W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych koncepcji nauki czytania umownie zwanych "metodami". Nowych - nie oznacza, że innych niż te, które istnieją od dawna. Większość rozwiązań to próby modyfikacji metod analityczno-synietycznych lub globalnych oraz postulaty dotyczące wydłużenia w czasie nauki czytania poprzez zachęcanie do jej rozpoczęcia z dziećmi poniżej szóstego roku życia.
W Polsce coraz częściej podejmuje się próby upowszechniania ciekawszych rozwiązań zagranicznych dotyczących nauki czytania. Wraz z zainteresowaniem nowymi koncepcjami czynione są nieśmiałe eksperymenty w postaci ich adaptacji do warunków zinstytucjonalizowanej edukacji przedszkolnej.
1. Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze E. i F Przyłubskich - powstała w wyniku powiązania rozmaitych metod wykorzystujących różnorodny poziom rozwoju poszczególnych funkcji psychicznych. W ten sposób w procesie nauki czytania, którego podstawę stanowią tzw. relacje funkcjonalne, bierze udział funkcja wzrokowa, słuchowa oraz kinestetyczno-ruchowa. Autorzy koncepcji wprowadzili również ogniwo pośrednie w postaci sylaby oraz pewne elementy metody globalnej. Dzięki metodzie globalnej w okresie przedliterowym dziecko poznaje całościowo określone wyrazy wynikające z kontekstu oglądanej ilustracji. Później rozpoznaje te wyrazy pośród innych. Wprowadzenie sylaby jako elementu pośredniego w analizie i syntezie miało na celu rozszerzenie tzw. pola czytania. W związku z tym analiza przebiega od wyrazu, poprzez sylabę, do głoski, czyli jest to analiza: wyraz-sylaba-głoska, a w od niesieniu do syntezy - odwrotnie: głoska-sylaba-wyraz.
Twórcy koncepcji metody analityczno-syntetycznej o charakterze funkcjonalnym wprowadzili określone modyfikacje w wariancie przeznaczonym dla dzieci w wieku przedszkolnym, zwracając uwagę na fakt, że nauka czytania prowadzona w przedszkolu stanowi jeden z elementów stymulujących ogólny rozwój dziecka, zatem nie może być oparta na mechanicznym rozpoznawaniu i składaniu liter
2. Metoda barwno-dźwiękowa H. Metery była stosowana w Polsce w latach siedemdziesiątych, jednak niektóre wykorzystywane przez autorkę rozwiązania mogą być nadal pożyteczne w przedszkolnej nauce czytania.
Helena Metera wydzieliła dwa okresy nauki czytania. Pierwszy, przed- literowy, w którym następuje poznanie dźwiękowej budowy wyrazów i drugi, przeznaczony na opanowanie zapisu graficznego poszczególnych dźwięków-liter oraz właściwą naukę czytania. Autorka podkreśla znaczenie dobrej znajomości struktury dźwiękowej wyrazów dla rozumienia czytanego przez dziecko tekstu.
Autorka przyjęła założenie o wykorzystaniu innych analizatorów niż słuchowy w kształtowaniu analizy i syntezy słuchowej wyrazów wraz z umiejętnością różnorodnego operowania dźwiękową strukturą wyrazów przed poznaniem jego znaku graficznego. Dokonywanie analizy wzrokowo słuchowej lub ruchowo-słuchowej z powolnym przejściem od symbolicznego zapisu (ruch ciała) do symbolicznego zapisu graficznego (kolorowy kar tonik), a potem do właściwego zapisu graficznego (litera) prowadzi do zrozumienia związku, jaki zachodzi między dźwiękiem a jego zapisem
3. Nauka czytania i pisania metodq fonetyczno-literowo-barwną
B. Rocławskiego łączy technikę płynnego czytania ze zrozumieniem z nauką pisania, ponieważ, zdaniem autora, nie należy odrywać czytania od pisania ani uczyć jednego bez drugiego To właśnie poznawanie liter wyzwala u dziecka spontaniczną chęć pisania. Dlatego nauka czytania postępuje prawie jednocześnie z nauką poprawnego kreślenia i łączenia liter. Wprowadzenie kolorów czerwonego i zielonego zostało podyktowane koniecznością wyodrębniania ściśle określonych głosek w trakcie nauki czytania. To zróżnicowanie kolorystyczne wprowadzono w wyrazach, w których liczba głosek nie jest równa liczbie liter. Niektóre głoski są zapisywane dwoma lub trzema literami - wówczas ten fragment zapisu oznacza się kolorem zielonym. Kolorem czerwonym oznacza się w wyrazach to miejsce, gdzie litera lub dwuznak są symbolem graficznym głoski zapisywanej w innym miejscu, w innym wyrazie inną literą.
W celu ułatwienia dziecku analizy i syntezy głoskowej (fonemowej) oraz poznania zapisu graficznego wyrazu elementem koniecznym jest - zdaniem B. Rocławskiego zastosowanie w ćwiczeniach i w zabawie specjalnych klocków LOGO. Twórca koncepcji programu nauki czytania i pisania metodą fonetyczno-literowo-barwną jest również autorem klocków LOGO składających się na swoisty ruchomy alfabet. Różni się on nieco od alfabetu stosowanego w podręcznikach szkolnych. Autor włączył do niego nowe wieloznaki: ni, si, zi, ci, dzi. Wprowadził również litery q, y, x.
Klocki zawierają cztery podstawowe warianty danej litery. Każdy wariant jest znakiem tego samego fonemu. Na każdym klocku występuje wielka i mała litera drukowana oraz wielka i mała litera pisana
Czytanie wyrazów należy rozpoczynać wstępną techniką, zwaną "ślizganiem się" z litery na literę. "Ślizganie się" z wydłużeniem głosek jest tylko początkowym etapem, w którym od czytania krótkich wyrazów i sylab przechodzi się do czytania krótkich tekstów.
By nauka czytania przebiegała równomiernie u wszystkich uczących się, nie wolno zaniżać poziomu wymagań w odniesieniu do każdego dziecka. Jeżeli dziecko nauczyło się czytać szybciej niż rówieśnicy, to doskonali ono technikę czytania, gdy inne dziecko dalej pozostaje na etapie syntezy i analizy sylabowej. W nauce czytania cały czas należy pracować z dzieckiem w takim tempie i przez taki okres, by nie zabijać w nim naturalnej chęci do czytania.
4. Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz - to polska modyfikacja francuskiej metody Bon Depart. Dokonana w Polsce adaptacja tej metody odbiega jednak znacznie od francuskiego pierwowzoru. Autorka adaptacji, Marta Bogdanowicz wprowadziła szereg zmian oraz wzbogaciła metodę o wiele nowych elementów. Odeszła od obcojęzycznego nazewnictwa. pozostawiając jedynie ogólną ideę, niektóre techniki i kilka wzorów graficznych.
