Metoda czytania globalnego Glenna Domana

 Glenn Doman, fizykoterapeuta, opracował w latach 1960 - 1970 program badań klinicznych nad dziećmi z uszkodzonym mózgiem. Głównym przedmiotem obserwacji i badań był mózg dziecka i jego rozwój. Na podstawie badań sformułowano tezę, że podłożem wszelkich zaburzeń u dzieci są uszkodzenia mózgu. Rehabilitacja ma więc polegać na oddziaływaniu na mózg. 

Jedną z metod oddziaływania jest nauka globalnego czytania jaką wprowadził Glenn Doman. Opanowanie umiejętności czytania stanowi przełomowy moment w życiu człowieka. Nauka ta wymaga od dziecka wszystkich sił psychicznych, całkowitego zaangażowania nie tylko procesów intelektualnych, lecz także emocjonalnych. „Czytanie jest jedną z najważniejszych funkcji ludzkiego mózgu - ze wszystkich stworzeń na ziemi tylko ludzie umieją czytać, jest to także jedna z najważniejszych funkcji w życiu, ponieważ cała nauka opiera się na umiejętności czytania”. G. Doman traktuje naukę czytania jako element dziecięcej zabawy. Stąd pochodzi nazwa koncepcji - zabawa w czytanie. 

Doman skierował także swoje zainteresowania na dzieci zdrowe. Uważał, żeby nauka była zabawą. Proponuje, aby przestrzegać takich oto zasad gwarantujących efektywność w czytaniu: 

1. Zacznij w możliwie najmłodszym wieku.
2. Bądź zawsze radosna.
3. Szanuj swoje dziecko.
4. Ucz tylko wtedy, gdy ty i twoje dziecko jesteście szczęśliwi.
5. Skończ zanim twoje dziecko chce skończyć.
6. Pokazuj materiały szybko.
7. Często wprowadzaj nowe materiały.
8. Wykonuj program systematycznie.


Proces nauki czytania globalnego metodą Domana przebiega z użyciem tzw. bitów informacji: są to starannie przygotowane białe kartoniki (10 cm wysokości, 60 cm szerokości), na których napisane jest słowo w kolorze czerwonym np.: mama (kolor czerwony przyciąga wzrok małych dzieci). Powinno stosować się wielkie litery, tak aby zmieściły się na kartoniku. Wielkie ponieważ droga wzrokowa jest jeszcze niedojrzała. Litery kreślone na kartonikach nie powinny być kaligrafowane, lecz zbliżone swoim wyglądem do liter drukowanych w książce. 

 Nauka czytania metodą Domana przebiega etapowo: 
Etap I - rozpoczyna się od wprowadzenia 15 słów z najbliższego otoczenia, rodziny. Prezentacja jednego wyrazu połączona jest z głośnym odczytaniem i trwa 1 sekundę - wprowadza się 5 wyrazów (zestaw). 
Należy je powtarzać 3 razy w ciągu dnia. W drugim dniu powtarzamy początkowo sesję 3 razy i dodajemy zestaw następnych pięciu słów, które pokazujemy również 3 razy dziennie. Trzeciego dnia dodajemy zestaw następnych pięciu słów. Teraz uczymy dzieci trzech zastawów słów po pięć wyrazów w każdym zestawie, pokazywanych 3 razy dziennie. 
Pierwsze 3 zestawy oglądają dzieci przez tydzień. Po pięciu dniach zaczynamy wymieniać jedno stare słowo z każdego zestawu, układamy nowe i dołączamy dwa nowe zestawy. 

Etap II - to czytanie wyrażeń dwuwyrazowych. Etap ten rozpoczyna wprowadzenie etykiet z nazwani kolorów. Jest to ważny, pośredni etap pomiędzy pojedynczymi słowami a pełnymi zdaniami. Ze słów, których wcześniej uczyliśmy dziecko, budujemy wyrażenia dwuwyrazowe, np. sok pomarańczowy, niebieski worek itp. Wykonanie kart trzeba podzielić na dwa zestawy po pięć wyrażeń w każdym. Po pięciu dniach wycofujemy po jednym wyrażeniu z każdego zestawu i dodajemy nowe. Na tym etapie czytania potrzebujemy dodatkowych przymiotników. Najlepiej ich użyć w parach przeciwieństw, np. duże - małe, ładne - brzydkie, ciemny - jasny. 

