PROCESY FLUWIALNE (a człowiek ?)

Erozja denna działa głównie w górnym biegu rzeki, gdzie jest duży spadek wody i rzeka może transportować dużą ilość materiału skalnego. Erozja denna odbywa się głównie przez abrazję rzeczną. Erozja denna przyczynia się do powstawania otoczaków i kotłów eworsyjnych. Wskutek erozji dennej powstają doliny V-kształtne.

Erozja boczna dominuje w środkowym biegu rzeki, gdzie spadek maleje. Powoduje ona, że brzegi rzeki są nieustannie podmywane i niszczone. Część materiału pochodzącego z niszczenia brzegów osadza się tam, gdzie prędkość jest mniejsza i rzeka ma mniejszą siłę transportową. Erozja boczna przyczynia się do powstawania meandrów, które po przerwaniu mogą stać się starorzeczami.

Erozja wsteczna działa głównie w górnym biegu rzeki i prowadzi do cofania się progów skalnych. Przykładami takiej działalności erozyjnej rzeki są wodospady. Niekiedy na skutek cofania się źródła może dojść do przecięcia działu wodnego i przejęcia rzeki wolniej erodującej przez rzekę erodującą szybciej. Takie zjawisko nazywa się kaptażem

Rzeki dzielą się ponadto na degradujące i agradujące w zależności od ilości wody niesionej przez rzekę, prędkości i ilości transportowanego materiału. Rzeki degradujące nie otrzynują wystarczjącej ilości materiału, co prowadzi do ich wcinania się w koryto - erozji dennej. W rzekach agradujących dominuje akumulacja wskutek przeciążenia materiałem i osadzania jego nadmiaru

EROZJA RZECZNA: człowiek ingerujący w rozwój rzek poprzez zmiany w użytkowaniu zlewni, budowę dróg, osiedli wpływa na zmiany parametrów geofizycznych i morfologicznych zlewni - następują wahania w wielkościach przepływów, udziałach spływów powodziowych, skracaniu jej biegu, prostowaniu brzegów czy zwiększaniu spadku. Rozmyślnie budowane wały przeciwpowodziowe w czasie powodzi mogą narobić więcej szkód poprzez spiętrzenie fali wezbraniowej. Głęboki kanał powstający w ten sposób niesie za sobą spadek poziomu wód gruntowych i den dopływów oraz wzrost niebezpieczeństwa erozji na obszarze całej zlewni. Zmieniają się parametry fali wezbraniowej w rzekach i potokach I rzędu na niosące większe zniszczenia, co jest konsekwencją wzrostu udziałów spływów powierzchniowych. Koncentracja energii wyzwolonej w krótkim czasie uwidacznia się w porywaniu i transporcie coraz grubszego rumoszu a z jednoczesnym procesem pogłębiania płytkich stanów wód wraz z wydłużeniem okresu ich występowania uskutecznia sedymentację materiału drobnofrakcyjnego i tworzenie łach piaszczysto - żwirowych zmieniających bieg rzeki. Działanie potęgujące ten proces to rolnicze użytkowanie ziemi. Uprawa roślin okopowych np. ziemniaków ułatwia spływ powierzchniowy i wzbogaca koryta rzeczne w drobnofrakcyjną zwietrzelinę. Proces erozji wgłębnej może być zatamowany już przez prozaiczne zazielenianie i zadrzewianie brzegów rzek i teras zalewowych - toteż coraz częściej dba się rolniczego nawet zakłada szkółki leśne lasów łęgowych w dolinach rzek.

Akumulacja rzeczna  

Osadzanie materiałów niesionych przez rzekę następuje wtedy, gdy obciążenie rzeki przekracza zdolność transportową rzeki. Zakumulowany materiał zwany jest aluwiami. W korycie rzecznym gromadzi się materiał gruboziarnisty, tworzący długie nasypy równoległe do brzegu - mielizny korytowe. Przy niskich stanach wody tworzą one wyspy aluwialne. W rzekach meandrujących powstają mielizny i wały odsypowe na wewnętrznych stronach meandrów. W czasie wysokich stanów wody rzeka może transportować grubszy materiał, który w przypadku opadnięcia poziomu wód tworzy bruk rzeczny.

 

Na terasach zalewowych w czasie wysokich stanów wody zachodzi osadzanie drobnoziarnistych aluwiów (gruboziarniste osadzają się w korycie). W ten sposób na terasach zalewowych tworzą się żyzne gleby - mady.

Gdy do rzeki głównej wpada dopływ, którego spadek jest większy od spadku rzeki głównej, zachdzi osadzanie materiału. Wynika to ze spadku prędkości prądu rzeki. Powstają wówczas stożki napływowe zbudowane ze słabo wysortowanego materiału. Mogą się one łączyć u podnóża pasma górskiego, tworząc nasypy piedmontowe (bajady). Jeżeli nurt rzeki jest wolny i waha się miedzy 1 a 3 m/s, wówczas na dnie tworzą się charakterystyczne ripplemarki, czyli struktury zbudowane z piasku oraz większych cząsteczek układające się kaskadowo pod pewnym kątem do dna

KRAS

Powierzchniowe formy krasowe  

Zjawiska krasowe mogą odbywać się dzięki chemicznemu działaniu wody na skały. Czysta chemicznie woda może rozpuścić niewielkie ilości węglanu wapnia, jednak gdy zawiera dwutlenek węgla rozpuszczalność jest wielokrotnie większa. W wyniku reakcji dwutlenku węgla z węglanem wapnia powstają w środowisku wodnym aniony wodorowęglanowe.

CaCO₃ + H₂O + CO₂ > Ca(HCO₃)₂

 

Powierzchniowe formy krasowe powstają najczęściej wskutek rozpuszczającej działalności wód opadowych. Powstają żłobki i żebra krasowe o przebiegu zgodnym ze spadkiem wód. Zagłębienia i żebra tworzą ospę krasową. Woda gromadzi się w lejach i studniach krasowych, odwadnianych przez ponory, czyli szczeliny, w które wpływa woda. Z kolei miejsce wypływu wód krasowych jest wywierzysko. W lejach i studniach często występuje terra rosa - nierozpuszczona pozostałość wietrzenia chemicznego złożona z tlenków i wodorotlenków żelaza.

Leje krasowe mogą się łączyć tworząc większe formy - uwały. Polja są wielkimi zagłębieniami o powierzchni do 200 km², powstającymi w wyniku połączenia kilku uwałów. Rozszerzanie się uwałów i polji wiąże się z powstawaniem izolowanych wzniesień - ostańców krasowych i mogotów (humów).

Podziemne formy krasowe  

Na podziemne formy krasowe składają się przede wszystkim jaskinie, tworzące się w wyniku rozszerzania się szczelin w skałach. Największym znanym systemem jaskiń jest Mammoth Cave w stanie Kentucky w USA, posiadający sieć korytarzy o długości ponad 500 km.

