Omwienie zagadnie z psychologii rozwojowej (2)

1. Wymień główne problemy psychologii rozwojowej.

Natura czy wychowanie

Interakcjonizm:

Zarówno natura jak i wychowanie
Podstawowe problemy

Czy są jednak specyficzne zachowania mające podłoże biologiczne
Czy są specyficzne zachowania mające podłoże środowiskowe
Jakie jest udział i rola każdego z czynników

Ciągłość czy brak ciągłości

Zwolennicy ciągłości twierdzą:

- Rozwój przebiega w sposób równomierny i stabilny

- Nowe umiejętności pojawiają się stopniowano w jednolitym tempie

- Kolejne zachowania są budowane w o parciu o wcześniejsze osiągnięcia

- Rozwój polega na dodawaniu kolejnych umiejętności

- Zamiany maja charakter ilościowy

Zwolennicy braku ciągłości twierdzą:

- Że rozwój może odbywać się w różnym tempie:

Są zmiany które pojawiają się szybko
Są okresy stagnacji
Niektóre osiągnięcia pojawiają się niezależnie od wcześniejszych

Modele poznawczo-rozowjowe:

Zachowanie dziecka odzwierciedla strukturę, czyli organizacje jego wiedzy
Wiedza dziecka nie jest statyczna, zmienia się w procesie rozwoju
Zamiany są efektem biologicznego dojrzewania i zdobytego doswiadczenia
Zmiany te wywołują zmiany w zachowaniu

2. Jakie są podstawowe założenia koncepcji Piageta?

1. Przetrwanie wymaga adaptacji

2. Adaptacja wymaga ciągłego dostosowywania się do zmian w otoczeniu

3. Rozwój człowieka można opisać ze względu na funkcje i struktury

Koncepcje poznawczo-rozwojowe:

Teoria J. Piageta

Nie przywiązuje szczególnej wagi do zachowań moralnych
Zainteresowanie skupia się na sądach moralnych
Proces rozwoju moralnego przechodzi od stadium anomii do stadium autonomii

3. Wymień i scharakteryzuj stadia rozwoju intelektualnego na podstawie koncepcji Piageta.

Okres sensoryczno-motoryczny (0-2):

Pierwsze schematy to odruchy
Łącza się one w bardziej zorganizowane jednostki

Okres przedoperacyjny (2-6):

Dziecko zaczyna używać symboli i poznawczo reprezentować świat
Nie potrafi rozwiązywać problemów na symbolach

Okres operacji konkretnych:

Przeprowadza operacje myślowe
Rozwiązuje problemy logicznie

Okres operacji formalnych:

Operacje abstrakcyjne
Zdolność do myślenia o relacjach, które są jedynie możliwe
Okres sensoryczno - motoryczny (inteligencji praktycznej)

Od urodzenia do ~ 2 roku życia

przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka;
schematy, które kształtują się w tym okresie:

schemat stałego przedmiotu, 8, 9 - 12 m.ż. (założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia);
schemat uniwersalnej przestrzeni (niezależnej od doznań czuciowych);
schemat następstwa czasowego (umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń);
schemat przyczynowości (system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy)

stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej
dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce - "praktyczna grupa przekształceń";
słabo rozwinięta pamięć;
kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska;
kształtowanie się pojęcia istnienia

Okres wyobrażeń przedoperacyjnych (inteligencji reprezentującej)

Trwa od 2 do 7 lat.

myślenie konkretno-wyobrażeniowe (za pomocą obrazów), intuicyjne i impulsywne
intensywny rozwój języka
rozwój pojęć
przyswajanie znaków i symboli
rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie na operacjach logicznych), które cechuje:

nieodwracalność - brak zdolności przekształceń
egocentryzm
centracja
animizm
artyficjalizm
antropomorfizm
sprawiedliwość immanentna

interioryzacja - przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego przejawami są:

odroczone naśladownictwo
zabawa symboliczna
wyobrażanie sobie - wywoływanie obrazów umysłowych
mowa wewnętrzna

kształtująca się zdolność do antycypowania przyszłości

Okres operacji konkretnych

Trwa ~ 7 - 11, 12 lat.

myślenie słowno-logiczne
wykształcone pojęcie stałości ilości
odwracalność operacji umysłowych
przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej
brak myślenia abstrakcyjnego
możliwość dokonywania kategoryzacji
rozumienie relacji

Okres operacji formalnych

Trwa od ~ 12 roku życia (nie każdy go osiąga).

myślenie hipotetyczno-dedukcyjne
rozwój myślenia abstrakcyjnego
dominacja inteligencji werbalnej

Krytyka tez Piageta dotyczących stadiów rozwoju myślenia, doprowadziła wielu badaczy do wyodrębnienia jeszcze jednego stadium myślenia - stadium myślenia postformalnego. Krytyka ta oparta była zarówno na nowszych rozstrzygnięciach teoretycznych, jak i na danych empirycznych.

4. Jakie są podstawowe funkcje wyróżnione przez Piageta.

Funkcje:

Biologiczne uwarunkowania tendencji do organizowania wiedzy w struktury poznawcze i adaptowania się do środowiska

Podstawowe funkcje:

Organizacja - tendencja do integrowania wiedzy we wzajemne powiązane struktury poznawcze

Adaptacja - tendencja dostosowywania się do środowiska w sposób sprzyjający przetrwaniu.

a) Asymilacja - interpretowanie nowych doświadczeń z punktu widzenia istniejących struktur poznawczych.

b) Akomodacja - zmiany w istniejących strukturach poznawczych dostosowujące je do nowych doświadczeń.

c) Konstruktywizm - dziecko aktywnie tworzy swoją wiedzę, a nie biernie odbiera ją z otoczenia.

Podstawowe pojęcia

Schematy - są wewnętrznymi strukturami intelektu organizującymi zdarzenia, służą do przetwarzania, identyfikowania oraz klasyfikowania docierających bodźców na podstawie ich cech ogólnych. Schematy są odzwierciedlane przez zachowanie. „Każdy schemat jest ...skoordynowany ze wszystkimi pozostałymi, sam zaś stanowi całość o zróżnicowanych częściach”.