 Etap III - jest to przejście od dwuwyrazowych wyrażeń do prostych zdań. Polega na włączeniu nazw czynności do wyrazu lub wyrażenia dwuwyrazowego i utworzenie krótkiego zdania np. Mama skacze. Proste zdania tworzymy również, dorabiając do kilku kart słowo „jest” i stwarza to możliwość układania dowolnych zdań. Można także zrobić zestaw pięciu zdań. Po kilku dniach dodajemy dwa nowe zdania, wycofując jednocześnie dwa stare. Można również wykonać książeczkę z prostych zdań. Taka książeczka powinna zawierać pięć zdań z ilustracjami do każdego zdania. Powinna mieć wymiary 20 x 45 cm oraz czerwone litery o wysokości 5 cm. Zapisana strona powinna poprzedzać obrazek i być oddzielona od ilustracji. Książka ma na początku 10 stron czytanych 2,3 razy dziennie. 

Etap IV - to rozbudowane zdania wyrażające bardziej złożoną myśl. Etapem poprzedzającym czytanie rozbudowanych zdań jest wprowadzenie przyimków „w”, „na”, „do” itp. - początkowo w dwuwyrazowych zdaniach, później włączone są w rozbudowane zdanie. 
Wysokość liter ulega zmniejszeniu do 3 cm. Następuje zmiana koloru czerwonego liter na czarny. 

Etap V - to książki kupowane lub wykonywane przez matkę. 
Jest to czas, kiedy dziecko jest gotowe do czytania prawdziwej książki. Staranne przygotowanie takich książeczek jest kluczem do sukcesu z jego pierwszą książką i z wieloma innymi w przyszłości. 
    

Książka dla dzieci musi spełniać następujące warunki: 
1. Powinna zawierać słownictwo od 50 do 100 słów.
2. Powinna mieścić nie więcej niż jedno zdanie na jednej stronie.
3. Litery nie mogą być mniejsze niż 2 cm.
4. Tekst powinien poprzedzać ilustrację i znajdować się na oddzielnej stronie. Dziecko musi przewrócić stronę, żeby zobaczyć ilustrację po przeczytaniu zdania.
Książkę należy wykonać samodzielnie lub skorzystać z gotowej pod warunkiem, że spełnia wyżej wymienione warunki. 

Zastosowanie koncepcji czytania bez liter G. Domana pozwala uniknąć stresów w toku nauki i niepowodzeń szkolnych w przyszłych latach edukacji. 
 W metodzie Domana nauka czytania pełni ważną rolę w stymulacji rozwoju dziecka. Informacje płynące drogami wzrokowymi i słuchowymi usprawniają ich funkcjonowanie, wpływające jednocześnie na pracę mózgu. Doskonali się i rozwija percepcja wzrokowa. Rozwija się system pojęć, podnosi się poziom wiedzy i inteligencja. 
W metodzie Domana nauka nie jest nudą, lecz przyjemnością i radością dla dziecka i rodziców, i to jest jedna z jej podstawowych zalet. 
Czytanie jest jednym z elementów procesu rewalidacyjnego. Wielość sesji czytania wpływa na osłuchanie się z prawidłowym wzorcem artykulacyjnym słowa, ćwiczy słuch, różnicowanie wzrokowe oraz czynną artykulację dzieci poprzez powtarzanie ćwiczonego słowa. 
Z koncepcji G. Domana mogą korzystać w szczególności dzieci z zaburzoną analizą i syntezą słuchową, gdyż nie potrafią one wyróżnić poszczególnych dźwięków z potoku słów.
Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim mogą uczyć się, a więc także opanowywać technikę czytania i pisania, ale wyłącznie przy zastosowaniu metod nauczania dostosowanych do ich możliwości percepcyjnych. 

LITERATURA:

