Promocja zdrowia i zdrowego stylu życia powinna zaczynać się już w przedszkolu
Zagadnienia związane bezpośrednio ze zdrowiem człowieka, jego wpływem na wszelkiego rodzaju działania czy też formy aktywności ludzkiej nie są rzeczą nową. Zmieniało się oczywiście na przestrzeni lat spojrzenie na poszczególne elementy składowe bezpośrednio związane ze zdrowotnością, ale sens działań i kierunki wytyczane przez ludzi bezpośrednio związanych z tym tematem wydają się w gruncie rzeczy cały czas do siebie podobne.
{mosgoogle}
Spojrzenie na wpływ poszczególnych elementów życia i otoczenia podlegają ciągłym zmianom i ewolucji, ale ma to bezpośredni związek ze zmieniającym się cały czas światem, nauką, zakresem wiedzy ludzkiej, organizacją skupisk ludzkich itp. Wreszcie na skutek mniej lub bardziej przemyślanych i trafnych działań i czynności podejmowanych przez społeczności ludzkie, ciągłym przemianom ulega środowisko naturalne, co ma kolosalny wpływ na życie człowieka w aspekcie jego zdrowia. Zmiany w obrębie czynników mających bezpośredni wpływ na ludzkie schematy życiowe generują ciągłe modyfikacje stylu życia i postrzegania tego co dla nas dobre a co złe. Rozwój nauki pozwala niejednokrotnie spojrzeć z innej perspektywy na elementy, które dotychczas wydawałoby się miały bardzo jednoznaczną wymowę i które wcześniej były klasyfikowane oraz oceniane jako wyraźnie pozytywne lub negatywne.
Powstają ciągle nowe zagrożenia związane np. z rozwojem i zmianami w przemyśle, technologią rolnictwa i produkcji żywności, zanieczyszczeniem wody i powietrza, wszelkiego rodzaju radiacjami, zmianami wywołanymi przez działania człowieka w obrębie lokalnych biosystemów czy też wreszcie zmianą trybu życia (w tym sposobów spędzania czasu) z uwagi na rozwój techniki. Intensywny rozwój nauk przyrodniczych, chemicznych i biologicznych powoduje powstawanie nowych substancji i środków chemicznych, ulepszaczy lub konserwantów czy też wreszcie szczepów bakterii i wirusów (np. co roku mamy nową mutację wirusa grypy z którym nauka stara się walczyć), które odgrywają niebagatelną przecież rolę w naszej codzienności.
Jednocześnie szeroko rozumiany postęp cywilizacyjny staje się przyczyną minimalizacji a nawet czasami wręcz zaniku wpływu niektórych czynników. Zanikają przecież niebezpieczeństwa wcześniej uznawane za największe dla naszego zdrowia np. na skutek rozwoju medycyny zmianom uległ zakres śmiertelnych chorób, a także sposoby i możliwości ich leczenia. Powszechny dostęp do bieżącej wody i środków higieny osobistej w sposób radykalny ograniczył zakres występowania chorób związanych bezpośrednio ze złymi warunkami sanitarnymi. Te i inne liczne elementy codzienności są bezpośrednią przyczyną ewolucyjnych, a czasami wręcz rewolucyjnych zmian w mentalności ludzkiej i coraz to nowego spojrzenia na to czym właściwie jest, jaką rolę pełni w naszym życiu zdrowie, jak i w jakim celu o nie prawidłowo dbać a nawet je kultywować.
Opisane zmiany odbywają się oczywiście stopniowo i to co dla nas dziś jest oczywiste jeszcze stosunkowo niedawno stanowiło zagadnienie zupełnie nieznane. Badania prowadzone pokazują co jakiś czas, które z powszechnych nawyków ludzkich, uważanych dotychczas za obojętne są w myśl odkryć w gruncie rzeczy szkodliwymi. Te ciągłe zmiany wymuszają korekty myśli pedagogicznej i ewolucję programów nauczania na wszystkich szczeblach działań dydaktycznych w zakresie oddziaływań prozdrowotnych. Wykształcanie koniecznych nawyków i przyzwyczajeń związanych z dbaniem o stan swojego zdrowia należy rozpocząć jak najwcześniej, a przecież pierwszym etapem edukacji na którym dziecko styka się z uporządkowanymi i fachowymi, w pełni skoordynowanymi działaniami wychowawczo - pedagogicznymi jest przedszkole. To tutaj właśnie należy rozpocząć kształtowanie świadomości dziecka co do konieczności dbania o swoją zdrowotność, a przede wszystkim rozwijanie i utrwalanie pożądanych nawyków. Formy działań, treść i sposób dokonywania przekazu, sposoby stymulacji odpowiednich zachowań muszą być oczywiście ściśle dostosowane do specyficznych, stale zmieniających się możliwości i upodobań dziecka. Jest to sprawa oczywista i nie ma potrzeby się nad tym rozwodzić. Ważne jest jednak aby działania odbywały się w sposób planowy i co równie ważna systematyczny.