W opracowanej przez siebie wersji przetworzyła strukturę zajęć na wprowadzające, właściwe i końcowe oraz zmieniła formułę i przebieg ćwiczeń (ruchowe, ruchowo-słuchowe, ruchowo-słuchowo-wzrokowe), a także uzupełniła zestaw piosenek i wzorów
W polskiej adaptacji metody podstawą jest jednoczesne usprawnianie analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego. Zasadniczą rolę odgrywa wzrok, słuch i sprawność motoryczna dziecka. Metoda Dobrego Startu, mimo ukierunkowania na rozwój funkcji percepcyjno- motorycznych, kształci i usprawnia także inne funkcje psychiczne.
Obecnie istnieją trzy polskie warianty Metody Dobrego Startu:
- "Piosenki do rysowania" - to zestaw ćwiczeń dla dzieci rozwijających się nieharmonijnie, dzieci z tzw. ryzyka dysleksji oraz dzieci z poważnymi zaburzeniami rozwoju.
- "Piosenki i znaki" - stanowią przedłużenie poprzedniego zestawu ćwiczeń, ale realizuje się je na innym materiale. Przeznaczone są również dla dzieci z tzw. ryzyka dysleksji oraz w okresie poprzedzającym naukę liter dla dzieci starszych, powyżej siedmiu lat, opóźnionych w rozwoju.
- "Piosenki na literki" - to zbiór ćwiczeń ułatwiających polisensoryczne uczenie się liter, zwłaszcza dzieciom z grupy tzw. ryzyka dysleksji i uczniom dyslektycznym oraz dzieciom mającym trudności w nauce czytania i pisania, a także dzieciom opóźnionym w rozwoju.
5. Zabawa w czytanie G. Domana. Glen Doman traktuje czytanie jako element dziecięcej zabawy. Jest zwolennikiem domowej nauki czytania i prze nosi ją ze zinstytucjonalizowanych form kształcenia do domu rodzinnego. W ten sposób nauka czytania pochłania więcej czasu, ale jednocześnie uwzględnia indywidualne predyspozycje dziecka. Członkowie rodziny, zwłaszcza matka, tworząc wokół czytania swoisty klimat i aurę zabawy, uczą dziecko czytać w zgodzie z jego rozwojem i możliwościami. Przyspieszenie lub spowolnienie tempa zdobywania umiejętności czytania jest uzależnione od samopoczucia dziecka i jego chęci do zabawy. Rozłożenie nauki czytania w czasie oraz potraktowanie jej przez dziecko jako jeszcze jednego elementu zabawy, wcale nie wiodącego, a więc pozbawionego oceny, eliminuje większość negatywnych czynników współwystępujących w klasycznych metodach nauki G. Doman twierdzi, że naukę czytania można rozpocząć z dzieckiem wkrótce po jego urodzeniu. Uważa, że istnieje ścisły związek pomiędzy procesem kształtowania się pojęć a techniką czytania. Stąd sugeruje wprowadzenie swoistej stymulacji wielo zmysłowej, która może ę przyczynić do pełniejszego rozwoju dziecka. Radosna i pozbawiona zabawa w czytanie nie tylko umożliwia dziecku nabycie umiejętności czytania, ale rozwija równocześnie jego kompetencje językowe.
"Zabawa w czytanie" to wykorzystanie globalnej nauki czytania odpowiednio dobranych wyrazów z zachowaniem pewnej chronologii ich prezentacji w ściśle określony przez autora sposób. Zapamiętywanie wyrazów, a raczej ich zapisu graficznego, nie sprawia dzieciom większych trudności, jeżeli rozumieją one sens przeczytanego przez siebie wyrazu.
6. Wykorzystanie komputerowych programów edukacyjnych do nauki czytania. Jak zostało wcześniej udowodnione efektywność nauki czytania zależy od wielozmysłowej stymulacji dziecka. Postęp techniki ma ogromny wpływ na rozwój dziecka w tym zakresie. Obecnie dla większości dzieci kontakt z komputerem wydaje się czymś naturalnym. Dlatego należy w nauce czytania uwzględnić również komputer, który powinien mieć określony wpływ na przyspieszenie opanowania umiejętności czytania. Nauka czytania z wykorzystaniem komputerowego oprogramowania multimedialnego w znacznym stopniu aktywizuje ucznia w procesie nabywania umiejętności czytania. Związane to jest z polisensoryczmym działaniem na dziecko tego typu oprogramowania. Ta wielość bodźców powoduje uruchomienie wielorakich rodzajów aktywności takich, jak aktywność spostrzeżeniowa, intelektualna, emocjonalna, manualna. Ciągłe wykorzystywanie tylko jednego kanału percepcyjnego powoduje u ucznia spadek wrażliwości na kolejne informacje bądź sprawności. Dlatego też w jak największym stopniu należy stosować nauczanie polisensoryczne.
Wykorzystując komputer w nauczaniu, dzieci uczą się formułowania problemu i analizowania możliwości uzyskania jego optymalnego rozwiązalna Wypracowane przez dzieci konkluzje wyrabiają u nich nawyki myślenia twórczego i pojęciowego. Zatem realizowany jest cel procesu nauczania i uczenia się poprzez przyswajanie wiadomości, umiejętności i wartości oraz monitorowany jest proces dydaktyczno-wychowaczy.
Charakterystyka metod nauki czytania
Wśród aktualnie stosowanych, wyróżnić można następujące metody nauki czytania:
metoda analityczno - syntetyczna o charakterze funkcjonalnym (E. i F. Przyłubscy)
metoda barwno - dźwiękowa (H. Metera)
metoda fonetyczno - literowo - barwna (B. Rocławski)
metoda Dobrego Startu (M. Bogdanowicz)
zabawa w czytanie (G. Doman)
wprowadzenie w świat pisma (J. Majchrzak)
wykorzystanie do nauki czytania komputerowych programów edukacyjnych
Metoda analityczno-syntetyczna o charakterze funkcjonalnym E. i F. Przyłubskich jest wynikiem połączenia wielu metod wykorzystujących różny poziom rozwoju funkcji psychicznych. Podczas nauki czytania, której podstawą są tak zwane relacje funkcjonalne, wykorzystywane są: funkcja wzrokowa, funkcja słuchowa i funkcja kinestetyczno - ruchowa.
Autorzy opisywanej koncepcji wprowadzili także ogniwo pośrednie - sylaby, jak i pewne elementy metody globalnej, dzięki której w przedliterowym okresie dziecko uczy się poznawać całościowo pewne wyrazy, które wynikają z kontekstu danej ilustracji, a w następnym etapie rozpoznaje już owe wyrazy spośród innych. Celem obecności sylaby, stanowiącej element pośredni w analizie oraz syntezie, jest rozszerzenie "pola czytania". Zatem analiza ma tutaj przebieg: wyraz → sylaba → głoska, natomiast synteza: głoska → sylaba → wyraz.