1. G. Doman, J. Doman, „Jak nauczyć małe dziecko czytać”, Bydgoszcz 1992

Metoda nauki czytania – I. Majchrzak Zafascynowała nas metoda nauki czytania proponowana przez Irenę Majchrzak. Postanowiłyśmy wcielić ją w życie w naszym przedszkolu. I uwierzcie udało się! W nowym roku szkolnym tą metodą będziemy uczyć wszystkie dzieci. Sukces gwarantowany. Zapraszamy do zapoznania się z metodą. Wszystkich zainteresowanych metodą odsyłamy do ksiązki pani profesor. Tekst książki znajduje się na stronach internetowych. Opracowały: mgr Jolanta Kowalczyk mgr Anna Różycka  mgr Agata Lubomska- Kowalska Miejskie Przedszkole nr 7 w Puławach ODIMIENNA METODA NAUKI CZYTANIA WG I. MAJCHRZAK Nauka czytania w przedszkolu rozpoczyna się w grupie dzieci 6- letnich. Dziecko w wieku przedszkolnym, a szczególnie 6 – letnie dość dobrze posługuje się znakami języka mówionego. Rozumie także, że wypowiedź językową można odpowiednio zapisać.  Do podstawowych grup metod początkowej nauki czytania zalicza się : metody syntetyczne, analityczne i analityczno – syntetyczne.  Metody syntetyczne umiejętność czytania rozpoczynają od części, składników wyrazów, tj. dźwięków sylab czy liter. Wyróżniamy tutaj szczegółowe metody, zwane dźwiękowymi, sylabowymi, alfabetycznymi itp.  Metody analityczne naukę czytania rozpoczynają od wyrazów. Dzieci poznają je całościowo, globalnie. Analiza następuje później i ma na celu przede wszystkim utrwalenie wyglądu poznawanych globalnie wyrazów, natomiast nie kształtuje u dzieci umiejętności odczytywania nowych wyrazów na podstawie uprzednio poznanych wyrazów i ich części składowych – liter. Metody analityczno – syntetyczne szczególne znaczenie przypisują dwom procesom: analizie (wyodrębnianie z określonej całości odpowiednich części składowych, a więc liter z wyrazów), syntezie (tworzenie nowych całości z poszczególnych części składowych, tworzenie nowych wyrazów z poznanych liter). Tego typu metody opierają się na następującym założeniu: w toku pracy dydaktyczno – wychowawczej z dzieckiem wyodrębnia się z wyrazów najpierw słuchowo odpowiednie głoski: samogłoski i spółgłoski, a następnie wzrokowo – głoski zapisane symbolami literowymi.  W metodzie I. Majchrzak panuje porządek równoczesności, porządek synchroniczny w miejsce chronologicznego. Imię dziecka – ucznia jest słowem otwierającym świat pisma. Pismo oznacza tu system znaków, dzięki któremu można język mówiony zastąpić zapisem.  Pierwszym krokiem jest inicjacja, czyli wprowadzenie dziecka w tajemniczy świat pisma i w krąg ludzi umiejących się w tym świecie poruszać. Każdemu dziecku pokazujemy jak pisze się jego imię. Na kartonie z zaznaczoną liniaturą nauczyciel w obecności dziecka pisze jego imię wypowiadając kolejne litery. Celem inicjacji jest to, aby dziecko uważnie przyjrzało się charakterystycznej formie każdej kolejnej litery i rysunkowi całego imienia. Później na oddzielnych karteczkach piszemy wszystkie litery składające się na imię dziecka. Jego zadaniem będzie ułożyć z liter na kartonikach swoje imię.  Kolejnym etapem ćwiczeń jest porównywanie i analizowanie imion kolegów. Każde dziecko ćwiczy rozpoznawanie i odnajdywanie swojego imienia wśród imion kolegów. Wizytówki z imionami dzieci rozkładamy po całej sali, zawieszamy na ścianach lub na krzesełkach. Dzieci rozpoznają swoją wizytówkę, a następnie imiona kolegów. Ściana pełna liter to kolejny etap nauki czytania. Umieszczamy na ścianie alfabet, wszystkie litery duże i małe, pisane i drukowane. W ten sposób powstaje wizualny system dydaktyczny. Zadaniem nauczyciela będzie teraz pokierowanie uwagą dzieci w taki sposób, aby uświadomiły sobie, że zawsze gdy słyszy w czyimś imieniu np. głoskę „r”, to w zapisie widać literę „r”. Dzieci mogą odszukiwać na ścianach wszystkie imiona, w których znajduje się np. „n” lub „k”. Obchodzą salę dookoła, patrzą na ścienne wizytówki, szukają, znajdują, liczą. Zwracają najpierw uwagę na litery, które mają we własnym imieniu, a potem na te, których nie mają. Szukanie „swoich” liter polega na sprawdzaniu przez dziecko wszystkich liter składających się na jego imię na taśmie alfabetu. Czynności te odbywać się powinny w największym skupieniu i nie powinno być traktowane jako sprawdzian spostrzegawczości ani jako popis przed kolegami. Przyglądanie się imionom pozwala zauważyć dzieciom, że litery różnią się formami.  