Asymilacja - jest procesem poznawczym, dzięki któremu możliwe jest włączenie nowych treści percepcyjnych, motorycznych, pojęciowych do istniejących schematów lub wzorców zachowania. Asymilacja nie powoduje zmiany schematu lecz wpływa na jego rozbudowę. Prowadzi do zmian ilościowych

Akomodacja - jest to proces tworzenia nowych schematów lub modyfikacja starych, żeby włączyć nowe treści. Prowadzi do zmian jakościowych

Równoważenie - jest procesem przechodzenia od stanu nierównowagi do równowagi . Jest to samoregulujący się proces, którego narzędziami są asymilacja i akomodacja. Równowaga jest stanem krótkotrwałego zrównoważenia między asymilacją a akomodacją

Czynniki rozwoju:

- Dojrzewanie i dziedziczność

- Aktywne doświadczenie

- Interakcje społeczne

- Równoważenie

5. Co wpływa na rozwój człowieka i go determinuje według zwolenników psychologii społeczno-rozwojowej.

Kultura determinuje rozwój człowieka

- Dostarcza wiedzy

- Uczy dziecko tego, co myśleć i jak myśleć

Rozwój dokonuje się przez rozwiązywanie problemów przy udziale jakiejś innej osoby

- Mówienie do dziecka stanowi o rozwoju i przekazywaniu doświadczenia

- Mowa ta przekształca się w mowę wewnętrzną (mowa egocentryczna)

- Dokonuje się to w wyniku internalizacji

6. Co determinuje rozwój według zwolenników teorii ucznia się.

Kultura determinuje rozwój człowieka

Dostarcza wiedzy
Uczy dziecko tego, co myśleć i jak myśleć

Rozwój dokonuje się przez rozwiązywanie problemów przy udziale jakiejś innej osoby

Mówienie do dziecka stanowi o rozwoju i przekazywaniu doświadczenia
Mowa ta przekształca się w mowę wewnętrzną (mowa egocentryczna)
Dokonuje się to w wyniku internalizacji

7. Wymień typy uczenia się i scharakteryzuj je (warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne, modelowanie).

Typy ucznia się:

Habituacja - dyshabituacja

Habituacja - zmniejszanie się lub zanikanie reakcji odruchowej wskutek wielokrotnego jej wywołania. Najprostszy typ uczenia się.

Dyshabituacja - Odnawianie się habituowanej reakcji w rezultacie zmiany wywołującego ją bodźca.

Warunkowanie klasyczne

Forma uczenia się oparta na odruchach, w której bodziec neutralny uzyskuje zdolność wywołania reakcji odruchowej (Rb) w efekcie skojarzenia z bodźcem w sposób naturalny ją wywołującym (Bb). Bodziec neutralny staje się wówczas bodźcem warunkowym (Bw).

(Albert i szczur)

Warunkowanie instrumentalne

Forma uczenia się, w której prawdopodobieństwo wystąpienia zachowania sprawczego

(instrumentalnego) zmienia się wskutek jego wzmacniających lub karzących konsekwencji.

(Za napady krzyków w sklepie - nagroda/zabawki)

Uczenie się różnicowania

Typ uczenia się, w którym dziecko zaczyna dostosowywać swoje zachowanie do sytuacji, zgodnie z bodźcami sygnalizującymi możliwość uzyskania wzmocnienia lub ewentualność kary,

Modelowanie, naśladowanie

Zachowanie obserwatora, które wynika z zachowania modela i jest do niego podobne.

8. Rozwój płciowy:

Omów model stadialny rozwoju płciowego.

Tożsamość płciowa Stałość płci - płeć
Ciągłość płciowa stanowi integralną
Niezmienność płciowa część naszego JA

Model Stadialny - wczesne poznawczo-rozwojowe wyjaśnienie tego procesu było oparte na modelu trzech stadiów rozwoju. Najpierw u dzieci rozwija się tożsamość płciowa - zdolność kategoryzowania siebie jako osoby płci męskiej lub żeńskiej. W następnej kolejności pojawia się pojęcie ciągłości płci - świadomość, iż wszyscy chłopcy, kiedy dorastają, stają się mężczyznami, a dziewczynki - kobietami. Na koniec rozwija się pojęcie niezmienności płci - dzieci uznają, że płeć danej osoby jest trwała i nie może zmienić się pod wpływem zmiany sposobu ubierania się czy zmiany zachowania. Te trzy pojęcia łącznie reprezentują sposób rozumienia przez dzieci stałości płci, czyli ich wiedzę o tym, że płeć stanowi integralną i trwałą część naszego JA.

b) Jak zdaniem behawiorystów kształtuje się rozwój płciowy.

1. Role są uwarunkowane środowiskowo

2. Jednostka to bierny uczestnik rozwoju i modelowania

3. Podlegający wzmocnieniom

c) Jakie znaczenie odgrywa kompleks Edypa w kształtowaniu się identyfikacji płciowej.

Kompleks Edypa - syn traktuje ojca jako rywala, ale wie, że ojciec zawsze będzie górą, syn zaczyna czuć pociąg fizyczny do swojej matki. Zaczyna naśladować zachowania swojego ojca, bo kiedyś w ten sposób będzie zdobywał kobietę. Przejmuje od ojca zachowania męskie, spostrzega atrybuty ojca przyciągające matkę.

Jest to powszechne zjawisko wśród dzieci między 4 a 6 r.ż. (faza falliczna rozwoju psychoseksualnego), polegające na pragnieniu seksualnego związku z rodzicem płci przeciwnej, przy jednoczesnej chęci pozbycia się rodzica tej samej płci, jako rywala seksualnego.

Kompleks Edypa zapoczątkowuje kwestię identyfikacji seksualnej. Według Freuda, wcześniejsza seksualność dzieci obu płci była niezróżnicowana (czyli męska - falliczna).

Prawidłowe rozwiązanie kompleksu Edypa ma determinować życie emocjonalne dorosłego człowieka. W psychoanalizie jest to jeden z podstawowych kompleksów libido.

Stadium falliczne (4-6 r. ż.)

Energia libidinalna koncentruje się w genitaliach i uczuciach, które stają się jawnie seksualne. W stadium tym pojawia się:

Kompleks Edypa - chłopcy fantazjują seksualnym związku z matką, nienawidzą intymnego związku ojca z matką i obawiają się kary w postaci kastracji za swe zakazane marzenia. Zostaje on rozwiązany kiedy chłopie zaczyna się identyfikować z ojcem, chce go pozyskać i stać się taki jak on.

Kompleks Elektry - dziewczynka wieży, że jest już po kastracji ponieważ nie posiada penisa, cierpi z powodu zazdrości o penis to prowadzi do zażyłych stosunków z ojcem - posiadaczem penisa a w dalszym ciągu do identyfikacji z matką by stać się taką jak ona.

Pozytywne rozwiązania kompleksów Edyp/Elktra prowadzi do identyfikacji dziecka z rodzicem własnej płci. Z identyfikacji wynikają 2 istotne konsekwencje: 1. Przyswojenie roli związanej z płcią, 2. Przyswojenie standardy życiowe rodziców ich postawy i zakazy wraz z normami moralnymi społeczeństwa które one odzwierciedlają tak powstaje superego-sumienie a wartości i wierzenia są przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Negatywne rozwiązanie kompleksu E/E spowoduje przeżywanie rozmaitych problemów w późniejszym życiu, różnego rodzaju nerwice.

Właściwości charakteru człowieka dorosłego zależą od przebiegu dzieciństwa i rozwoju psychoseksualnego.

