Rozdział 14

Rozwój społeczny i rozwój osobowości we wczesnym okresie dorosłości

Wyprowadzka z domu rodzinnego

← zawarcie związku małżeńskiego, studia , praca

Przywiązanie do rodziców

• emancypacja psychologiczna (nabranie dystansu do swoich rodziców, przeniesienie przywiązania do rodziców na przyjaciół) [Weiss]

• emocjonalne usamodzielnienie się od rodziców, przy jednoczesnym zaangażowaniu w rolę syna lub córki (C. Nydegger

Rodzice są, ważni i wielu dorosłych jest z nimi silnie związanych emocjonalnie, przy czym silniej z matką. Lepiej przechodzą ten okres ludzie o bezpiecznym przywiązaniu w dzieciństwie niż o przywiązaniu ambiwalentnym lub lękowym.

W poszukiwaniu partnera

Erickson: główne zadanie wczesnej dorosłości: rozwiązanie dylematu intymności i izolacji

Intymność - „zdolność stopienia w jedno tożsamości z kimś innym, bez obawy o utratę czegoś swojego”

Związek z partnerem jako bezpieczna baza, z której można wyruszać w świat, jako podstawa rodziny.

Brak intymnego związku → poczucie izolacji i osamotnienia (szczyt tych odczuć - początek dorosłości)

Proces dokonywania wyboru

1. seria filtrów - kroków: (Cate, Loyd)

B. Murstein

1. stopień dopasowanie podstawowych cech zewnętrznych: wygląd, maniery, widoczny status,

2. dopasowanie pod względem przekonań i poglądów: polityka, dopasowanie religijne

3. dopasowanie do roli: dopasowanie płciowe, zgoda co do ról płciowych

2. socjologowie: cechy zewnętrzne jako istotne

1. podobieństwo: wiek, wykształcenie, klasa społeczna, przynależność do grupy etnicznej, religii, poglądów zainteresowań i temperamentu [kojarzenie wybiórcze, homogamiczność] → związki oparte na homogamii

2. proces wymiany: zalety, które można zaoferować potencjalnemu partnerowi (poszukiwane możliwości najkorzystniejszej wymiany

kobiety wymieniają usługi seksualne i prowadzenie domu w zamian za wsparcie ekonomiczne oferowane przez mężczyzn

3. kobiety: status ekonomiczny i perspektywy pracy towarzysza , mężczyźni: atrakcyjność

Tworzenie związku

Rola przywiązania

Założenie: Każdy z nas w swoim związku pragnie odtworzyć w związku wzorzec przechowywany w wewnętrznym modelu przywiązania, przy czym mogą się pojawić zmiany w tym wzorcu:

→ dorośli o pozabezpiecznym przywiązaniu modyfikują ten model.

Model wpływa na:

• oczekiwania wobec partnera

• rodzaj partnera

• zachowania względem partnera

• stabilność związku

Częste zaliczanie relacji z małżonkiem i rodzicami do tego samego typu przywiązania

Dorośli z bezpiecznym przywiązaniem:

• tendencja do ufania innym

• postrzeganie partnera nie tylko jako kochanka ale także jako przyjaciela

• wykazywanie niewielu zazdrości i lęków o to, czy uczucia są odwzajemnione

• oferują partnerom wsparcie w sytuacjach napięcia i lęku

• łatwiej uspokajają się w ich obecności

Dorośli z przywiązaniem zaabsorbowanym (odpowiednik lękowego)

• niepewni swojej postawy w związku

• obawa czy uczucie jest odwzajemnione

• zazdrość i pochłonięcie związkiem

Dorośli z przywiązaniem lekceważącym i obojętnym

• mniej szczęśliwi

• mniej ufający

• unikają bliskości

• mała akceptacja w związek

• trudności z zaakceptowaniem drugiej osoby

• w sytuacjach napięcia i lęku rzadziej szukają wsparcia i sami go udzielają

Rola miłości

Komponenty miłości (Robert Sternberg):