Dla dzieci w przedszkolnym wieku, twórcy tej metody wprowadzili pewne modyfikacje, przy założeniu, iż nauka czytania w tym okresie jest jednym z elementów, które stymulują ogólny rozwój dziecka, przez co nie może się ona opierać na mechanicznym rozpoznawaniu oraz składaniu liter.
Metoda barwno - dźwiękowa Heleny Metery stosowana była w latach 70, mimo to pewne jej rozwiązania mają ciągle zastosowanie w nauce czytania. H. Metera wyodrębniła dwa główne okresy w nauce czytania:
okres przedliterowy - następuje tutaj poznanie dźwiękowej budowy wyrazów
okres w którym dziecko opanowuje graficzny zapis poszczególnych dźwięków (liter), następuje tutaj właściwa nauka czytania
Autorka tej metody kładzie nacisk na dobrą znajomość struktury dźwiękowej wyrazów, która ma według niej istotne znaczenie w rozumieniu czytanego tekstu. Metoda ta w kształtowaniu analizy, syntezy słuchowej wyrazów i umiejętności różnego operowania dźwiękową strukturą wyrazów (zanim dziecko pozna znaki graficzne tych wyrazów) wykorzystuje analizatory inne niż sam słuchowy. W nauce czytania ma tutaj miejsce analiza wzrokowo - słuchowa lub ruchowo - słuchowa oraz powolne przechodzenie od zapisu symbolicznego w postaci ruchu ciała do zapisu graficznego w postaci kolorowego kartoniku, aż w końcu do właściwego zapisu w postaci liter. Zachowanie takiej kolejności w procesie czytania umożliwia zrozumienie dziecku związku zachodzącego pomiędzy dźwiękiem i jego graficznym zapisem.
W przypadku metody fonetyczno - literowo - barwnej B. Rocławskiego, mamy do czynienia z połączeniem płynnego czytania ze zrozumieniem z nauką pisania, gdyż zdaniem twórcy tej koncepcji nie powinno się oddzielać nauki czytania od nauki pisania - według Rocławskiego poznawanie liter budzi w dziecku chęć pisania, dlatego też nauka czytania przebiega adekwatnie do nauki kreślenia oraz łączenia liter.
W metodzie tej wykorzystuje się kolory (czerwony i zielony) do wyodrębniania poszczególnych głosek podczas nauki czytania. Takie kolorystyczne zróżnicowanie wprowadza się w wyrazach, w których liczba głosek i liczba liter różnią się; niektóre głoski zapisywane są dwoma bądź trzema literami i takie fragmenty wyodrębnia się zielonym kolorem, natomiast barwa czerwona oznacza miejsca, w których litera bądź dwuznak stanowią symbol graficzny głoski, która jest zapisywana w innym miejscu, w innym wyrazie inną literą.
Autor tej metody, dla ułatwienia dokonywania przez dziecko analizy i syntezy głoskowej (fonemowej) jak i zapoznawania się z graficznym zapisem wyrazu, wprowadził do ćwiczeń i zabaw specjalne klocki LOGO, których również jest on twórcą. Klocki te składają się na swego rodzaju ruchomy alfabet, który jednak różni się od zwykłego alfabetu z podręczników szkolnych, gdyż klocki LOGO zawierają nowe wieloznaki, takie jak: "ni", "si", "zi", "ci", "dzi" oraz litery q, x, y. Klocki te posiadają 4 podstawowe wersje danej litery, gdzie każdy z tych wariantów stanowi znak tego samego fonemu; każdy klocek zawiera wielką i małą literę drukowaną oraz wielką i małą - pisaną
Nauka czytania powinna się zaczynać od czytania wyrazów techniką wstępną polegającą na "ślizganiu się" z litery na literę, co wraz z wydłużaniem głosek stanowi początkowy etap, gdzie przechodzi się od krótkich wyrazów czy sylab do krótkich tekstów.
Należy dbać, by wszystkie uczące się dzieci były mniej więcej na tym samym etapie nauki czytania, a więc nie należy zaniżać wymagań w stosunku do któregokolwiek z uczniów. W przypadku, gdy któreś z dzieci nauczy się szybciej od innych czytać, to na kolejnym etapie powinno ono doskonalić swoją technikę czytania, podczas gdy reszta uczy się syntezy i analizy sylabowej. Podczas nauki czytania należy w takim tempie pracować z dzieckiem, by nie zabijać w nim spontanicznej chęci do czytania.
Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz stanowi polską wersję metody francuskiej Bon Depart, która w znacznym stopniu różni się jednak od swojego pierwowzoru. Autorka tej adaptacji wprowadziła wiele zmian i wzbogaciła tę metodę o nowe elementy; zrezygnowała ona z nazewnictwa obcojęzycznego zostawiając jedynie ogólną myśl, pewne techniki oraz wzory graficzne.
M. Bogdanowicz podzieliła zajęcia na wprowadzające, właściwe oraz końcowe, zmieniła formułę, przebieg ćwiczeń (wyróżniła ćwiczenia ruchowe, ruchowo - słuchowe i ruchowo - słuchowo - wzrokowe) i uzupełniła zestaw piosenek oraz wzorów. I tak, podstawę tej metody stanowi równoczesne usprawnianie analizatora wzrokowego, słuchowego oraz kinestetyczno - ruchowego (podstawową rolę pełni tutaj wzrok, słuch oraz sprawność motoryczna). Metoda ta, pomimo koncentracji na rozwoju funkcji percepcyjno - motorycznych, kształci również inne funkcje psychiczne. Aktualnie wykorzystywane są 3 polskie wersje Metody Dobrego Startu:
piosenki do rysowania - jest to zestaw ćwiczeń przeznaczony dla dzieci, które rozwijają się nieharmonijnie, a więc dla dzieci przejawiających ryzyko dysleksji oraz poważne zaburzenia rozwoju
piosenki i znaki - ten zestaw stanowi pewną kontynuację pierwszego, który jest realizowany na innym materiale; przeznaczony jest dla dzieci o podwyższonym ryzyku dysleksji i dla dzieci starszych (powyżej 7 lat) z opóźnieniami w rozwoju, w okresie poprzedzającym naukę liter
piosenki na literki - jest to zestaw ćwiczeń, które ułatwiają polisensoryczną naukę liter; również przeznaczony dla dzieci z grupy ryzyka dysleksji, dla uczniów dyslektycznych, przejawiających trudności w czytaniu i pisaniu oraz dla dzieci opóźnionych w rozwoju
W metodzie nazwanej zabawa w czytanie Glena Domana, nauka czytania jest traktowana w kategorii zabawy. Twórca tej metody postulował za domową nauką czytania oraz przekształcił ją ze zinstytucjonalizowanej formy kształcenia w domowe czytanie. Mimo, iż taka nauka pochłaniała więcej czasu, to uwzględniała jednak indywidualne predyspozycje dzieci.