Konflikt edypalny różnie przebiega zależnie od płci dziecka:

Kazirodcze pożądanie matki oraz wrogość wobec ojca owocuje lękiem przed karą ze strony ojca - jest to lęk przed kastracją (lęk kastracyjny). Lęk ten sprawia, że ostatecznie chłopiec wypiera seksualne pożądanie matki oraz wrogość wobec ojca. Jednocześnie zaczyna się identyfikować z ojcem, co daje mu możliwość zastępczego zaspokojenia seksualnych impulsów (identyfikacja pełni tu rolę mechanizmu obronnego). Wyparcie kompleksu Edypa ostatecznie powoduje ukształtowanie się superego.

Rozwój kompleksu Edypa u dziewcząt (Carl Gustav Jung określał go jako kompleks Elektry, Zygmunt Freud dystansował się od tego określenia) jest bardziej skomplikowany. O ile u chłopców faza falliczna rozpoczyna się kompleksem Edypa, a kończy kompleksem kastracyjnym, o tyle u dziewczynek jest na odwrót; kompleks kastracji wprowadza je w tematykę różnicy seksualnej i tworzy podłoże do nawiązania relacji z rodzicem płci przeciwnej. Odpowiednikiem lęku kastracyjnego jest tu zazdrość o członek (wspólnie oba zjawiska nazywa się kompleksem kastracyjnym). Dziewczynka zobaczywszy, że pod względem falliczności nie może konkurować z chłopcem, odwraca się od typowo męskiej aktywności fallicznej. Rozluźnia się także jej związek z matką a obiektem staje się ojciec - jako ten, który ma fallusa. Kompleks Edypa u chłopców radykalnie kończy Kompleksem kastracyjnym. U dziewczynek nie następuje definitywne rozwiązanie kompleksu Edypa. Jednym ze skutków jest słabsze ukształtowanie superego.

Kazirodztwo:

=> dotyczy fizycznego kontaktu z ustami dziecka, piersiami, zewnętrznymi narządami płciowymi, odbytem, czy innymi częściami ciała, mającego na celu seksualne pobudzenie napastnika (nie musi on być krewnym - może być osoba którą dziecko postrzega jako członka rodziny).

Mity związane z kazirodztwem:

Kazirodztwo zdarza się rzadko.
Kazirodztwo zdarza się w rodzinach biednych lub nie wykształconych, albo też w odizolowanych, prymitywnych wspólnotach.
Kazirodczy napastnicy są społecznymi i seksualnymi zboczeńcami.
Dzieci - zwłaszcza nastoletnie dziewczynki - są uwodzicielskie i przynajmniej po części są odpowiedzialne za to, że są napastowane.
Większość historii o kazirodztwie jest nieprawdziwa.
Dzieci znacznie częściej są napastowane przez obcych niż przez kogoś kogo znają.

Dzieci w rodzinie kazirodczej:

- Mają poczucie bycia plugawym, złym i odpowiedzialnym za to wszystko - źródło psychologicznej izolacji;

- Doświadczają uczucia zbrukania, zepsucia i poczucia własnej inności;

- W życie dorosłe przenosi poczucie, że jest beznadziejnie nieadekwatny, zły i prawdziwie zepsuty

d) Czy istnieje proste warunkowanie ról płciowych wg. psychologów społecznych.

Nie ma prostego warunkowania. Dzieci są biernymi naśladowcami. Wybierają, kogo chcą naśladować.

9. Omów stadia rozwoju osobowości na podstawie koncepcji Z.Freuda.

- 1. Stadium oralne: - (1 r.ż)

Aktywność jest związana z czynnościami przyjmowania pokarmów.
Cele psychologiczne:

Ustalenie relacji ufnej zależności od pielęgnującej
Jeśli to nie nastąpi kształtuje się tzw. charakter oralny

Oczekiwanie macierzyńskiego stosunku od innych, uzależnienie się od bliskich, skłonność do zazdrości

- 2. Stadium analne:

Źródłem przyjemności jest wydalanie
Cechy psychologiczne:

Uzyskanie równowagi między nadmierną kontrolą a jej brakiem
Kontrola wydalania powoduje to, że człowiek uczy się w ogóle kontroli siebie.
Nadmierna kontrola - lęk, obsesyjna potrzeba porządku lub bałaganiarstwo, przekora.

- 3. Stadium falliczne: ( 3 a 5 rokiem życia)

Gdy pojawiają się samogwałty, autoagresje.
W sposób naturalny dziecko wyładowuje energię przez kontakt z matką

Jeśli tego brak, to szuka w samym sobie tego, co daje przyjemność

Następuje próba identyfikacji płciowej
Pojawia się kompleks Edypa
Nie rozwiązanie konfliktów:

Objawy nerwicowe,
Lęki
Duże napięcie emocjonalne.

- 4. Okres latencji: (6-10 r.ż)

Okres wzmożonej ruchliwości człowieka

Gdyż wyładowuje on swoje napięcie przez kontakt z rówieśnikami i zabawy ruchowe
Uświadamianie sobie przynależności do grup społecznych
Uświadomienie sobie, że można być partnerem dla innych i działać wspólnie z innymi
Nadmierna kontrola wewnętrzna, brak kontaktu z rówieśnikami

Zatrzymanie się na poprzednich etapach
Ujście w innym miejscu, czy stadium rozwoju, np. poprzez objawy neurotyczne.

- 5. Stadium genitalne: (11-13 r. ż.)

Budzi się popęd płciowy i szuka się partnera
Jeśli pomyślnie zostały rozwiązane konflikty poprzednie

Istnieje szansa dobrej tożsamości płciowej
Umiejętności odnoszenia się do drugiego człowieka „z miłością”.

Freud mówi, że osobowość genitalna polega na tym, iż człowiek drugiego traktuje w sposób dojrzały,

Akt seksualny między ludźmi nie zachodzi sam dla siebie, ale jest elementem miłości.

10. Omów stadia rozwoju osobowości na podstawie koncepcji E.Eriksona.

- 1. Faza oralno - sensoryczna: (1r.ż)

Zaufanie - nieufności
Dziecko doświadcza uczucia matki, lub odepchnięcia przez matkę
Podtrzymywanie i zabezpieczanie podstawowych potrzeb - warunkuje rozwój ufności
Rozwija się cnota nadziei
Jestem tym, co mam dane.

- 2. Faza muskularno - analna: (2-3 r.ż)

Autonomią a wstydem i wątpieniem.
Oparte na nieufności prowadzą z reguły do obniżenia pewności siebie, lęku, podejrzliwości.
Dlaczego wstyd?

Bo w tym wieku dziecko uczy się kontroli czynności fizjologicznych.
Poprzez kontrolę uczy się, że jest kimś autonomicznym.
Druga faza krystalizuje się wokół przekonania: jestem tym, co chcę.