Podczas prezentacji alfabetu, każde dziecko dostaje nową niewielką wizytówkę, która służyć mu będzie jako karta w grze w loteryjkę. Nauczycielka demonstruje i omawia kolejno litery alfabetu, posługując się przykładami odpowiednich imion. Zwraca uwagę na kształt litery i odpowiadający jej dźwięk. Dziecko, w którego imieniu jest omawiana akurat litera, na swojej wizytówce zaznacza ją drobiną plasteliny wg zasad gry w loteryjkę. Dzieci, które mają wielką literą akurat omawianą zostają królową i królem tej litery, wkładają papierowe korony z daną literą. Dzieci, które mają małe litery zostają księżniczkami i książętami danej litery. Dzieci mogą liczyć, ile razy dana litera pojawia się w imionach kolegów. Za każdą policzoną literę można wrzucać np. guzik do pojemnika. Podczas jednej sesji przedstawiamy nie mniej niż trzy, cztery litery, prezentujemy je tylko raz.  Następny etap to „nazywanie świata”. Polega na dopasowywaniu nazw do otaczających dziecko przedmiotów. Każde słowo należy odczytać, zrozumieć a następnie podbiec do zabawki lub przedmiotu i położyć obok odpowiednią kartkę. Dziecko wtedy doznaje przyjemności nie dlatego, że odcyfrowało litery, ale dlatego, że odnalazło treść, że zrozumiało. Dzieci, które odczytują kartoniki z nazwami powinny to robić po cichu. Głośne czytanie tekstu przeszkadza początkującym czytelnikom w zrozumieniu sensu. Odczytywanym słowem musi koniecznie być rzeczownik, bo istota zabawy polega na tym, by dziecko kładło odpowiednie kartki z nazwami obok odpowiednich przedmiotów. Przy pierwszych próbach używamy wyrazów najprostszych, np. lala i miś. Pierwszego dnia sadzamy na dywanie jakąś lalę i jakiegoś misia. Dajemy dziecku dwie kartki i prosimy, by wg własnego rozeznania położyły odpowiednią kartkę przy odpowiedniej zabawce. Można także, stojąc na krześle, spuszczać w dół „deszcz słów” czyli kartek, na których napisane jest jedno lub drugie słowo. Zadaniem dzieci jest wybrać jedną kartkę i położyć obok zabawki. Stopniowo dodajemy coraz więcej rzeczy i kartek z odpowiadającymi tym rzeczom wyrazami. Codziennie włączamy do gry nowe słowa i nowe przedmioty. „Nazywanie świata” należy traktować jako zabawę. Na tym etapie ważniejsze jest, że dziecko wykona zadanie niż to, czy je wykona bezbłędnie. Następnie tworzymy kolekcje, czyli wyrazy gromadzone wokół danego tematu. Gromadzimy zestawy słów na daną literę. Wyrazy dobieramy nie kierując się znaczeniem ale zasadami pisowni. W dalszej kolejności wykorzystujemy liczbę mnogą i pojedynczą, przymiotniki, przyimki, budujemy sceny i wyrażenia.  Naukę czytania wg metody I. Majchrzak stosujemy systematycznie, w miarę możliwości codziennie. SCENARIUSZ ZAJĘCIA DLA DZIECI 6- LETNICH Z WYKORZYSTANIEM METODY I. MAJCHRZAK Temat: Zabawy z literkami. Cele: - rozpoznawanie wizytówki swojej oraz koleżanek i kolegów - utrwalanie liter, samogłosek i spółgłosek - kształtowanie spostrzegawczości - ćwiczenia w czytaniu sylabami - dostarczanie dzieciom radości płynącej z rozumienia pisma Metody - aktywizujące: językowa - problemowe: ruchowa - zadań stawianych dziecku: ruchowa, muzyczna - samodzielnych doświadczeń: zabawowo- zadaniowa Pomoce: wizytówki dzieci, 2 drzewka, rozsypanka literowa, płyta z muzyką dla dzieci, napisy, sylaby, mały alfabet dla każdego dziecka, karton, kredki Przebieg zajęcia:  1. Powitanie dzieci przy piosence „Wszyscy są…”  2. Wyszukaj swoją wizytówkę. Na podłodze są rozłożone różne wizytówki, dzieci tańczą przy muzyce a na przerwę w muzyce- wyszukują swoją wizytówkę i odkładają je potem na dywan w dowolnym miejscu. 