Podczas zabawy w czytanie, rodzina (szczególnie matka) tworzy wokół czynności czytania specyficzny klimat zabawy, co pozwala dziecku na naukę adekwatną do jego rozwoju i możliwości, gdzie przyspieszenie bądź zwolnienie tempa nauki zależy od samopoczucia oraz chęci zabawy przejawianej przez dziecko. Takie rozłożenie nauki w czasie przy jednoczesnym traktowaniu jej przez dziecko jako pewnego rodzaju zabawy pozbawionej ocen, eliminuje wiele negatywnych czynników, które mają miejsce w klasycznych metodach.
Zabawa w czytanie polega więc na wykorzystaniu globalnej nauki czytania odpowiednio dobranych wyrazów z zachowaniem określonej przez autora chronologii ich prezentacji. Zapamiętywanie wyrazów, ich graficznego zapisu, nie będzie sprawiało dzieciom problemu, jeśli będą one rozumieć sens czytanych przez siebie wyrazów..
Jak twierdzi autor tej metody - G. Doman - nauka czytania może mieć swój początek już niedługo po urodzeniu dziecka, istnieje bowiem ścisły związek między kształtowaniem się pojęć u dziecka a nauką czytania. Dlatego też powinno się wykorzystywać tutaj stymulację wielozmysłową, która prowadzi do bardziej pełnego rozwoju dziecka. Radosna i pozbawiona stresu zabawa z jednej strony kształtuje w dziecku umiejętności czytania, z drugiej zaś - rozwija jego kompetencje językowe.
Do podstawowych założeń metody J. Majchrzak o nazwie wprowadzanie w świat pisma należą:
wprowadzanie dziecka w świat słów odbywać się powinno na zasadzie zabawy oraz gier, które przynoszą mu radość oraz satysfakcję
celem nauki czytania powinno być zrozumienie sensu oraz znaczenia słów, a nie poznawanie oddzielnych liter, zatem dziecko ma przede wszystkich poznawać wyrazy, a dopiero później litery, z jakich są one zbudowane
na początku nauki dziecko otrzymuje pewien skończony zbiór liter czyli alfabet -wszelkie wyrazy tworzone są przy wykorzystaniu znanych mu już liter
Nieco inną metodą nauki czytania posłużyć się należy w stosunku do bardzo małych dzieci w wieku 2 - 3 lat, gdzie autorka wyróżnia kilka etapów, z których pierwszy to etap inicjacji. Dziecko tutaj otrzymuje wizytówkę z własnym imieniem - poprzez odniesienie się do emocji (własne imię) następuje szybsze zapamiętanie i dziecko bez trudu potrafi rozpoznać pośród innych swoje imię.
Do następnych etapów należą gry i zabawy zmierzające do poznania przez dzieci pozostałych imion, wyrazów i liter alfabetu. Można wymienić następujące, specyficzne w tej metodzie nazwy ćwiczeń oraz hasła:
deszcz imion
gra w sylaby
nazywanie świata
sprawdzanie obecności
ściana pełna liter
targ liter itd.
Autorka tej metody w trakcie własnych warsztatów zachęca również ich uczestników, by samodzielnie tworzyli własne zabawy na podobnej zasadzie, gdyż pomysłów może być tutaj nieskończenie wiele.
Wykorzystanie komputerowych programów edukacyjnych w nauce czytania podyktowane jest faktem zwiększania efektywności nauki czytania przez wielozmysłową stymulację dziecka, a przez masowe korzystanie z komputerów, rozwój techniki ma wielki wpływ w tym zakresie. Komputer może przyspieszyć proces opanowywania umiejętności czytania, a nauka wykorzystująca komputerowe oprogramowanie multimedialne w dużym stopniu aktywizuje uczniów, co wiąże się z polisensoryczmym działaniem tego typu programów. Wielość bodźców uruchamia wiele rodzajów aktywności - spostrzeżeniową, emocjonalną, intelektualną czy manualną, podczas gdy wykorzystywanie tylko jednego kanału percepcyjnego prowadzi do zmniejszenia wrażliwości ucznia na następne informacje czy sprawności. Wykorzystywanie komputerów w nauczaniu prowadzi do tego, iż dzieci potrafią formułować problem i analizować możliwości jego rozwiązalna, a wypracowywane konkluzje kształtują w nich myślenie twórcze i pojęciowe.
Nauka czytania jest obecnie jednym z najważniejszych zadań edukacyjnych przedszkola mającym przygotować wychowanków do nauki szkolnej. Nauka czytania i przygotowanie do nauki pisaniadzieci w wieku przedszkolnym
Opracowała: mgr Beata Środa
Nauka czytania jest obecnie jednym z najważniejszych zadań edukacyjnych przedszkola mającym przygotować wychowanków do nauki szkolnej. Wyróżnia się najczęściej trzy podstawowe grupy metod początkowej nauki czytania, a mianowicie:
Metody syntetyczne.
Należą do najstarszych metod nauki czytania. Istotą tej grupy metod jest to, że zapoznanie uczniów ze strukturą umiejętności czytania rozpoczyna się w tym przypadku od części, składników wyrazów, tj. dźwięków sylab czy liter. Wyróżniamy tutaj szczegółowe metody, zwane najczęściej dźwiękami, sylabami, alfabetycznymi itp. W metodach dźwiękowych dziecko poznawało najpierw w toku wymawiania samogłoski, później spółgłoski, następnie ich odpowiedniki literowe, z których układało sylaby, a wreszcie wyrazy. W metodzie sylabowej dzieci poznawały najpierw sylaby, z których budowały wyrazy. W metodzie alfabetycznej natomiast poznawały mały i duży alfabet, czyli nazwy liter, a następnie w toku tzw. sylabizowania nabywały stopniowo umiejętność czytania.
Stosowanie metod syntetycznych było uciążliwe dla dzieci, koncentrowano uwagę na technice «składania» z poszczególnych elementów odpowiednich wyrazów. Elementarna nauka czytania była trudna i trwała dość długo.
Metody analityczne.
Proces nauki czytania rozpoczyna się od wyrazów. Poznają je dzieci całościowo, globalnie. Analiza następuje później i ma na celu przede wszystkim utrwalenie wyglądu poznawanych globalnie wyrazów, natomiast nie kształtuje u dzieci umiejętności odczytywania nowych wyrazów na podstawie uprzednio poznanych wyrazów i ich części składowych- liter.
Metody analityczno- syntetyczne.
W procesie zdobywania umiejętności czytania szczególnie istotne są dwa podstawowe procesy, a mianowicie- proces analizy (wyodrębniania z określonej całości odpowiednich części składowych, w tym przypadku wyodrębnianie z wyrazów liter) i proces syntezy (tworzenie nowych całości z poszczególnych części składowych, w tym przypadku tworzenie nowych wyrazów z poznanych liter).
