Teoria pięciu elementów

Starożytna filozofia rozwijająca się na terenie Chin nie była jednorodna. Występowały tam różnice w poglądach na funkcje życiowe organizmu. Część filozofów za początek wszechświata uznawała TAI CHI, czyli coś wiecznego i uniwersalnego tj. energię Qi. Inni myśliciele za praprzyczynę wszelkiego bytu uznawali substancję materialną. Według tej teorii cały wszechświat zbudowany jest z pięciu praelementów: drzewa, ognia, ziemi, metalu i wody. Wszystkie te elementy pozostają między sobą w ściśle określonej więzi.

Każdy element odżywia następujący po nim, tak jak każda pora roku wydaje następną. Równocześnie każdy element działa na inny hamująco i rozpraszająco, tak że końcowa suma energii pozostaje bez zmiany. Cykl twórczy wyjaśniano następująco: z drzewa powstaje ogień, z ognia popiół, tj. ziemia, z ziemi wydobywa się metal, z metalu podgrzanego powstaje płynna masa czyli woda, woda żywi drzewo. W cyklu destrukcyjnym drzewo swoimi korzeniami niszczy ziemię, ziemia wchłania wodę, woda gasi ogień, ogień topi metal, metal tnie drzewo.

Porządek świata według reguły pięciu żywiołów (elementów ) przeniesiono na wiele dziedzin ludzkiego życia. Twierdzono, że każdemu praelementowi przypisano jeden narząd wewnętrzny. W ten sposób powstał diagram, który kojarzy elementy wszechświata z ludzkimi narządami wewnętrznymi. Wynika z niego na przykład, że ogień jest żywiołem serca, drzewo jest żywiołem dla wątroby, śledziona jest przyporządkowana żywiołowi ziemi, płuca - metalowi, nerki - wodzie.

Pięć żywiołów utożsamia etapy przeobrażeń, przypomina następstwo pór roku w przyrodzie, kolejne fazy rozwoju człowieka. W narodzinach dostrzegamy element drewna. Noworodek, początkowo mały i kruchy jak delikatna zielona gałązka, mobilizuje ogromną energię potrzebną do żywiołowego wzrostu. Dziecko z okresu płodowego (element wody )poprzez narodziny przechodzi do żywiołu drewna. Dojrzałość i dorosłość odpowiadają elementowi ziemi. Starzejąc się degenerując, wchodzimy w żywioł metalu.
Teoria pięciu elementów opisuje cykliczne przeobrażenia w ciągu całego życia i w ciągu dnia. Przebudzenie wiąże się z drewnem, a pełne rozbudzenie z ogniem. Senność odpowiada metalowi, a sen - wodzie.

Pięć żywiołów i jego odpowiedniki w człowieku, w naturze, w kosmosie.

	DRZEWO MU	OGIEŃ HUO	ZIEMIA TU	METAL JIN	WODA SHUI
Pory roku	Wiosna	Lato	Późne lato	Jesień	Zima
Pory dnia	Ranek	Południe	Popołudnie	Zmierzch	Noc
Planety	Jowisz	Mars	Saturn	Wenus	Merkury
Strony świata	Wschód	Południe	Centrum	Zachód	Północ
Pogoda	Wiatr	Ciepło	Wilgoć	Suchość	Chłód
Kolory	Zielony	Czerwony	Żółty	Biały	Czarny
kamienie	Turkus	Koral	Bursztyn	Kryształ górski	Czarny onyks
Życie	Narodziny	Nauka	Praca	Odpoczynek	Umieranie
Działanie	Uspokajające	Inspirujące, poznawcze	Koncentrujące, harmonizujące	Smutek	Odwaga, siła woli
Emocje	Gniew, Nienawiść	Radość	Sympatia	Żal	Strach
Cnoty	Dobroć	Obyczajność	Świętość	Sprawiedliwy	Mądrość
Organy główne	Wątroba	Serce	Śledziona	Płuca	Nerki
Inne narządy	Woreczek żółciowy, oczy, ścięgna, mięśnie, paznokcie	Jelito cienkie, język, tętnice	Żołądek, usta, tkanka podskórna	Jelito grube, nos, skóra, włosy	Pęcherz moczowy, uszy, zęby, mózg, szpik, narządy płciowe
Płyny fizjologiczne	Łzy	Krew, pot	Ślina	Śluz	Mocz
Dźwięki	Krzyk	Śmiech	Śpiew	Płacz	Jęk
Zapachy	Kwaśny	Spalenizny	Przyjemny	Ostry	Nieprzyjemny
Smaki	Kwaśny	Gorzki	Słodki	Ostry	Słony
Pożywienie	Pszenica	Ryż	Proso	Owies	Fasola
Konserwowanie	Kiszenie	Wędzenie	Kandyzacja	Przyprawianie	Solenie
Kolor	Zielony	Czerwony	Żółty	Biały	Czarny
Symbole	Smok	Słońce	Ptak	Tygrys	Żółw

