Unia Europejska

17 stycznia 1947 r. w Londynie pod przewodnictwem Curchila powstał Komitet Zjednoczonej Europy (United Europe Committee), zaś 16 lipca 1947 r. powstał analogiczny francuski Comite fracnais pour l'Europe unie pod przewodnictwem Edouarda Herriota, przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego. W maju 1948 r. na Kongresie Europejskim w Hadze przyjęto Deklarację Polityczną wzywającą do zjednoczenia państw europejskich, co zaowocowało powstaniem w Brukseli organizacji pod nazwą Ruch Europejski (European Movement), której celem było propagowanie idei zjednoczeniowych.

"Ojcowie Europy", tym mianem określa się polityków i intelektualistów, którzy przyczynili się w największym stopniu do zrealizowania ambitnych planów zjednoczeniowych. Byli to m.in.:

 Rober Schuman, Leon Blum i Jean Monnet z Francji

 Konrad Adenauer z Niemiec

 Henrii Spaak z Belgi

 Alcide de Gasperi z Włoch

Istnieją dwie koncepcje zjednoczenia Europy. Są to:

1. Konstytucjonaliści (Federaliści) - zwolennicy współpracy europejskiej zakładającej, iż ostatecznym celem zabiegów integracyjnych jest stworzenie wspólnego państwa-federacji, z jednym parlamentem, rządem i armią.

2. Funkcjonaliści - politycy, intelektualiści forsujący ideę luźnej współpracy, polegającej na kooperacji w poszczególnych obszarach, bez tworzenia wspólnego państwa.2

I. POCZĄTKI WSPÓŁPRACY W EUROPIE (1945 - 1951).

1. Od 1 stycznia 1948 r. - Unia Celna państw Beneluksu pomiędzy Belgią, Holandią i Luksemburgiem.

2. 17 marca 1948 Pakt Brukselski powołujący Unię Zachodnią . W założeniach był to sojusz wojskowy Belgii, W. Brytanii, Francji, Holandii i Luksemburga. 23 października 1954 na mocy Traktatu Paryskiego powstaje Unia Zachodnioeuropejska poszerzona o Włochy oraz RFN, zaś od 1988 roku także Hiszpanii i Portugalii.

3. 16 kwietnia 1948 roku powstaje Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej skupiającej początkowo 16 państw europejskich, zaś 14 grudnia 1960 roku zostaje ona przekształcona w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju z udziałem m.in. USA, Japonii, Nowej Zelandii i Australii.

4. 4 kwietnia 1949 r. - Pakt Północnoatlantycki. Początkowo: Belgia, W. Brytania, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Italia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia i USA; 18 lutego 1952 r. przystępują Grecja i Turcja; 23 października 1954 r. Republika Federalna Niemiec; 30 maja 1982 roku Hiszpania; 12 marca 1999 r. Polska, Czechy i Węgry

5. 5 maja 1949 Rada Europy (Council of Europe) z siedzibą w Strasburgu skupiająca obecnie 41 państw europejskich, w tym Polskę ( od 26 listopada 1991r.) . Jej celem jest pogłębianie procesu integracji poprzez współpracę państw członkowskich w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, prawnej, popieranie zasad demokracji parlamentarnej i praw człowieka.

II. POWSTANIE EWWiS, EUROATOM i EWG.

1. 18 KWIETNIA 1951 r. na mocy Traktatu Paryskiego powstaje Europejska Wspólnota Węgla i Stali (European Coal and Steel Community - ESCC) skupiająca Belgię, Francję, Holandię, Włochy, Luksemburg i RFN. (wszedł w życie 25 lipca) Pomysłodawcami EWWiS byli wybitny ekonomista i zwolennik integracji zachodnioeuropejskiej Jean Monnet oraz francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman. Plan Schumana przewidywał utworzenie wspólnego rynku w dziedzinie węgla i stali przez zniesienie ceł, kontyngentów ilościowych i innych środków dyskryminacyjnych w tym zakaz tworzenia karteli. Naczelnym organem była Wysoka Władza, prawie całkowicie niezależna od rządów państw członkowskich, a na jej czele stanął Monnet. Traktat zawarto na 50 lat i właśnie z dniem 25 lipca 2002 r. wygasł.

2. Zgodnie z postanowieniami ministrów spraw zagranicznych sześciu państw podjętymi na konferencji w Messynie w czerwcu 1955 r. rozpoczęto przygotowanie traktatu o wspólnym rynku.

Układ o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej EWG (European Economic Community - EEC), czyli

TRAKTAT RZYMSKI

podpisali w Rzymie 25 marca 1957 roku ministrowie spraw zagranicznych Belgii - Paul-Henri Spaak, Francji - Christian Pineau, Holandii - Joseph Luns, Luksemburga - Joseph Bech, kanclerz RFN Konrad Adenauer i premier Włoch - Antoni Senil.

Po ratyfikacji przez parlamenty państw członkowskich Układ wszedł w życie 1 stycznia 1958 r.

