WPROWADZENIE
Stereotyp jest jak pisał W. Lippman (1922) „uproszczonym obrazem rzeczywistości”. Jak każda postawa stereotyp ma aspekt poznawczy, emocjonalny i behawioralny. Może dotyczyć różnych aspektów rzeczywistości. Istotne jest, że tą postawę charakteryzuje wyjątkowa odporność na zmiany (zob. „Serce i umysł” red. E. Aronson), niezależnie, czy dotyczy ona płci, rasy, narodowości itp. Czynnikiem, który istotnie wpływa na funkcjonowanie stereotypu jest kontakt z członkiem danej grupy, aczkolwiek nawet jeśli ów przedstawiciel wyraźnie odbiega od cech jakie są przypisywane jego grupie (np. Polak abstynent), to osoba, która się z nim kontaktuje może dojść do wniosku, ze wyjątek potwierdza regułę. Badania zamieszczone w tomie „Serce i umysł” pokazały również, że stereotypy niekoniecznie muszą być świadome, mogą ujawniać się dopiero, gdy w badanym wzbudzi się agresję (tzw. rasizm regresywny”).
Celem niniejszego badania jest sprawdzenie, czy istnieje stereotyp dotyczące studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego podzielane przez studentów innych krakowskich uczelni. Sformułowano następujące hipotezy:
Na wyobrażenia na temat studentów UJ bezie miał wpływ kontakt osobisty z nimi (np. wspólne mieszkanie)
Na postawę wobec studentów UJ wpłynie również fakt relatywnej deprywacji: badani, którzy będą postrzegali swoje szanse życiowe jako mniejsze będą mieli dużo bardziej negatywny stereotyp niż pozostali
METODA
OSOBY BADANE
Osoby badane były studentami drugiego i trzeciego roku filologii romańskiej na Akademii Pedagogicznej. Przebadano 10 osób (5 studentów i 5 studentek).
APARATURA I MATERIAŁY
Którzy określali swoja sytuację ma Do badań użyto specjalnie skonstruowanego kwestionariusza ankiety. Zawierał miedzy innymi pytania o znajomość studentów z UJ, zadowolenie z własnych studiów itp.
HIPOTEZY:
Zakładano, że bliskie kontakty ze studentami UJ (odpowiedzi na pytania kwestionariusza dotyczące przyjaźni czy możliwości wspólnego zamieszkania), wpłyną na poprawę wizerunku studenta UJ (podkreślanie pozytywnych cech częściej niż w przypadku osób, które nie pozostają ze studentami UJ w bliskim kontakcie)
Studenci, którzy odczuwają relatywna deprywację w stosunku do studentów UJ (odpowiedzi twierdzące na pytania: „Czy studia na UJ dobrze przygotowują do rywalizacji na rynku pracy?”, „Czy chciałbyś studiować na UJ?”) będą mieli bardziej negatywny wizerunek studenta UJ niż ci, którzy są zadowolenie ze swojej uczelni.
PROCEDURA:
Osoby badane (pojedynczo) otrzymywały kwestionariusz do wypełnienia z poleceniem o udzielanie możliwie szczerych odpowiedzi. Należy zaznaczyć, ze osoby biorące udział w eksperymencie były od początku poinformowane o celu badania, tj. nie zastosowano instrukcji maskującej (przemilczano jednak uczelnie ankietera)
WYNIKI
Wyniki opracowano przy pomocy pakietu Statistica 5.0
Wpływ kontaktu ze studentami UJ nie różnicował wypowiedzi badanych i okazał się być nieistotny statystycznie ( F[3,128]=1,2711, p=0,28712). Niemal wszyscy badani znali osobiście kogoś z UJ i milei wśród tamtejszych studentów bliskich znajomych; jednak aż 30% na pytanie „Czy studenci UJ są koleżeńscy wobec siebie nawzajem? Odpowiedziało „zdecydowanie się nie zgadzam”. Badani też „raczej zgadzali się” ze stwierdzeniem, ze studenci UJ lubią się popisywać swoja wiedzą (ponad 47% respondentów). Badani jako cechę charakterystyczna dla studentów UJ wskazywali również, ze „uważają, że kariera zawodowa jest najważniejszym celem w życiu” (40%).
Istotną interakcję zaobserwowano między relatywna deprywacja osoby badanej, a jej postrzeganiem studentów UJ (F[ 6,256]=3, 0323, p= 00699). Badani, którzy określali swoja sytuację materialną jako złą (zaznaczenie odpowiedzi „Muszę odmawiać sobie wielu rzeczy,
aby pieniędzy starczyło na życie”) i zgadzali się ze stwierdzaniem, „ze studenci UJ dzięki nabytym umiejętnościom łatwiej mogą po studiach znaleźć pracę niż studenci innych uczelni krakowskich” i że „studia na UJ przygotowują do rywalizacji na rynku pracy?” Często również podkreślali negatywne relacje miedzy studentami UJ (70% „zdecydowanie się nie zgadzało”, że studenci UJ są koleżeńscy wobec siebie nawzajem, a aż 80% udzieliło analogicznej odpowiedzi na pytanie o pożyczanie materiałów do nauki). Badani z tej grupy, mimo ze znali osobiście studentów UJ, również uważali, że „trudno jest wejść w środowisko studentów UJ” (60%).
DYSKUSJA WYNIKÓW
Hipoteza pierwsza nie uzyskała potwierdzenia: kontakt osobisty nie wpłynął na opinie o studentach UJ. Badani inaczej się wyrażali o swoich znajomych z UJ niż o studentach UJ w ogóle. Prawdopodobnie traktowali swoich znajomych jako „wyjątki od reguły”.
Potwierdzono hipotezę o poczuciu deprywacji: jeżeli badani postrzegali Uniwersytet Jagielloński jako uczelnię dającą wiele perspektyw i lepsze szanse na rynku pracy, to zarazem mieli też bardziej negatywną opinię o studentach. Co ciekawe niemal wszyscy badani z tej grupy (90%) zdawali kiedyś na UJ i nie dostali się. Mimo to, tylko 20% z nich potwierdziło, ze chcieliby studiować na UJ.