Spojrzyjmy może nieco wstecz, jak w dużym skrócie wyglądało na przestrzeni wieków podejście do samego zdrowia i tego co powszechnie uważano za z nim związane.
Rozważania na temat czym jest zdrowie podejmowane były już w starożytności. Hipokrates (460 - 377 p.n.e.) określał zdrowie jako dobre samopoczucie, a chorobę jako złe samopoczucie, a za czynniki mające na nie wpływ uznawał wszystko to, co nas otacza i oddziałuje na człowieka, np. wodę, glebę, sposób życia, pracę odpoczynek . Jak widać już wówczas dostrzegano wielowątkowość problemu w rozważaniu, które z elementów codzienności wpływają na zdrowie.
Według Platona (427 - 347 p.n.e.) zdrowie to m.in. "funkcja doskonalenia stylu życia oraz kulturowej relatywizacji diety" . Ten znamienity filozof dostrzegał już w swych rozważaniach, że wpływ na omawiane zagadnienia ma także sam człowiek, jego świadomość co do własnych możliwości kształtowania swojej zdrowotności.
W chrześcijaństwie średniowiecznym za zdrowie uważano nie tylko brak przypadłości chorobowych, ale także zdolność do ich znoszenia i przetrwania mimo nich. Pewnym przełomem w tamtych czasach były poglądy przedstawione przez Paracelsusa (1493 - 1541), który twierdził, że zdrowie nie jest dane nam przez naturę, lecz zależy od nas samych i musi być ciągle zdobywane odpowiednim postępowaniem i sposobem życia, zaś czas śmierci zależy od człowieka . Mieliśmy więc do czynienia ze znaczną zmianą sposobu postrzegania możliwości kształtowania stanu zdrowotnego człowieka przez niego samego i otaczającego nas środowiska, dzięki stosowaniu odpowiednich zabiegów i działań. Ludzie wmyśl tych teorii nie tylko mogli, ale wręcz powinni swoimi działaniami kreować swoje życie w zakresie aspektów zdrowotnych. Mogli przy odpowiednim postępowaniu swoimi czynnościami sprzyjać poprawie zdrowia.
Obecnie według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) pojęcie zdrowia oznacza nie tylko brak choroby i niedołęstwa, ale stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia, zaś jako naruszenie zdrowia uznaje się nie tylko klasyczne choroby kliniczne, lecz również wszystkie stany odchyleń fizjologicznych jak np. otyłość, uzależnienia, stany lękowe . Wliczyć należy tutaj również przypadki różnego rodzaju niedostosowania społecznego, gdyż one również powodować mogą zachwianie równowagi psychicznej. Zdrowie jest więc pojmowane dziś jako pewien "dobrostan" człowieka zarówno na płaszczyźnie fizycznej jak i psychicznej. Przestało być ono w obecnym ujęciu tylko funkcją fizycznego stanu organizmu. Znacznie zatem rozszerzono obszar pojęciowy obejmujący swym zakres to co zwykliśmy określać mianem stanu zdrowia o elementy związane z nieuwzględnianymi dotychczas uwarunkowaniami.
W najnowszych dokumentach Światowej Organizacji Zdrowia zdrowie określane jest jako jeden z głównych zasobów gospodarki narodowej każdego kraju, który determinuje rozwój i rozkwit zarówno jednostek jak i całego społeczeństwa w kategoriach ekonomicznych i kulturowych. Niestety w Polsce, podobnie jak w innych krajach postkomunistycznych po 1989 roku nastąpiło pogorszenie się stanu zdrowia ludności, informuje o tym raport UNICEF przedstawiony 6 października 1994 roku w Organizacji Narodów Zjednoczonych. "W powszechnym odczuciu społecznym stan zdrowia dzieci i młodzieży pogarsza się" . Pewne problemy zdrowotne zanikają, ale ich miejsce zajmują inne i dlatego mierniki stosowane do badań i oceny nie mogą jednoznacznie potwierdzić lub odrzucić użytego przed chwila stwierdzenia.