- 3. Faza ruchowo - genitalna: (4-5 r.ż)

Konflikt pomiędzy inicjatywą a poczuciem winy
Czy mogę być kimś, kto podejmuje inicjatywę a jednocześnie, którego inicjatywa spotyka się z pewnym uznaniem a nie wpędza mnie w poczucie winy
Przyjmowanie perspektywy innego człowieka.
Dziecko najpierw musi w sobie wykształcić poczucie, że jest odrębne a potem to, że może być inicjatorem.
Kryzys między inicjatywą: czy mogę w ten sposób działać czy nie.
Zniecierpliwienie ze strony wychowującego może wywołać skłonność do rezygnacji, poczucie małej wartości, bezradności.
Trzecia faza krystalizuje się wokół przekonania: jestem tym, jakim wyobrażam sobie, że będę.

- 4. Faza latencji: (6-11 r.ż)

Konflikt pomiędzy pilnością a poczuciem niższości
Czwarta faza koncentruje się wokół przekonania: jestem tym, czego się nauczę.
Rozwija się tu uczenie, nawyki.
Musi sobie tutaj poradzić z poczuciem niższości. Ja się uczę, ale czasem jestem gorszy.
Musi rozwiązać konflikt między tym, że jego wysiłek czasem nie prowadzi do takich efektów, jakie mają inni.
Gdy nie ma sukcesów może dojść do obniżenia wiary we własne siły, poczucia niższości, bierności.
W tej fazie buduje się tu cnota kompetencji, znawstwa (jestem dobry, bo się nauczyłem).

- 5. Faza dojrzewania: (12-18 lat)

Tu występuje kryzys tożsamości
Konflikt: tożsamość a pomieszanie ról, rozmycie ról.
Głównym problemem w tej fazie jest ustalenie tożsamości

Kim jestem?
Jakie są moje przekonania?
Wartości i uczucia?
Kim chciałbym być?

W tej fazie buduje się cnota wierności (samemu sobie)

- 6. Faza młodzieńczej dojrzałości: (18-25 lat)

Konflikt między intymnością a izolacją
Między dążeniem żeby zachować świat wewnętrzny, prywatny a jednocześnie nie izolować się.
Nieumiejętność ustalenia bliższych stosunków, związków z innymi ludźmi może doprowadzić do izolacji, kontaktów zbyt formalnych, aspołecznych, odchyleń osobowości
W tej fazie rozwija się cnota miłości.

- 7. Faza dorosłości: (25-50 lat)

Kryzys pomiędzy stagnacją a twórczością
Człowiek musi rozwiązać konflikt czy poprzestać na tym, co ma (stagnacja) czy jeszcze tworzyć.
Następuje przechodzenie, przeakcentowanie:

Ja już się rozwinąłem,
Ale nie zatrzymuję siebie,
Kieruję swój rozwój ku innym.

Nieumiejętność współdziałania z innymi, brak poczucia sensu własnych poczynań.

To może doprowadzić do izolowania się
Poczucia braku celowości życia.

Rozwija się tu cnota opiekuńczości.

- 8. Faza dojrzałości: (do końca życia)

Konflikt między integracją ego a utratą nadziei, rozpaczą.
Czy osiągnąłem integrację czy nie?
Człowiek podsumowuje życie i patrzy krytycznie na jego przebieg.
Krytyczne spojrzenie powoduje, że człowiek zaczyna wątpić.
Dzięki temu powstaje; cnota mądrości.
Zaprzeczenie własnym osiągnięciom prowadzi do:

Goryczy,
Poczucia porażki i beznadziejności.

11. Czy występowanie kryzysów rozwojowych jest korzystne, czy nie? Uzasadnij swoja wypowiedź odnosząc do jednego z kryzysów w teorii E.Eriksona.

Rozwój tylko wtedy jest możliwy, kiedy:

Człowiek przeżywa konflikty, kryzysy, napięcia
Każda z ośmiu faz rozwoju ma specyficzny dla siebie kryzys

ERIK ERIKSON (społeczny)

Przedstawił całościowy model rozwoju jednostki kładąc nacisk na mechanizmy psychospołeczne rozwoju.

Założenia : człowiek rozwija się wg. z góry określonego wew. planu (epigenezy) sukcesywnie wg określonych faz rozwojowych.

W wyniku rozwoju uzyskuje zdolność do nawiązywania znaczących interakcji z otoczeniem, co jest uwarunkowane przyczynowo.

Motorem rozwoju są dwa typy przeciwstawieństw:

dążenie do progresji (pierwiastek męski) przejawia się w chęci do życia, zaspokajania potrzeb, ekspansji.
dążenie do regresji (pierwiastek żeński) przejawia się w powrocie do tego co dawne, dobre, bezpieczne.

Każda jednostka posiada dwa pierwiastki więc nieomieszkany jest konflikt.

W każdej fazie pojawiają się przeszkody biologiczne i społeczne prowadzące do konfliktów i kryzysów.

Fazy kryzysu:

a) powstanie sprzeczności

b) szczególna sensytywność i wrażliwość

c) rozwiązanie

wzrost potencjału do przystosowania się i zmian

Kryzys jest zjawiskiem nieodzownym i niezbędnym dla rozwoju. Wg Eriksona rozwój trwa całe życie i ma charakter jakościowy. Rozwiązanie kryzysu wiąże się ze zdobyciem nowych umiejętności w procesie psychospołecznym. W wyniku tego kształtuje się ego - jako centralna instancja osobowości, która dokonuje syntezy i integracji doświadczeń a z drugiej strony kontroluje zachowanie.

Problem zdrowia psychicznego wg Eriksona odnosi się do poszczególnych faz w cyklu rozwojowym jednostki.

FAZY ROZWOJU WG. ERIKSONA:

1. Ufność w przeciwieństwie do nieufności (1 rok życia)

dziecko potrzebuje spójnej i trwałej troski aby mogło wykształcić w sobie poczucie bezpieczeństwa

KRYZYSY:

- narodziny - w skutek przerwania więzi z matką (z jej ciałem - przecięcie pępowiny) dziecko musi przezwyciężyć kryzys obecności świata. W toku karmienia dziecka wchłania świat. Nabiera ufności do świata kiedy matka je głaszcze, przytula, kołysze - daje to poczucie bezpieczeństwa. Świat wchłaniany jest całym ciałem bo wrażenia dotykowe są bardzo ważne. Ważną rolą odgrywa miękkość kontaktów. Dziecko poznaje matkę przez zapach. Dziecko zaczyna mieć poczucie ciągłości i stabilności.

Wskaźnikiem poczucia ufności u dziecka jest głębokość snu, oraz ciągłe przyjmowanie pokarmu. Dziecko ufna pozwala oddalić się matce, bawi się itp.

- ząbkowanie ok. 6-m.-ca

w tym okresie może pojawić się lęk 8-go m-ca.

Erikson zwraca uwagę , że matka decydująca się na dziecko musi mieć świadomość tego czynu, nie może być to osoba nieodpowiedzialna.