Prawo matka-syn

Pięć żywiołów (metal, woda, drzewo, ogień, ziemia) oddziaływuje na siebie zgodnie z wzorcami powstawania i powstrzymywania. Współzależności te przypominają relacje między rodzicami a dziećmi. W cyklu pobudzającym jeden żywioł daje życie drugiemu, natomiast w cyklu hamującym żywioł ustanawia granice, których innemu żywiołowi nie wolno przekroczyć.

Woda nawilżając Drewno odżywia je, a gasząc Ogień poskramia go. Drewno wytwarza ogień dostarczając mu paliwa i nie dopuszcza, by zasypała go Ziemia. Ogień tworzy Ziemię przemieniając materię w popiół, z którego powstaje gleba; Ogień powściąga Metal paląc go i wytapiając. Ziemia wspiera metal formując minerały i wynosząc je ku powierzchni, lecz jednocześnie zatrzymuje Wodę stawiając przed nią tamy i wchłaniając ją. Metal ożywia Wodę nasycając ją szlachetnymi substancjami, które wzmacniają jej życiodajne właściwości. Metal tnie Drewno ograniczającje w ten sposób i hamując.
Chińczycy w bardzo realistyczny sposób objaśniali to prawidło w sposób następujący: zdrowa fizycznie matka karmi swe nowo narodone dziecko nie tylko dobrym mlekiem, żywi je także miłością. Gdy matka jest chora, słaba, nie może przytulić swego dziecka, pragnie jedynie, by się jak najszybciej nasyciło, by w końcu dało jej spokój. Dziecko natychmiast to wyczuwa, zaczyna płakać, zachowuje się tak jakby samo było chore. Czy w tej sytuacji jest sens leczyć dziecko? Oczywiście, że nie! Trzeba się zająć matką, gdy wrócą jej siły nakarmi i przytuli dziecko a ono od razu ucichnie.

Zgodnie z zasadami chińskiej medycyny każdy z organów jest raz Matką a innym razem Synem. Do tego wszystkiego dołącza się jeszcze Babcia. Wszystko układa się tak samo jak w prawdziwej rodzinie. Choroba matki odbija się nieuchronnie na dziecku, o które z kolei zamartwia się babcia. Że tak właśnie jest, dobrze wie kazdy dziadek i babcia, potrafią się rozchorować ze zmartwienia o zdrowie wnuków. Przykładowo gdy jest chora Wątroba można się spodziewć widocznych objawów chorobowych nie ze strony samej wątroby (Matki), lecz serca (Wnuczek) i nerek (Babcia).

Stwierdzając u człowieka takie objawy jak: opuchnięte nogi, ból w nerkach, zapalenie pęcherza moczowego, czyli wszystkie oznaki chorób związanych z wodą, którym na dodatek towarzyszą zaburzenia pracy serca należy leczyć Wątrobę (Matkę), która jest przyczyną całego zamieszania. Wyleczenie Wątroby uspokoi Serce, a w chwili kiedy ono powróci do normy, ustąpią wszystkie dolegliwości nerek, bo Babcia (Nerki) przestanie się martwić o Wnuka (Serce).

Podstawowe prawo medycyny chińskiej, prawo "matka-syn" stanowi, że gdy ciało, umysł lub duch zaatakuje choroba, liczą się nie symptomy, lecz jej przyczyna, ukryta w Matce, Babce lub jeszcze gdzie indziej. Należy więc bardzo dobrze poznać pacjenta, gdyż może się zdarzyć, że choroba rozpoczęła się już w dzieciństwie, była kilkakrotnie tłumiona i teraz po latach daje o sobie znać. Typowym przykładem tego rodzaju jest astma lub rozedma płuc, choroby związane często z trądzikiem młodzieńczym sprzed wielu lat, leczonym np. maścią kortyzonową. Stłumienie go w ten sposób spowoduje, że wepchniemy chorobę głębiej pod skórę, co z kolei po kilku miesiącach czy latach odezwie się w postaci choroby układu oddechowego.

---