Traktat Rzymski przewidywał utworzenie Wspólnego Rynku w ciągu 12 do 15 lat i polegać on miał na wprowadzeniu Unii Celnej, tj.:

 zniesienie w ciągu trzech czteroletnich etapów ograniczeń celnych lub ilościowych w handlu między państwami członkowskimi,

 ustanowienie wspólnej taryfy celnej wobec państw trzecich,

 całkowite zniesienie w ciągu czterech lat ceł eksportowych,

 w dodatkowym protokole szczegółowe warunki handlu z tymi państwami zamorskimi, które zawarły uprzednio specjalne układy celne z państwami EWG

 Unię celną sześciu państw zrealizowano 1 lipca 1968r.

Traktat Rzymski ponadto stworzył podwaliny pod wspólny rynek pracy i zniósł ograniczenia w przepływie kapitału i wzajemnym obrocie oraz określił prowadzenie wspólnej polityki handlowej.

Organa EWG:

 Rada Ministrów - reprezentująca rządy państw członkowskich

 Komisja - czynnik ponadnarodowy, eksperci wyłonieni z krajów członkowskich

 Zgromadzenie - złożone z delegatów parlamentów

 Trybunał - do rozpatrywania sporów między członkami lub członkami a państwami trzecimi.

Należy wspomnieć w tym miejscu o Traktacie o fuzji z 8 kwietnia 1965 r. (zaczął obowiązywać 1 lipca 1967) w którym ostatecznie nadano kształt instytucji dla wszystkich trzech organizacji i postanowiono, iż swoje funkcje wypełniać będą łącznie dla wszystkich Wspólnot. Zmieniono nazwę Zgromadzenia na Parlament Europejski oraz utworzono Komitet Stałych Przedstawicieli Rządowych (Committee of Permanent Representatives - COREPER)

3. Równocześnie z powstaniem EWG zawarto w Rzymie tego samego dnia drugi Traktat Rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, czyli Euratom. Celem tej organizacji była koordynacja badań nad energią nuklearną i jej zastosowaniem w przemyśle cywilnym.

4. W ten sposób powstały trzy Wspólnoty Europejskie o tym samym składzie członkowskim. Posiadają one osobowość prawną i są pełnoprawnymi podmiotami prawa międzynarodowego.

5. Europejskie Zrzeszenie Wolnego Handlu (EFTA) powstałe 4 stycznia 1960 r. z inicjatywy siedmiu państw: Austrii, W. Brytanii, Danii, Norwegii, Portugalii, Szwajcarii i Szwecji, było zrzeszeniem handlowym i gospodarczym założonym w celu ochrony państw członkowskich przed ujemnymi skutkami wynikającymi z ustanowienia EWG. 1 stycznia 1967 zrealizowano strefę całkowicie wolnego handlu wyrobami przemysłowymi, ale bez wspólnej taryfy celnej. Z powodu stopniowego poszerzania EWG znaczenie tej organizacji zmalało.

6. Nieudany projekt Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej.
W 1952 roku podpisano w Paryżu traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Obronną, ale z powodu licznych uwag i obaw dotyczących ograniczenia suwerenności państw sygnatariuszy nie wszedł on w życie. Niepowodzenie Wspólnoty Obronnej przesądziło los drugiej z planowanych koncepcji współpracy europejskiej, czyli Wspólnoty Politycznej, która miała wesprzeć i poszerzyć współdziałanie w sferze politycznej i militarnej państw członkowskich.

III. REALIZACJA EWG DO LAT '90

Kalendarz poszerzenia EWG (Unii):

1. 12 września 1963 - Układ Stowarzyszeniowy Turcji.

2. 1 stycznia 1973 r. rozszerzenie EWG. Do Wspólnoty przystępują W. Brytania, Dania i Irlandia.

3. 1 lipca 1977 realizacja unii celnej 9 państw EWG oraz realizacja strefy wolnego handlu wyrobami przemysłowymi obejmującej EWG i EFTA.

4. 13 marca 1979 - wprowadzenie Europejskiego Systemu Walutowego.

5. 1 stycznia 1981 r. przystąpienie Grecji do EWG. Rozciągnięcie unii celnej poszerzonej EWG następuje 1 stycznia 1988 r.

6. 1 stycznia 1986 r. do EWG przystępują Hiszpania i Portugalia. Unia celna "Dwunastki" zrealizowana 1 stycznia 1993 r., z wyjątkiem niektórych płodów rolnych.

7. Ostatnią grupą państw, które dołączyły do Wspólnot, lub właściwie już do Unii Europejskiej, to Szwecja, Finlandia i Austria z dniem 1 stycznia 1995 r. (Norwegia dwukrotnie, w 1972 i 1994 roku z powodu negatywnego wyniku referendum musiała zrezygnować z członkostwa, zaś Grenlandia 1 lutego 1985 r. występuje z EWG.)

Ważniejsze postanowienia podjęte przez państwa członkowskie Wspólnot Europejskich:

1. Od marca 1978 stworzono Europejski System Walutowy (European Monetary System - EMS), zaś 3 lata wcześniej powołano do życia Trybunał Obrachunkowy, którego zadaniem stała się kontrola budżetu Wspólnot.

