Krucjaty - wyprawy krzyżowe
KRUCJATY [łac.], wyprawy krzyżowe, były to wyprawy organizowane przy poparciu Kościoła katolickiego przeciwko poganom i innym wrogą Kościoła. Celem ich było rozszerzenie władzy papiestwa na nowe obszary. Ochrona miejsc świętych jak również chrześcijan przeciwko muzułmanom. Nazwa "wyprawy krzyżowe" pochodzi od naszywanych na ubrania uczestników czerwonych krzyży. W wyprawach biorą udział wszystkie grupy społeczne, także dzieci. Hasło do walki z Islamem podał papież Urban II, on też uważany jest za ojca krucjat. Kościół pragnął również utworzenia nowych państw chrześcijańskich na wschodzie. W wyprawach uczestniczyły wszystkie grupy społeczne. Hasłem przewodnim wypraw było „ Bóg tak chce”. Uczestników wypraw krzyżowych nazywa się zbiorczo krzyżowcami.
Cele, przyczyny wypraw krzyżowych:
1. Rycerstwo pragnęło zdobycia łupów i nowych ziem dla siebie co wiązało się z kryzysem systemu feudalnego w Europie.
2. Widmo utworzenia sprawiedliwego państwa skłaniała chłopów do udziału w krucjatach
3. rywalizacja o prymat w handlu morskim miedzy państwami włoskimi a państwami wschodu
4. Rodziny uczestników wypraw chronione były przez państwo a sami ich uczestnicy mogli liczyć na odpusty ze strony Kościoła.
W wyniku I krucjaty (1096-99) utworzono kilka państewek chrześcijańskich na wschodzie. Gdy zdobyto Jerozolimę utworzono z niej Królestwo Jerozolimskie. Którego pierwszym władcą został Gotfryd z Bouillon. Królestwo Jerozolimskie żyło we wrogim otoczeniu, uzależnione było od europejskiego zaplecza i od dopływu ochotników. Pierwszym sygnałem słabnięcia królestwa Jerozolimskiego był upadek Edessy w 1140 roku. W obronie tego królestwa i innych ziem zdobytych organizowano kolejne wyprawy.
Na pomoc krzyżowcom wyruszyła II wyprawa krzyżowa(1147 - 1149 ), na jej czele stał król francuski Ludwik VII i cesarz niemiecki Konrad III. W czasie działań wojennych Krzyżowcy utracili Jerozolimę.
III krucjacie przewodziła myśl odzyskania Jerozolimy którą w 1187 roku zajęli Turcy. Uczestnikami tej wyprawy byli m.in. Fryderyk Barbarossa, król Francji Filip August, król Anglii Ryszard Lwie Serce.
Po trzyletnim oblężeniu Akki, zakończone jej zdobyciem i podpisaniem ugody z sułtanem seldżuckim Saladynem.
W wyniku IV wyprawy krzyżowej prowadzonej w latach 1202-1204. Powstało w Konstantynopolu i najbliższych jego okolicach efemeryczne państewko nazywane Cesarstwem Łacińskim. Cesarstwo Łacińskie przetrwało do 1261 roku.
Kolejna V wyprawa 1217 - 1221 dowodzona przez króla Węgier Andrzeja II zakończyła się całkowitym fiaskiem.