Tu kształtują się relacje między braniem i oddawaniem. Bardzo ważna jest stabilność jednolitej opieki nad dzieckiem

Pomyślne rozwiązanie konfliktu - zaufanie do świata i nadzieja na przyszłość

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu - podejrzliwość, brak poczucia bezpieczeństwa, obawa o przyszłość

2. Autonomia w przeciwieństwie do wstydu i zwątpienia (2-3 rok życia)

Dziecko poszukuje dróg uniezależnienia się rodziców. Metody wychowawcze stosowane przez rodziców nie powinny być zbyt sztywne i surowe.

Odpowiada fazie analnej, dziecko uczy się fizjologicznych, okres treningu czystości. Trening czystości zależy od kultury i społeczności w jakiej się dziecko wychowuje. Rygory i kary mogą doprowadzić do zaburzeń neurotycznych, poczucia braku autonomii.

Pomyślne rozwiązanie konfliktu - poczucie autonomii i własnej wartości, sprzyjają temu tolerancyjni opiekunowie

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu - uczucie wstydu i zwątpienie we własne zdolności kierowania sobą, dziecko będzie zaborcze, egoistyczne, dążące do posiadania

3. Inicjatywa w przeciwieństwie do poczucia winy (4-5 rok życia)

Dziecko poznaje swoje otoczenie i planuje swoje działanie w nim. Jest aktywne w działaniu, w mowie i wyobraźni. Pojawiają się zabawy a tu tendencja do zabaw chłopców i dziewczynek. Dziecko identyfikuje się z rodzicami - podstawy socjalizacji. Ciekawość seksualna dziecka powinna być traktowana przez rodziców ze zrozumieniem. Głębokie frustracje i poczucie winy mogą owocować w histeriach. Wg Eriksona wiele dzieci rozpoczyna szkołę nierozwiązawszy tego konfliktu.

Pomyślne rozwiązanie konfliktu - zdolność do inicjowania i czerpania przyjemności z ich realizacji

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu - obawa przed karą i poczucie winy za przeżywanie określonych uczuć.

4. Przedsiębiorczość w przeciwieństwie do poczucia niższości (6-11 rok życia)

Dziecko opanowuje wiedzę i umiejętności właściwe jego kulturze. Tu pojawia się potrzeba by robić coś na serio, wiąże się to z nauką w szkole, gdzie uczy się pisać i czytać prawdziwe litery. Dziecko dąży do pozytywnej oceny swoich działań, zła ocena zniechęca zaczyna kształtować poczucie niższości. Ważną rolę odgrywa nauczyciel i koledzy. Jest fazą najważniejszą w procesie socjalizacji bo kształtuje stosunek do pracy. Dobry nauczyciel powinien doceniać pracą dziecka, wykorzystywać jego potencjał, dawać możliwości zainteresowania. Każda lekcja powinna kończyć się sukcesem. Wzorce satysfakcji stają się prototypem przyszłej pracy. Szkoła i nauczyciele powinni przyzwyczajać dziecko do produktywnej aktywności przy jednoczesnym poczuciu satysfakcji.

Pomyślne rozwiązanie konfliktu - poczucie kompetencji i sukcesu. Wiara we własną zdolność realizacji celów i osiągania różnych rzeczy

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu - nieakceptujące reakcje ze strony innych mogą przyczynić się do powstania uczuć niedostosowania i niższości.

5. Tożsamość w przeciwieństwie do rozproszenia ról (dorastanie 12-18 r. ż.)

Młody człowiek poszukuje spójności tożsamości osobowej i zawodowej. Na skutek przemian biologicznych, ulegają zachwianiu mechanizmy wew. jednostki. Aby się one ustabilizowały konieczne jest ukształtowanie w jednostce poczucia tożsamości w zakresie pełnienia ról społecznych. Efektem tych przemian jest przekonanie, że nosi (dziecko) pewien zbiór tylko swoich cech. Jądrem poczucia tożsamości jest poczucie wew. równowagi między ja wew. a zew. - publiczne oraz poczucie niezależności od sytuacji. Wiąże się to z poczuciem autonomii - samodzielne określenie sobie celów, dokonywanie wyborów, racjonalną oceną autorytetów i umiejętnością podejmowania ról przywódczych oraz podporządkowywania się przywódcą. Patologią są dyfuzje - rozszczepienie tożsamości co może spowodować przyjęcie tożsamości negatywnej - narkomania, satanizm, alkoholizm.

Pomyślne rozwiązanie konfliktu - ujmowanie siebie w kategoriach spójnej i zintegrowanej osobowości z ukształtowanym poczuciem tożsamości.

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu - zagubienie w kwestii własnej tożsamości

6. Intymność w przeciwieństwie do izolacji - samotności (wczesna dorosłość 20-30/35 r. ż.)

Człowiek poszukuje bliskich i trwałych związków i innymi ludźmi, szczególnie partnerem odmiennej płci. Dochodzi do bliskich intymnych kontaktów z osobami (seksualne, przyjacielskie). Zdolność do jednoczesnego zachowania własnej tożsamości jak i tożsamości partnera

Pomyślne rozwiązanie konfliktu - umiejętność przeżywania miłości i oddania w stosunku do innych

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu - lęk przed utratą własnej tożsamości (skutek bycia samotnym, pozbawienia treści związków z innymi.

7. Produktywność w przeciwieństwie do stagnacji (średnia dorosłość 36/40-64r. ż.(

Jednostka poszukuje adekwatnych dla siebie form produktywności i twórczości, jak również własnego wkładu do społeczeństwa jako całości.

Podstawowy wymiar to dążenie do przedłużenia gatunku, wychowanie dzieci, nie tylko swoich ale i obcych w szkole, żłobkach, przedszkolu, przez muzea, encyklopedie. Kryzys tej fazy może spowodować złe relacji w małżeństwie, traktowanie małżonka jako dziecka - taki konflikt prowadzi do stagnacji.

Pomyślne rozwiązanie konfliktu - zdolność do opieki i troski o innych w szerokim tych słów znaczeniu

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu - brak rozwoju, nuda i nadmierna troska o siebie samego

8. Integracja w przeciwieństwie do rozpaczy (późna dorosłość 65 +)

Jednostka dokonuje bilansu i oceny swoich osiągnięć w życiu. Zadanie: zdobycie uznania dla swych osiągnięć, uzasadnienie sukcesu życiowego zaakcentowania własnych osiągnięć.

Pomyślne rozwiązanie konfliktu - poczucie satysfakcji z własnego życia i dokonań, pogodzenie się ze śmiercią

Niepomyślne rozwiązanie konfliktu - żal z powodu błędów życiowych i straconych szans, lęk przed śmiercią

Fazy te stanowią model życia.

12. Wyjaśnij dlaczego mechanizm identyfikacji stanowi ważny moment w rozwoju moralnym w teorii Z. Freuda.

Freud zakładał, że identyfikacja biegnie zgodnie z płcią. Identyfikacja jest mechanizmem obronnym , nieświadomym. Występuje w sytuacjach zagrożenia, napięcia.