2. Na szczycie w Fontainebleau w 1984 roku z powodu kłopotów z realizacją wspólnej polityki państw członkowskich powołano dwa komitety, których zadaniem było opracowanie programów naprawczych i prognostycznych. Były to komitety ds. zmian strukturalnych (komitet Dooge'a) oraz ds. narodów Europy (komitet Adonnino). Postulowały one szybkie stworzenie zintegrowanego rynku wewnętrznego oraz doprowadzenie do "Europy Obywateli". W podobnym tonie utrzymany był raport tzw. Biała Księga Komisji Wspólnot Europejskich, który również postulował utworzenie do końca 1992 r. wspólnego (jednolitego) rynku.

3. Podstawą dla stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach było Porozumienie z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. O zniesieniu kontroli policyjnej i celnej pomiędzy państwami członkowskimi zdecydowały Francja, Niemcy i kraje Beneluxu. Pięć lat później dołączyły do nich: Włochy, Hiszpania, Portugalia i Grecja. Aż 142 artykuły różnych konwencji przewidują wzmocnienie granic zewnętrznych i otwarcie wewnętrznych. Współpracę policyjną ułatwia System Informacji Schengen - kartoteka osób z rysopisem, którym należy odmówić prawa wstępu. Docelowo będzie to 10 mln danych, dostępnych dla tysięcy policjantów, celników, pracowników wymiaru sprawiedliwości. Konwencję z Schengen włączono do Traktatu Amsterdamskiego

4. W 1986 r. postanowiono zmodyfikować Traktaty Rzymskie i po kilku latach konsultacji

podpisano 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu i 28 lutego w Hadze JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI

(Single European Act)
Zmiany dotyczyły aspektów instytucjonalno-prawnych działalności Wspólnot, poszerzenia kompetencji EWG na dziedzinę ochrony polityki społecznej, ochrony środowiska, badań naukowych oraz prowadzenia polityki spójności gospodarczej i społecznej państw członkowskich (utworzono m.in. Fundusz Spójności dla państw o niższym poziomie rozwoju). Wzmocniono rolę Parlamentu Europejskiego, wprowadzono zasadę większości kwalifikowanej głosów w Radzie oraz tzw. zasadę procedury współpracy wzmacniając pozycję Parlamentu wobec Rady. Program jednolitego rynku w głównych założeniach (poza niektórymi regulacjami) został zrealizowany zgodnie z planem tj. do końca 1992r.


Wspólna Polityka Rolna

Podstawowe zasady zostały sformułowane w Traktacie o EWG i służyły one zapewnieniu bezpieczeństwa żywieniowego oraz zwiększenia dochodów rolniczych. Rolnictwo uznano za szczególną dziedzinę i wyłączono ze wspólnego rynku innych towarów, zapewniając mu system ochronny z użyciem metod interwencyjnych i protekcjonistycznych. Wspólny rynek rolny obejmuje rolnictwo oraz handel produktami rolnymi: płody rolne i produkty tzw. pierwszego przetworzenia.
Obecnie pochłania ona 40 % budżetu Unii, ale w dokumencie Agenda 2000 postanowiono w latach 2000-2006 utrzymać generalne zasady, uznając jednak potrzebę dalszych poszukiwań innych rozwiązań.
W ciągu 50 lat podejmowano wiele prób reformowania wspólnej polityki rolnej, zaś problematyka ta jest tak trudna i skomplikowana, że wymaga odrębnego opracowania, przez co nie będzie poruszana w dalszej części niniejszej pracy.

Cele WPR zgodnie z art. 33 Traktatu Amsterdamskiego (dawniej art. 39 "Rzymskiego")

1. podniesienie wydajności produkcji rolnej, jej rozwój przez wykorzystanie środków produkcji i siły roboczej
2. stabilizacja rynku produktów rolnych
3. ustalenie umiarkowanych cen produktów
4. zapewnienie odpowiednich dochodów i poziomu życia społeczności wiejskiej

Zasady funkcjonowania rynku rolnego

1. zasada jedności rynku wewnętrznego, przy zniesieniu ceł wewnętrznych
2. zasada wspólnej polityki zagranicznej w handlu produktami rolnymi przy ochronie swojego rynku
3. zasada stosowania jednolitych mechanizmów interwencji rolnej oraz ścisła kontrola importu produktów spoza Wspólnoty
4. udział wszystkich członków w finansowaniu

IV. KU UNII EUROPEJSKIEJ

1. W styczniu 1988 r. francuski premier Balladur przedstawił propozycję utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej jako kolejnego etapu procesu integracji europejskiej. Rok później specjalny raport komisji Rady Europejskiej pod przewodnictwem Jacquesa Delors'a zawarał rekomendacje wprowadzenia Unii Walutowej i Gospodarczej. Raport Delors'a został przyjęty na szczycie w Madrycie w czerwcu 1989r.