VI i VII krucjatę którą dowodził król Francji Ludwik IX również nie przyniosła większych rezultatów. Podczas VII wyprawy wybuchła epidemia która doprowadziła do śmierci króla, a jego syn zrezygnował z dalszego marszu
Zorganizowano jeszcze kilka krucjat lecz żadna z nich nie przyniosła większych rezultatów. Idea krucjatowa doprowadziła nawet do tego że dzieci zorganizowały swoją wyprawę wierząc w swą niewinność i misje które miały doprowadzić do pokoju. Wyprawa która odbyła się w 1212 roku zakończyła się wzięciem w niewolę resztki ocalałych dzieci i całkowitym fiaskiem wyprawy. Upadek Akki 1291 stanowi kres krucjat. Trwający dwa wieki konflikt na tle religijnym zakończył się zwycięstwem muzułmanów - Ziemia Święta pozostała w ich rękach. Wyprawy doprowadziły do wzrostu zainteresowania wschodem w Europie. Pogłębiły znajomość tych terenów. Miało to korzystny wpływ na kulturę i gospodarkę europejską. Jedynymi zwycięzcami po stronie europejskiej były miasta włoskie które faktycznie przejęły handle lewantyński. Wyprawy krzyżowe nie były tylko organizowane w kierunku Ziemi Świętej. Ważną rolę odgrywały także wyprawy przeciwko Maurom (Saracenom) w Hiszpanii (rekonkwista). Wyprawę skierowano również w stronę Słowian połabskich i w stronę Prusów. Organizowano także wyprawy przeciwko heretykom takim jak albigensi i husyci. Niedobitki "łacinników" wycofały się na Cypr, który stał się głównym punktem oparcia chrześcijan we wschodniej części Morza Śródziemnego (królowie cypryjscy przyjęli tytuł królów jerozolimskich i wielokrotnie w ciągu XV w. wysuwali projekty krucjat).
Przyczyny ruchu krucjatowego ;
Przyczyną bezpośrednią było wystąpienie papieża Urbana II. Cesarstwu bizantyjskiemu bezpośrednio zagrażali graniczący z nimi Turcy Seldżucy (Bizancjum poniosło już kilka klęsk militarnych). Wysłannicy cesarza bizantyjskiego, Aleksego Komnena, chcąc uzyskać pomoc od głowy Kościoła, przedstawili muzułmanów jako straszliwych pogan atakujących chrześcijan. Papież nie czekając długo przystąpił do działania wydał odezwę do władców chrześcijańskich co spotkało się z głębokim odzewem.
Oprócz tego oficjalnym wyprawom krzyżowym towarzyszyły też tzw. wyprawy ludowe, w których uczestniczyły tłumy przypadkowych cywilów i które wszystkie zakończyły się masakrami tych ludzi. Zalicza się do nich:
I wyprawa ludowa 1096, poprzedziła I wyprawę krzyżową, była prowadzona przez kaznodzieję Piotra z Amiens, która dokonała kilku masowych rzezi ludności żydowskiej w Nadrenii i na szlaku swoich przemarszów. Została zmasakrowana i zniszczona przez sułtana Ar Rumu, pod Nikeą, niedaleko Konstantynopola.
II wyprawa ludowa 1147 - towarzyszyła II wyprawie krzyżowej, lecz poniosła całkowitą klęskę
W grono tych wypraw zalicza się również wyprawę dziecięca o której wcześniej było pisane.
System feudalny w średniowiecznej Europie
Największe państwo średniowiecznej Europy utworzył Karol Wielki. Królestwo Franków obejmowało ziemie od Pirenejów do terenów środkowo wschodniej Europy zamieszkałej przez plemiona słowiańskie. Swą potęgę ugruntował przyjmują w 800 roku tytuł cesarski.
Jego państwo podzielone było na hrabstwa którymi zarządzali w imieniu Karola jego hrabiowie. Granic państwa Franków bronili margrabiowie, którzy rządzili w regionach przygranicznych. Zakres ich władzy był niemal nieograniczony. Byli odpowiedzialni tylko przed władcą. By ukrócić przypadki oszust Karol Wielki poprzez swych kontrolerów zaczął wprowadzać system wizytacji swych urzędników. Kontroli poddawani byli zarówno urzędnicy świeccy jak duchowieństwo. Wraz ze śmiercią Karola Wielkie jego imperium zaczyna pomału upadać. Wraz z wymarciem dynastii Karolingów do władzy dochodzą książęta sascy. Najwybitniejszym przedstawicielem dynastii saskiej był Otto I który podobnie jak jego wielki poprzednik koronował się na cesarza. Od tego momentu tą godność w Europie będą nosić tylko władcy Niemiec.