Z wychowawczego punktu widzenia mechanizm identyfikacji jest ważny. Identyfikacja zależy od wieku. Wiek dziecka jest zależny od tego mechanizmu. Małe dzieci (młodsze) identyfikują się z rodzicami. Badania wykazały, że od 7 roku życia rodzice są najważniejsi, pod warunkiem, że rodzice zasłużą na to. Nawet jeśli rodzice są niezbyt poprawni to dzieci idealizują ich (brak krytycyzmu). Po 7- 8 r. ż. dzieci odchodzą od rodziców w coraz mniejszym stopniu identyfikują się.

Identyfikacja zależy od płci:

Do 7 r.ż. nie zależnie od płci (dziecka) to dzieci identyfikują się z matką. W miarę rozwoju znaczenie ojca wzrasta. Do końca średniego dzieciństwa płeć dziecka nie ma znaczenia. Potem chłopcy szukają męskiego wzorca. Jest to okres korzystny, okres rekonstrukcji rodziny.

identyfikacja - zmiana zachowania motywowana jest chęcią upodobnienia się do podziwianej osoby; ten rodzaj konformizmu stanowi o trwalszej zmianie zachowania

13. Wymień i scharakteryzuj etapy rozwoju moralnego wyróżnione przez Piageta. Wyjaśnij takie pojęcia jak:

a) anomia moralna, heteronomia moralna, autonomia

b) immanentna sprawiedliwość

c) obiektywna odpowiedzialność

Dwa stadia:

Stadium heteronomii moralnej:

- Normy traktowane są jako zewnętrzne

- Przestrzegane są, bo jest to wymuszane

- Przestrzegane są ze względu na autorytet dorosłych

- Przekonanie, że w przypadku naruszenia reguły następuje kara (immanentna sprawiedliwość)

- Nie odróżnia tego co obiektywne od tego co subiektywne (realizm moralny)

- Nie bierze pod uwagę intencji (odpowiedzialność obiektywna)

Stadium autonomii

- Jednostka kieruje się własnymi wartościami

- Ma wewnętrzne poczucie moralności

- Uświadamia sobie że norma nie jest czymś narzuconym z zewnątrz, ale efektem współdziałania ludzi

- Ma świadomość, że w rożnych kwestiach ludzie mogą się różnić między sobą (relatywizm moralny)

Piaget stworzył po raz pierwszy stadium rozwoju moralnego człowieka, składające się z następujących etapów:

I STADIUM ANOMII MORALNEJ - stanowiące punkt początkowy rozwoju moralnego dziecka, obejmuje wiek niemowlęcy i poniemowlęcy.

II STADIUM HETERONOMII MORALNEJ - obecne w końcowej fazie wieku poniemowlęcego, trwające do 9 roku życia.

III STADIUM SOCJONOMII MORALNEJ - obejmuje lata wieku szkolnego tj. od 9 do 13 roku życia.

IV STADIUM AUTONOMII MORALNEJ - przypada na wiek dorastania oraz początek wieku młodzieńczego, trwając do 21 roku życia.

1. anomia moralna (...- 2 rok życia) - amoralizm, brak świadomości i motywacji moralnej;

2. heteronomia moralna (2-9 r.ż.) - nakazy regulujące zachowanie są dane z zewnątrz, trwałe, niezmienne (sankcje zewnętrzne są głównym powodem przestrzegania reguł moralnych);

faza egocentryzmu (2-5 r.ż.) - niezdolność rozumienia cudzych stanów psychicznych, projektowanie na innych własnych emocji i dążeń, działanie zmierzające do uniknięcia kary i uzyskania nagrody;
faza konformizmu (5-9 r.ż.) - działanie ukierunkowane na podziw, uznanie innych, akceptację, pojawia się stres wynikający z konfliktu postępowania z wymogami moralnymi, wykształca się zdolność oceny zachowania innych;

3. socjonomia moralna (9-13 r.ż.) - akceptacja norm obowiązujących w grupie, bez uznania ich za własne;

moralność partykularystyczna;
konwencjonalizm;

4. autonomia moralna (13-21 r.ż.) - postępowanie według norm ze względu na ich wewnętrzne aprobowanie i uznanie za własne;

pryncypializm (13-15 r.ż.) - zewnętrzne wzory zostają zinternalizowane i stają się własnymi postawami wyznaczającymi zachowanie;
racjonalizm (15-17 r.ż.) - szukanie sensu uprzednio zaakceptowanych norm, analizowanie przyczyn przestrzegania norm i ich celów;
idealizm moralny (17-21r.ż.) - moralność ma charakter świadomy i refleksyjny, problemy moralne są rozstrzygane z punktu widzenia przyjętego systemu wartości, orientacja na cele społeczne, układem odniesienia są ideały i wiedza.

Co najmniej dwa pierwsze lata życia dziecka to okres anomii moralnej - dziecko nie jest w stanie (ze względu chociażby na mało zaawansowany rozwój poznawczy) zrozumieć norm i wymagań, jakimi kierują się ludzie, tym samym nie ma najmniejszych szans, aby te normy wywierały wpływ na jego postępowanie. Nie jest zatem wtedy ani dobre, ani złe.

Ale dziecko nie żyje w próżni społecznej - opiekują się nim dorośli i to od nich uczy się stopniowo, jakie zachowania uważane są przez innych za dobre, a jakie za niedopuszczalne.

W rozwoju moralnym zacznie się zatem stadium moralności heteronomicznej (ono czasem określane moralnością przymusu i autorytetu). Jeśli dziecko zaczyna powoli postępować zgodnie z normami i wymaganiami dorosłych, to po prostu dlatego, że dzięki spełnianiu ich oczekiwań i wymagań może uzyskiwać nagrody i unikać kar. Traktuje zatem normy moralne jako wymyślone i narzucone przez wszechpotężnych dorosłych - rodziców czy nauczycieli, a więc osoby będące dla dziecka bezwzględnymi autorytetami.

Zuchy do 10-11 roku życia najczęściej są właśnie na takim etapie rozwoju moralnego. Rozumowanie dziecka w kwestiach moralnych cechują wtedy m. in.

Odpowiedzialność obiektywna to ocenianie sytuacji moralnych z punktu widzenia ich fizycznych, obiektywnych aspektów.

Sprawiedliwość immanentna - tok rozumowania oparty na przekonaniu, że złamaniu czy naruszeniu reguł (nawet jeśli nikt o nich nie wie), zawsze towarzyszy następstwo o charakterze kary.

Jest to cecha myślenia zazwyczaj stanowiąca naturalną postawę rozwojową, zarówno umysłową jak i moralną, na określonym etapie rozwoju dziecka oraz w niektórych zaburzeniach psychicznych o charakterze psychotycznym.

immanentną sprawiedliwość, to znaczy przeświadczenie, że po naruszeniu reguły (nawet nie wykrytym przez innych) musi nastąpić jakaś kara.

Zmiana w rozwoju moralnym dokonuje się najczęściej (choć różnice między dziećmi mogą być naprawdę duże) koło 10-11 roku życia, kiedy to większość dzieci osiąga wyższe stadium rozwoju - moralność autonomiczną.