• intymność: uczucia warunkujące zbliżenie i łączność

• namiętność: uczucie intensywnej tęsknoty za spójnością z drugą osobą, również spójności płciowej

• zaangażowanie w związek z drugim człowiekiem często przez długi czas

Związki partnerskie na przestrzeni czasu

Pierwszy rok pożycia → spadek interakcji pozytywnych: intymnego i namiętnego aspektu miłości

Małżeństwa dobre i złe

Czynniki mające wpływ na powodzenie małżeństwa jeszcze przed zawarciem małżeństwa

→ potencjał wnoszony przez każdego z małżonków:

wysoki potencjał → większa zdolność przetrwania stresów i nie niepowodzeń we wspólnym życiu

• wyższe wykształcenie

• lepsze umiejętności rozwiązywania problemów

• lepszy stan zdrowia

• wyższe poczucie własnej wartości

Różne cechy i ich konsekwencje

• Wysoki poziom neurotyczności

• → mniej satysfakcji ze wspólnego pożycia

• Stosunek wydarzeń miłych do niemiłych: więcej krytyki, narzekania, poniżania

• → wyższe prawdopodobieństwo rozwodu

Gottman: każdy partner ma licznik odnotowujący całość zachowań negatywnych zakumulowaną w związku, kiedy zakumuluje się zbyt wiele zachowań negatywnych, zmienia się postrzeganie partnera i jednostka zastanawia się nad możliwością separacji lub rozwodu.

Typy związków trwałych lub stabilnych (Gottman)

1. Uzasadniający - rzadkie przejawy niezgody, wysłuchiwanie wzajemnych opinii nawet podczas sporów

2. Niestabilny - częste sprzeczki, niezgoda i niewysłuchiwanie siebie podczas kłótni, lecz zachowań pozytywnych jest więcej niż negatywnych, wysoka częstotliwość śmiech i wysoki poziom uczucia

3. Unikający - ograniczniki konfliktu: brak prób wzajemnego przekonywania, zgoda na niezgodę, bez okazywania nienawiści, struktura określana jako „zneutralizowana”

Typy związków niepomyślnych (Gottman)

1. Wrogi/zaangażowany - częste zażarte kłótnie, brak równoważnika w postaci humoru i uczucia

2. Wrogi/obojętny - regularne, ale krótkie kłótnie, partnerzy nie patrzą na siebie, brak im poczucia wsparcia

→ zachwianie równowagi między pozytywami a negatywami prowadzi do rozpadu związku

Małżonkowie stają się nieszczęśliwi w wyniku negatywnych zachowań (u par, które nauczą się podnosić współczynnik pozytywnego wzajemnego postępowania wzrasta również zadowolenie z pożycia małżeńskiego)

Najważniejszy czynnik przetrwania → zdolność partnerów do stworzenia wzajemnie zazębiającego się interaktywnego systemu wsparcia (niezależnie od posiadanego modelu przywiązania)

Związki społeczne: przyjaźń i stosunki z krewnymi

początek dorosłości → tworzenie grupy wsparcia/warstwy ochronnej otaczającej jednostkę i pomagającej jej stawiać czoło wyzwaniom codzienności, są to: członkowie rodziny, partner, przyjaciele

Stosunki pomiędzy członkami rodziny

rodzice jako najważniejsza grupa wsparcia, pomimo osłabienia więzi, dorośli utrzymują regularny kontakt z rodzeństwem i rodzicami

Przyjaźń

Istotna grupa wsparcia

Wybór przyjaciół → podobnie jak w przypadku partnera:

• podobne wykształcenie,

• zainteresowania,

• pochodzenie,

• etap w cyklu życia rodzinnego;

• wzajemna otwartość i szczerość osobista.

Liczba bliskich i intymnych przyjaźni przez cały okres dorosłości jest jednakowa, na początku zwiększa się liczba niezobowiązujących przyjaźni i „sympatii”

Różnice płciowe we wzorcach

Kobiety: więcej bliskich przyjaciółek → związki bardziej intymne, otwarte, większa ilość wzajemnego wsparcia emocjonalnego, rozmawiają ze sobą

Mężczyźni: opiera się bardziej na współzawodnictwie, rzadziej zgadzają się ze sobą, proszą o coś lub stanowią wzajemne wsparcie, wykonują wspólnie jakieś czynności

Mężczyźni są mniej zadowoleni ze swojej przyjaźni ale nie są przez swoich przyjaciół obciążani emocjonalnie.