 

W jaskiniach odbywa się powolne wytrącanie węglanu wapnia na stropie (stalaktyty), podłodze (stalagmity) i ścianach. Czasem dochodzi do połączenia stalaktytu ze stalagmitem - powstaje wówczas stalagnat. Wytrącający się węglan wapnia może tworzyć formy o różnych kształtach - np. draperie (zasłony naciekowe), makarony. Najbardziej znanymi jaskiniami w Polsce z podziemnymi formami krasowymi są: Jaskinia Raj w Górach Świętokrzyskich i Jaskinia Niedźwiedzia w Masywie Śnieżnika.

• Oprócz CaCO₃ na skałach mogą się wytrącać inne związki, np. żelaza, barwiące nacieki na kolor czerwony. W małych jeziorkach w dnach jaskiń często widoczne są kuleczki zbudwane z kalcytu - perły jaskiniowe (pizoidy). Wokół żródeł często powstaje martwica wapienna - woda wypływająca na powierzchnię wytrąca na roślinach węglan wapnia. Czasem tworzą się efektowne terasy i kaskady trawertynowe - płytkie zbiorniki wodne pooddzielane wapiennymi progami. Takie formy występują m.in. w Turcji (Pammukale) i w Parku Narodowym Yellowstone. Kominy - zwykle są głębokimi przedłużeniami studni krasowych. Głębokość może dochodzić nawet to kilkuset metrów. Inna nazwa to jaskinie pionowe.

• Korytarze i galerie - przebiegają mniej więcej poziomo galerie są nieraz bardzo rozległe a niskie, rozwijają się one często wzdłuż :”fug” między ławicami wapieni. Inna nazwa jaskinie poziome.

Pieczary - rozwijają się najczęściej na liniach spękań tektonicznych uskokach, na przecięciu się płaszczyzn ciosowych ze sobą lub styku płaszczyzn ciosowych z płaszczyznami warstwowania. Im bardziej potrzaskane są skały wapienne tym więcej tworzy się jaskiń. Zazwyczaj nie występują głęboko, większość znajduje się powyżej zwierciadła wody gruntowej. W powstawaniu jaskiń duże znaczenie ma odpadanie skał od powały jaskiń

Zjawiska i formy krasowe

Typowy krajobraz erozyjno-denudacyjny  hierarchiczny układ sieci rzecznej, system dolin,

stoków i grzbietów wododziałowych

Wpływ podłoża skalnego: skały szybciej i wolniej ulegające wietrzeniu i erozji (różnice w

litologii i ułożeniu warstw odzwierciedlają się w wysokościach bezwzględnych, względnych,

intensywności urzeźbienia itp.)

Szczególna rola grupy skał, które ulegają rozpuszczaniu przy kontakcie z wodą (wapienie,

marmury, gipsy, sole)

Rozpuszczanie  większe próżnie podziemne  przechwytywanie pod ziemię wód

powierzchniowych  zubożenie odwodnienia powierzchniowego

Charakterystyczne cechy rzeźby terenu i odwodnienia obszarów zbudowanych ze skał

rozpuszczalnych:

 mała gęstość sieci rzecznej

 suche doliny

 zagłębienia bezodpływowe (leje, ponory)

 płytka pokrywa zwietrzelinowa i duża ilość wychodni skał podłoża

 próżnie podziemne: jaskinie

OSUWANIE, OBRYWANIE , ZSUWANIE?

osuwanie - szybkie ześlizgiwanie się mas skalnych po stoku na skutek nasiąknięcia gruntu wodą;

Osuwiska

Ruch osuwiskowy rozpoczyna się od powstania szczelin inicjalnych, wzdłuż których odrywają się masy skalne. W ich miejscu powstaje nisza osuwiskowa. Od niej ciągnie się w dół rynna osuwiskowa - tor przemieszczania się mas. Dochodzi ona do jęzora osuwiskowego, złożonego z osuniętych skał.

Podział osuwisk ze względu na różne kryteria:

asekwentne - tworzą się w jednorodnych, niewarstwowanych skałach (glinach, iłach);

konsekwentne - powstają w wyniku ruchu mas skalnych po jakiejś powierzchni strukturalnej (wyróżnia się osuwiska konsekwentno-strukturalne, konsekwentno-zwietrzelinowe, konsekwentno-szczelinowe);

insekwentne - tworzą się, gdy osunięcie nastąpi w poprzek powierzchni strukturalnych;

periodyczne - występują przy obfitych opadach;

chroniczne - są w ciągłym ruchu dopóki nachylenie stoku się nie stanie się minimalne;

dolinne - występują w obszarach źródłowych rzek, gdzie erozja wsteczna zwiększa spadek terenu;

zboczowe - powstają na stokach podcinanych w wyniku erozji bocznej rzek;

zwietrzelinowe

skalne

Osuwiska mogą powstawać także pod powierchnią wody, jednak tam spójność i tarcie wewnętrzne mają mniejsze znaczenie, gdyż materiał jest przesiąknięty wodą. Przyczynami osuwisk są trzęsienia ziemi, sedymentacja (powoduje wzrost ciężaru osadów). Takie osuwiska najczęściej powstają na stokach kontynentalnych Do zjawisk wywołujących osuwisko należą:wzrost wilgotności gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami,

podcięcie stoku przez erozję, np. w dolinie rzecznej lub w wyniku działalności człowieka, np. przy budowie drogi,

nadmierne obciążenie stoku, np. przez budownictwo,

wibracje związane np. z pracami ziemnymi, ruchem samochodowym, eksplozjami,

trzęsienia ziemi.

obrywanie - gwałtowne przemieszczanie się w dół stoku ogromnych mas skalnych; od stromego, urwistego stoku, częste przy trzęsieniach ziemi. Najczęściej przyjmuje formę lawiny kamiennej. U podnóża stoku powstaje bezładne gruzowisko. Obryw - gwałtowne oderwanie się mas skalnych od stromego, urwistego stoku, częste przy trzęsieniach ziemi. Najczęściej przyjmuje formę lawiny kamiennej. Przykładem są Wantule w Dolinie Miętusiej w Tatrach. U podnóża stoku lub ściany skalnej powstaje duże nagromadzenie bloków skalnych, tworzące bezładne blokowisko, tzw. piarg. Piargi występują bądź w obrębie ścian skalnych (np. w żlebach), bądź u ich podnóża, gdzie tworzą stożki, hałdy i pokrywy usypiskowe. Składają się z materiału o różnej frakcji, od żwiru, przez kamienie po wielkie bloki skalne. Obrywy są naturalnym procesem geodynamicznym, stanowiącym olbrzymie zagrożenie dla ludzi oraz infrastruktury. W Polsce wiele dróg jest zagrożonych obrywami, a miejsca ich występowania oznaczane są przy pomocy znaku drogowego "Uwaga spadające odłamki skalne".