2. Równolegle na szczycie w Strasburgu w grudniu 1989 r. postanowiono utworzyć Unię Europejską. Dyskusje na tematy gospodarcze oraz powiązanie ich z unią polityczną nowej koncepcji zjednoczeniowej toczyły się od grudnia 1990 r. w Rzymie.

3. 9-11 grudnia 1991 r. na konferencji w Maastricht ostatecznie ustalono szczegóły reformy Wspólnot Europejskich.

TRAKTAT Z MAASTRICHT, czyli TRAKTAT O UNII EUROPEJSKIEJ podpisano uroczyście 7 lutego 1992r.

Z dniem 1 listopada 1993 wprowadzono nazwę Unia Europejska.

Trzy filary Unii Europejskiej:

Filar I.

Traktat o Wspólnocie Europejskiej (dawna nazwa EWG) to zmodyfikowany Traktat o EWG. Obejmuje problematykę Wspólnot Europejskich: gospodarka, handel, polityka społeczna ochrona środowiska, kultura, ochrona zdrowia, obywatelstwo europejskie. Przewidziano trzy etapy dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej (Economic and Moneraty Union - EMU). Ponadto powołano ciało doradcze Komitet Regionów.

Filar II.

Utworzony przez Traktat o Unii dotyczy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, m.in. poprzez połączenie w przyszłości struktur Unii Europejskiej i Unii Zachodnioeuropejskiej.

Filar III.

Dotyczy współpracy państw członkowskich w sferze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Istotnym postanowieniem Traktatu z Maastricht jest wprowadzenie tzw. kryteriów zbieżności (konwergencji), czyli ściśle określonych warunków uczestnictwa krajów w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej m.in. wysokość długu publicznego, poziomu inflacji. Pozostałe dwa etapy to kroki dostosowawcze, wprowadzenie koordynacji gospodarczej.


Unia Gospodarcza i Walutowa

1. 3 maja 1998 r. Rada Unii Europejskiej podjęła decyzje o ustanowieniu z dniem 1 czerwca 1998 r. Europejskiego Banku Centralnego, co było niezbędnym warunkiem realizacji trzeciego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej.

2. 1 stycznia 1999 r. nieodwołalnie usztywniono, względem siebie oraz względem wspólnego pieniądza Euro, centralne kursy walut należących do strefy Euro. W tym czasie nowy pieniądz był używany w rozliczeniach gotówkowych, zaś fizycznie trafił do obiegu od 1 stycznia 2002 r. i stał się jedynym środkiem płatniczym z dniem 1 lipca 2002.

3. Obecnie do strefy Euro należy dwanaście państw członkowskich. Poza nią pozostały z różnych przyczyn W. Brytania, Dania i Szwecja.

Instytucje Unii mają siedziby w trzech miastach:
Strasburgu (Parlament Europejski)
Luksemburgu (Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy)
Brukseli (Komisja Europejska i Rada Unii Europejskiej).

Rada Europejska
Rada Europejska (nie należy jej mylić z Radą Europy i Radą Unii Europejskiej) wytycza strategiczne cele rozwoju Unii.
Pozostaje ona poza systemem instytucjonalnym traktatów wspólnotowych. Początki Rady Europejskiej wiażą się ze szczytami przywódców państw członkowskich Wspólnot (od 1961), natomiast swoją obecną formę (systematycznych spotkań szefów rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich) posiada od 1974 roku. Obrady odbywają się co najmniej dwa razy w roku, pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej. Przewodnictwo trwa pół roku i zmienia się rotacyjnie. Miejsce Rady Europejskiej w strukturze Wspólnot Europejskich zostało potwierdzone w Jednolitym Akcie Europejskim oraz Traktacie o Unii Europejskiej. Ma ona inspirować politykę Unii Europejskiej, stwarzać warunki dla rozwiązania najtrudniejszych kwestii i podejmować kierunkowe decyzje. Obecnie w jej skład wchodzi przewodniczący Komisji Europejskiej.

Rada Unii Europejskiej
Rada Unii Europejskiej składa się z przedstawicieli szczebla ministerialnego wszystkich państw członkowskich, reprezentujących interesy swoich państw. Może występować w kilku postaciach: jako Rada do Spraw Ogólnych (ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich ) lub Rada Specjalna - tzw. branżowa (ministrowie rolnictwa, przemysłu, spraw wewnętrznych itd.). Najważnieszym zadaniem Rady jest koordynowanie ogólnej polityki gospodarczej, rozpatrywanie i uchwalanie wszelkiego rodzaju wspólnotowych aktów prawnych, a także zawieranie umowów międzynarodowych na podstawie uprawnień udzielonych jej przez Komisję po porozumieniu z Parlamentem Europejskim. Bierze ona także udział w tworzeniu wspólnej polityki zagranicznej i zapewnianiu bezpieczeństwa. Współpracuje z innymi organami w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Posiedzenia Rady Unii Europejskiej zwołuje zasadniczo i kieruje nimi jej przewodniczacy, mogą być także zwoływane z inicjatywy jednego z jej członków lub Komisji Europejskiej. Urząd przewodniczącego pełnią kolejno przedstawiciele wszystkich państw (po 6 miesięcy).

