Wychowawcze i kształcące wartości zabaw i gier ruchowych w świetlicy szkolnej.

Zabawy i gry ruchowe - obok zabaw manipulacyjnych , naśladowczych , konstrukcyjnych i gier dydaktycznych- stanowią jedną z najbardziej interesujących form zabawowych dzieci i młodzieży. Od wymienionych zabaw różnią się przede wszystkim tym , iż opierają się o różnorodne postacie ruchu , który w nich dominuje , a także tym, iż mają swoje prawidła oraz określone ramy. Każda z nich ma bowiem swój początek i zakończenie. Zabawy i gry ruchowe pełnią przede wszystkim rolę bodźca fizycznego, dają możliwość oddziaływania na psychiczną i umysłową stronę osobowości bawiącego się. W toku zabaw i gier ruchowych podnosi się wydolność wielu układów i narządów, zwłaszcza układu ruchowego, krążenia, oddychania, przemiany materii itp., a także rozwijają się wszystkie cechy motoryki - jak: siła, szybkość , zręczność, wytrzymałość- oraz umiejętności ruchowe, mające zastosowanie w toku codziennej działalności człowieka.

Zabawy i gry ruchowe - dzięki swej różnorodności swobodzie w dokonywaniu wyboru rozwiązań ruchowych ­angażują wielkie masy mięśniowe i dają okazję do wszechstronnego, wie­lokierunkowego i prawie nieograniczonego wpływania na dziecko. Poprzez zabawy świetlicowe opierając się o tak utylitarne formy ruchu jak: chód, bieg, rzut, skok _ itp., umożliwia ją się nie tylko doskonalenie tych form, lecz na tej drodze również podnoszenie funkcji adaptacyjnej ustroju oraz zwiększanie jego przydatności życiowej. Zabawom i grom świetlicowym towarzyszy zwykle duże zaangażowanie uczuciowe i przeżywanie dużych emocji. Emocje te nie przebiegają jednak w takim napięciu , jakie występuje zazwyczaj w sporcie . Są one za to zabarwione uczuciem nieskrępowanej radości i zadowolenia , co sprzyja wypoczynkowi i odprężeniu.

Zabawy ruchowe odznaczają się wielką różnorodnością i swobodą w stosowaniu ruchów.

Mówiąc o korzystnym wpływie zabaw i gier ruchowych na kształtowa­nie i podnoszenie wydolności i sprawności fizycznej człowieka oraz wzbo­gacanie jego umiejętności , należy również podkreślić , iż korzystnie wpły­wają na rozwój umysłowy dzieci ,oraz na kształtowanie ich woli i charakteru. Zabawy ru­chowe współdziałają w dużym stopniu z rozwojem wrażeń postrzeżeń , uczą spostrzegać otaczające przedmioty i zjawiska ze wszystkich stron i we wszystkich ich wzajemnych powiązaniach, wyrabiają umiejętność w określaniu odległości, ciężaru, wytrzymałości i innych cech przedmiotów, do­starczających dzieciom wielu nowych wrażeń i wiadomości o otoczeniu, uczą spostrzegawczości, bystrego pojmowania istoty zjawisk, a także logiczne­go myślenia. Zabawy ruchowe rozwijają także pamięć i twórczą wyobraźnię dzieci, doskonalą i i podnoszą ich znaczenie, wszechstronnie wpływają na rozwój ich woli, ponieważ są związane z czynnymi przejawami osobowości dziecka. W końcu zabawy te wywierają bardzo dobroczynny wpływ na roz­wój charakteru dzieci i takie jego cechy, jak: samodzielność , pomysłowość , śmiałość , panowanie nad sobą i inne.

Rolą wychowawcy świetlicy jest umiejętne kierowanie zabawami, podsuwanie bawiącym się wciąż nowych odmian i postaci oraz prowa­dzenie ich w zgodzie z przyjętymi zasadami metodycznymi.

