SUMMER
- okres wczesnodysnastyczny od ok. 3000-2300 rpne (tu I Dynastia z Ur ok. 2600 rpne) :
plakiety kamienne wotywne (sukienki - barania skóra, ważna postać większa, inne małe, identyczne) pakieta króla Urnansze, plakieta bankietowa
stele Stela sępów
dekoracje instrumentów muzycznych (gł. harfy motywami zwierzęcymi)
pieczęć cylindryczna z reliefem
mozaika sztandar z Ur ok. 2600 (obustronna mozaika na drewnianym podłożu być może z pudła rezonansowego harfy)
zigguraty
świątynie świątynia w Eridu (najstarsza 3 tyś l pne)
Groby królewskie w Ur
Forma, cechy, technika, etc:
^rzeźba
inkrustacja (gł. wielkie oczy)
brwi połączone, ryte jedną linią,
postaci kapłanów - łyse
sumeryjski styl bloku (im niżej tym mniej dokładnie figurka opracowana)
polichromia (każda rzeźba starożytna jest polichromowana ! )
aspektywa
inskrypcje na szatach
rzeźba z kamienia (dioryt, alabaster itd.)
tematy - polowania , uczty, motywy mitolog (Gilgamesz, bogowie), sceny wojenne
kompozycje pasowe
izokefalia i hierarchizacja (najważniejsza osoba większa)
^architektura
suszona cegła (nietrwała)
potem wypalana cegła (tylko do ważnych budowli np. zigguratów, a w nich rdzeń z suszonej, a reszta z wypalanej)
niskie budowle
płaski dach z belek, mat trzcinowych i gliny
ściany zewnętrzne - nisze, lizeny gra światła i cienia
czasem budowle też malowane
AKAD
(od 2300 rpne - ) [imperium z ubóstwionym królem w miejsce państw-miast]
stele Stela Sargona ok. 2300 rpne; Stela Zwycięstwa króla Naramsina 2250 rpne
brązowe portrety Głowa Sargona lub Naramsina ok. 2300 rpne
kamienne rzeźby Postać kobieca w polosie z Marii ok. 2400 rpne
^^
zaczęto używać brąz
w portretach zmarszczki na czole, wydłużenie twarzy dynamizacja
wzrost realizmu, skośne nieco oczy
przewaga tematyki wojennej - bo wojna dla imperium najważniejsza
zerwanie z kompozycją pasową, dominują skosy (np. w Steli Naramsina)
pojawia się krajobraz w przedstawieniach (motyw drzewa czy góry)
aspektywa łagodniejsza, nie razi, mimo że nadal jest
przedstawienia władcy w hełmie z rogami (wcześniej to tylko atrybut bogów - teraz władca = bóg)
pieczęci dokładniejsze , drobiazgowość
RENESANS SUMERYJSKI
Guttowie (Gudea - 2144 - 2124 rpne)
III dynastia z Ur
powrót do stylistyki sumeryjskiej
izokefalizm
kompozycje pasowe
tematy - głównie procesje
ubiór znów sumeryjski - spódnice baranie, prawie łyse głowy
znikają elementy przyrody
większy realizm i dynamizm niż w czasach sumeryjskiej sztuki (spadek po Akadyjczykach)
^ Posążki Gudei (stojące, siedzące)
^ Stela Muzyki (Gudea fundujący świątynię)
^ Wielki ziggurat w Ur (król Ur-Nammu i Szulgi) ok. 2100 rpne (malowany, każdy kolor coś oznaczał - bóstwo lub planetę)
STARY BABILON (Amoryci)
(od ok. 2000 rpne - ok. 1600 rpne )
tu Hammurabi (1 poł XVIII w.pne)
pałace Pałac Zimrilima w Marii XVIII wpne
stele Stella kodeksu Hammurabiego (poł. XVIII wpne)
płaskorzeźby terakotowe plakieta z boginią Lilith (XVIII wpne)
pałace - np. w Marii - duża powierzchnia, wiele pomieszczeń, otoczone murami grubymi z jedną bramą, kilka dziedzińców
nadal zigguraty
^ obrazy (np. w pałacu)
farby wodne na gipsowym podłożu, -geometryczne kompozycje ale i sceny z życia codziennego, sceny batalistyczne, religijne
w polichromiach niedużo kolorów - czerń, czerwień, błękit, złoto i biel.