Parlament Europejski
Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma też uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej udzielając jej absolutorium, ma wpływ na przyjmowanie do Unii Europejskiej nowych członków, mianuje rzecznika praw obywatelskich. Może także ustanawiać tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badające ewentualne wykroczenia lub nieprawidłowości w stosowaniu prawa wspólnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich.
Parlament składa się z przedstawicieli państw członkowskich Unii, wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich (na okres 5 lat). Obecnie liczy 626 deputowanych. Od 1962 był organem EWG, a powstał w 1958 jako Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne wywodzące się z Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Posłowie nie tworzą grup reprezentujących poszczególne państwa, lecz politycznie zorientowane frakcje. Parlament Europejski obraduje w Strasburgu, a komisje parlamentarne i poszczególne frakcje - w Brukseli.

 Komisja Europejska
Nazywana jest "strażnikiem traktatów" do chwili Traktatu o Unii Europejskiej - Komisja Wspólnot Europejskich. Jeden z najważniejszych elementów wspólnotowego systemu instytucjonalnego. Od połączenia w 1967 ciał wykonawczych trzech Wspólnot, pozostaje organem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.
Jej kompetence to: prawo inicjatywy prawodawczej, reprezentacja interesów i koordynacja działań Wspólnot (wewnątrz i na zewnątrz Unii Europejskiej), kontrola stosowania prawa wspólnotowego (europejskiego) oraz realizacja postanowień zawartych w traktatach i aktach prawnych przyjętych przez Wspólnoty. W realizacji przyznanych jej uprawnień posiada dużą samodzielność. O  jej rozwiązaniu decyduje Parlament Europejski.
Obecnie liczy 20 komisarzy wybieranych na 5 lat (jeden lub dwóch komisarzy z każdego państwa członkowskiego, w tym przewodniczący i jego dwóch zastępców).

 Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Sprawiedliwości zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego, pełni funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot z traktatami Wspólnot. Rozpoznaje spory między państwami lub między Komisją Europejską i państwami, wynikające ze stosowania prawa europejskiego. Trybunał jest także instancją odwoławczą od decyzji Komisji.
Składa się z 15 sędziów, którymi są obywatele państw członkowskich Unii. Ich kadencja trwa 6 lat i może być odnawiana. Przewodniczącego wybierają sędziowie spośród siebie. Trybunał Sprawiedliwości obraduje na sesjach plenarnych i w sprawach szczególnych może tworzyć 3-5-osobowe izby.

Trybunał Obrachunkowy
Trybunał Obrachunkowy (nazywany też Europejskim Trybunałem Rewidentów Księgowych lub Trybunałem Rewizyjnym) sprawuje kontrolę nad dochodami i wydatkami Wspólnot oraz bada, czy finansami wspólnotowymi zarządzano właściwie i zgodnie z prawem. Funkcje swe spełnia wraz z Parlamentem Europejskim i Radą Unii Europejskiej, organami odpowiedzialnymi za kwestie budżetowe. W jego skład wchodzi 15 członków (rewidentów) mianowanych na 6 lat. Działa w Luksemburgu od 1975 na mocy układu, który wszedł w życie od 1 VI 1977.

 Komitet Regionów
Komitet Regionów jest organem doradczym, z którym Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska konsultują się w sprawach regionalnych i lokalnych (na obszarze Unii istnieje ok. 200 regionów).
Komitet składa się z 222 przedstawicieli regionalnych i lokalnych jednostek samorządowych.

 Komitet Stałych Przedstawicieli
Komitet Stałych Przedstawicieli jest instytucją pomocniczą trzech Wspólnot Europejskich. Odpowiada za przygotowanie prac Rady Unii Europejskiej. Zajmuje się wypracowywaniem zgodnego stanowiska państw członkowskich w sprawie propozycji Komisji Europejskiej, jeszcze zanim zostaną one wpisane do porządku obrad Rady Unii.
Komitet składa się z ambasadorów państw członkowskich Unii, akredytowanych przy Wspólnotach Europejskich. W ramach COREPER'u działa 200 grup roboczych.

 

Komitet Ekonomiczno-Społeczny
KES jest wspólnym organem Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej i Wspólnoty Europejskiej. Wypracowuje stanowiska w sprawach gospodarczych i społecznych.
W jego skład wchodzi 222 reprezentantów środowisk gospodarczych i społecznych - producentów, rolników, przewoźników, pracowników najemnych, kupców, rzemieślników i przedstawicieli wolnych zawodów.