Obryw to także nazwa materiału skalnego nagromadzonego w wyniku obrywu.

Obryw dzieli się na:

• obrywanie

• odpadanie

Oba zjawiska zachodzą bez kontaktu z podłożem ( w fazie początkowej), ale różnią się wielkością materiału. Przy obrywaniu udział bierze wielka ilość materiału (np. duże skały przy zboczach gór) a przy odpadaniu mała (np. pojedyncze skały).

Zasadniczym elementem powodującym powstawanie obrywów jest erozja i wietrzenie, a wiec procesy w pełni naturalne. Dodatkowo obrywy są szczególnie często występujące na terenach o dużej aktywności sejsmicznej (np. Japonia czy Włochy). Nie są to jednak czynniki gwarantujące powstanie obrywu. Czynnikami dodatkowymi, podnoszącymi prawdopodobieństwo powstania obrywu są:

1. rzeźba terenu i nachylenie stoku - stoki o nachyl. > 25° względem poziomu; stoki gładkie, porośnięte trawą, strome żleby, rynny, depresje, kotły oraz gładkie zbocza

2. opady i wody wgłębne - woda jest elementem redukującym siły oddziaływania w górotworze,

3. gwałtowne zmiany temperatury, ekspozycja skarp (przegrzewanie skarp południowych) - długotrwałe mrozy od -10 do -30°C powodują wgłębne rozsadzanie przypowierzchniowe masywów. Duże dobowe wahania temperatur również sprzyjają powstawaniu obrywów, co związane jest z cieplnym współczynnikiem rozszerzalności skał.

 spełzywanie - powolne przemieszczanie się mas skalnych po stoku na skutek nasiąknięcia gruntu wodą;

Polega na wolnym pełznięciu, pod wpływem siły ciężkości, pokrywy darniowej i przypowierzchniowej warstwy zwietrzeliny. Prędkość spełzywania wynosi od 0,2 do 7,5 milimetrów na rok.
Świadectwami spełzywania są między innymi: wygięte pnie drzew (tzw. Haki zboczowe), pochylone słupy (np. telegraficzne),płoty, pomarszczone powierzchnie stoku oraz zmienione położenie kamieni granicznych.
Potok rumowiskowy inaczej język rumowiskowy jest rodzaj formy terenu i równocześnie procesu morfogenetycznego, będącego efektem spełzywania materiału zwietrzelinowego na stromych, pozbawionych pokrywy roślinnej, stokach górskich. Potoki rumowiskowe mają kształt języka lub łapy o szerokości od kilkunastu do kilkuset m i długości niekiedy kilku kilometrów.
Szybkość spełzywania rumowiska zależy od konfiguracji podłoża, rodzaju i frakcji przemieszczanego materiału oraz stopnia nasycenia wodą. Większość potoków rumowiskowych znajdujących się w Polsce stanowi formy nieaktywne, np. na północnych stokach Babiej Góry znajduje się potok rumowiskowy poruszający się z prędkością kilku cm na rok.

 spływanie - przemieszczanie się luźnego materiału silnie nasączonego wodą;

Lawina - gwałtowna utrata stabilności i przemieszczanie się: spadanie, staczanie lub ześlizgiwanie się ze stoku górskiego mas śniegu, lodu, gleby / gruntu, materiału skalnego, bądź ich mieszaniny (ruch jednego typu materiału z reguły powoduje ruch innego typu materiału znajdującego się na zboczu). Lawina jest najgwałtowniejszą postacią ruchów masowych i stanowi olbrzymie zagrożenie dla ludzi i ich otoczenia oraz infrastruktury. Występowanie lawin można jednak w pewnym stopniu przewidywać, a moment ich uruchomienia monitorować (np. przy wykorzystaniu geofonów jako systemu wczesnego ostrzegania, przy założeniu że lawina powstaje w pewnej stałej strefie. Ewentualnie można monitorować szlaki schodzenia lawin, które są definiowane rzeźbą terenu. Jest to powszechna praktyka np. na terenach alpejskich).Między cząstkami materiału leżącego na zboczu lub go budującego oraz między materiałem a podłożem działają siły tarcia oraz siły oddziaływania międzycząsteczkowego generalnie określane jako kohezja, które równoważą ciężar tego materiału. Jeśli ta równowaga zostanie zachwiana, np. przez wzrost masy śniegu wskutek opadów lub zmniejszenia siły tarcia (zmiana parametrów wytrzymałościowych niektórych lub wszystkich warstw tworzących dany masyw), następuje osuwanie się, spełzywanie lub spływanie materiału ze zbocza. Gdy zjawiska te mają to gwałtowny przebieg (w sensie krótkiego okresu czasu) możemy mówić o lawinie.

1. rzeźba terenu i nachylenie stoku - stoki o nachyl. 25-50°; stoki gładkie, porośnięte trawą, strome żleby, rynny, depresje, kotły oraz gładkie zbocza;

2. pokrywa śnieżna - warstwy śniegu:

1. śnieg świeżo upadły (puch);

2. śnieg zbity (gips) - powst. z puchu pod wpł. wiatru i niskiej temp. (Tatry);

3. szreń i lodoszreń - powst. na powierzchni pokrywy śnieżnej na skutek naprzemiennego nagrzewania i zamarzania powodując różniej grubości zlodowaciałą warstwę;

4. śnieg ziarnisty (firn) - wiosna i wczesne lato, tam gdzie tworzy się tzw. wieczny śnieg;

3. opady - jednorazowy opad śniegu powyżej 20cm; opady deszczu w ciągu całego roku;

4. odwilż;

5. wiatr - lokalne warunki śniegu, nawis śnieżny - duże zagrożenie lawinowe;

6. mróz - od -5 do -10°C - czynnik korzystny, zmniejszający zagrożenie; długotrwałe mrozy od -10 do -30°C powodują lawiny (na skutek przemarzania powierzchni skarp, a tym samym ich wgłębnego rozsadzania powstającym wypełnieniem lodowym). Duże dobowe wahania temperatur również sprzyjają powstawaniu lawin, co związane jest z cieplnym współczynnikiem rozszerzalności skał.

TERASY RZECZNE

Terasy rzeczne to prawie poziome powierzchnie o różnej szerokości, ciągnące się wzdłuż doliny rzecznej na różnych wysokościach. Mogą występować symetrycznie po obu stronach doliny lub tylko po jednej. Często istnieje kilka stopni teras rzecznych.

 

Wyróżniamy kilka rodzajów teras rzecznych różniących się sposobem powstawania i budową. Terasy akumulacyjne powstają z osadów rzecznych w wyniku stopniowego obniżania się bazy erozyjnej rzeki. Odmianą terasów akumulacyjnych są terasy włożone, powstające w wyniku kilkakrotnego obniżania i podnoszenia się bazy erozyjnej rzeki.