kolory żywe, nasycone
^rzeźba, płaskorzeźba:
terakotowe płaskorzeźby
władca nie jest równy bogom (jak miało to m-sce w Akadzie; tu np. Hammurabi stoi przed dużo większym, siedzącym bogiem)
fałdy szat plastyczne, pionowe
brązowe rzeźby pozłacane (brązy z Larsy )
częsty motyw drzewo życia , bogini Lilith, demon opiekuńczy Pazuzu, modele wątroby (babilończycy-kapłani uważani za mędrców i wróżbitów)
ŚREDNI BABILON (Kasyci)
(1595 rpne -
Kudurru Melischipaka
świątynia Isztar w Ur
architektura zdobiona systemem nisz i fałszywych przyprór
w niszach postaci bóstw
bóstwo żeńskie - falista spódnica
bóstwo męskie - broda i łuskowata spódnica
^ nowości :
produkcja modelowanej cegły (wyciskane z matrycy)
sklepienie beczkowe
fryzy z wypalanej cegły na świątyniach
kudurru (orginalny wymysł Kasytów)
symbole bogów (zamiast ich presonifikacji [pierwsze już na akadyjskiej Steli Naramsina, ale teraz to powszechne])
ASYRIA
(okres staroasyryjski [2000-1700 rpne] i środkowoasyryjski - [1500-1000 rpne] )
[tu też Hetyci]
przedstawienia zoomorficzne
odlew pełny na wosk tracony
odlew pusty
pałace na zasadach zbliżonych do założeń domów, wokół dziedzińca), otoczone podwójnymi murami, z wieżami
zaczęto używać kość słoniową
^Hetyci:
bramy (Lwów , Sfinksów)
Przedstawienie boga Teszub
przedstawienia sfinksów w bramach (funkcja apotropeiczna) Brama sfinksów w Alaca Huyuk
Plastyka - duże płaskie przestrzenie, bez ornamentów
mury cyklopowe (nieregularne kamienie ścisło ułożone)
przedstawienie króla szaty dzwonowate , charakt. „ciżemki” z czubkami zakręconymi do góry, berło (przypominające płozę od sań ), tiara, duże ucho jak jońska ślimacznica, broda daleko wysunięta
Inne przedstawienie króla król wojownik bez charakt. stroju i berła ale królewski gest (ręce zgięte w łokciach jedna jak „L” , druga podobnie ale kierowana w górę („L” przechylone )
izokefalizm
sklepienia pozorne
pitosy (naczynia zasobowe wkopywane w ziemię)
Okreś nowoasyryjski (1000 - 610 rpne)
pałace Durszarrukin
ortostaty
lamassu
geniusze (postać ludzka z 4 skrzydłami)
Tematyka (np. na ortostatach) sceny z polowań, o tematyce dworskiej, przeważają jednak wojenne, batalistyczne (wiele okrucieństwa)
*W scenach z polowań - władca na koniu lub w rydwanie bojowym, strzela z łuku,
*Sceny religijne nawiązdują do sumeryjskich obrzędów np. zaklinanie deszczu
*W scenach kultowych postać kapłana czasem w masce sępa lub z szyszką (aspergilium)
Reliefy - tematy adoracji drzewa życia z postaciami uskrzydlonych geniuszy
Lamassu (przejęte potem przez sztukę perską)
^Pałace np. Durszarrukin
- plan prostokąta, jedna brama, dziedziniec, pomieszczenia administ. i gospodarcze
Siedziba władcy - kolejna twierdza w tej twierdzy^ , na platformie, otoczona murem, z bramą z Lamassu, wewnętrzny dziedziniec, świątynia
Pałace asyryjskie tradycyjnie związane ze świątyniami
Pozbawione okien, oświetlane przez niewielkie tylko otworki w ścianach
Budowle jednokondygnacyjne
^Rzeźba pełna - mało jej (tu Asurnasirapla II):
prosta, blokowata bryła,
twarz jak sumerysjcy oranci
uproszczone włosy , ornamentalne
nowe atrybuty króla berło i miecz (już żelazny nowość tutaj)
pojawia się rzeźba neohetycka („resztki kultury”), ale miesza się z wzorami nowoasyryjskimi
rzeźby gł. z alabastru
płaskie tło , a na nim niski relief
nadal polichromowane rzeźby i płaskorzeźby
płaskorzeźby (ortostaty) w pałacach miały fukcje propagandowe
od VIII w pne (za Tiglatpilesara III):
formy uproszczone
wyobrażenie nierealistyczne , konturowe
nadal propaganda - ukazywanie waleczności
Sargon II - pałac w Durszarrukin ok. 700 rpne
za jego czasów znowu relief dość wysoki
pojawia się już czasem twarz zwrócona w stronę widza na płaskorzeźbach
łączenie nowych punktów widzenia
Asurbanipal (poł VII w pne - 627 r pne)
kompozycje pasowe, ale przełamywane
przedstawienia dynamiczne (zmiany kierunków akcji)
płaskorzeźby niskim reliefem
większy realizm, ale ciągła nieporadność perspekt.
(od VII/VI wieku asyryjczycy przesiadają się z rydwanów na konie - tzw heroiczny jeździec - władca na koniu)
OKRES NOWOBABILOŃSKI (900 - 539 rpne ) [od stabilizacji po kryzysie do podbicia przez Persów]
Wiszące ogrody semiramidy
Wieża Babel Ziggurat Etemenanki
Kompleks świątynny Marduka (w jego skład wchodził ziggurat Etemenanki)
Brama Isztar
m.in. Nabuchodonozor
szczyt rozwoju w VI w pne (zjednoczenie państwa w 626 rpne przez Nabopalasara)
IX-VIII w pne - zależność od asyryjczyków
Mozaiki ze szkliwionej, kolorowej cegły (glazura)
Miasto na planie prostokąta z murem obronnym
Ostatni władca Nabonid, przebudował ziggurat w Ur
W dekoracjach - motywy zwierzęce