Parlament Europejski

Obecny Parlament Europejski (European Parliament) wywodzi się ze Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Po utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, na mocy układu w sprawie fuzji instytucji Wspólnot Europejskich, powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, którego nazwę zmieniono w 1962 r. na Parlament Europejski. Do 1979 r. deputowani do Parlamentu Europejskiego byli delegowani przez parlamenty narodowe państw członkowskich, według ustalonego klucza, natomiast począwszy od 1979 r. są oni wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich, przeprowadzanych we wszystkich państwach członkowskich w tym samym, lub zbliżonym terminie. Ostanie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w dniach 10-13 czerwca 1999 r. Kadencja Parlamentu trwa pięć lat. W Parlamencie Europejskim zasiada obecnie 626 deputowanych. Liczba miejsc w Parlamencie przypadająca na poszczególne kraje członkowskie zależy m.in. od liczebności ich społeczeństw; i tak z Austrii pochodzi 20 posłów, Belgii - 25, Danii i Finlandii - po 16, Francji - 87, Grecji - 25, Hiszpanii - 64, Holandii - 31, Irlandii - 15, Luksemburga - 6, Portugalii - 25, Niemiec - 99, Szwecji - 21, Wielkiej Brytanii i Włoch - po 87. Na mocy Traktatu Amsterdamskiego, liczba posłów do Parlamentu Europejskiego, po rozszerzeniu Unii Europejskiej, miała nie przekroczyć 700. Jednak Traktat Nicejski, uzgodniony podczas "szczytu" UE w Nicei w grudniu 2000 r., zmienił ten zapis i ustalił przyszłą liczbę miejsc w Parlamencie na 732. Najwięcej posłów - 99 - będą miały Niemcy; Wielka Brytania, Francja i Włochy po 72, Hiszpania - 50, Holandia - 25, Belgia, Grecja i Portugalia - po 22, Szwecja - 18, Austria - 17, Dania i Finlandia - po 13, Irlandia - 12 oraz Luksemburg - 6. Przyszłym krajom członkowskim przyznano następującą liczbę miejsc w Parlamencie: Polsce - 50, Rumunii - 33, Czechom i Węgrom - po 20, Bułgarii - 17, Słowacji - 13, Litwie - 12, Łotwie - 8, Słowenii - 7, Estonii i Cyprowi - po 6 oraz Malcie - 5. Z biegiem czasu, zakres uprawnień Parlamentu Europejskiego był wyraźnie zwiększany, co jest uważane za dowód demokratyzacji procesów integracyjnych w Europie. Obecne kompetencje Parlamentu można podzielić na trzy grupy: uprawnienia w procesie legislacyjnym, uprawnienia budżetowe, uprawnienia kontrolne. Parlament Europejski nie ma prawa do inicjatywy legislacyjnej, natomiast współpracuje z Radą UE i Komisją Europejską przy ustanawianiu wspólnotowego prawa, w ramach procedury współdecydowania (której zakres został znacznie rozszerzony przez Traktat Amsterdamski), procedury konsultacji oraz opiniowania. Uprawnienia budżetowe Parlamentu Europejskiego polegają przede wszystkim na akceptowaniu ostatecznego projektu budżetu; prawie do ustalania tzw. wydatków nieobligatoryjnych (nie wynikających ze zobowiązań traktatowych UE) oraz udzielaniu Komisji Europejskiej absolutorium z wykonania budżetu. Z kolei ogólne uprawnienia kontrolne Parlamentu odnoszą się do całości pracy Komisji Europejskiej, która ma obowiązek zdawać Parlamentowi doroczny raport z działalności Wspólnot. Parlamentowi przysługuje prawo wystąpienia z wnioskiem o wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej, a przyjęcie takiego wniosku większością dwóch trzecich oddanych głosów, nakłada na Komisję obowiązek podania się kolegialnie do dymisji. Siedzibą Parlamentu Europejskiego jest Strasburg, chociaż niektóre jego sesje odbywają się również w Brukseli, a Sekretariat Parlamentu mieści się w Luksemburgu. Sesje plenarne Parlamentu organizowane są raz na miesiąc (z wyjątkiem sierpnia) i trwają zazwyczaj tydzień. Posłowie do PE są zorganizowani nie w grupy narodowościowe, ale - zgodnie ze swymi orientacjami politycznymi - w grupy (frakcje) polityczne. Podczas trwającej kadencji wyłoniono osiem takich frakcji. Bieżąca praca posłów toczy się w ramach siedemnastu komitetów (komisji) przedmiotowych. Działalnością Parlamentu Europejskiego kieruje Prezydium składające się z wybieranego przez posłów na okres dwóch i pół lat przewodniczącego i 14 wiceprzewodniczących. Przewodniczącą PE jest obecnie Francuzka - Nicole Fontaine. Decyzje Parlamentu zapadają na zasadzie absolutnej większości oddanych głosów, o ile nie zostało to inaczej przewidziane w traktacie. Geneza i historia euro W dniu 1 stycznia 1999 r. na obszarze 11 spośród 15 krajów Unii Europejskiej zaczęła funkcjonować unia walutowa. Jest ona ostatnim etapem integracji gospodarczej w Europie, zapoczątkowanej w 1950 