Tego typu metody opierają się na następującym założeniu: w toku pracy dydaktyczno- wychowawczej z dzieckiem wyodrębnia się z wyrazów najpierw słuchowo (dźwiękowo) odpowiednie głoski- samogłoski, spółgłoski, a następnie wzrokowo- głoski zapisane sylabami literowymi. W ten sposób dzieci poznają głoski w wyrazach, w których nowe, nie znane im w odpowiednim czasie, znajdują się obok znanych już dzieciom głosek (proces analizy). Z poznanych głosek tworzą dzieci nowe zestawienia (wyrazy). Dzięki temu nabywają umiejętności odczytywania nowych wyrazów na podstawie uprzednio poznanych głosek (proces syntezy). Metoda analityczno- syntetyczna może mieć liczne odmiany, np. zgłoskową, wyrazową, zdaniową. Od wielu lat poszukiwano optymalnych metod początkowej nauki czytania, polegających na wyznaczeniu ze względu na przyjęte kryteria (wskaźniki) najlepszego sposoby prowadzącego do założonego efektu. Chodzi o to, aby dzieci uzyskały w możliwie krótkim czasie sprawność w czytaniu określonych tekstów, umożliwiającą im intensywne poznawanie rzeczywistości odzwierciedlonej w określonych tekstach.
W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych koncepcji nauki czytania, które choć mają przeciwników zasługują na pełną aprobatę, ponieważ umożliwiają autentyczną pracę indywidualną z wychowankami, a zatem dają szansę osiągania przez dzieci sukcesów.
Nowe koncepcje nauki czytania:
Naturalna nauka języka B. Cuttinga
Według tej koncepcji nauka języka to nauka słuchania, mówienia i pisania poprzez zabawę i twórcze działanie. Punktem wyjścia w nauce czytania i pisania jest cały tekst- krótki, prosty i zrozumiały, ściśle powiązany z ilustracjami. Procesem równoległym jest analiza i synteza słuchowo-wzrokowa w trakcie pisania, rozwiązywania zadań indywidualnych i zespołowych. Nauka czytania i pisania przebiega w trzech etapach:
zapoznanie dziecka z całością, która jest cały tekst, zdanie, wyraz,
zapoznanie dzieci ze szczegółami: budową zdania, litery, znaków interpunkcyjnych,
przechodzenie do budowania całości z wykorzystaniem zdobytej wiedzy.
Metodzie towarzyszą kolorowe książeczki opracowane przez autorów nowozelandzkich.
Metoda analityczno- syntetyczna o charakterze funkcjonalnym E. i F. Przyłubskich
Punktem wyjścia jest zawsze wyraz znany dziecku, a nie litery. We wstępnym okresie nauki autorzy proponują stosowanie metody globalnej. Wprowadzenie litery następuje według schematu:
omówienie ilustracji, główny element obrazka nosi nazwę, która rozpoczyna się od głoski odpowiadającej wprowadzanej literze,
zwrócenie uwagi na wyraz podstawowy, z niego wydziela się pierwszą głoskę, by później utożsamiać ją z wprowadzaną literą,
analiza i synteza słuchowa wyrazu podstawowego oraz wprowadzenie schematu i modelu,
wyodrębnienie z wyrazu podstawowego pierwszej głoski, a później poszukiwanie jej w innych wyrazach znanych dziecku,
prezentacja litery (wielkiej, i małej) będącej podstawą zapisu wyodrębnionej z wyrazu pierwszej głoski. Analiza poszczególnych elementów litery- cechy dystynktywne litery.
wycięcie nowej litery z alfabetu ruchomego,
rozpoznawanie nowej litery wśród innych liter, nie zawsze znanych dziecku.
Pedagogika Marii Montessori
Teoria Montessori przeżywa obecnie renesans. Po latach zapomnienia jest na nowo interpretowana w której dziecko jest od samego początku przyzwyczajane do samodzielnego doboru materiału dydaktycznego według własnych zainteresowań. Rola nauczyciela polega na pomocy zgodnej z hasłem: « Pomóż mi zrobić to samemu „. Czytanie opiera się na metodzie analityczno-syntetycznej. Nauka pisania wyprzedza naukę czytania. Litery pisane wycięte z papieru ściernego pozwalają na dotykowe utrwalenie wyrażeń wzrokowo-słuchowych podczas nauki. Oprócz tego dziecko ma do dyspozycji całe zestawy obrazkowo-słowne, które wzbogacają jego zasób wyrazów znanych i rozpoznawanych.
Wprowadzenie dziecka w świat liter i głosek B. Rocławskiego
Koncepcja nauki czytania i pisania zaproponowana przez B. Rocławskiego łączy technikę płynnego czytania ze zrozumieniem z nauką pisania. Zdaniem autora nie należy odrywać czytania od pisania i uczyć czytania bez pisania. Nauka czytania według założeń tej metody powinna rozpoczynać się wówczas, gdy zostanie ustalony poziom sprawności komunikowania się dziecka, określony na podstawie poziomu rozwoju percepcji, zasobu słownikowego, poziomu słuchu fonetycznego, a także pamięci. Dopiero poznanie dziecka, jego faktycznych możliwości pozwala na rozpoczęcie odpowiednich ćwiczeń doskonalących sprawności językowe, które umożliwiają naukę czytania i pisania. Sukces w nauce czytania zależy od faktycznego zainteresowania samego dziecka otaczającym go światem oraz właściwej zachęty ze strony nauczyciela. W celu ułatwienia dziecku analizy i syntezy głoskowej oraz poznania zapisu graficznego wyrazu autor proponuje zastosowanie w zabawach i ćwiczeniach specjalnych klocków z literami zwanych LOGO. Przedstawiony alfabet różni się od alfabetu stosowanego w podręcznikach. Koncepcja programowa oparta jest na 44 literowym alfabecie zawierającym dwuznaki i zmiękczenia. Kiedy budowa głoskowa wyrazów przestaje być dla dziecka tajemnicą można wprowadzić litery.
Nie ma tu miejsca na pośpiech, należy pracować z dzieckiem w takim tempie i przez taki okres, by nie zabijać w nim naturalnej chęci do czytania.Rocławski postuluje rozpoczęcie ćwiczeń już w 3 — latkach. Nie ma podręcznika z kolejnymi etapami nauczania. Jest za to zestaw zadań, zabaw i ćwiczeń zmierzających do osiągnięcia przez dziecko odpowiedniego poziomu sprawności artykulacyjnej i słuchu fonematycznego.
Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz.
Istotną rolę w tej metodzie pełnią trzy elementy: wzrokowy (znak graficzny), słuchowy (piosenka) i motoryczny (odtwarzanie znaków graficznych zgodnie z rytmem piosenki). Ćwiczenia zawarte w tej metodzie usprawniają jednocześnie analizatory: wzrokowy, słuchowy i kinestetyczno- ruchowy, przyczyniając się do kształcenia: lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, kształcą także zdolności operowania symbolami.
Wiele elementów zawartych w omawianej metodzie stanowi atrakcyjną formę zajęć, dzięki czemu wyzwalana jest aktywność dziecka i to zarówno w kierunku wykonywania konkretnych ćwiczeń związanych z realizacją znaku, jak i nawiązanie kontaktów z rówieśnikami.
Wprowadzenie dziecka w świat pisma I. Majchrzak.