Przypisując zabawom i grom ruchowym tak szeroką rolę i tak wielkie znaczenie w procesie wychowania, musimy zarazem pamiętać , iż poszczególne ich odmiany wpływają na organizm w sposób swoisty i charakte­rystyczny dla danej formy ruchu. Inaczej działają zabawy bieżne, inaczej rzutne lub skoczne..

Każda zabawa ruchowa ma charakterystyczne cechy odróżniające ją od innych form zabaw prowadzących przez dzieci.

1. Pierwsza cecha-to możliwość dokonywania wyraźnego podziału na rodzaje zabaw prowadzonych przez dzieci.

2. Druga cecha- to konieczność przestrzegania przepisów.

3. Trzecia cecha- ruch w zabawie ruchowej jest naturalny i swobodny , zgodny z indywidualnymi upodobaniami dzieci

4. Czwarta zasada-zabawy są doskonałym środkiem do rozwijania wartości zdrowotnych : higienicznych, sprawnościowych i wychowawczych.

Wychowawca prowadzący zabawę ruchową musi czuwać nad doskonałością realizowania występujących w zabawie przepisów. Każda zabawa wymaga dużej umiejętności ogarniania wzrokiem całej grupy.

Do zabaw i gier ruchowych zaliczamy:

Zabawy ze śpiewem stanowią przedmiot szczególnego zainteresowania dzieci wieku wczesnoszkolnego oraz dziewczqt znacznie wykraczających poza ten okres. Zabawy te wpływają korzystnie na umuzykalnienie dzieci oraz kształtowanie ich poczucia rytmu i koordynacji ruchowej. Wiążą się one z kształtowaniem estetyki ruchów, ich piękna i harmonii. Wpływają korzystnie na poprawne „trzymanie się, co ma związek z kształtowaniem poprawnej postawy ciała.

Dostosowanie formy ruchu do treści piosenki sprzyja kształtowaniu koordynacji ruchu z rytmem oraz wyrażaniu indywidualności i inwencji twórczej, jak też ujawnianiu zdolności obserwacyjnych i naśladowczych.

Dużym walorem zabaw ze śpiewem jest to, iż sprzyjają dobremu nastrojowi, wyrażają radość i uśmiech , odprężają psychicznie.

Zabawy orientacyjno -porządkowe są zwykle stosowane w grupach dzieci najmłodszych. Ich celem jest z jednej strony ćwiczenie umiejętności sku­pienia uwagi podczas zabawowych czynności ruchowych, z drugiej zaś opanowanie określonych umiejętności. Zabawy tego rodzaju dają prowa­dzącemu okazję do manipulowania grupą, uczenia zasad wymijania się podczas zmiany miejsc, zajmowania stanowisk w określonym punkcie lub ordynku itp.

Zabawy orientacyjno-porządkowe umożliwiają opanowywanie umówio­nych znaków i sygnałów słownych, a dzięki temu porozumiewanie się z grupą bez sygnałów słownych, co ma duże znaczenie w toku przyswajania zasad po­ruszania się na drogach, a zwłaszcza na przejściach przez jezdnię itp. Ruch wykonywany podczas zabaw tej odmiany jest ściśle podporządkowany cha­rakterowi postawionych zadań. Jest więc szybki i precyzyjny, nie­kiedy powolny i nierytmiczny, czasami nieoczekiwany i zaskakujący, a zaw­sze wymagają skupienia uwagi.

Dzięki swym walorom zabawy orientacyjno- porządkowe sprzyjają kształtowaniu szybkiej i celowej reakcji, spostrzegawczości i orientacji, oraz kojarzeniu określonych form ruchu z ustalonymi sygnałami i znakami Sprzyjają przez to opanowywaniu grupy oraz wprowadzaniu w jej zachowanie się ładu i po­rządku.