 

Terasy erozyjne powstają w wyniku skokowego obniżania się bazy erozyjnej rzeki i są wycięte w skałach budujących stoki doliny rzecznej. Terasy akumulacyjno-erozyjne występują najczęściej w dolinach rzek górskich, zbudowane są zarówno ze skał podłoża, jak i z osadów rzecznych.

 

Terasa położona najniżej - terasa zalewowa - jest okresowo zalewana w czasie wysokich stanów wód. Terasy nadzalewowe powstały w wyniku zmian bazy erozyjnej rzeki lub zmian ilości wody w rzece.

LODOWCE

Ze względów geomorfologicznych dzielimy na:

1. Lodowce pokrywowe: nie podporządkowane rzeźbie terenu. Wśród nich wydziela się:

- lądolody: wielkie lodowce o kształcie wypukłej czaszy o rozmiarach kontynentalnych i miąższości ok. kilku tysięcy metrów. Np. lądolód antarktyczny, grenlandzki.

- kopuły lodowe: o powierzchni rzędu kilku tysięcy kilometrów kwadratowych i grubości setek metrów. Często pokrywają pojedyncze wyspy lub ich archipelagi. Np. obszar Arktyki i obrzeza Antarktydy, wyspa King Georga w archipelagu Szetlandów Południowych, Islandia.

- czapy lodowe: podobne do kopuł, ale maja o wiele mniejsze rozmiary.

- lodowce wyżynne: spotyka się je na spłaszczonych powierzchniach szczytowych w Norwegii i w argentyńskiej Patagonii.

- lodowce szelfowe: są to lodowce pływające lub częściowo spoczywające na platformie szelfu, które przemieszczają się z lądu do morza, zakończone stromym klifem lodowym. Często od nich odrywają się góry lodowe. Np. obrzeże lądolodu Antarktydy

2. Lodowce górskie: podporządkowane rzeźbie przedlodowcowej. Wykorzystują obniżenia terenowe w postaci niecek, nisz. Poruszają się w jednym kierunku.

- lodowce karowe (pirenejskie): są pozbawione jęzorów lodowcowych i powstają najczęściej w lejach źródliskowych dolin rzecznych.

- lodowce alpejskie (dolinne): są  zasilane jednym lub kilkoma polami firnowymi i wykształcające jęzor lodowcowy, który wykorzystuje dawne doliny. Z najdłuższych to: lodowiec Beringa na Alasce (180 km), lodowiec Hubbarda, na pograniczu Alaski i Kanady (dł. 150 km, szer. 16 km), lodowiec Siachen w Karakorum (dł.75 km), lodowiec Fedczenki w Pamirze (dł. 71 km, grub. 1 km)

- lodowe turkiestańskie: są pozbawione pól firnowych, posiadają tylko jęzory lodowcowe. Zasilane są przez lawiny śnieżne.

- lodowce przedgórskie (piedmontowe): są lądowym odpowiednikiem lodowców szelfowych. Często są połączeniem kilku lodowców wypływających z gór na równinę przedgórską.

EROZJA - MORFOLOGICZNE PRZEJAWY

Erozja eoliczna  

Erozja eoliczna przejawia się w dwóch podstawowych zjawiskach: deflacji i korazji. Deflacja polega na wywiewaniu cząstek mineralnych, podatne są na nią głównie skały luźne. Natomiast korazją nazywamy rysowanie skały przez piasek unoszony przez wiatr.

Transport materiału przez wiatr może następować na trzy sposoby:

poprzez suspensję - najmniejsze minerały;

poprzez ruch skokowy (saltację)- materiał średniej wielkości;

poprzez pełznięcie po powierzchni - największe fragmenty materiału.

Wywiewanie dużych ilości piasku i pyłu z dużych obszarów prowadzi do powstawania tzw. niecek deflacyjnych oraz rynien, wanien i mis deflacyjnych. Jeśli na takim terenie znajdą się odporniejsze okruchy skalne, to powstanie bruk deflacyjny. Podobnie kiedy fragment materiału skalnego jest chroniony przed deflacją przez roślinność lub bardziej odporne skały, wtedy powstają ostańce deflacyjne.

Proces korazji polega przede wszystkim na rysowaniu, polerowaniu, drążeniu i ścieraniu powierzchni luźnych okruchów i głazów. Jeśli powierzchnia skały zostanie wygładzona, to takę formę nazywamy wygładem eolicznym. Piasek niesiony przez wiatr szoruje często powierzchnię skał, tworząc żłobki (podłużne zagłębienia) i jardangi (ostre grzbiety). Okruch skalny o co najmniej dwóch oszlifowanych powierzchniach nazywany jest graniakiem. Natomiast grzyby skalne powstają, ponieważ wiatr niesie najwięcej materiału przy powierzchni ziemi, przez co największa erozja działa na dolne części izolowanych skałek.

Erozja lodowcowa   Na erozję lodowcową składają się 3 procesy:

detrakcja - wyrywanie fragmentów skał z podłoża

abrazja lodowcowa - ścieranie skał podłoża za pomocą materiału niesionego przez lodowiec

egzaracja - żłobienie terenu przez lodowiec

    Działalność erozyjna lodowców górskich  

Najprostszą formą erozji lodowcowej są rysy lodowcowe, powstające w wyniku rysowania podłoża przez niesione okruchy skalne. Inną formą jest muton (baraniec) - wyniosłości podłoża, wygładzone z jednej strony przez lodowiec. W wyniku erozji lodowcowej powstają także doliny U-kształtne - taki kształt świadczy otym, że w przeszłości były to doliny V-kształtne wypełnione jęzorem lodowcowym. Doliny U-kształtne u wybrzeży morskich nazywane są fiordami. Doliny wiszące tylko w miejscach, gdzie kiedyś występował lodowiec typu himalajskiego. W miejscu pola firnowego powstają zagłebienia - cyrki lodowcowe (kary), w których często powstają jeziora cyrkowe.

  Działalność erozyjna lodowców kontynentalnych  

Lądolody mogą wyrywać z podłoża ogromne płaty skał i przenosić je na stki kilometrów. Takie twory zwane są porwakami lodowcowymi, a gdy są duże - krami lodowcowymi. Kry lodowcowe występują na terenie Polski na Podlasiu.

Erozja morska jest powodowana głównie przez falowanie i pływy, prądy przybrzeżne odgrywają niewielką rolę. W morzach zamkniętych większy wpływ na erozję ma falowanie, a w otwartych akwenach rośnie rola pływów. Erozja brzegu morskiego wynika z hydraulicznego działania wody i abrazji, które są następstwem przyboju - uderzania fal o brzeg.

 

Hydrauliczne działanie wody polega na tym, że uderzające fale kruszą, odrywają i rozmywają skały brzegu morskiego. Największy wpływ ma zatem siła falowania, a także pionowy zasięg ich oddziaływania. Obie te wartości są większe na oceanach niż na morzach zamkniętych (np. Bałtyk).