3. Serce z imionami. Dziewczynki wyszukują wizytówki z imionami swoich koleżanek, a chłopcy z imionami swoich kolegów. Dzieci odczytują wybraną wizytówkę, a n-lka przypina wizytówki dziewczynek na sercu po lewej stronie, a chłopców po prawej. 4. Ułóż swoje imię. Dzieci podchodzą do stolików, diadają na swoje miejsca, z rozsypanek literowych układają swoje imi. 5. Alfabet. Dzieci wyszukują litery swojego imienia w małym alfabecie i zaznaczają samogłoski na czerwono i spółgłoski na niebiesko. 6.Zabawa z sylabami. N-lka rozdaje kilkorgu dzieciom wyrazy z sylabą ma, reszcie z sylabą ko. Następnie pokazuje wybraną przez siebie sylabę i dopowiada dalszy ciąg słowa, np. pokazuje sylabę ma i dopowiada sło, a posiadacz napisu masło podnosi w górę odpowiednią kartkę. 7. Zabawa ruchowa „Taniec literek”. Każde dziecko odszukuje wśród liter tę, która jest pierwsza w jego imieniu i przypina do swojej bluzki. Dzieci zapraszają do tańca: - dziecko, które ma taką literę w swoim imieniu - dziecko, którego imię kończy się tą samą literą.  8. Zaczarowane słowa. Dzieci losują napisy, odczytują je po cichu, siadają do stolików i rysują przedmioty, których nazwę nazwę odczytały, oraz cechy tego przedmiotu, np.: wielkość, kolor, itp. dzieci sprawdzają, czy praca kolegi jest dobrze wykonana. 9. Ewaluacja – jeśli zajęcie się dzieciom podobało przyklejają serduszko na karton, a jeśli nie – kółko.  SCENARIUSZ ZAJĘCIA DLA DZIECI 6 – LETNICH Z WYKORZYSTANIEM METODY I. MAJCHRZAK Temat: U jak Ula. Cele: - zapoznanie z wyglądem pisanej i drukowanej litery „u” - ćwiczenie umiejętności odczytywania prostych napisów -wzbudzanie motywacji do czytania -budzenie wiary we własne siły -oddziaływanie na pozytywne emocje dzieci Metody:  -aktywizujące, -problemowe,  -zadań stawianych dziecku,  -samodzielnych doświadczeń. -odmienna metoda nauki czytani I. Majchrzak Pomoce: treść zagadki, litera „u” mała i wielka pisana i drukowana, przedmioty i ilustracje przedmiotów (buty, ul, guziki, rurka,…) lusterko, kartoniki z cyframi od 1 do 5, obręcze, obrazki i napisy do nich: buty, auto, ul, układanka, usta, klucz; włóczka kolorowa, klej, kartony Przebieg zajęcia: 1. Nauczycielka prezentuje zagadkę, a dzieci ją rozwiązują: „Słychać mnie w kukułki głosie, który leci hen po rosie. Fruwam razem z żurawiami, rosnę w polu z burakami. Choć nie znajdziesz mnie w Rzeszowie, czym ja jestem – kto z was powie?” 2. Dzieci ustalają, o jakiej literce jest mowa w tej zagadce. 3. Prezentacja wyglądu małej i wielkiej litery „u” – omówienie cech odróżniających literę od innych. 4. Wyszukiwanie litery „u” w alfabecie, określanie jej pozycji. 5. Wyszukiwanie przedmiotów lub ilustracji, w nazwach których jest litera „u”. 6. Obserwacja układu narządów mowy w lusterku podczas wymawiania głoski „u” – ustalenie jej cech: samogłoska czy spółgłoska.  7. Poszukiwanie przez dzieci wśród kartoników z różnymi napisami tych, w których znajduje się litera „u”. 8. Zabawa ruchowa „Pszczółki do ula”. Na dywanie układamy obręcze, a przy nich kartoniki z liczbami od 1 do 5. Na hasło” „Pszczółki na łąkę” dzieci dowolnie poruszają się po sali. Na hasło „pszczółki do ula” dzieci ustawiają się w obręczach po tyle osób, ile wskazuje liczba. Nauczycielka podczas zabawy dzieci zmienia kartoniki z liczbami. 9. „Zabawa w imiona” – dzieci odszukują wizytówkę ze swoim imieniem, a w tym czasie n-lka rozkłada na dywanie obręcz, w której umieszcza literki „u,U”. zadaniem dzieci jest ułożyć w obręczy te wizytówki, w którym imieniu znajduje się ta litera oraz głośno wypowiedzieć imię, np. Zuzia, Julka, Kuba, Ula,… 11. Poznawania świata Na dywanie ułożone są obrazki przedstawiające różne przedmioty, w których nazwach jest litera „u”: buty, auto, ul, układanka, usta, klucz. Zadaniem dzieci jest odczytanie w ciszy napisu i położenie go przy właściwym obrazku. 12. Układanie z włóczki małej i wielkiej litery „u, U”. 13. Ewaluacja – dzieci rysują uśmiech jeśli zajęcie im się podobało, smutek – jeśli się nie podobało.