Zabawy te, sprzyjają działaniu dostosowane­mu do aktualnych potrzeb, wprowadzają w świat realny, ucząc reguł, pra­wideł i norm zachowania się. W dużym stopniu sprzyjają kształtowaniu szybkiej reakcji na nieoczekiwane bodźce, co pod­nosi ich wartość i znaczenie w procesie adaptacji ustroju do różnych sytuacji występujących w życiu.

Zabawy na czworakach, podobnie jak zabawy orientacyjno- porządkowe, stosujemy głównie i przede wszystkim w toku zajęć ruchowych dzieci wieku wczesnoszkolnego, ponieważ odpowiadają psychice dzieci tego okresu i sprzyjają prawidłowemu kształtowaniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. Ma to duże znaczenie dla kształtowania postawy ciała, która w dużym stopniu zależy od ukształtowania kręgosłupa.

Dobry nastrój, towarzyszący zwykle zabawom tego rodzaju, oraz psy­chiczne odprężenie uczestników dopełniają wartości zabaw na czworakach w procesie wychowania fizycznego.

Zabawy i gry bieżne stanowią podstawową i najczęstszą postać aktyw­ności ruchowej dzieci .Ta postać ruchu dominuje w spontanicz­nych zabawach dzieci oraz stanowi najczęściej stosowaną formę kierowa­nych zajęć ruchowych Wiąże się to z wielką ruchliwością dzieci i ich nie­pokojem ruchowym, jak też z obserwowanym głodem ruchu, zaspokajanym najpełniej w biegu.

W procesie wszechstronnego usprawniania dzieci sprzyjają kształtowaniu takich cech motoryki, jak szybkość i wytrzymałość , a często również zręczność i zwinność , co zależy od złożoności zadania ruchowego, Zabawy i gry bieżne, dzięki dużej plastyczności organizacyjnej, mogą być stosowane w różnych okresach osobniczego rozwoju dziecka. Zabawy i gry bieżne w dużym stopniu sprzyjają kształtowaniu takich cech charakteru , jak ambicja i wytrwałość, umiejętność współdziałania w zespole.

Zabawy i gry rzutne należą do najbardziej interesujących i atrakcyjnych form ruchu. Do zabaw tego rodzaju potrzebne jest wiec pewne przygo­towanie, zdobywane zazwyczaj w toku codziennych doświadczeń . Z kolei zaś zabawy te umożliwiają kształtowanie i doskonalenie umiejętności uty­litarnych oraz takich cech motoryki, jak siła i szybkość. Rzuty do celu sprzyjają kształtowaniu koordy­nacji wzrokowo-ruchowej oraz umiejętności skupienia uwagi i koncen­tracji.

Stosowanie rzutów podczas zabaw ruchowych wymaga umiejętności celowania , a także wszechstronnego usprawnienia fizycznego , zwłaszcza siły i szybkości. Najczęściej stosowane są rzuty z miejsca lub z rozbiegu.

Zabawy i gry skoczne. Cechą charakterystyczną tej odmiany zabaw jest wykonywanie ruchów pozwalających graczom oderwać ciało od podłoża . Należą do nich podskoki, wyskoki ,zeskoki , itp. Gry i zabawy skoczne cieszą się dużym zainteresowaniem wśród dzieci korzystających z świetlicy. Zabawy i gry skoczne - przybierają postać, zabawową-rozwijają rozwijają takie cechy charakteru, jak pewność siebie , wiarę we własne siły .Zabawy skoczne rozwijają zręczność , siłę i szybkość , zwinność. Niezależnie od tego sprzyjają wzmacnianiu stawów kończyn górnych i dolnych i kolanowych.

Zabawy i gry kopne stanowią szczególny przedmiot zainteresowania chłopców. Umożliwiają opanowanie wielu umiejętności , jak np. technika podawania piłki , prowadzenia nogą , prowadzenia piłki w określonym kierunku, cel­nego wbijania piłki do bramki, podbijania głową, nogą, itp. Zabawy kopne w połączeniu z elementami biegu sprzyjają kształtowaniu zręczności , siły , szybkości, wytrzymałości.