Abrazja polega na ścieraniu, kruszeniu brzegu i materiału pochodzącego z jego niszczenia. Intensywność erozji zależy od tego, czy brzeg jest stromy czy płaski. Na brzegach płaskich erozja działa w strefie kipieli - miejscu, gdzie załamują się fale. Stromy brzeg - klif (faleza) - jest podcinany przez fale morskie i stopniowo cofa się. Rozkruszony materiał z klifu tworzy platformę abrazyjną, do której od strony morza przylega platforma akumulacyjna.

SPŁYW POWIERZCHNIOWY

przemieszczanie się wód po powierzchni

Spływ nieskoncentrowany  zmyw/spłukiwanie  utwory namyte u podnóża stoku, dostawa

drobnego materiału do koryt rzecznych

Spływ skoncentrowany  erozja żłobinowa i wąwozowa  rozwój wąwozów i krajobrazy

erozji wąwowzowej

Wąwozy - trwałe, szybko rozwijające się formy erozyjne z epizodycznym odpływem

Wyróżnia się

erozję żłobinową, która polega na niegłębokim rozmywaniu górnych poziomów profilu glebowego przez wodę ze spływu powierzchniowego spływające po stoku w postaci niewielkich strużek

erozję wąwozową, której mechanizm polega na bardzo intensywnym rozmywaniu stoków przez skoncentrowane strugi spływu powierzchniowego, w wyniku czego powstają wąwozy, które nie zabezpieczone, podlegają następnie dalszemu silnemu rozwojowi

Rozbryzg - odrywanie i przemieszczanie na niewielkie odległości cząstek glebowych przez krople deszczu lub ziarna gradu z równoczesnym ubijaniem powierzchni gruntu.
Spłukiwanie powierzchniowe - odspajanie i transportowanie cząstek glebowych przez spływ powierzchniowy. Zasada przemieszczanie cząstek jest podobna do transportu osadów w korytach rzecznych, lecz odbywa się w strudze o znacznie większej szerokości i minimalnej głębokości (przepływ błonkowaty)

Woda opadowa w przeważającej większości spływa po powierzchni terenu, nie wsiąkając w ziemię. Jest to tzw. spływ powierzchniowy. Spływ ten zasila rzeki, które następnie wpadają do mórz oraz zbiorników bezodpływowych. Ta część opadów, która nie została odprowadzona w postaci spływu powierzchniowego wsiąka zasilając w ten sposób wody podziemne. Następnie następuje przemieszczanie się wody w kierunku źródeł, bagien, rzek, mórz, tyle że dzieje się to pod powierzchnią ziemi, stąd nazywa się to spływem podziemnym. Istnieje jednak i taka część wód opadowych, które nie odpływa do większych zbiorników wodnych, ale zostaje retencjonowana w stałym stanie skupienia w formie lodu bądź śniegu. Woda ta przez pewien czas nie bierze udziału w obiegu hydrologicznym.

1. Klasyfikacja jezior
   

Podział jezior ze względu na sposób zasilania:
- przepływowe, np. J. Bodeńskie
- odpływowe, np. J. Tana
- bezodpływowe, np. Morze Kaspijskie

Podział jezior ze względu na zawartość soli mineralnych:
- słodkie, np. J. Onega
- słonawe, np. J. Maracaibo
- słone, np. Morze Martwe

Podział jezior ze względu na temperaturę:
- ciepłe, np. J. Wiktorii
- zmienne, np. J. Ładoga
- zimne, np. J Tajmyr

Podział jezior ze względu na czas wypełnienia misy jeziornej wodą:
- stałe, np. J. Michigan
- okresowe, np. J. Eyre
- epizodyczne

Podział jezior ze względu na trofizm:
- oligotroficzne, np. Wielki Staw
- eutroficzne, np. Mamry
- dystroficzne, np. Rybie Oko

Podział jezior ze względu na genezę (powstanie):
- meteorytowe
- tektoniczne
- wulkaniczne
- reliktowe
- deltowe
- limanowe
- krasowe
- zakolowe
- przybrzeżne
- polodowcowe
- wydmowe
- bagienne
- osuwiskowe
- biogeniczne
- poligenetyczne

2) Morfologia i geneza jaskiń i ich formy

FORMY KRASU PODZIEMNEGO- CZYLI JASKINIE
Jaskinie krasowe powstają i rozwijają się wzdłuż szczelin w skałach krasowych w wyniku rozpuszczającej i erozyjnej działalności wód podziemnych. W ich obrębie wyróżnia się: studnie i kominy krasowe, korytarze, galerie i tunele, groty i pieczary.
Tworzą one najczęściej połączony ze sobą, wielopoziomowy system. W dolnym poziomie jaskiń mogą występować podziemne rzeki i jeziora.
a) Studnie i kominy krasowe to poszerzone przez wody opadowe lub rzeczne pionowe szczeliny. Ich szerokość wynosi od kilkudziesięciu cm do kilku m, a głębokość nawet do kilkuset metrów. Kominy różnią się od studni tym, że ich szerokość rośnie wraz z głębokością.
b) Korytarze, galerie i tunele rozwijają się wzdłuż poziomych szczelin. Powstawanie tych form często wiąże się z przepływem przez nie wody pod ciśnieniem. Osiągają bardzo różne rozmiary: długość od kilku m do kilkudziesięciu km (za najdłuższą jaskinię na świecie uważa się Jaskinię Mamutową w Stanach Zjednoczonych), szerokość od kilkunastu cm do kilkudziesięciu m i wysokość do kilkudziesięciu m. zmiany szerokości i wysokości korytarzy, galerii i tunelów mogą mieć wielokrotnie miejsca na całej ich długości.
c) Pieczary i groty powstają w miejscach łączenia się poziomych korytarzy, galerii i tuneli z pionowymi studniami i kominami. Osiągają nieraz bardzo duże rozmiary, np. największa pieczara w Jaskini Postojnej (tzw. sala koncertowa) w Słowenii ma 3000 m² powierzchni i prawie 50 m wysokości.

Zjawiska krasowe mogą odbywać się dzięki chemicznemu działaniu wody na skały. Czysta chemicznie woda może rozpuścić niewielkie ilości węglanu wapnia, jednak gdy zawiera dwutlenek węgla rozpuszczalność jest wielokrotnie większa. Na podziemne formy krasowe składają się przede wszystkim jaskinie, tworzące się w wyniku rozszerzania się szczelin w skałach.