System feudalny i jego charakterystyka
Państwo frankońskie było pierwszym w Europie państwem feudalnym. Jego rozkład zapoczątkował nową epokę w historii Europy Zachodniej i przyczynił się do przyspieszenia procesów feudalizacyjnych. W ich wyniku nastąpiła pełna krystalizacja ustroju społeczno-gospodarczego wsi zachodnioeuropejskiej, opartego na podzielonej własności ziemi. Ustrój ten znalazł odbicie w specyficznych formach polityczno-prawnych, tzw.: stosunkach lennych, a w dziedzinie ideologii w przystosowaniu doktryny chrześcijańskiej do zadań obronnych i usprawiedliwienia ówczesnej hierarchii społecznej.
Od czasów Karola Wielkiego aż do monarchii absolutnej XVIII i XIX w. klasą panującą byli wielcy właściciele ziemscy, skupiający w swym ręku większość istniejących w kraju środków produkcji. Stosunek między właścicielem ziemskim, a eksploatowaną przez niego ludnością wiejską, mieścił się w pojęciu stosunku poddańczego. Chłop nie miał ziemi na własność, posiadał tylko prawa użytkowe. W państwie Franków hrabiowie otrzymywali posiadłość ziemską jako wynagrodzenie za sprawowanie urzędu. Króla mógł; decydować czy hojnie nagrodzi swego sługę czy też nie. Od niego także zależało czy dany hrabia zostanie usunięty z danego urzędy i przeniesiony na inny obszar. Po śmierci Karola Wielkiego hrabiowie wzmocnili swa władzę i nadane im wcześniej ziemi nie mogły być im odebrane. W konsekwencji posiadłości te przechodziły z pokolenia na pokolenie. Zaczyna się proces samowładztwa hrabiów. Najdotkliwiej odczuje to najniższa warstwa społeczna czyli chłopi. Masa ludzi szukała protekcji u hrabiego. Było to rozwiązanie które pozwalało przetrwać gdyż kto nie podporządkował mu się dobrowolnie był zmuszony do tego siłą. Zaczyna się tworzyć drabina feudalna. Stosunki własnościowe będą od teraz opiera się na zasadzie senior - wasal. Stosunki lenne doprowadziły do wykształcenia się hierarchicznej struktury lennej, zbudowanej na kształt piramidy, na której wierzchołku stał monarcha. Poniżej niego stali wasale bezpośrednio od niego zależni. Bezpośredni wasale byli seniorami wasali pośrednich, drugiego stopnia, od nich z kolei zależeli wasale trzeciego stopnia. Hierarchia lenna mogła być więc dwustopniowa, mogła też obejmować o wiele więcej stopni najniższym jej szczeblu znaleźli się chłopi którzy od tej pory będą warstwa najbardziej uciskaną w społeczeństwie. Wasal składał hołd lenny swojemu seniorowi . Wasal klękał i wkładał złożone ręce w ręce seniora. Senior podnosił wasala z klęczek i całował go. Następnie przyrzekał mu wierność. Senior wręczał mu pierścień lub chorągiew lub inny przedmiot który miał być symbolem podporządkowania się i w pewne sensie umowy zawartej między nimi Seniorem był z reguły król ale mógł nim być też bogaty wasal. Który w tej sytuacji miał swoich wasali. Wasal otrzymywał lenno czyli po łacinie feudum. Od którego bierze swa nazwę feudalizm. W zamian za lenno wasal zobowiązywał się służyć wiernie seniorowi radą i pomocą orężną. Jeżeli wasal złamał umowę (niedotrzymał zobowiązań) ziemia i dochód z niej wracały do seniora. Ten swego rodzaju kontrakt lenny urywał się z chwilą śmierci jednej ze stron.
Można wyróżnić dwie odmiany feudalizmu;
- feudalizm kontynentalny, który opierał się na zasadzie wasal mego wasala nie jest moim wasalem. Taki układ dominował we Francji czy też innych krajach europejskich. System ten w Polsce i paru innych krajach doprowadził do rozbicia dzielnicowego.
-feudalizm wyspiarski, wedle którego wasal mego wasala jest moim wasalem. Ten system dominował na Wyspach Brytyjskich.