Zabawy kopne przygotowują do gry w piłkę nożną. kolanem itp. Ćwiczenia kopne umożliwiają doskonalenie sprawności kończyn dolnych. Umiejętności nabyte w młod­szym wieku szkolnym umożliwiają dzieciom czynne uprawianie gry w piłkę nożną w okresie późniejszym.

Gry i zabawy ruchowo- zręcznościowe-celem zadań ruchowo zręcznościowych jest zapewnienie dzieciom aktywnego wypoczynku. Zabawy ruchowo zręcznościowe są często wykorzystywane w świetlicy. Można wykorzystać nie tylko przybory i pomoce do zajęć , ale także przedmioty codziennego użytku (krzesła , ławki , stoliki ).

Przykłady zabaw i gier ruchowych rozwijających cechy motoryczne wykorzystywane w świetlicy szkolnej

Zabawy i ćwiczenia organizacyjno-porządkowe „Powódź"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, świetlica szkolna.

Przebieg zabawy: Na hasło wychowawcy - „powódź" dzieci zajmują miejsca będące ponad powierzchnią boiska, np. kamienie, płoty, niewy­sokie drzewa. W świetlicy można wykorzystać różne przyrzą­dy Na hasło „powódź minęła" dzieci zeskakują i biegają swobodnie po boisku.

„Kto zmienił miejsce" Liczba uczestników - 15.

Miejsce - boisko, świetlica

Przebieg zabawy: jeden z uczestników staje przed grupą. Dokładnie przygląda się jej ustawieniu, potem wychodzi za drzwi świetlicy lub odwraca się. W tym czasie następuje w grupie zmiana w ustawieniu uczestników. Następnie wraca (odwraca się) i rozpoznaje zmianę miejsc poszczegól­nych uczestników zabawy.

Zabawy i gry na czworakach „Pieski na spacer - pieski do domu' Liczba uczestników - 15.

Miejsce - sala świetlicowa, gimnastyczna.

Ustawienie - pieski są schowane w „budach", w „krzakach", „za drze­wami", „za przyrządami".

Przebieg zabawy: Na zawołanie wychowawcy „pieski na spacer", wybiegają na czworakach i poszczekują, unikając potrąceń. Na następne zawołanie „pieski do domu" - ociągając się, powoli wracają do „bud". na swoje miejsce.

„Toczenie piłki głową" Liczba uczestników - 20. Miejsce - dowolne.

Przybory - kilka piłek dętych.

Ustawienie - luźna gromadka na czworakach.

Przebieg zabawy: Wychowawca rzuca piłkę między uczestników za­bawy, a każdy z nich stara się ją podać najbliższemu sąsiadowi, uderza­jąc piłkę głową. Piłki toczą się więc z jednego miejsca na drugie. W pogo­ni za nimi uganiają się na czworakach wszyscy uczestnicy zabawy. Zabawy i gry z mocowaniem

„Przeciąganie się w parach"

Liczba uczestników - dowolna, ale parzysta. Miejsce - boisko, świetlica

Przybory - linka.

Ustawienie - parami, prawym bokiem do siebie z podaniem ręki we­wnętrznej i wzajemnym oparciem o siebie nóg wewnętrznych.

Przebieg zabawy: Każdy uczestnik stara się przyciągnąć do siebie part­nera, zmuszając go do przejścia na swą stronę. Wygrywa rząd, któremu uda się przeciągnąć więcej przeciwników na swoją stronę prawą lub lewą.

Odmiana I: Między dwoma szeregami leży w oznaczonym miejscu linka. Zespoły stoją z obu jej stron twarzami do siebie. Wygrywa szereg, który przeciągnie linkę na swoją stronę, poza oznaczoną linię.

„Kałuża" Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, świetlica

Ustawienie - zespoły 4-osobowe ustawiają się na obwodzie kół (ka­łuży) i chwytają się za ręce.