Kobieta jako opiekun kontaktów społecznych: pisuję listy, podtrzymują kontakt telefoniczny, organizują spotkania rodziny i przyjaciół,

Rodzicielstwo

Podjęcie roli rodzica

• satysfakcja,

• poczucie celu w życiu,

• poczucie własnej wartości,

• wrażenie bycia dorosłym,

• uczucie radości dzielonej ze współmałżonkiem.

Zmiana roli płci

intensyfikacja tradycyjnych ról płciowych - imperatyw rodzicielski (Gutman): potomstwo ludzkie jest bezbronne i rośnie powoli, wymaga długiego okresu wsparcia fizycznego i emocjonalnego; dzielenie pomiędzy partnerów 2 rodzajów odpowiedzialności:

• matki - dostarczenie wsparcia emocjonalnego,

• ojcowie - wsparcie fizyczne i protektor

Kobieta po urodzeniu pierwszego dziecka → większa odpowiedzialność w opiece nad nim jak i w wykonywaniu obowiązków domowych

Rodzicielstwo a poczucie szczęścia

Wpływ pojawienia się dziecka na satysfakcje z małżeństwa

Trudności z wykonywaniem nowej roli:

• stres zaostrzany przez trudną sytuację ekonomiczną,

• naciski w pracy,

• niemowlę z trudnym temperamentem.

Rola pracownika

Satysfakcjonująca praca - ważny składnik szczęścia i zadowolenia z życia

Wybór zawodu

Na wybór zawodu i typu kariery mają wpływ:

• płeć,

• grupa etniczna,

• inteligencja,

• wyniki szkolne,

• osobowość,

• pojęcie własnego 'ja',

• pochodzenie i wartości rodzinne,

• wykształcenie.

Wpływy rodziny

Wybór zawodu na ogólnym poziomie klasy społecznej z której się pochodzi

osiągnięcia naukowe i zawodowe jako cenione wartości → wyższy poziom wykształcenia dzieci

Wykształcenie i inteligencja

wyższy poziom inteligencji → większe prawdopodobieństwo wyższego wykształcenia → wyższy szczebel kariery na którym wchodzi na rynek pracy → dalej można zajść w ciągu całego życia zawodowego

bystrzejsi studenci → częstszy wybór kariery profesjonalnej lub technicznej

inteligentniejsi pracownicy → częstsze awanse

Płeć

Stereotypy

męski:

• bardziej zróżnicowane zawody

• zawody techniczne,

• o wyższym statusie i dochodach → lekarz, biznesmen na stopniu kierowniczym, stolarz

kobiece:

• profesje usługowe,

• zwykle o niższym statusie,

• słabo opłacane → nauczycielka, pielęgniarka sekretarka,

• 1/3 pracujących kobiet: prace biurowe,

• pozostałe: szkolnictwo, służba zdrowia i usługi domowe.

Osobowość

Praca na przestrzeni czasu

Satysfakcja z pracy

Zadowolenie zawodowe jest najniższe na początku kariery, potem rośnie do odejścia na emeryturę.

Dłuższy wykonywanie pracy - więcej źródeł satysfakcji:

• wyższa płaca

• mniejszy lęk o utratę stanowiska

• większa władza

• wiek

→ posady obejmowane przez ludzi młodych są:

• brudniejsze,

• cięższe fizycznie,

• mniej skomplikowane,

• mało satysfakcjonujące

→ autoselekcja: w końcu zostaje wybrana posada najbardziej odpowiadająca po spróbowaniu kilku różnych

Szczeble kariery

Przy tych samych możliwościach intelektualnych ci z wyższym wykształceniem awansują szybciej i dalej

Większość awansów następuje na początku kariery a następnie następuje zastój.