Zdaniem I. Majchrzak rozumienie słowa może i powinno wyprzedzać umiejętność jego odczytywania. Dziecko od samego początku wchodzi w świat pisma jako w świat znaczeń, a nie izolowanych liter. Umiejętność głosowania jest wynikiem czytania, a nie jego warunkiem.
Według koncepcji I. Majchrzak naukę czytania rozpoczyna się od czytania globalnego własnego imienia dziecka. Imię jako symbol naszej tożsamości wyróżnia dziecko spośród innych ludzi. Z tego względu zostało potraktowane jako klucz otwierający świat pisma. Dzieci uczą się przez obserwację. Autorka proponuje zestaw ćwiczeń wizualnych nazwany 0ścianą pełną liter0. Poznawanie wszystkich liter alfabetu poprzez prezentację kolejno każdej z nich. Kolejny etap nauki nosi nazwę 0 targ liter 0- to okres różnych zabaw, gier z wykorzystaniem liter, sylab i wyrazów o prostej budowie. W czasie tych zabaw dziecko powinno kojarzyć dźwięk z jej zapisem graficznym.
Etap trzeci nosi nazwę 0 nazywanie świata 0- to zestaw ćwiczeń polegających na przyporządkowaniu odpowiednich nazw do wszystkiego, co znajduje się w otoczeniu dziecka. Zbiór nazw wykorzystywanych w zabawie powinien liczyć od 80 ?100 słów. Dzieci stopniowo przechodzą od jednowyrazowych układanek słowno-obrazkowych do bardziej skomplikowanych tekstów.
Zabawa w czytanie G. Domana
Autor tej metody traktuje naukę czytania jako element dziecięcej zabawy. Jest zwolennikiem 0 domowej nauki czytania 0 i przenosi zinstytucjonalizowane formy kształcenia do domu rodzinnego. W nauce czytania uwzględnia indywidualne predyspozycje dziecka. W swej metodzie wykorzystuje wiedzę z zakresu neuropsychicznych możliwości małego dziecka, jego naturalnej łatwości przyswajania informacji całościowej (słów, wyrazów zrozumiałych). Uważa, że istnieje ścisły związek między kształtowaniem się pojęć a techniką czytania. 0Zabawa w czytanie0 to globalne czytanie odpowiednio dobranych wyrazów prezentowanych dziecku w ściśle określony sposób.
Autor w nauce czytania wymienia pięć etapów. Etap pierwszy- pojedyncze słowa; drugi- wyrażenia dwusylabowe; trzeci- wprowadzanie pierwszych zdań; czwarty- na tym etapie rozbudowuje się wcześniej wykorzystywane zdania; natomiast piąty etap to samodzielne czytanie przez dzieci książek.
Sojusz metod- autorstwa E. Arciszewskiej
Autorka wychodząc z założenia, że nie istnieje metoda jednakowo oddziałująca na każdego wychowanka proponuje połączenie i wykorzystanie elementów różnych metod, tak, aby każde dziecko miało możliwość zdobycia 0 umiejętności czytelniczych na podobnym poziomie i w podobnym czasie, a mimo to w indywidualnym tempie 0. W nauce czytania zdaniem autorki ważne jest rozumienie czytanego tekstu a nie tempo czytania. W początkowej fazie nauki proponuje stosowanie czytania globalnego zarówno zdaniowego jak i wyrazowego. Działania edukacyjne w zakresie nauki czytania dzieli się na dwa etapy:
czytanie całościowe (globalne) wyrazów i zdań;
czytanie analityczno-syntetyczne.
Do realizacji pierwszego etapu czytania w przedszkolu autorka proponuje wprowadzenie:
zabaw i gier z całymi wyrazami;
technik Celestyna Treneta (swobodny tekst, oraz fiszki samokontrolne);
elementy metody I. Majchrzak;
metody Gleen'a Domana;
etykietowanie obrazków i przedmiotów stosowanych w metodzie M. Montessori.
W drugim etapie nauki czytania proponuje:
główne zabawy I. Majchrzak (prezentacje alfabetu 0 targ liter 0);
wybranych ćwiczeń w loteryjki.
Autorka nie sprzeciwia się powiązaniu nauki czytania z pisaniem, jednak na miarę możliwości wychowanków.
W ciągu ostatnich lat pojawiło się wiele nowych sposobów nauki czytania i pisania - umownie nazwanymi metodami. Nowych, co nie znaczy innych od tych, które istnieją od dawna. W tej publikacji opisuję kilka z nich. Wierzę, że mogą stać się one inspiracją dla nauczycieli, którzy chcą wprowadzić zmiany w zakresie nauczania czytania i pisania w klasach młodszych.
Czytanie i pisanie należą do elementarnych umiejętność umysłowych, które warunkują wszelkie uczenie się. Są one narzędziami pośredniego poznanie rzeczywistości, ułatwiają kontakty społeczne, otwierają bogte źródło całego dziedzictwa kulturowego, pozwalają komunikować otoczeniu myśli i wyrażać przeżycia, a tym samym warunkują wielostronny rozwój osobowości. W ciągu ostatnich lat pojawiło się wiele nowych sposobów nauki czytania i pisania - umownie nazwanymi metodami. Nowych, co nie znaczy innych od tych, które istnieją od dawna.
Jedną z nich jest metoda B. Rocławskiego, w której przede wszystkim rozwinięty słuch fonematyczny dziecka oraz wiedza lingwistyczna nauczyciela stanowią podstawę powodzenia w opanowaniu umiejętności czytania i pisania. W swej koncepcji B. Rocławski proponuje wydłużenie, odpowiednio do potrzeb dziecka, czasu na przygotowanie do nauki czytania i pisania oraz skrócenie w miarę możliwości, do minimum, czasu na opanowanie względnie płynnego pisania i sprawnego czytania ze zrozumieniem. Zgodnie z założeniami tej metody dzieci poznają litery obcując z całym alfabetem. Od początku nauki, bawiąc się klockami LOGO, skonstruowanymi według projektu autora, mają kontakt z literami drukowanymi i pisanymi, wielkimi i małymi. Uczą się spostrzegać cechy charakterystyczne liter, rozpoznawać różnice. Odpowiednio dobrane ćwiczenia i zabawy mają na celu stopniowe poszerzanie pola spostrzeżeniowego z litery na sylabę, do globalnego postrzegania i zapamiętywania krótkich wyrazów o dużej częstotliwości występowania w języku. W początkowym okresie nauki pisania liter i wyrazów dzieci piszą na kartkach bez liniatury. Uczą się kreślenia i łączenia liter z uwzględnieniem ich podobieństwa drogi kreślenia i łączenia. Tempo uczenia się dziecka dostosowane jest do jego własnych możliwości w myśl zasady preferowanej przez B. Rocławskiego, iż każde dziecko powinno kroczyć od kamienia do kamienia własną ścieżką. Ponadto dziecko powinno odczuwać ciepłą rękę nauczyciela, czuć się bezpieczne, a jednocześnie szczęśliwe z pokonywania trudności, z odkrywania tajemnic świata, z nabywania nowych umiejętności, które wzbogacają sposób życia. Opisana metoda nie ogranicza się tylko do rozwijania umiejętności czytania i pisania, ale uwzględnia korelację z rozwojem języka, orientacji przestrzennej oraz pamięci fonematycznej.