JASKINIE:

1.Małe(do 50 m dł. w planie)

a)poziome

- pojedynczy korytarz

- korytarze rozgałęzione

- korytarze labiryntowe

b)pionowe

- pojedyncza studnia

- studnie rozgałęzione

2.Srednie i duże (powyżej 50 m dl. w planie)

a)poziome

- pojedynczy korytarz(dobrze zaznaczony)

- korytarze rozgałęzione

- korytarze labiryntowe wąskie

-……………………szerokie

-……………………rozbudowane (3D)

b)pionowe

- pojedyncza studnia z odcinkami poziomymi

- system studni z odcinkami poziomymi

3)Akumulacja fluwialna (rzeczna)

Osadzanie materiałów niesionych przez rzekę następuje wtedy, gdy obciążenie rzeki przekracza zdolność transportową rzeki. Zakumulowany materiał zwany jest aluwiami. W korycie rzecznym gromadzi się materiał gruboziarnisty, tworzący długie nasypy równoległe do brzegu - mielizny korytowe. Przy niskich stanach wody tworzą one wyspy aluwialne. W rzekach meandrujących powstają mielizny i wały odsypowe. W czasie wysokich stanów wody rzeka może transportować grubszy materiał, który w przypadku opadnięcia poziomu wód tworzy bruk rzeczny. Na terasach zalewowych w czasie wysokich stanów wody zachodzi osadzanie drobnoziarnistych aluwiów. W ten sposób na terasach zalewowych tworzą się żyzne gleby - mady. Gdy do rzeki głównej wpada dopływ, którego spadek jest większy od spadku rzeki głównej, zachdzi osadzanie materiału. Wynika to ze spadku prędkości prądu rzeki. Powstają wówczas stożki napływowe zbudowane ze słabo wysortowanego materiału. Mogą się one łączyć u podnóża pasma górskiego, tworząc nasypy piedmontowe. Na skutek osłabienia sily nośnej rzeki lub wystepowania zbiorowisk roślinnych na rzece tworza się rozne rodzaje łach(miedzy korytowe , przykorytowe…)

4)Ruchy masowe i spływy

Ruchami masowymi nazywamy przemieszczanie się mas skalnych pod wpływem siły ciężkości. Siła ta ma dwie składowe:

 siła nacisku - działa prostopadle do powierzchni stoku

 siła zsuwająca - działa równolegle do powierzchni stoku

Wraz ze wzrostem kąta nachylenia stoku zwiększa się wielkość siły zsuwającej względem siły nacisku. Ruchy masowe są hamowane przez spójność (kohezję) skał i tarcie wewnętrzne. Spóność polega na wzajemnym przyciąganiu się przez cząsteczki skał. Tarcie wewnętrzne jest to opór stawiany przez przesuwającym się cząsteczkom względem siebie - zależy zatem od kształtu cząsteczek, spójności, ciśnienia i obecności wody.

Rodzaje ruchów masowych:

 odpadanie - swobodne przemieszczanie się okruchów skalnych po stromych stokach lub ścianach skalnych;

 obrywanie - gwałtowne przemieszczanie się w dół stoku ogromnych mas skalnych;

 osuwanie - szybkie ześlizgiwanie się mas skalnych po stoku na skutek nasiąknięcia gruntu wodą;

 spełzywanie - powolne przemieszczanie się mas skalnych po stoku na skutek nasiąknięcia gruntu wodą;

 spływanie - przemieszczanie się luźnego materiału silnie nasączonego wodą;

 spłukiwanie - przemieszczanie w dół stoku luźnego materiału przez wody opadowe, roztopowe.

Rodzaje spływów:

Soliflukcja , geliflukcja, złaziska, potoki błotne, spływy rumoszowe, spływy gruzowo-błotne, lawiny gruzowe, lawiny śnieżne, suche spływy. Specjalne typy spływów: Lahar - spływ popiołów wulkanicznych i mat. Powst. Podczas erupcji ; Mura - splyw gruzowo blotny wyst w tatrach i Sudetach.

5)Lessy - geneza, facje i rodzaje

Geneza: unoszone przez wiatr piaski i pyły docieraja do wilgotnych stref atmosfery i opadaja zawilgocone na pow. Ziemi,

Cechy lessów:

- frakcja pylasta z domieszka frakcji ilastej i piaszczystej

- b. wysoka porowatość

- skł mineralny: kwarc, skalenie, lyszczyki, min. Ciezkie, weglsny, tlenki i wodorotlenki żelaza.

- spoiwo koagulacyjno-cementacyjne

- PSEUDOMYCELIA - pajęczynowe struktury w lessach

Odmiany lessów:

- lessy wysoczyznowe

- stokowe

- dolinne

6)Osady wodno-lodowcowe (geneza i rodzaje)

W lądolodzie znajduje się sieć strumieni, którymi jest transportowany materiał skalny. Wody lodowcowe dzielą się na:

supraglacjalne - na powierzchni lodowca

inglacjalne - wewnątrz lodowca

subglacjalne - pod lodowcem

Z materiału niesionego przez wody lodowcowe powstają formy akumulacji wodnolodowcowej (fluwioglacjalnej). Po wypłynięciu spod lodowca siła wód maleje i następuje osadzanie niesionego materiału. W ten sposób powstają wielkie piaszczysto-żwirowe stożki napływowe nazywane sandrami. Materiał niesiony przez wodę rynnami podlodowcowymi często w czołowej części lodowca jest odkładany tworząc długie wały piaszczyste - ozy. Podczas deglacjacji arealnej, kiedy tworzą się otwarte szczeliny lodowcowe pomiędzy bryłami martwego lodu powstają formy zwane kemami. Natomiast między krawędzią lodowca lub bryłą martwego lodu a zboczem doliny powstaje tzw. terasa kemowa.

Kiedy wody wypływające spod lodowca nie znajdują odpływu tworzą się tzw. jeziora zastoiskowe. W takich jeziorach powstawały osady limnoglacjalne. Osady gromadzone w zastoisku mają charakter warstwowy - składają się z na przemian ułożonych warstewek jasnych i ciemnych. Warstewka jasna powstawała latem, gdy lodowiec topniał szybciej i do zastoiska mógł być dostarczany drobnoziarnisty materiał kwarcowy. Natomiast zimą osadzały się tylko najdrobniejsze minerały ilaste, tworzące warstewkę ciemną. Takie osady o charakterze warstwowym nazywane są iłami warwowymi (warwa - zespół warstewek: jasnej i ciemnej).

7)Człowiek, a ruchy masowe

Glowna przyczyna powstawania ruchow masowych i generowaniu ich przez człowieka jest zaburzanie równowagi zbocza, czyli wewnętrznej równowagi wypracowanej przez nature w czasie wiekow. Człowiek zaburza równowagę zbocza budując drogi , które przecinaja wzgorza, a co za tym idzie zostaje oslabiona spójność skal budujących zbocze(wzgorze). Podcinanie stoków, wszelkiego rodzaju budowle, nawadnianie Pol uprawnych, wylewy ścieków itp. (nie wiem czy to dobrze bo troche tu nasciemnialem z Glowy ;d)

8)co to jest mikcja i rodzaje jezior

No cóż…. Jedyne co znalazłem o mikcji jest chyba lekko nie związane z tematem, ale miałem podejść profesjonalnie do tematu wiec proszę: ;d;d;d;d

Mikcja - to medyczne określenie aktu oddawania moczu, polegające na świadomym (kontrola kory mózgu) wydaleniu zebranego w pęcherzu moczowym moczu przez cewkę moczową na zewnątrz.

