchownych opuścił klasztor i został sekretarzem biskupa Henryka von Bergen w Cambrai. W 1495 wyjechał do Paryża, później do Anglii, gdzie zawarł przyjaźń z Tomaszem Morusem oraz interpretatorem Biblii, Johnem Coletem. W 1506 uzyskał doktorat z teologii w Turynie.
W swoich dziełach krytykował przywary społeczne, takie jak przekupstwo, hipokryzja, rozwiązłe obyczaje kleru. Najsławniejsza jego rozprawa Pochwała głupoty jest satyrą na ówczesne społeczeństwo. Był zwolennikiem irenizmu. Jako przeciwnik scholastyki, krytykował ją za odejście od ewangelicznej prostoty i sprowadzenie orędzia Chrystusa do akademickich dysput. W 1516 opracował pierwsze greckie wydanie Nowego Testamentu. Namawiał, aby Pismo Święte było czytane przez osoby świeckie w języku narodowym. Opublikował krytyczne wydania dzieł klasyków: Arystotelesa, Cycerona, Seneki, a także Ojców Kościoła: Ambrożego, Orygenesa, Augustyna.
Poglądy pedagogiczne Erazma charakteryzują się ciepłem i serdecznością względem dzieci i młodzieży. Sprzeciwiał się on szkole takiej, jaka istniała, zwłaszcza surowemu traktowaniu uczniów przez nauczycieli. Nie podobały mu się również treści i metody nauki szkolnej. Uważał, że nauka w szkole ma być przyjemna dla dziecka, sprawiać radość, pociągać.
Według niego kształcenie powinno opierać się na językach klasycznych - łacinie i grece, a historia, geografia, matematyka stanowić powinny rolę służebną w stosunku do literatury.
Jeśli chodzi o metodę nauki, Erazm zalecał m.in. (De ratione studii) umieszczanie greckich i łacińskich sentencji w widocznych miejscach domu (w tym na ścianach), tak, aby ciągle czytane przez uczącego się, wspomagały naukę.
Dzieła
Erazm pisał wyłącznie po łacinie, wypracowując w niej własny styl, różny od włoskiego cyceronianizmu, który krytykował jako niewolnicze podążanie za wzorem mistrza. W większości jego dzieł można znaleźć wskazówki, czy pouczenia dydaktyczne. Do pedagogicznych prac należy zaliczyć:
Znane dzieła:
Tomasz Morus (ur. 7 lutego 1478 w Londynie, zm. 6 lipca 1535 tamże) - sir, święty Kościoła katolickiego, angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby Lordów. Stworzył wizję państwa idealnego (utopia). Nie uznał nielegalnego małżeństwa Henryka VIII i jego drugiej żony - Anny Boleyn oraz nie zgodził się uznać króla za głowę Kościoła w Anglii, za co został skazany na ścięcie. W 1886 r. został beatyfikowany, a w 1935 r. - kanonizowany.
Przez krótki czas był kanclerzem Anglii za panowania Henryka VIII. Znany w Europie jako humanista i pisarz. Jego najsłynniejsze dzieło, Utopia (około 1516) przedstawia fikcyjne królestwo na wyspie, w którym niektórzy współcześni uczeni dopatrują się wyidealizowanego przeciwieństwa Europy z czasów More'a, podczas gdy inni uznają je za złośliwą satyrę tejże Europy.
Jedną z cech charakterystycznych dzieł More'a jest stosowanie alegorii w postaci fikcyjnego autora (tak jak w Dialogue of Comfort, który stanowi rzekomy dialog pomiędzy wujem i bratankiem) lub/i stylizacji. Ponadto, More nie daje żadnych wyraźnych wskazówek co do swojego osobistego punktu widzenia - z przyczyn, wyjaśnionych poniżej - co sprawia, że możliwa jest praktycznie każda interpretacja jego dzieł.
More urodził się w Londynie w Anglii. Początkowo studiował nauki humanistyczne, później jednak poddał się decyzji ojca, który chciał, by syn został prawnikiem. W roku 1520 był związany z dworem Henryka VIII.
Jako naukowiec początkowo był humanistą w najbardziej znanym sensie tego słowa. Był przyjacielem Desideriusa Erasmusa, który zadedykował mu swoją Pochwałę głupoty - słowo "głupota" po grecku brzmi μωρíα (moria). Później stosunki między nimi popsuły się, ponieważ More miał ortodoksyjne poglądy religijne, podczas gdy Erazm w niektórych kwestiach doktrynalnych skłaniał się ku stanowiskom protestanckim.
More był autorem kilku obszernych traktatów, w których krytykował reformatorów religijnych, od Williama Tyndale, Christophera St.German po Marcina Lutra. Pomagał także królowi Henrykowi VIII w napisaniu dzieła Obrona siedmiu sakramentów. More był postacią w ówczesnej Anglii powszechnie znaną i szanowaną. Słynął z uczciwości.
W latach 1529 - 1532 był kanclerzem Anglii.
Poglądy filozoficzne
Krytykował rozrzutność, arogancję i brutalność królów, brak dbałości o lud i 'psucie' pieniądza. Uważał, że źródłem ludzkich nieszczęść często bywa własność prywatna, która rodzi nierówność ekonomiczną.
Ustrój Utopii - to socjalizm drobnych producentów, rolników i rzemieślników. Rozwój przemysłu uważał za zło. W Utopii wszyscy muszą pracować, ale tylko 6 godzin dziennie, żyć skromnie, mają takie samo jedzenie i ubiór. Cenią moralność przede wszystkim. Za cudzołóstwo karzą śmiercią. Nie znają pieniądza; ludzie są wolni (niewolnikami bywają jedynie jeńcy wojenni); Ustrój jest tu hierarchiczny i demokratyczny - na dole piramidy jest rodzina, potem 30 rodzin wybiera 1 urzędnika, nad 10 urzędnikami stoi protofilarcha, a na szczycie jest sam książę. Prawa są tu nieliczne i proste. Panuje tolerancja religijna, jest kilka religii, lecz zabroniony jest ateizm. Za fanatyzm religijny grozi wydalenie z wyspy. Kapłanami mogą być też kobiety. Kapłan jest wybierany przez wiernych, nie ma przywilejów i nie obowiązuje go celibat.
Andrzej Frycz-Modrzewski - Życiorys
Urodził się około 1503 roku w Wolborzu w województwie sieradzkim. Tam także zmarł jesienią 1572 roku. Pisarz polityczny, reformator społeczny, moralista i teolog epoki odrodzenia. W latach 1517-1522 studiował w Akademii Krakowskiej, po czym przyjął niższe święcenia kapłańskie. Pracował w kancelarii prymasa Jana Łaskiego, a następnie biskupa poznańskiego - Jana Latalskiego.
Od 1531 roku był na służbie u bratanka prymasa, humanisty i reformatora - Jana Łaskiego,
z którym przez kilka lat przebywał w Niemczech, gdzie miał okazję poznać między innymi: Marcina Lutra i Philipa Melanchtona. W 1536 roku - po śmierci Erazma z Rotterdamu - zajął się sprowadzeniem z Bazylei do Polski zakupionej przez swojego protektora biblioteki Erazma.
W 1541 roku Modrzewski osiadł w Krakowie, na magnackim dworze Łaskich. Przebywając tam zbliżył się do poglądów grupy humanistów i protestantów, skupionych wokół Andrzeja Trzecieskiego oraz do postępowego odłamu stronnictwa egzekucyjnego.
W 1547 roku Modrzewski zostaje mianowany sekretarzem króla Zygmunta Augusta, który kilkukrotnie zleca mu misje dyplomatyczne za granicą. Jednak w 1553 roku Modrzewski opuszcza służbę na dworze i obejmuje urząd wójta, odziedziczony po swoich niezbyt zamożnych przodkach w rodzinnym Wolborzu. W 1557 roku, prześladowany przez władze kościelne, które nie zgadzały się na pełne wydania jego dzieł, schronił się na dworze hetmana Jana Tarnowskiego.
W obronie pisarza stanął Zygmunt August, który specjalnym listem żelaznym wyłączył
go spod jurysdykcji kościoła. Atakowany jako heretyk, Modrzewski poświęcił się w ostatnich latach życia rozważaniom religijno-teologicznym, zbliżając się coraz bardziej do środowisk reformacyjnych i ideolog kalwińskiej, a szczególnie ariańskiej.
Twórczość Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Pierwszym utworem Modrzewskiego był napisany w 1543 roku „Lascius, sive de Poena homicidi” („Lascius, czyli o karze za mężobójstwo”), gdzie krytyce poddana została nierówność kar za zabójstwo zależnych od stanu społecznego zabójcy i ofiary - szlachetnie urodzeni płacili za to karę grzywny, pozostali dawali głowę. Problem tej niesprawiedliwości poruszał Modrzewski również w kolejnych trzech traktatach wydanych w latach 1545-1546. Głośnym echem odbiła się też „Oratio Philatethis peripatetici” („Mowa Perypatetyka prawdomówcy”), skierowana przeciwko zakazowi posiadania ziemi przez mieszczan. Starcie z duchowieństwem wywołała „Ad, Regem Pontyfices… et Populos Poloniae… oratio” - oracja uzasadniająca wysłanie na Sobór Trydencki również delegatów świeckich. Modrzewski jako zwolennik koncyliaryzmu pragnął, aby spory religijne rozstrzygane były
w atmosferze swobodnej wymiany myśli przez zwolenników wszystkich wyznań.
Najbardziej znanym dziełem Modrzewskiego jest utwór „O poprawie Rzeczypospolitej” („Commentarium de Republica Emendanda Libri Quinque”). W dziele tym podjął się Modrzewski wszechstronne analizy ustroju społeczno-gospodarczego ówczesnej Polski. Dzieło składa się z pięciu ksiąg: „De Moribus” („O obyczajach”), „De Legibus”
(„O prawach”), „De Bello” („O wojnie”), „De Ecclesia” („O Kościele”), „De Schola”
(„O szkole”). Autor nawiązywał do tradycji antycznych, chrześcijańskich, współczesnej
mu myśli filozoficzno-politycznej, religijnej i pedagogicznej. Nade wszystko jednak czerpał
z obserwacji polskich stosunków ustrojowo-społecznych.
Historia Wychowania
7