r. przez byłego francuskiego premiera Roberta Schumana, który zaproponował połączenie europejskich zasobów węgla i stali. Podwaliny pod procesy integracyjne położono w 1958 r., kiedy to na mocy Traktatu Rzymskiego powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG). Liczyła ona początkowo 6 członków, by przez kolejne poszerzenia dojść do obecnej liczby 15. Mocą Traktatu z Maastricht z 1992 r. Europejska Wspólnota Gospodarcza została przekształcona we Wspólnotę Europejską, która razem z Europejską Wspólnotą Węgla i Stali oraz Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, zwaną Euratomem, składa się na Unię Europejską (UE). Już wtedy postanowiono, że od stycznia 1999 r. zacznie funkcjonować unia walutowa, tzn. że wchodzące w jej skład kraje będą posługiwać się jedną, wspólną walutą. W skład unii walutowej - oficjalna nazwa brzmi Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW; ang. Economic and Monetary Union, EMU) - weszły kraje, które były zainteresowane przyjęciem wspólnej waluty i spełniły 5 tzw. kryteriów zbieżności: inflacja nie wyższa niż o 1,5 pkt. proc. średniej stopy inflacji w trzech krajach Unii Europejskiej, gdzie inflacja była najniższa, długoterminowe stopy procentowe nie przekraczające więcej niż o 2 pkt. proc. średniej stóp procentowych w 3 krajach UE o najniższej inflacji, deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB, dług publiczny nie większy niż 60% PKB, stabilny kurs wymiany waluty w ciągu ostatnich 2 lat. Kryteria te spełniły: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia oraz Włochy. Do UGW nie weszły 4 kraje członkowskie UE: Wielka Brytania i Dania - przeciwne temu, aby ich waluty narodowe zostały zastąpione przez euro - oraz Szwecja i Grecja, które wówczas nie spełniały kryteriów zbieżności. Ta ostatnia została dwunastym członkiem UGW w dniu 1 stycznia 2001 r. ETAPOWY PRZEBIEG WPROWADZANIA EURO Począwszy od 1998 r. możemy wyróżnić trzy etapy w procesie wprowadzenia gotówkowej postaci euro: okres przygotowawczy (od 1 maja 1998 r. do 31 grudnia 1998 r.), w którym ustalono listę państw zakwalifikowanych do strefy euro, określono nieodwołalne kursy wymiany, utworzono także Europejski Bank Centralny; okres przejściowy (od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r.). W tym czasie wprowadzono euro w formie bezgotówkowej, ustalono także, że euro i waluty narodowe będą, w tym okresie, funkcjonować równolegle. Działalność rozpoczęły EBC i ESBC. okres końcowy (od 1 stycznia 2002 r. Do 30 czerwca 2002 r.), w którym nastąpi wycofanie z obiegu monet i banknotów narodowych oraz wprowadzenie w ich miejsce monet i banknotów euro. Począwszy od 1 marca 2002 r., stosowanie euro zamiast 12 walut narodowych krajów UGW jako miarę wartości, środka płatności czy tezauryzacji będzie obligatoryjne dla wszystkich. Najważniejsze daty Od 1 stycznia 2002 r. euro w sposób ostateczny zastępuje waluty narodowe krajów UGW w roli waluty transakcyjnej i rozliczeniowej. Począwszy od tej daty nie będzie można za pomocą walut narodowych krajów UGW dokonywać żadnych płatności bezgotówkowych w obrocie krajowym i zagranicznym; od tego momentu jedynym prawnie akceptowanym bezgotówkowym środkiem płatniczym na terenie unii walutowej będzie euro. Począwszy od 1 marca 2002 r. nie będzie można za pomocą narodowych banknotów i monet krajów UGW regulować żadnych rachunków; w niektórych krajach (Holandia, Irlandia, Francja) okres ten będzie jeszcze krótszy. Przy płaceniu na terenie UGW banknotami i monetami narodowymi od 1 stycznia 2002 r. reszta będzie wydawana tylko w euro; Od 1 stycznia 2002 r. bankomaty na obszarze unii walutowej będą wydawać jedynie banknoty euro. Po 28 lutego 2002 r. na terenie UGW waluty narodowe będzie można wymienić na euro jedynie w bankach. Korzyści z wprowadzenia euro Redukcja ryzyka kursowego, kosztów transakcyjnych Funkcjonowanie jednej waluty w obrębie 12 krajów stanowi dla Was dużą szansę na ożywienie współpracy pomiędzy tymi krajami. Ulegają bowiem redukcji koszty transakcyjne związane z wyminą jednej waluty na inną, zwłaszcza w obrocie bezgotówkowym. Towarzyszyć temu będzie znaczna eliminacja ryzyka kursowego. Większość z Was do tej pory albo doświadczało niekorzystnych zmian kursu walutowego albo stawała przed koniecznością ponoszenia kosztów zabezpieczeń takich zmian. Korzystnym dla Was zjawiskiem jest także bardzo prawdopodobna obniżka cen na terenie krajów Unii Gospodarczej i Walutowej. Obniżka cen dóbr i usług Przedstawianie cen w jednej walucie i w konsekwencji tego łatwość