Wzorując się na autorytetach i naśladując zachowania darzonych sympatią i szacunkiem dorosłych dziecko stopniowo internalizuje (uwewnętrznia, wbudowuje w swoją strukturę psychiczną) normy i reguły, które były do tej pory traktowane jako narzucone z zewnątrz. Zaczyna zatem postępować zgodnie z pewnymi normami dlatego, że samo uważa je za słuszne.

14. Scharakteryzuj trzy stadia rozwoju moralnego w teorii Kolberga.

Trzy stadia:

przedkonwencjonalne:

Egocentryczne punkt widzenia:

- Unikanie sankcji

- Nie uwzględnia się punktu widzenia innych osób

- Moralność ocenia się na podstawie fizycznych konsekwencji

- Normy stosowane są w sposób dosłowny

Konkretny indywidualistyczny punkt widzenia:

- Słuszne jest dbanie o zaspokojenie własnych potrzeb

- Pojawia się świadomość, ze każdy człowiek ma swoje potrzeby

konwencjonalne:

Perspektywa jednostki w relacjach z innymi

- Słuszne jest czynienie tego co wiąże się z dana funkcją

- Posługiwanie się złota regułą („postępuj tak, jak chciałbyś by inni postępowali z Tobą”)

- Ważne jest bycie dobrym

Społeczny punkt widzenia

- Słuszne jest to, co przyczynia się do pomyślności społeczeństwa

- Należy przestrzegać reguł, na które wyraziło się zgodę

- Prawa należy przestrzegać zawsze

pokonwencjonalne:

Perspektywa umowy społecznej

- Ludzie wyznają różne wartości

- Większość reguł jest zrelatywizowana do grupy

- Są one wynikiem umowy społecznej

- Słuszność prawa zależy od tego, w jakim stopniu zabezpieczają dobro społeczne

Perspektywa uniwersalnych zasad etycznych

- Przekonanie w ważności powszechnych zasad etycznych

- Społeczne umowy są słuszne, bo wyrastają z ogólnych zasad moralnych

- Zasadami tymi są np. sprawiedliwość, równość.

15. Wymień i omów zadania rozwojowe konieczne do zrealizowania na poszczególnych etapach rozwoju człowieka.

Koncepcja zadań rozwojowych Havighursta

Zadania rozwojowe:

Osiągnięcia rozwojowe, jakich społeczeństwo oczekuje od jednostki w danym okresie rozwojowym oraz cele, które człowiek od urodzenia realizuje

Zadania wyłaniające się w pewnym okresie życia jednostki

Pomyślne ich rozwiązanie czyni jednostkę szczęśliwą

Zadania rozwojowe wywodzą się z trzech źródeł:

- Dojrzewania somatycznego

- Nacisku kulturowego

- Indywidualnych aspiracji i wartości

Zadania te można uporządkować według następujących kategorii:

- Osiąganie wzorców zależności i niezależności

- Dawanie i odbieranie uczuć

- Związki ze zmiennymi grupami społecznymi

- Uczenie się psychospołecznych i biologicznych ról płciowych

- Akceptacja i dostosowanie się do zamian fizycznych

- Panowanie nad przemianami w organizmie

-Rozwój świadomości

- Rozumienie i kontrolowanie świata fizykalnego

- Rozwój systemu symboli i zdolności pojęciowych

- Stosunek do samego siebie i wszechświata

Niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo:

Uczenie się chodzenia
Uczenie się przyjmowania stałego pokarmu
Uczenie się mówienia
Uczenie się kontroli nad wydalaniem
Uczenie się różnic płci i skromności seksualnej
Tworzenie pojęć i uczenie się mowy do opisu rzeczywistości społecznej i fizycznej
Nabywanie gotowości do czytania

Średnie dzieciństwo:

Uczenie się sprawności fizycznej potrzebnych w codziennych zabawach
Wytwarzanie zdrowych postaw wobec samego siebie i wzrastającego organizmu
Uczenie się przebywania z z rówieśnikami
Uczenie się właściwych ról męskich lub kobiecych
Rozwijanie podstawowych umiejętności czytania, pisania i liczenia
Rozwijanie pojęć potocznych przydatnych w życiu codziennym
Rozwijanie świadomości, moralności i skali wartości
Osiąganie niezależności osobistej
Rozwijanie postaw wobec grupy społecznej oraz instytucji

Adolescencja:

Osiągniecie nowych, bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami obojga płci
Ukształtowanie roli męskiej i kobiecej
Akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym ciałem
Osiągnięcie niezależności uczuciowej od rodziców i innych osób dorosłych
Przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie
Przygotowanie do kariery zawodowej (niezależności ekonomicznej)
Rozwijanie ideologii (systemu etycznego)
Dążenie i osiągnięcie postępowania odpowiedzialnego społecznie

Wczesna dorosłość:

Wybór małżonka/i
Uczenie się współżycia z małżonkiem
Założenie rodziny
Wychowanie dzieci
Prowadzenie domu
Rozpoczęcie pracy zawodowej
Przyjmowanie odpowiedzialności obywatelskiej
Znalezienie pokrewnej grupy społecznej

Wiek średni:

Wspomaganie dorastających dzieci, aby stawali się odpowiedzialnymi i szczęśliwymi dorosłymi
Osiągnięcie dojrzałej odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej
Uzyskanie i utrzymywanie zadowalającej sprawności w pracy zawodowej
Wypełnienie wolnego czasu zajęciami typowymi dla ludzi dorosłych
Traktowanie małżonka/i jako osoby
Akceptowanie i dostosowywanie się do fizjologicznych zmian wieku średniego
Przystosowanie się do starzenia się rodziców

Późna dojrzałość:

Przystosowanie się do spadku sił fizycznych
Przystosowanie się do emerytury i zmniejszonych dochodów
Pogodzenie się ze śmiercią współmałżonka/i
Utrzymywanie stosunków towarzyskich z ludźmi w swoim wieku
Przyjmowanie i dostosowywanie się do zmiennych ról społecznych
Urządzenie w sposób dogodny fizycznych warunków bytu

16. Scharakteryzuj mit rodzica doskonałego.

17. Jakie konsekwencje dla rozwoju psychicznego dziecka mają postawy „rodziców doskonałych”?

Mit rodzica doskonałego:

Małe dziecko nie wyobraża sobie życia bez rodziców, dla niego rodzice są wszystkim.
Wiara w idealnych rodziców opiera się na 2 doktrynach:

a) ”Ja jestem zły, a moi rodzice są dobrzy”

b) ”Ja jestem słaby, a moi rodzice są silni”

Dzieci w celu zminimalizowania złych doświadczeń stosują:

- wyparcie - mech.obronny, który wykorzystuje fikcyjną rzeczywistość dla zminimalizowania bolesnego doświadcz.