Kariera kobiet - mniej stabilna, moment awansu przewidywany na podstawie nie wieku, ale długości wykonywania zawodu - ok 10-15 lat od podjęcia pracy do punktu zastoju w awansach

Inny pogląd na zmianę etapów pracy zawodowej

Donald Super:

1. etap próby - 18 - 25 r.ż.: czas podjęcia decyzji dotyczącej zawodu i kariery: kompromis pomiędzy zainteresowaniem i osobowością a dostępnymi posadami (wysoki współczynnik zmian pracy w tym okresie)

2. etap ustanowienia - (inaczej stabilizacji) 25 - 45 r.ż. Poznanie zasad dotyczących zawodu po jego wybraniu, początkowa kariera zawodowa, opanowanie potrzebnych umiejętności pod okiem instruktora

Praca kobiet

• Satysfakcja zawodowa - wzrasta z wiekiem (i z czasem wykonywania pracy)

• Praca kobiet jest częściej przerywana

• Im wyższe wykształcenie tym większe prawdopodobieństwo podjęcia

• większość kobiet we wczesnym okresie dorosłości w ogóle nie pracuje

• ciągła praca - męski typ kariery

• same kobiety oczekują, że będą pracowały dłużej niż ich matki, ale której niż mężczyźni (przewidują czas na urodzenie i wychowanie dziecka)

Przerwy w pracy wpływają na karierę kobiet:

→ te, które pracują ciągle mają wyższe zarobki

Połączenie pracy i ról rodzinnych

W przypadku mężczyzn bardziej oczywiste i naturalne połączenie 3 ról:

• pracownika,

• małżonka,

• rodzica.

Przy zsumowaniu godzin pracy zawodowej i pracy dla rodziny kobiety pracują więcej niż mężczyźni

Kobiety określają i oceniają siebie na podstawie tego, jak wypełniają kulturowo zdefiniowaną rolę swojej płci, czyli rolę opiekunki a nie rolę pracownika.

Mężczyźni wypełniają swoje role zamiennie, a kobiety raczej jednocześnie.

Osobowość we wczesnym okresie dorosłości

Duże zmiany cech osobowościowych

Ciągłość osobowości

Pięć wymiarów osobowości:

• neurotyczność,

• ekstrawersja,

• otwartość,

• zgodność,

• sumienność

→ ma charakter trwały na przestrzeni dość długiego okresu dorosłości.

Dorośli w wieku dwudziestu kilku lat - najmniej indywidualnej stałości osobowości

O wysokim poziomie neurotyczności:

• trudno im wykonywać nowe zadania życiowe

• stałe niedopasowanie i rozgoryczenie

• mniejsze zadowolenie ze swego życia

• większa skłonność do rozwodu

• gorsze radzenie ze stresem

• częstsze opisywanie stanu wobec zmiany wobec kryzysu

Ekstrawertycy

• stale wyższy poziom zadowolenia z życia

Zmiana osobowości

młodzi dorośli: płynne, ale ciągłe zmiany (wrażenie ogólnego „dojrzewania”):

• utrata: neurotyczności i ekstrawersji

• przyrost: sumienności i zgodności

• wzrost zespołu cech: pewność siebie, poczucie własnej wartości, niezależność i kolekcjonowanie nowych osiągnięć.

Haan: wzrost, zwłaszcza między 30 a 40 r.ż.;

• asertywność i pewność siebie

• zaangażowanie poznawcze: ambicja, ocena niezależności i ocena intelektu.

Helson: kobiety 27- 33 r.ż. :wzrost

• poziomu dominacji, pewności siebie, niezależności

Młody dorosły

→ większa autonomia, asertywność osobista, silniejsze dążenie do sukcesu, większa pewność siebie

→ fizyczna i psychologiczna niezależność od rodziny

Odplemnienie (Levinson) - krytyczne podejście do „plemienia” w okresie wczesnej dorosłości, młody człowiek usiłuje nauczyć się kulturowo określonych i wymaganych ról, które nie zawsze mu pasuję i które odrzuca , aby znaleźć własną indywidualność

Na sposób radzenia sobie z zadaniami wczesnej dorosłości wpływają:

• osobowość i temperament

• wspólne zadania wczesnego okresu dorosłości: potrzeba uniezależnienia się od rodziny i nauczenia się umiejętności potrzebnych do pełnienia nowych ról.