Interesującą propozycją - przyjmującą za punkt wyjścia w nauce czytania i pisania własne imię, jego obraz całościowy i strukturę literową - jest innowacja autorstwa J. Majchrzak. Autorka dzieli naukę czytania na trzy zasadnicze etapy:
1) inicjację - poznawanie zapisu i odczytywanie własnego imienia:
2) targ liter - okres różnorodnych gier i zabaw dydaktycznych z literami i sylabami oraz wyrazami jednosylabowymi;
3) nazywanie świata - poznanie od 80 do 100 słów, będących nazwami pospolitymi różnych przedmiotów najbliższego otoczenia.
Również w tej metodzie respektowana jest zasada indywidualizacji w sposobie i tempie pracy dzieci. Zdaniem J. Majchrzak najlepiej rozpocząć naukę czytania z małymi dziećmi - nawet trzyletnimi, gdyż będą one miały szansę swobodnego, wolnego od przymusu obcowania z pismem na długo przedtem, nim doświadczą, że należy ono do sfery objętej szkolną dyscypliną. Wtedy można mieć nadzieję, że ich dalszy kontakt z pismem będzie już spontaniczny i niezależny. Fakt, że autorka jest z zawodu socjologiem, a opisaną metodę wprowadziła ucząc dzieci indiańskie i dorosłych analfabetów czyni jej podejście do organizacji nauki czytania i pisania małych dzieci niekonwencjonalym. Wartościową cecha tej metody jest dążenie do wzbudzenia pozytywnej motywacji dziecka już od samego początku nauki czytania oraz zerwanie z nudą, jaka często towarzyszy tradycyjnym zajęciom z zakresu czytania.
W Polsce przyjęto próby adaptacji metody zwanej naturalna nauką języka, opracowanej przez nowozelandzkiego psychologa B. Cutinga. Naturalność tej metody opiera się na swoistym odniesieniu procesu nabywania umiejętności czytania i pisania do naturalnego charakteru procesu opanowywania mowy. W nauczaniu wykorzystuje się wrodzone umiejętności każdego dziecka i wiedzę o jego możliwościach. Wiadomo, że dziecko nauczyło się mówić poprzez wykonywanie tej czynności , a więc także nauczy się czytać - czytając i pisać - pisząc. Zatem jedyną możliwością nabywania umiejętności czytania i pisania jest wykonywanie tych czynności, ćwiczenie i korekta własnych błędów. Różnica polega na tym, że dziecko przyswaja sobie mowę w sposób nieświadomy, natomiast czytanie i pisanie - to czynności już w pełni świadome, wymagające specjalnie zorganizowanego nauczania. Model naturalnej nauki języka służy kształtowaniu umiejętności wydobywania zawartych w tekście informacji, zrozumienia ich oraz przetworzenia w działaniach własnych. Wydobywanie takich elementów tekstu pisanego, jak: litery, sylaby, wyrazy, zdania nie jest pomijane, jednak znajomość ich nie jest celem, ale sposobem na dotarcie do całych informacji. W procesie nauki czytania i pisania B. Cutting wyróżnia trzy etapy:
1) zapoznanie dziecka z całością, którą jest cały tekst, zdanie, wyraz;
2) zapoznanie dziecka z ze szczegółami: budowa zdania, znaki interpunkcyjne, litery;
3) przechodzenie do budowania całości z wykorzystaniem zdobytej wiedzy.
Istotnym czynnikiem naturalnej nauki języka jest przemyślana organizacja sali, w tym kącików zainteresowań, które zawierają różnorodne materiały do czytania. Dziecko ma zatem bezpośredni kontakt z z tekstem do czytania prawie w każdej sytuacji, gdyż B. Cutting uważa, że prawdziwe prowadzenie nauki czytania i pisania może być osiągnięte wówczas, gdy zapewni się dzieciom wiele możliwości czynnego uczestnictwa w procesie nabywania i rozwijania ich umiejętności.
W Polsce coraz częściej pojawiają się próby wykorzystywania globalnej metody nauki czytania. Zwolennicy tej metody twierdzą, powołując się na badania naukowe, że dziecko spostrzega wyraz jako całość zwracając uwagę na jego początek i koniec, mniej natomiast na środek. Dopiero gdy napotka trudność w jego identyfikacji, odwołuje się do analizy. Litera jest dla dziecka mało zrozumiałym abstrakcyjnym znakiem, natomiast umiejętnie dobrany wyraz staje się bliski i możliwy do zapamiętania. Do analizy i syntezy literowej dziecko dojrzewa stopniowo obcując z materiałem literowym. Współcześnie stosowanych jest kilka odmian i modyfikacji metody globalnej. Jednakże wspólne są dla nich następujące kanony:
1) od początku nauka czytania jest zindywidualizowana ze względu na różne tempo rozwoju, doświadczenia i możliwości dziecka;
2) podstawą nauki czytania i pisania jest równoczesne rozwijanie języka dziecka i jego ogólnej inteligencji;
3) w nauce czytania rezygnuje się z elementarza jako jedynej książki do nauki na korzyść wielu książeczek z odpowiednio dobranym zasobem słownictwa;
4) od wczesnych początków uczy się dzieci różnych rodzajów czytania na odpowiednio dobranych tekstach, na przykład czytanie bajek, instrukcji, przepisów;
5) uczenie fonetyki jest niezależne od nauki czytania ciągłych tekstów i traktowane jest jako ćwiczenie pomocnicze w poznawaniu nowych wyrazów.
W wielu przedszkolach popularną stała się globalna metoda nauki czytania zaproponowana przez G. Domana . Istotą tej metody jest wykorzystanie neuropsychologicznych możliwości dziecka, ich naturalnej łatwości przyswajania informacji całościowej ( słów, wyrazów ) w opozycji do techniki czytania drogą analizy i syntezy. G. Doman proponuje rozpoczęcie nauki czytania właściwie od urodzenia. Sugeruje ćwiczenie poszczególnych funkcji poprzez szczególny rodzaj stymulacji wielozmysłowj, której podstawowy element stanowi słowo pisane. Jego zdaniem dziecko poniżej pięciu lat z łatwością może wchłonąć olbrzymie ilości informacji, może przyswajać informacje w zadziwiającym tempie, a im więcej informacji otrzyma tym więcej ich zapamięta. Proces czytania, według G. Domana, przebiega z użyciem bitów informacji. Każdy z nich jest, z jednej strony, bodźcem wzrokowym i słuchowym rozwijającym mózg, a z drugiej - stanowi bazę dla przyszłej wiedzy dziecka. W nauce czytania bitami informacji są pojedyncze wyrazy wypisane na osobnych planszach o określonych wymiarach. Po dostarczeniu do mózgu dużej ich liczby wytwarza się wiele połączeń między nimi, co jest bazą do wykonywania analizy. Z czasem dziecko samo orientuje się, że wyraz składa się z mniejszych części - liter, potrafi je nazwać oraz złożyć z nich nowe wyrazy. Doman podkreśla, że nauka czytania powinna być dla dziecka wspaniałą zabawą, a nie pracą, przyjemnością - a nie obowiązkiem, przywilejem - a nie wyrzeczeniem. Zadaniem osoby nauczającej jest stworzenie atmosfery spełniającej te warunki.