Przebieg zabawy: Zespoły wirują po obwodzie swojego koła tak, aby go nie przekroczyć, przy czym gracze usiłują nawzajem wciągnąć się do „kałuży". Wciągnięty wychodzi z gry lub otrzymuje punkty karne. Wy­grywa ten zespół, który nie da się wciągnąć do „kałuży".

Zabawy i gry bieżne „Zmień woreczek"

Liczba uczestników - dowolna, ale parzysta. Miejsce - świetlica, boisko szkolne. Przybory - 4 woreczki.

Ustawienie - dwa rzędy, przed linią startu. Przed nimi na linii dwa woreczki, a w odległych kółkach następne dwa.

Przebieg zabawy: Pierwsze dziecko z każdego rzędu chwyta leżący przed sobą woreczek i zanosi go biegiem do nakreślonego lub wyznaczo­nego szarfą kółka. Stamtąd zabiera znajdujący się woreczek, który w po­wrotnej drodze układa na linii przed swym rzędem. Woreczek ten na­tychmiast chwyta następny z rzędu i wymienia w taki sam sposób, jak to czynił pierwszy. Wymiana woreczków trwa tak długo, aż pierwszy z rzę­du znajdzie się znowu na jego czele.

„Berek-słupek" Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko.

Przebieg zabawy: Wyznaczony „berek" biega za uciekającymi dzieć­mi, starając się dotknąć kogoś, a tym samym przekazać mu swoją rolę. Uciekający, aby się uchronić przed schwytaniem, przyjmuje w ostatniej chwili postać „słupa", tzn. staje prosto i nieruchomo. Tylko ta poza może go uratować. Jeżeli się poruszy, „berek" ma prawo uderzyć go i zmienić rolę.

Wyścigi na wesoło z różnymi elementami ruchu „Wyścig z piłką"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, plac zabaw. Przybory - piłka.

Przebieg zabawy: Na linii startu pary, które objąwszy się w pasie wkładają między swoje głowy piłkę, mocno ją przyciskając, aby nie wy­padła. Z linii startu wybiegają wszystkie pary, które starają się jak naj­szybciej dobiec na metę i zanieść tam piłkę. Wygrywa para, której udało się najszybciej wykonać zadanie.

„Wyścig z rozbieraniem się" Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, plac zabaw.

Przebieg wyścigu: Wszyscy wybiegają równocześnie, a gdy znajdą się w połowie drogi, zrzucają z nóg pantofle, sweter, koszulę na oznaczonym miejscu. Po wykonaniu tego zadania biegną na metę, wracają, aby po­nownie jak najszybciej się ubrać i powrócić na swoje miejsca. Wygrywa ten, który pierwszy wykona zadanie.

Zabawy i gry rzutne „Rzucanie piłek do celu"

Liczba uczestników - dowolna, parzysta. Miejsce - boisko, plac.

Przybory - dwie tarcze z wyciętymi otworami, kamyczki, piłki, szy­szki itp.

Przebieg gry: Na liniach stają dwa rzędy na wprost każdej tarczy. Przed rzędem rozpoczynającym grę leżą 4 piłeczki, kamyczki, szyszki itp.

Pierwsi z rzędu rzucają piłeczkami, starając się trafić w otwór tarczy. Po wyrzuceniu wszystkich piłeczek ustawiają się na końcu swojego rzę­du. Następnie celują pierwsi z rzędu przeciwników. Każdy celny rzut daje zespołowi jeden punkt. Wygrywa rząd, który uzyska większą liczbę trafień.

„Piłka górna w rzędach"

Liczba uczestników - dowolna, parzysta. Miejsce - boisko, świetlica, plac zabaw. Przybory - dwie piłki.

Przebieg gry: Dwa lub więcej rzędów, przy czym gracze stają w rzę­dach w małym rozkroku na odległość ramion. Pierwsi gracze rzędów nie odwracają się ani oglądają, podają piłkę nad głową następnemu, który z kolei podaje tak samo dalej; wszyscy gracze mają ramiona wyciągnięte w górę i przygotowane do chwycenia i podania piłki. Gdy piłka dostanie się do ostatniego gracza, ten biegnie z nią na czoło i podaje dalej. Zwy­cięża rząd, którego wszyscy gracze szybciej przeprowadzili piłkę w opi­sany sposób.