Różnice indywidualne

Ci, którzy nie wstępują w związek małżeński

Korzyści z małżeństwa:

• szczęśliwsi,

• zdrowsi,

• żyją dłużej,

• mają mniej problemów ze zdrowiem psychicznym

Od najszczęśliwszych i najzdrowszych

żonaci mężczyźni → zamężne kobiety → (niewielka różnica) wolne kobiety → wolni mężczyźni

why?

• dorośli w związku nabierają zdrowszych nawyków zdrowotnych: rzadziej pija i palą, częściej wykonują ćwiczenia fizyczne

• będący w związku mają buforujące wsparcie ze strony rodziny (mężowie mają lepiej, bo poza żoną nie mają powiernika i żony okazują więcej czułości i wsparcia emocjonalnego)

Satysfakcja ze związku a depresja

Są odstępstwa, utrzymywanie kontaktów z rodzicami, czy kariera również dają poczucie szczęścia

Ci, którzy nie mają dzieci

Satysfakcja ze związku - bardziej stała

Kobiety są bardziej zaangażowane w karierę zawodową

Inny podział obowiązków domowych

Znaczenie czasu

Przyswajanie ról w kolejności:

1. ukończenie szkoły,

2. znalezienie pracy,

3. założenie rodziny

→ mniejsze prawdopodobieństwo rozwodu

Zmiana kolejności → podwyższone ryzyko zaburzeń i depresji

Z życia wzięte: Wpływ wcześniejszego pożycia na powodzenie późniejszego związku małżeńskiego

Ludzie którzy mieszkają przed ślubem są później mniej zadowoleni z późniejszego związku małżeńskiego, częściej decydują się na rozwód.

Nie jest to proces sprawczy, są to dwie różniące się między sobą grupy.

1. Mieszkają przed ślubem:

• brak silnych skłonności do wypełnienia tradycyjnych ról płciowych

• rzadsze uczestnictwo w obrządkach religijnych

• rzadziej zgadzają się z poglądem, ze należy wytrwać w małżeństwie bez względu na to jakie ono jest

2. Nie mieszkają przed ślubem

• poglądy tradycyjne

Doniesienia z badań: Homoseksualne związki partnerskie

Związki homoseksualne i heteroseksualne - podobne:

• te same tematy kłótni

• spadek zadowolenia w pierwszych miesiącach trwania

• większe powodzenie przy podobnym pochodzeniu partnerów

partnerzy pełnią jednak mniej wyraziste role niż w związkach heteroseksualnych

Kultury i konteksty: Związki z krewnymi w kulturach afroamerykańskich i latynoskich

Latynosi:

• zamieszkują blisko rodziny

• częste kontakty z rodzicami, rodzeństwem, dziadkami i kuzynostwem jako żywe oznaki bliskości kontaktów z krewnymi

Afroamerykanie

• Wiele żyje w związkach nieformalnych lub zamieszkuje w wielopokoleniowych gospodarstwach rodzinnych z rodzicami, dziadkami i innymi krewnymi.

Z życia wzięte: Strategie rozwiązywania konfliktu rodzina - praca

restrukturyzacja poznawcza

• ponowne spojrzenie lub uporządkowanie sytuacji w taki sposób, żeby zauważyć jej dobre strony. Przypomnienie o znaczeniu zarówno pracy jak i rodziny lub przywołanie momentów kiedy udało się skutecznie

• ponowne określenie ról rodzinnych: ponowne rozdzielenie obowiązków rodzinnych na innych członków rodziny

• przedefiniowanie pojęcia ról płciowych - porzucenie przez matkę takich zadań jak zostawanie z dzieckiem podczas choroby i powierzanie ich ojcu

---