- racjonalizacja - uzasadnienie rozumowo czegoś bolesnego i niewygodnego.

Idealizacja toksycznych rodziców powoduje:

- Samooskarżanie się dzieci;

- Branie odpowiedzialności za rodziców;

- W dorosłości:

- nieudane związki

-przenoszenie gniewu i nieufności ze swoich rodziców na partnerów, wrogość wobec partnerów.

18. Scharakteryzuj rodziców nieadekwatnych i konsekwencje dla rozwoju psychicznego dziecka postaw, które prezentują.

Rodzice nieadekwatni:

Gł.obowiązki rodziców:

1.Powinni zaspokajać fiz. potrzeby swoich dzieci.

2.Powinni ochraniać swoje dzieci przed fiz. krzywdą.

3.Powinni zaspokajać dziecięce potrzeby miłości, uwagi i przywiązania.

4.Powinni chronić swoje dzieci przed krzywdą uczuciową.

5.Powinni troszczyć się o kościec moralny swoich dzieci.

Toksyczni rodzice nieadekwatni:

- Oczekują i wymagają, aby to dzieci troszczyły się o ich potrzeby;

- Nie uprawomocniają potrzeb i uczuć dziecka;

- Koncentrują swoją energię na własnym fizycznym i emocjonalnym przetrwaniu;

Osobowość współuzależniona - termin używany u ludzi, którzy sami stają się ofiarami w procesie ratowania i przyjmowania odpowiedzialności za jakąkolwiek osobę kompulsywną, uzależnioną, będącą ofiarą nadużyć i przemocy czy też nadmiernie zależną.

Dzieci rodziców nieadekwatnych:

- Nie mają kogo naśladować, od kogo się uczyć i kogo szanować;

- Muszą wywiązywać się z obowiązków domowych i wychowywania swojego młodszego rodzeństwa;

- Muszą roztaczać emocjonalną opiekę nad matką lub ojcem;

- Mają ciągłe poczucie, że zrobili zbyt mało, czują się samotne;

- Przenoszą w swoje dorosłe życie poczucie winy i nadmierne poczucie odpowiedzialności;

- Są zmuszone do przedwczesnego dorastania, okradziono je z dzieciństwa, do którego miały prawo

19. Jakie postawy prezentują rodzice kontrolerzy i jaki wpływ ma to na rozwój dzieci?

Kontrolerzy:

- Gdy dziecko ich opuszcza czują się zdradzeni;

- Posługują się podstępem-często wykorzystują pieniądze dla utrzymania swoich dzieci w zależności;

- Wykorzystują swoją siłę aby być bardziej niezastąpionymi i by poniżać współmałżonków swoich dzieci;

- Porównują dziecko do ich „lepszego” rodzeństwa;

- Działają pod wpływem głębokiego poczucia braku satysfakcji z własnego życia i lęku przed odrzuceniem.

Manipulacja:

- Potężna forma kontroli, rozwijanie pośrednich sposobów przedstawiania próśb;

- Destrukcyjna forma w relacji rodzic-dziecko: rodzice umiejętnie skrywają prawdziwe motywy działania i dziecko żyje w świecie chaosu;

- Rodzic „pomocnik” - rodzic, który w dorosłym życiu swojego dziecka jawi się jako „potrzebny”- tzn. stwarza takie sytuacje. Dziecko najczęściej poddaje się mu.

Dzieci kontrolujących rodziców:

- Czują się bezradnie i nieprzystosowane;

- Potrzeba buntu: ignoruje wtedy własne potrzeby, jego wolna wola spętana przez potrzebę buntu;

- Mają niewyraźne poczucie własnej tożsamości;

- Mają problemy z patrzeniem na siebie jako na istoty oddzielone od rodziców;

- Nie potrafią odróżnić własnych potrzeb od potrzeb rodziców.

20. Wymień 12 typowych błędów w komunikacji z dziećmi.

Rozkazywać, zarządzać , komenderować
Ostrzegać, upominać grozić
Perswadować, moralizować, wygłaszać kazania
Radzić, dyktować rozwiązania lub robić propozycje
Robić wyrzuty, pouczać, przytaczać logiczne argumenty
Osądzać, krytykować, sprzeciwiać się
Chwalić, aprobować
Zwymyślać, ośmieszać, zawstydzać
Interpretować, analizować, stawiać diagnozy
Uspokajać, współczuć, pocieszać, podtrzymywać
Badać, wypytywać, indagować
Odciągać uwagę, kierować w inną stronę, rozweselać, zabawiać

21. Trzy typy rozwiązywania konfliktów: zwycięstwo, porażka , bez porażek - omów je.

Sposoby rozwiązywania konfliktów:

1) Zwycięstwo - rodzić rozstrzyga, na czym powinno polegać rozwiązanie, oddziałuje władzą rodzicielską

Skutki stosowania metody:

opór, przekora
złość, gniew, wrogość
agresja, kontratak
kłamstwo, ukrywanie uczuć
obwinianie innych, plotkowanie
komenderowanie, tyranizowanie
uległość, posłuszeństwo, poddanie się
brak twórczej siły
ucieczka, wycofanie, marzenia

2) Porażka - rodzic ulega rozwiązaniu, które zaproponowało dziecko

Skutki stosowania drugiej metody:

uczy dzieci jak dostać napadów wściekłości, jak mówić rodzicom lekceważące słowa, jak wywołać u nich poczucie winy
powoduje trudności z przystosowaniem się do nowego otoczenia
rozwija w dziecku niepewność co do miłości rodziców
powoduje promieniowanie gniewu z rodzica na dziecko

Rozwiązywanie konfliktów metodą bez porażek:

- bez zastosowania siły

- żadna strona nie jest zwycięzcą ani pokonanym

- obie strony mogą proponować rozwiązanie konfliktu

Dlaczego ta metoda jest taka skuteczna?:

- dziecku należy na wypełnieniu zobowiązania, które wzięło na siebie

- zwiększa szanse znalezienia najlepszego rozwiązania

- rozwija sprawność myślenia u dzieci

- mniej wrogości -więcej miłości

- likwiduje konieczność stosowania siły

- dociera do istoty problemu

- terapia dla dzieci

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Metoda pierwsza - (ZWYCIĘŻA RODZIC):

Słaba motywacja dziecka
Niechęć do rodziców
Trudności w przeprowadzaniu woli
Dziecko nie wykształca w sobie odpowiedzialności
Metoda czasochłonna

Druga metoda - (ZWYCIĘZA DZIECKO):

Zachęca dziecko do tego, aby posłużyło się własną władzą nad rodzicami, aby zwyciężyło ich kosztem
Przyzwyczajone aby postawić na swoim
Brak wewnętrznej kontroli nad zachowaniami
Są samolubne, nie biorą pod uwagę uczuć innych ludzi
Są dzikie, nieopanowane, impulsywne
Trudno dostosowują się do szkół i instytucji
Odczuwają, że rodzice są często na nie oburzeni i źli
Są bardziej twórcze