w ich porównaniu wpłynie na obniżkę marż i ujednolicenie się cen w obrębie UGW. Obniżka cen dóbr i usług może być także związana z nasiloną konkurencją w sektorze finansowym. Łatwiejszy dostęp do źródeł finansowania działalności, niższe koszty uzyskania środków finansowych z pewnością przyspieszą proces redukcji kosztów prowadzenia działalności gospodarczej nie tylko przedsiębiorców z krajów UGW. Przedstawione argumenty, połączone z zapowiedzią przyspieszonego wzrostu gospodarczego krajów UE stwarzają korzystny grunt dla prowadzonej przez Was działalności gospodarczej i potwierdzają słuszność unifikacji walutowej. Jednak musicie się liczyć również z negatywnymi konsekwencjami opisywanego zjawiska. II. Negatywne konsekwencje wprowadzenia euro W Waszym przypadku może zaistnieć konieczność ponoszenia kosztów modernizacji systemów informatycznych, zmiany systemu sporządzenia faktur i dokonywania płatności. Prezentując swe produkty, czy też usługi w krajach UGW w okresie przejściowym będziecie musieli wprowadzić zmiany w swych katalogach i cennikach. Ceny powinny być bowiem podawane zarówno w euro jak i walucie narodowej. Pojawi się także problem wymiany na euro posiadanych przez Was walut funkcjonujących obecnie w krajach UGW. Jeżeli posiadacie w polskim banku rachunek w walucie państwa strefy euro staniecie się właścicielem rachunku denominowanego w euro. Taka wymiana z dniem 1 stycznia 2002 r. następuje automatycznie bez konieczności ponoszenia przez Was kosztów finansowych. Kurs wymiany nie odgrywa tu znaczącej roli, ponieważ jest on sztywny już niemal od trzech lat, a banki nie mogą dokonywać wymiany po innym kursie. Pamiętajcie również że z dniem 1 stycznia 2002 r. banki nie będą przyjmować zleceń płatniczych, na przykład przelewów w walutach narodowych. Również zaciągnięte przez Was kredyty w walucie państwa strefy euro po okresie przejściowym będziecie musieli spłacać walucie wówczas obowiązującej czyli w euro. Budżet UE nie jest na tyle duży, aby wywierać znaczący wpływ na politykę krajów członkowskich, a zgodnie z zasadą subsydiarności nie jest celem Unii Europejskiej panowanie nad polityką poszczególnych państw członkowskich, więc środki pochodzące z UE nie mają na celu zastępowania funduszy krajowych, a jedynie ich uzupełnienie. Z tego też powodu pomoc finansowa UE przeznaczona na wsparcie biznesu, naukę, technologię, komunikację i programy socjalne prawie nigdy nie pokrywa całości kosztów poszczególnych przedsięwzięć. Najczęściej jest to 50 do 75% ich budżetu. Środki przeznaczone przez UE na realizację wyżej wymienionych celów są znikome w porównaniu np. z wydatkami UE na politykę rolną. Finansowanie poszczególnych projektów odbywa się za pośrednictwem programów tematycznych. Procedura najczęściej obejmuje następujące główne punkty: - złożenie przez promotora projektu wniosku aplikacyjnego do biura władzy wdrażającej program, - rozpatrywanie wniosku pod względem formalnym (odp. ilość kopii, podpisy uprawnionych osób, załączniki), - rozpatrywanie wniosku pod względem treściowym (zgodność celów projektu z celami i wytycznymi programu, uzasadnienie), - ewaluację projektu pod względem technicznym, ekonomicznym i finansowym (badanie sytuacji finansowej promotora i partnerów w projekcie, szans na kontynuowanie po zakończeniu finansowania UE), - decyzję o przyznaniu/ bądź nie przyznaniu grantu (pomocy bezzwrotnej) lub pożyczki, - monitoring realizacji projektu, - rozliczenie i kontrolę finansową.   Budżet Unii Europejskiej Działalność Unii Europejskiej finansowana jest przez środki: - pochodzące z budżetu UE, - pochodzące z innych źródeł. Na budżet UE składają się: - wpływy z opłat celnych i podatków nakładanych na produkty importowane spoza Wspólnoty, - 1,4 % wszystkich wpływów z podatku VAT na terenie krajów UE, - podatki od importowanych produktów rolnych, których ceny wpływają na wzrost cen we Wspólnocie, - składki państw członkowskich w wysokości 1,27 Produktu Krajowego Brutto. Budżet Unii Europejskiej w 2000 roku sięga 100 miliardów euro. Pozabudżetowe źródła finansowania działalności Unii Europejskiej stanowią ok. 7% wysokości budżetu ogólnego i należą do nich EIB, EIF, kredyty (np. na równoważenie bilansów płatniczych) zaciągane przez Komisję na międzynarodowym rynku kapitałowym. Wydatki Unii Europejskiej W 1999 roku struktura wydatków UE przedstawiała się następująco: - wspólna polityka rolna 42,2% - polityka strukturalna 40,5% - polityka wewnętrzna 4,8 % - polityka zagraniczna 6,4% - administracja 4,6% - pozostałe 1,5%

15

---