Nauczyciele podejmujący różnorodne próby w zakresie modernizacji procesu nauki czytania powinni pamiętać, że sukces odniesiony przez dziecko na samym początku kariery szkolnej zapadnie mu głęboko w pamięci i zbuduje solidny fundament wiary w siebie i we własne siły.
nauka czytania
W części I opracowano ćwiczenia z literami:
o, a, e, i, u, ó, y, l, t, ł, m, n, p, c, k, r, s, d, j, h, w, g, f, z.
Autorki Danuta Gmosińska i Violeta Woźniak są pedagogami i specjalistkami terapii pedagogicznej. Pracują w Poradni Psychologiczno-Pedagogiczmej Nr 1 w Łodzi.
Książki powstały na bazie doświadczeń w pracy terapeutycznej z dziećmi i są próbą odpowiedzi na pytania:
Jak pomóc dziecku osiągnąć gotowość do nauki czytania i pisania?
Jakie metody w nauce czytania są najbardziej efektywne?
Jak uniknąć błędów prowadzących do niewłaściwych nawyków w czytaniu i pisaniu?
Jak sprawić, by proces nauki czytania i pisania był dla dziecka jak najbardziej atrakcyjnym?
Publikacja może być wykorzystana w klasie 0 oraz w nauczaniu zintegrowanym, na zajęciach terapii pedagogicznej w przedszkolu i w szkole,jak również w domu do pracy rodzica z dzieckiem.
Obie części mogą być stosowane niezależnie.
Podstawą ćwiczeń w czytaniu i pisaniu jest sylaba
Wprowadzanie sylab przebiega etapami, począwszy od sylaby dwuliterowej zamkniętej (zakończonej spółgłoską) i otwartej (zakończonej samogłoską), poprzez sylabę trzyliterową zamkniętą, kombinacje tych sylab w wyrazach, kończąc na sylabie zawierającej zbieg spółgłosek.
Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu sylabami polegają na jednoczesnym uaktywnianiu analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetycznego. Dziecko widzi wzór sylaby, podkreśla ją łukiem lub pisze po śladzie i głośno wymawia odtwarzaną w danym momencie sylabę Czytanie sylabami zapobiega powtarzaniu i przekręcaniu liter, znacznie skraca czas opanowania techniki czytania całościowego i sprzyja rozumieniu czytanych wyrazów i zdań.
Nauka czytania i pisania połączona jest z doskonaleniem funkcji wzrokowych, słuchowych, ruchowych oraz ich integracji
Do utrwalenia kształtu i prawidłowego kierunku pisania liter wykorzystujemy stosowaną w kinezjologii edukacyjnej „leniwą” ósemkę. Umożliwia to wytworzenie prawidłowych nawyków ruchowych podczas pisania, kształci integrację wzrokowo-ruchową, a także sprzyja aktywizowaniu prawej i lewej półkuli mózgu.
Ćwiczenia funkcji wzrokowych polegają na wyszukiwaniu różnic i podobieństw,
dopasowywaniu elementów czy rozpoznawaniu kształtów.
Wśród ćwiczeń funkcji słuchowych znajdziemy odtwarzanie rytmów, ćwiczenia analizy i syntezy sylabowej wyróżnianie głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie, różnicowanie głosek brzmieniowo podobnych, szukanie rymów, rozwiązywanie rebusów, ćwiczenia w różnicowaniu zmiękczeń, obserwację różnych zjawisk fonologicznych.
Co to jest Kinezjologia Edukacyjna?
Kinezjologia Edukacyjna jest stosunkowo nową nauką, która zajmuje się ruchem i jego wpływem na uczenie się, wspiera naturalne zasoby człowieka, wykorzystuje wzajemne zależności rozwoju fizycznego, emocjonalnego i intelektualnego.
Twórcą Kinezjologi Edukacyjnej jest Paul Dennison doktor nauk pedagogicznych. Stosowane w Kinezjologi Edukacyjnej ćwiczenia wspomagają efektywne uczenie się i funkcjonowanie na optymalnym poziomie. Stosując ćwiczenia na przekroczenie linii środka, energetyzujące, rozciągające, relaksujące, znacznie poprawia się umiejętność komunikacji, organizacji, koncentracji. Ćwiczenia rozwijają pewność siebie, ułatwiają wyrażanie potrzeb, otwierają na zmiany, przyspieszają i uskuteczniają naukę. Metoda ta polega na wykonywaniu zestawów ćwiczeń pomagających między innymi dzieciom mającym trudności z czytaniem, pisaniem, z zapamiętywaniem, a także z nawiązywaniem kontaktów z otoczeniem, wspiera układ odpornościowy.
W jego skład wchodzą też ćwiczenia poprawiające pracę poszczególnych organów człowieka, na przykład:
- By wzmocnić wzrok należy wyciągnąć rękę przed siebie, przechylić głowę w bok, kładąc ucho na ramieniu, i całym ciałem "pisać" ósemki. Gdy zaczyna to wykonywać 2-3 dzieci, trudno się oprzeć wrażeniu, że oto właśnie na spacer wyrusza stadko słoniątek (stąd nazwa ćwiczenia "słoń").
- Pracę jelit poprawia ruch przypominający taniec kozaka, tzn. dotykanie na przemian prawnym łokciem lewego kolana i lewym prawego.
- "Kapturek myśliciela" - czyli masowanie małżowiny ucha - poprawia słuch.
Nikomu by do głowy nie przyszło, że taniec "zasiali górale", to jeden z najlepszych sposobów równoważenia pracy obu półkul mózgowych.
Gimnastykowanie prawej czy lewej ręki lub nogi ma bezpośredni związek z obiema półkulami mózgu: prawa zarządza lewą stroną ciała, a lewa prawą. Prawa półkula intuicyjna - ułatwia nam całościowe postrzeganie rzeczywistości, lewa logiczno - analityczna porządkuje to, co postrzegamy i umożliwia wyrażenie słowem. Żadna z nich nie może działać samodzielnie.
Ponieważ nie zawsze tak bywa, do integracji pracy obu półkul mózgowych służą właśnie wspomniane zestawy ćwiczeń metody Dennisona.
Co dają dziecku ćwiczenia "Gimnastyki Mózgu"?
Przede wszystkim wspierają naturalny rozwój dziecka i stymulują dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych.