JAŁOWE (ASEPTYCZNE) MARTWICE KOŚĆI I STAWÓW
- zespół chorobowy, w którym następuje obumarcie tkanki kostnej bez działania drobnoustrojów
- prowadzi do zniszczenia obumarłego odcinka, zniekształcenia i nieprawidłowego ukształtowania kręgów i wtórnych zmian zwyrodnieniowych
- w obrębie nasad trzonów kręgów piersiowych lub w postaci dystrofii wzrostowej
- trwa 2-3 lata do 22-24 r.ż.
Przyczyny:
niedokrwienie rosnących kości
przeciążenie chrząstki
mechaniczne uciski naczyń krwionośnych
zatory
wady rozwojowe
urazy
zmiany hormonalne
Objawy:
stadium początkowe- brak zmian radiologicznych lub przebudowa kości z przewagą zaniku
stadium kondensacji (zniszczeń kostnych)- zagęszczenie tkanki kostnej
stadium fragmentacji (okres gojenia) - rozwałkowywanie lub zanik jadra kostnego
stadium regeneracji- tworzenie nowych elementów anatomicznych
stadium zejściowe- zniekształcenia i zwyrodnienia
Przyczyny i czynniki sprzyjające:
zaburzenia procesu kostnienia rozwijającej się głowy i szyjki kości udowej
niedokrwienie rosnących kości
przeciążenie chrząstki
mechaniczny ucisk naczyń krwionośnych
wady rozwojowe
urazy
zatory
przebyta dysplazja stawu biodrowego w niemowlęctwie
sterydy
nadwaga
szybki wzrost organizmu w okresie dojrzewania
CHOROBA PERTHESA
Jałowa martwica bliższej nasady kości udowej
- samoistnie przemijające schorzenie biodra dziecięcego charakteryzujące się masowym obumarciem głowy i szyjki kości udowej
- związana jest ze zmianami samoistnymi i z nadmiernym przodoskręceniem kości udowej
- występuje w wieku 3-14 lat
- częściej u chłopców
- objawy pojawiają się w 5-8 r.ż.
- częściej jednostronnie
- trwa ok.3-4 lata
Objawy:
ból w pachwinie promieniujący do uda i kolana
ograniczenie ruchomości: odwiedzenia, rotacji wewnętrznej, zgięcia, przeprostu, rotacji zewnętrznej
utykanie
skrócenie długości chorej kończyny
przykurcz zgięciowy przywiedzeniowy
usztywnienie biodra
zanik masy mięśniowej pośladka i uda
objaw kolanowy
Okresy choroby:
- I wczesny
zmiany prodromalne
ok. 2 miesiące
utykanie
bóle
ograniczenie ruchomości związane z wysiękiem w stawie
odruchowe napięcie mięśni
nekroza tkanki kostnej i więzadłowo- chrzęstnej
- II martwicy
ok. 4-12 miesięcy
silniejsze bóle
przykurcze
ograniczenie ruchomości
proces obejmuje całą głowę kości udowej
- III regeneracji
od roku do kilku lat
przebudowa tkanki martwiczej
wzrastanie naczyń krwionośnych
podatność na nacisk i urazy mechaniczne
- IV odbudowy i utrwalania zmian
całkowita przebudowa struktury kostnej nasady
zniekształcenia kości
ograniczenie ruchomości
przykurcze
zmiany zwyrodnieniowe
Powikłania:
ciężkie zniekształcenie stawu biodrowego
skrócenie długości chorej kończyny
znaczne ograniczenie zakresu ruchu biodra
utrwalone przykurcze
zaburzenia chodu- chód utykający
stany zapalne całego biodra
Rehabilitacja:
całkowite odciążenie
całkowite unieruchomienie
działanie przekrwienie
działanie przeciwbólowe
działanie regeneracyjne
ćwiczenia czynne z oporem w pozostałych stawach
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia czynne lub bierne w odciążeniu u UGULu
ćwiczenia w wodzie
wyciągi (kamaszkowy pośredni)
ćwiczenia ipsikontralateralne
zaopatrzenie ortopedyczne
CHOROBA OSGOOD- SCHLATTERA
Jałowa martwica guzowatości piszczeli
- samoistne przemijające schorzenia charakteryzujące się czasowym obumarciem guzowatości kości piszczeli
- choroba występuje często obustronnie
- zazwyczaj u chłopców między 10-15 rokiem życia
- po 16 roku życia spotyka się ją bardzo rzadko
Przyczyny:
zaburzenia procesu kostnienia rozwijającej się guzowatości
stan zapalny okolic guzowatości piszczeli
nadmierne obciążenie fizyczne np. podczas uprawiania sportu
nadwaga
szybki wzrost organizmu w okresie dojrzewania
Objawy:
lekko obrzmiałe, ciepłe i wrażliwe na dotyk zgrubienie poniżej kolana
ból podczas wysiłku fizycznego, szczególnie przy prostowaniu kolana wbrew oporowi
ból uniemożliwiający klękanie na chorym kolanie
w rtg zatarcie struktury jądra kostnienia, przewapnienie, fragmentacja
Możliwe powikłania:
stany zapalne kości
nawroty choroby nawet w wieku dorosłym
przerost guzowatości piszczeli i powstanie bolesnego guza poniżej rzepki
Rehabilitacja:
pływanie- z przyborami, żabką
krioterapia przeciwzapalnie
przekrwienie
regeneracja
CHOROBA BLOUNTA
Jałowa martwica kłykcia przyśrodkowego piszczeli
- występuje u dzieci i młodzieży w okresie wzrostu
- częściej u chłopców
- nieleczona prowadzi do szponowatości kolan
Przyczyny:
predyspozycje wrodzone
przeciążenia
mikrourazy
zaburzenia hormonalne
zatory
siedzenie po turecku u dzieci z czynną krzywicą
Postacie choroby:
- dziecięca
szpotawość obu kolan
rozciągnięcie więzadła pobocznego strzałkowego
stopa płasko- koślawa
- młodzieńcza
jednostronna
w obrazie radiologicznym wydłużenie, spłaszczenie i obniżenie kłykcia przyśrodkowego
Jałowa martwica II kości śródstopia
- u szczupłych, szybko rosnących dziewcząt
- ok. 11-18 r.ż.
- jedno- lub obustronna
Przyczyna:
stopa poprzecznie płaska
noszenie butów na obcasie
Objawy:
ból w przodostopiu
obrzęk
tkliwość uciskowa
zgrubienie i zniekształcenie głowy kości
ograniczenie ruchomości
duży ból powysiłkowy
Jałowa martwica guza piętowego
- 5-16 r.ż.
- częściej u dziewcząt
Objawy:
ból
obrzęk
utykanie
chodzenie na palcach
w obrazie radiologicznym wysycenie jądra kostnienia
fragmentacja i przebudowa kości
Przyczyny:
nadwaga
CHOROBA SCHEUERMANNA
Jałowa martwica trzonów kręgów
- w wieku powstaniowym, tj. ok.10-16 r.ż.
- kifoza młodzieńcza
- jako łukowate, kifotyczne zniekształcenie kręgosłupa piersiowego spowodowane zaburzeniami wzrostu trzonów kręgów (dystrofia wzrostowa płytek granicznych) i postępującym klinowaceniem trzonów kręgów
- zmiany obejmują kilka sąsiadujących za sobą kręgów i krążków międzykręgowych
- najczęściej dotyczy kręgów piersiowych Th7-Th12
- dotyczy 2 lub 4 sąsiadujących kręgów, rzadziej 3 lub 5 kręgów
Czynniki sprzyjające:
zaburzenia kostnienia nasad w okresie wzmożonego wzrostu
dysproporcje między obciążeniem a wytrzymałością trzonów kręgów
osłabienie mięśni tułowia (głównie prostowników grzbietu)
predyspozycje rodzinne, genetyczne
zaburzenia hormonalne
urazy i powtarzające się mikrourazy
GUZKI SCHMORLA
- występują w przebiegu choroby Scheuermanna
- powstają w wyniku wciskania się zawartości krążków międzykręgowych przez płytkę chrzęstną do tkanki gąbczastej trzonów kręgów
- dotyczy przedniej i środkowej części trzonów
- trzony klinowaceją
- pochylenie tułowia ku przodowi
- ograniczenie ruchomości
Objawy:
- okres I
przed 10r.ż.
początkowo brak
sylwetka zmęczeniowa
wysunięcie brzucha do przodu- pogłębienie lordozy lędźwiowej
zwiększenie przodopochylenie miednicy
klatka piersiowa płaska lub lejkowata
brak utrwalonych przykurczów mięśniowych i więzadłowo- torebkowych
korekcja czynna krótkotrwała
- okres II
10-17 r.ż.
powiększenie kifozy piersiowej
zmniejszenie ruchomości kręgosłupa
brak korekcji czynnej
korekcja bierna krótkotrwała
- okres III
utrwalanie zmian strukturalnych
bóle
zaburzenie statyki i dynamiki ciała
Rehabilitacja:
wzmocnienie mięśni brzucha, pośladków
rozluźnienie mięśni grzbietu
rozciągnięcie klatki piersiowej- ćwiczenia oddechowe
dbałość o prawidłową postawę
ćwiczenia w niskich pozycjach i zwisy
pływanie na plechach z przyborami za głową i oburącz
OSTEOPOROZA
- choroba układu szkieletowego charakteryzująca się zmniejszoną masa kości
- polega na postępującym ubytku masy kostnej
- dezorganizacja mikroszkieletu kości
- zwiększona podatność na złamania
- wartość BMD (minimalna gęstość kości) zmniejszona o min. 2,5 SD od wartości średniej
- jeden z największych problemów społecznych
Podział:
- ze względu na etiologię
pierwotna
wtórna
- ze względu na wiek
idiopatyczna
dziecięca
młodzieżowa
inwolucyjna
starcza
pomenopauzalna
Przyczyny:
- niemodyfikowalne
genetycznie uwarunkowane modyfikacje genu syntezy witaminy D i genu kolagenozy
dziedzicznie wysoki wzrost
szczupła budowa ciała (BMI<20)
rasa biała i żółta
płeć żeńska
wiek
- modyfikowalne
dieta uboga w białko, wapń, witaminę D i bogata w sól
zbyt intensywny wysiłek fizyczny
używki: kawa, papierosy, alkohol
zmiany hormonalne: niedobór estrogenu u kobiet i testosteronu u mężczyzn
nadczynność tarczycy
Diagnostyka:
RTG
ultradźwięki
rezonans magnetyczny
badanie densymetryczne
badania biochemiczne
markery kostne krwi i moczu
biopsja kości
Objawy:
początkowo przez lata bezobjawowo
obniżenie wzrostu - wdowi garb
ZZSK u kobiet
zgięcie w stawach biodrowych i kolanowych
zaburzenia chodu
zaburzenia statyki i dynamiki ciała
pochylenie do przodu
bóle stawów
złamania kości
Złamania w osteoporozie:
- czynniki ryzyka złamań- wskaźnik złamania wg Blacka (suma punktów czynników ryzyka > 6 jest wskaźnikiem ryzyka wystawienia osteoporozy)
wiek > 65 r.ż. (0-5)
przebyte złamania (0-1)
złamania bliższej części kości udowej u matki powyżej 50r.ż. (0-1)
waga < 57kg (0-1)
nikotynizm (0-1)
sprawność fizyczna (0-2)
BMD< -0,1 (0-4)
Typowe miejsca złamań kości:
dolna nasada kości promieniowej
trzony kręgów piersiowych i lędźwiowych
żebra
bliższy koniec kości udowej
bliższy koniec kości ramiennej
Złamania trzonów kręgów- objawy:
nadmierna kifoza piersiowa- „wdowi garb”
obniżenie wzrostu
zaburzenia proporcji ciała
bóle kręgosłupa
pogłębienie lordozy szyjnej
ograniczenie ruchomości
zmniejszenie pojemności oddechowej
obwisły brzuch
fałdy skóry na plechach (jodełka)
Powikłania po złamaniach:
staw rzekomy po nieskutecznym zespoleniu złamania, funkcjonalnie kończyna bez możliwości obciążenia
protruzja (ześlizg) endoprotezy i skrócenie kończyny, ból, ograniczenie obciążenia
skostnienie okołostawowe przy endoprotezie, skrócenie kończyn, przykurcz zgięciowy, utrudnione obciążenie
FIZJOTERAPIA W ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII
JAŁOWE MARTWICE KOŚCI I STAWÓW
__________________________________________________________________________________
8
__________________________________________________________________________________
psarna@interia.pl