Mocz, stopniowo zbierając się w pęcherzu moczowym, powoduje naprężenie jego ściany, co z kolei skutkuje wysłaniem informacji do mózgu o potrzebie jego wypróżnienia. Sam akt mikcji jest wynikiem świadomego wysłania informacji do mięśni kurczących pęcherz moczowy i jednocześnie rozluźniających cewkę moczową.

Rodzaje jezior zostaly opracowane we wcześniejszym pytaniu;p

1. Erozja wąwozowa - procesy erozji prowadzące do powstania linijnych rozcięć, pozbawionych stałego odpływu, a rozwijających się tylko w trakcie silnych opadów. Mechanizm polega na bardzo intensywnym rozmywaniu stoków przez skoncentrowane strugi spływu powierzchniowego, w wyniku czego powstają wąwozy, które nie zabezpieczone, podlegają następnie dalszemu silnemu rozwojowi. Erozja wąwozowa jest najintensywniejsza w skałach miękkich, prowadząc w ekstremalnych przypadkach do całkowitej degradacji terenu badlands.

Rozróżnia się trzy stadia rozwoju wąwozów: inicjalne, młodości oraz starości. Faza inicjalna odznacza się dużą dynamiką, przy czym wąwóz pozostaje niewielką formą o stromych skarpach. W fazie młodości wąwóz pogłębia się i podąża w górę stoku, przyjmując kształt przekroju poprzecznego w formie litery V. W tej fazie duże znaczenie dla rozwoju wąwozu mają ruchy masowe: obrywy, osuwiska itd. W fazie starości procesy erozji liniowej nie są już tak aktywne, a wąwóz przyjmuje przekrój zbliżony do litery U.

Szacuje się, ze w Polsce występuje około 40.000km wąwozów, przy czym ich gęstość osiąga 13km/km² (okolice Zbędowic na Płaskowyżu Nałęczowskim).

2. Kontrakcja termiczna -

3.Osady 4 rzędowe w Polsce -

4. Powodzie (skutki i przeciwdziałanie)-

Powódź jest głównie skutkiem wezbrania rzeki. Mogą ją wywołać miejscowe ulewy i deszcze nawalne. Wezbraniem nazywa się podniesienie stanu wody w rzece w wyniku wzmożonego zasilania lub piętrzenia wody przez zator lodowy lub śryżowy, nagromadzenie pni i gałęzi drzew, a nawet nadmiernego rozwoju roślinności w korycie rzeki.Wezbranie jest zjawiskiem hydrologicznym, natomiast powódź jest zjawiskiem o charakterze przyrodniczo-gospodarczym. Powódź jest to wezbranie rzeki przynoszące szkody człowiekowi i gospodarce narodowej; stanowi jedną z klęsk żywiołowych. Nie każde wezbranie wywołuje powódź, lecz każda powódź jest spowodowana wezbraniem. Powódź może być wywołana nagłym odpływem po deszczu nawalnym (intensywny odpływ wód powierzchniowych); ma zasięg miejscowy, a jednym z jej skutków jest wzmożona erozja gleby.Wezbrania wód płynących wiążą się z charakterem środowiska fizyczno geograficznego kraju, a szczególnie z urzeźbieniem i klimatem danego obszaru. Wezbrania są wywołane: na wiosnę-szybkim spływem wód roztopowych powstałych z zimowych opadów śniegu, latem-obfitymi opadami spowodowanymi napływem ciepłego i wilgotnego powietrza zwrotnikowo-morskiego. Dodatkowo sprzyjają wezbraniom i potęgują je w zimie-zatory lodowe towarzyszące spływowi kry lodowej i zatory śryżowe, natomiast w lecie-występują opady ulewne (w górach i na wyżynach). Inny charakter mają wezbrania w ujściach rzek do morza są spowodowane działaniem sztormów morskich, jak również podniesieniem się stanów zarastających rzek nizinnych wskutek bujnej wegetacji roślinności wodnej w korytach.

Przeciwdziałanie-Zwiększenie zdolności retencyjnej, zwłaszcza górnych części dorzeczy dopływów. Służyć temu ma zwiększenie stopnia ich zalesienia, budowy urządzeń przeciwerozyjnych, a nade wszystko budowy dalszych zbiorników retencyjnych, pozwalających na co najmniej dwukrotne zwiększenie pojemności retencyjnej do ok. 12-15%. Odpływu rzecznego rzek polskich. Pozwoli to na pewne regulowanie odpływu wezbraniowego.

Ponadto należy opracować plan zabudowy zbiornikowej. Wreszcie należy pamiętać i to w szczególnym stopniu o właściwej roli meteorologiczno- hydrologicznej osłony przeciwpowodziowej, pozwalającej na bardzo szybką i wczesną organizację walki przeciwpowodziowej.

1. Wydma- Jej stok zwrócony w stronę wiatru jest łagodnie nachylony, natomiast przeciwny stok jest stromy. Istnieje kilka rodzajów wydm, które powstają zależnie od kierunku i siły wiatrów, ilości materiału piaszczystego, wilgotności oraz obecności roślinności. Barchany są typowe dla pustyń, na których przeważa jeden kierunek wiatru. Środek wydmy jest bardziej zwięzły i przesuwa się wolniej od ramion wydmy. Wydmy paraboliczne powstają na terenach o nieco większej wilgotności, gdzie roślinność lub wilgoć podłoża unieruchamia ramiona wydm. Wydmy nieregularne powstają przy zmiennie wiejących wiatrach. Na obszarach o dużej ilości piasku przy umiarkowanych wiatrch barchany łączą się ramionami, tworząc wydmy poprzeczne, zaś przy silnych wiatrach łączą się tworząc wydmy podłużne, biegnące zgodnie z kierunkiem wiatru.

Formami akumulacji eolicznej najniższego rzędu są tzw. ripplemarki (zmarszczki eoliczne), czyli równoległe piaszczyste garby w odległościach kilku centymetrów. Ich stoki są asymetryczne, podobnie jak w wydmach.

W plejstocenie, kiedy wiatry były o wiele silniejsze niż dziś, doszło do połączenia wielu wydm i w wyniku tego do powstania wielkich piaszczystych wałów o długości do 800 km i szerokości od 1 do 3 km. Te formy piaszczyste najwyższego rzędu nazywane są draasami i występują między innymi na pustyni Kalahari oraz pustyni Sonora w Meksyku.