Zabawy i gry skoczne „Skoki konika"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko, plac, świetlica

Przebieg zabawy: Dzieci naśladują konika. Skacząc przebiegają z miej­sca na miejsce w różnych kierunkach, wymieniają się miejscami i równo­cześnie rżą. Na sygnał lub zawołanie ustawiają się w szeregu, w rzędzie lub zatrzymują się w miejscu, po czym na ponowny sygnał brykają jak poprzednio.

„Walka kozłów"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - boisko.

Przebieg zabawy: Dwa szeregi stoją naprzeciw siebie. Wywołana para (po jednym uczestniku z każdego szeregu) staje naprzeciw siebie w przy­siadzie z ugiętymi ramionami i dłońmi wzniesionymi. na wysokość twa­rzy. Skacząc w przysiadzie przepycha się dłońmi i stara się nawzajem wytrącić z równowagi. Można stosować uniki, uskoki, zwody. Zwycięzcą zostaje ten, kto wytrąci przeciwnika z równowagi, a sam zachowa przepi­sową pozycję w przysiadzie. Wygrywa szereg, który odniesie więcej zwy­cięstw.

Zabawy kopne „Piłka nożna w kole"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - dowolne.

Przyrządy - piłki nożne.

Przebieg gry: Na linii dużego koła uczestnicy stoją twarzami do sie­bie. Na podany sygnał uczestnik posiadający piłkę kopie ją tak, by tocząc się możliwie przez środek koła, przedostała się poza nie. Stojący najbli­żej kopie ją w innym, dowolnym kierunku. Ten kto najbardziej zawinił (gdy piłka wydostanie się poza koło), idzie do jego środka. Teraz on rów­nież stara się wybić piłkę z koła, lecz przeszkadzają mu w tym stojący na obwodzie. Piłka wędruje więc nieustannie od jednego do drugiego gracza.

Zabawy i gry zręcznościowe „Pisanie liter"

Liczba uczestników - dowolna. Miejsce - świetlica

Przybory - papier, ołówki.

Przebieg zabawy: Grupę dzielimy na dwa zespoły. Na sygnał dzieci piszą żądaną literę. Punkt zdobywa ten zespół, który szybciej i ładniej wykonał zadanie.

„Latający kosz"

Liczba uczestników - dowolna.

Miejsce - sala gimnastyczna, plac zabaw. Przybory - stojaki, lina, kosz.

Przebieg zabawy: Na linie między dwoma stojakami lub dwoma drzewami zawieszamy kosz i wprawiamy go w ruch wahadłowy. Grupa podzielona na dwa zespoły wrzuca do niego z odległości 4-5 m worecz­ki. Za trafny rzut zespół zdobywa punkt.

„Siatkówka dmuchana" Liczba uczestników - 12. Miejsce - świetlica

Przybory - wata, sznurek.

Przebieg zabawy: Dwa zespoły sześcioosobowe przedmuchują piór­ko lub watę nad sznurkiem umieszczonym na wysokości 180 cm. Zacho­wujemy regulamin gry w piłkę siatkową.

„Wyścig na wesoło" Liczba uczestników - 16. Miejsce - sala.

Przybory - piłeczka, jajko.

Przebieg zabawy: Są to utrudnione wyścigi na małej przestrzeni 5-7 m. Organizuje się je w formie wyścigów dwójek, czwórek, ósemek. Mogą to być wyścigi przy związanych szarfami nogach. Może to być bieg z piłecz­ką pod kolanami lub z piłeczką między kolanami. Wyścig z jajkiem na łyżce, które trzymamy w prawej lub lewej ręce.

Opracowała: Magdalena Linke

- 1 -

---