Ustrój zakonów rycerskich
Pierwsze zakony rycerskie powstawały na fali krucjat w XI i XII w. W skład zakonu wchodzili zakonnicy oraz bracia - rycerze. Rycerze nie przyjmowali świeceń lecz żyli tak samo jak zakonnicy. Mieli oni modli się i rozmyślać ale również mieli bronić interesów zakonu i papiestwa. Formalnie zakony podlegały papieżowi; na czele zakonów rycerskich stali: wielki mistrz oraz dostojnicy; władzę ustawodawczą stanowiła kapituła generalna; członkowie zakonów rycerskich ślubowali m.in. ubóstwo, mimo to zakony rycerskie zgromadziły ogromne bogactwa, pomnażane przez operacje finansowe; na przeł. XIII i XIV w. miały wielkie wpływy polityczne, tworzyły też zakonne organizacje państw. (np. państwo joannitów na Rodos i Malcie, krzyżackie w Prusach); duże znaczenie uzyskał zakon kawalerów mieczowych w Inflantach, stanowiący od 1237 inflancką gałąź zakonu krzyżackiego; niektóre zakony rycerskie (joannici, czyli kawalerowie maltańscy, Krzyżacy) przetrwały w formie elitarnych organizacji w Niemczech, Austrii i we Włoszech. Terenem działalności zakonów była Ziemia Święta. Ale i w Europie zakony te miały liczne posiadłości. Zakony często rywalizowały ze sobą. Z biegiem czasu zakony przekształciły się w niezależne jednostki nad którymi tylko umowną władze miał papież. Zakony stworzone dla ochrony miejsc świętych stały się krwawymi machinami które często zachowanie daleko odbiegało od norm chrześcijańskich.
Templariusze
Jednym z najsłynniejszych zakonów był zakon templariuszy. Został on stworzony przez francuskich rycerzy (rycerz z Szampanii Hugo de Payens) w roku 1118 w Jerozolimie w celu ochrony zmierzających do Ziemi Świętej pielgrzymów. Pierwsi bracia należący do tego zakonu mieli siedzibę nieopodal dawnej świątyni króla Salomona w Jerozolimie. Podstawą życia i działalności templariuszy była Reguła ułożona w 1128 r. przez św. Bernarda z Clairvaux. Na czele Zakonu stał Najwyższy Mistrz, ale jego władza podlegała kontroli wybieranych przez Zakon urzędników (Kapituła Generalna), bez zgody których nie mógł samowolnie rozporządzać majątkiem zakonnym, ani też podejmować decyzji angażujących środki materialne i militarne Zakonu. Seneszal był zastępcą Najwyższego Mistrza. Z tego tytułu przysługiwała mu również osobista świta składająca się z rycerza, dwóch giermków, brata serwienta, diakona, turkopola i tłumacza. W 1291 r. templariusze osiedlili się na Cyprze, potem we Francji. Około 1225 r. przybyli na Dolny Śląsk. Zgromadzili oni wielkie bogactwa w Palestynie i różnych krajach Europy, co zapewniło im ogromne wpływy polityczne po upadku Królestwa Jerozolimskiego u schyłku XIII w. przenieśli się do Francji; w wyniku akcji podjętej przeciw nim przez Filipa IV Pięknego, oskarżającego templariuszy o herezję, 1307 ich dobra we Francji uległy konfiskacie, a wielu templariuszy spalono na stosach; zakon rozwiązano 1312, majątki templariuszy poza Francją przejęli joannici. Pełna nazwa zakonu brzmi Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona. Stąd też nazywano ich w skrócie Templariuszami od świątyni po łacińsku templum.