2. Pseudokras

3. Są cztery rodzaje osadów lodowcowych:

• Osady glacjalne (sensu stricte)- moreny czyli materiał pozostawiony przez lodowiec osady samego lodowca to co lód transportował i zostało stopione , zdeponowane

Morena czołowa - powstaje u czoła lodowca. Może być akumulacyjna czyli materiał usypany przed czołem stagnującego lodowca (lodowiec działa jak pas transmisyjny na budowie - sypie materiał w jedno miejsce ) albo spiętrza czyli w momencie kiedy rusza zaczyna pchać całą morenę akumulacyjną przed siebie i ją spiętrzać

• Morena denna - materiał który lodowiec niósł w swoim spągu. Po ustąpieniu lodowca będzie tylko jeden rodzaj moreny (część powierzchniowej i wewnętrzna opadną na denną i się połączą)

• Morena boczna i środkowa - osadza się w postaci linearnych pagórków

Morena ablacyjna - powstanie z moreny powierzchniowej niesionej przez lodowiec . Może pozostawić bruk morenowy a nawet eratyki.

Najczęściej moreny są w formie glin zwałowych.

• Osady fluwioglacjalne (rzeczno lodowcowe) osady rzek związanych z lodowcem

• Sandry - stożki napływowe rzek subglacjalnych. Rzeki te wypłynęły z lodowców przez tzw. Bramy, niosły materiał drobnych frakcji pod ciśnieniem. Gdy wypłynęły spod lodowca, energia spadła i usypały stożki napływowe (piasek się rozpływa) Powstają rzeki roztopowe często stożki łączą się ze sobą tworząc pola sandrowe utworzone przez rzeki proglacjalne.

• Ozy ( eskery) nagromadzenia osadów w formie niskich wałów (żwir, pasek) utworzone przez rzeki subglacjalne.

• Kemy - podobne do ozów. Tworzą wały lub pagórki. Osady (piaski, żwiry) rzek subglacjalnych. Czasem tworzą się terasy kemowe.

• Osady limnoglacjalne (jeziorno- lodowcowe ) - osady jezior zastoiskowych związanych z lodowcami. Ciekawe są iły zastoiskowe (warwowe) są wyraźnie laminowane. Laminy są cennym źródłem informacji, gdyż narastają w cyklu rocznym. Jasne warstwy narastają w lecie (osady grubsze, utlenione) a w zimie narastają warstwy ciemne (drobniejsze osady, słabo utlenione)

• Osady talasoglasjalne (morsko lodowcowe) osady zdeponowane w morzu ale materiał został przyniesiony przez lodowiec (od lodowca odrywa się góra lodowa i płynie sobie w morze topiąc się i uwalniając zawarty w niej materiał skalny - dlatego można znaleźć gruby materiał w środku morza ) słabo wysortowane.

4. Spłukiwanie

Procesy spłukiwania należą do procesów stokowych. Zachodzą one z udziałem wód deszczowych, roztopowych i niewielkim stopniu wypływających wód podziemnych. 

Mogą mieć różną postać:

- "bombardowania" kroplami deszczu

- spłukiwania powierzchniowego (warstwowego)

- spłukiwania linijnego (bruzdowego, żłobinowego)

- transportu materiału stokowego w roztworze.

1. "Bombardowanie" kroplami deszczu

Znaczącą role odgrywa w terenach pozbawionych lub z częściową szatą roślinną. Podczas uderzania kropli o podłoże, następuje przemieszczenie fragmentów skalnych o średnicy powyżej 1 cm. "Bombardowanie" wspomaga proces właściwego spłukiwania, zapewniając stała obecność luźnych cząstek skalnych na powierzchni, które mogą zostać włączone w transport wzdłuż stoku.

2. Spłukiwanie powierzchniowe

Prowadzi do wymywania drobnych, luźnych cząstek zwietrzeliny i gleby. Stanowi pierwszą fazę spływu wody w zlewniach potokowych.

3. Spłukiwanie bruzdowe

Dominuje w środkowej i dolnej części powierzchni stokowej. Poszczególne nitki i strużki wody łączą się w strugi, które formują wydłużone, rynnowate zagłębienia. Sąsiadujące ze sobą zagłębienia, tworzą liczne rozgałęzienia, dając w efekcie gęstą sieć rynienek, pokrywającą stok. 

Stoki o większym nachyleniu i zbudowane ze skał podatnych na erozję, system żłobin utrwala się w wyniku powtarzalności procesu spłukiwania, przeobrażając się w głębokie kilkumetrowe bruzdy, nazywane wąwozami.

4. Transport materiału stokowego w roztworze

Sprawne odprowadzenie produktów wietrzenia chemicznego na stokach w postaci roztworu prowadzi do dużych przeobrażeń morfologicznych, tworząc rzeźbę krasową (kras powierzchniowy i podziemny)

Pseudokras

Jest to forma a nie proces. Obiekty pseudokrasowe to formy morfologicznie podobne do krasowych ale nie bedące genetycznie krasowymi i rozwijające się w skałach nie krasowiejących.

-syngenetyczny- jaskinie lawowe (pustki w potokach lawowych ), próżnie wrostowe (anhydryt- gips)

- epigenetyczny- w wyniku erozji ruchów masowych, tektonika (jaskinie szczelinowe), sufozja- rozmywanie skał pylastych- powtają leje sufozyjne i korytarze w piaskowcach

- antropogeniczny- działalność człowieka: górnictwo podziemne, zapadanie stropu.

POLSKA			ALPY
H O L O C E N
PLEJSTOCEN GÓRNY	ZLOD. PÓŁNOCNOPOLSKIE	ZLOD. WISŁY	Wurm
				INTERGLACJAŁ EEMSKI	Riss II - Wurm
		PLEJSTOCEN ŚRODKOWY	ZLOD. ŚRODKOWOPOLSKIE	ZLOD. WARTY	Riss II
				INTERGLACJAŁ LUBAWSKI	Riss I - Riss II
				ZLOD. ODRY	Riss I
			INTERGLACJAŁ WIELKI	INTERGLACJAŁ ZBÓJNA	Mindel - Riss
				ZLOD. LIWCA
				INTERGLACJAŁ MAZOWIECKI
			ZLOD. POŁUDNIOWOPOLSKIE	ZLOD. SANU 2	Mindel III
				INTERGLACJAŁ FERDYNANDOWSKI	Mindel II - Mindel III
				ZLOD. SANU 1	Mindel II
				INTERGLACJAŁ MAŁOPOLSKI	Mindel I - Mindel II
				ZLOD. NIDY	Mindel I
		PLEJSTOCEN DOLNY		INTERGLACJAŁ PODLASKI	Gunz - Mindel I
				ZLOD. NARWI	Gunz
		PREPLEJSTOCEN		"Interglacjał" Celestynowa	Donau - Gunz
				"Zlod." Otwocka	Donau
		"Interglacjał" Ponurzycy

1

---