Joannici
Pełna nazwa brzmi następująco: Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana z Jerozolimy, z Rodos i z Malty. Powszechnie używa się obecnie nazwy Zakon Maltański. Jest najdłużej istniejącym zakonem rycerskim. Główne cele: działalność charytatywna i pomoc medyczna.; warunkiem przynależności do zakonu jest udowodnione szlacheckie pochodzenie i wierność religii katolickiej .; do Polski joannici zostali sprowadzeni w XII w. Członkowie Zakonu pochodzili z wielu państw Europy. Podzieleni byli na osiem grup narodowościowo-terytorialnych zwanych językami (Langues) lub prowincjami: Prowansja, Owernia, Francja, Anglia, Włochy, Niemcy, Aragonia i Kastylia. Strój zakonny joannitów został ostatecznie ustalony przez papieża Aleksandra IV w 1259 roku i składał się z czarnego habitu oraz czarnego płaszcza z kapturem. Na habicie i płaszczu po lewej stronie naszyty był biały ośmiorożny krzyż o charakterystycznym kształcie, zwany obecnie krzyżem maltańskim
Krzyżacy
Pełna nazwa zakonu to Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Początki zakonu krzyżackiego to oblężenie Akki w 1190 r., w trakcie którego rycerze krzyżowi pochodzenia niemieckiego założyli przy szpitalu zorganizowanym przez mieszczan z Lubeki, nieformalne stowarzyszenie. Zostało one przekształcone w 1198 roku w zakon rycerski; głównymi jego zadaniami miała być opieka nad pielgrzymami i chorymi oraz walka z tzw. niewiernymi; na jego czele stał wielki mistrz i kapituła. Wobec naporu muzułmanów w Palestynie i w poszukiwaniu nowych terenów działania wielki mistrz rozpoczął starania o przeniesienie zakonu do Europy. W 1211 król węgierski Andrzej II powołał Krzyżaków do obrony pd. granic Siedmiogrodu przed Połowcami, jednak ich dążenie do stworzenia własnego państwa spowodowało, że 1224-25 zostali usunięci z Węgier. Po wygnaniu w Węgier przybyli do polski zaproszeni przez Konrada Mazowieckiego. W historii Zakonu zdarzały się też fuzje. W 1233 przyłączyła się do nich część Zakonu Dobrzyńskiego, a w 1237 Kawalerowie Mieczowi w Inflantach. Patronami Zakonu są: Najświętsza Maryja Panna, św. Elżbieta z Turyngii i św. Jerzy. Zakon ten istnieje do dnia dzisiejszego.
Bożogrobcy utworzony w 1099 r. przez Gotfryda z Bouillon, księcia Dolnej Lotaryngii i władcy Królestwa Jerozolimy jako rycerska kapituła opiekunów Grobu Bożego
Skutki krucjat
1. Korzyści z wypraw odniosły tylko Stolica Apostolska i miasta włoskie
2. Wzrost znaczenia miast portowych takich jak Wenecja i Genua które zdominują handel w rejonie Morza Śródziemnego
3. wprowadzenie nowych technik żeglowania przejętych od Arabów
4. Rozwój handlu lewantyńskiego
Wzrost pozycji papiestwa
Wzrost zamożności Kościoła.
Bogacenie się całej rzeszy dostawców dla armii krzyżowców
Wpływy kultury wschodu na kulturę europejską
9. Długoletnie wojny które na lata wprowadziły nienawiść między kulturami
10. Pogromy Żydów
11. Ekspansja Turków przeciw Europie, która trwała do końca XVII w.
Ukształtował się tzw. etos rycerski i kultura rycerska.
Powstanie zakonów rycerskich
Wzrósł fanatyzm religijny
Bibliografia
S. Runciman Dzieje wypraw krzyżowych, Warszawa 1987.
T.Manteuffel Historia Powszechna. Średniowiecze, PWN 1999
A.Chojnowski Historia. Vademecum maturzysty. Wyd. Oświata 1997
A. Michałek Wyprawy krzyżowe. Normanowie, Bellona, Warszawa 2002.
E. Potkowski Rycerze w habitach , MON, Warszawa 1974
M. Walsh Wojownicy Pana. Chrześcijańskie zakony rycerskie, Wyd. M, Kraków 2005
M. Barber Templariusze, PIW, Warszawa 2000
H. Nicholson Rycerze templariusze, Bellona, Warszawa 2005
H. Samsonowicz Krzyżacy, Warszawa 1988
Encyklopedia PWN - Historia
Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl prawa autorskie do niniejszego materiału posiada Wydawnictwo GREG. W związku z tym, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody Wydawnictwa GREG podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.