Taka ocena może mieć niewątpliwie związek z rozwojem cywilizacyjnym i ze zmianami zachodzącymi ostatnio lawinowo w naszym kraju. Zmienia się znacząco nie tylko zakres bezpośredniej opieki medyczno-lekarskiej, lub możliwości podejmowania działań o charakterze profilaktycznym, ale również styl życia i zakres sposobów i czynności mogących służyć modelowania go. Oferta skierowana do dzieci i młodzieży, w zakresie pożądanych, w sensie zdrowotnym sposobów organizowania czasu wolnego znacznie się skurczyła. W sposób bardzo znaczący zmalała liczba klubów, organizacji czy też stowarzyszeń o charakterze rekreacyjno- sportowym. Te które pozostały często znacznie ograniczyły zakres swojej działalności. W dużej mierze ciężar finansowania tego typu zajęć spadł obecnie na barki rodziców. Tym istotniejsza wydaje się konieczność bardzo wczesnego rozpoczynania propagowania zasad zdrowego stylu życia.
Polska jako członek WHO (Światowej Organizacji Zdrowia ) przygotowała i realizuje program ukierunkowany na promocję zdrowia i edukację zdrowotną. Doniosłą rolę do odegrania i szerokie pole do popisu mają tutaj środowisko rodzinne i szkolne. Przedszkola zaliczyć należy również do tych placówek, w których należy bardzo szeroko realizować edukację dla zdrowia. Wspólne działania wymienionych wcześniej środowisk mogą przynieść bardzo duże efekty, jest to jednocześnie działanie, które swoim zakresem obejmie największe rzesze dzieci i młodzieży. Rozpoczynanie pozytywnych oddziaływań na jak najwcześniejszym etapie wychowania daje duże prawdopodobieństwo odniesienia w nich sukcesu. To właśnie przedszkole powinno razem z domem rodzinnym stwarzać solidną bazę do dalszych działań w kierunku promocji zdrowego stylu życia, a co za tym idzie ułatwienie pełnego i szczęśliwego kroczenia przez życie od najmłodszych lat. Wspomniany już wcześniej program postuluje obok stworzenia mechanizmów organizacyjno-ekonomicznych umożliwiających upowszechnianie prozdrowotnego stylu życia m.in. wzmocnienie roli rodziny w tym działaniu jak również opracowanie i wdrożenie odpowiednich programów oświatowo-wychowawczych przydatnych do tych celów. Ważne wydaje się aby wszystkie środowiska tworzące przestrzeń wychowawczą wokół dziecka podejmowały możliwie spójne i jednolite co do przekazywanych sygnałów i treści wysiłki, aby uzupełniały się i współpracowały w ramach "tworzenia zdrowia" i "krzewienia zdrowia". Strategia taka określana jest mianem "promocji zdrowia", czy też "podnoszeniem poziomu zdrowia" i realizowana powinna być nieustannie i systematycznie na każdym etapie kształcenia i wychowania.
W tym miejscu mogą nasunąć się pewne wątpliwości: Co można rozumieć pod pojęciem "zdrowego stylu życia" ? Co placówki przedszkolne, szkolne i rodzice w swoich wspólnych działaniach powinni wpajać dzieciom od najmłodszych lat ? W jakich kierunkach powinny pójść wspólne wysiłki zarówno rodziców, wychowawców jak i pedagogów? Należy mieć bowiem świadomość, że działania, procedury podejmowane na tym etapie wychowania stwarzają podstawy do dalszego pełnego rozwoju małego człowieka dla jego szeroko pojętego dobra.
Wydaje się, że można wyodrębnić kilka szerokich obszarów i kierunków działań. Ja spróbuję zająć się tymi treściami, które mogą zostać moim zdaniem zrealizowane już z dziećmi przedszkolnymi, w kontekście ciągłości realizowania i prowadzenia tych procesów w późniejszych latach szkolnych i dorosłości.
Prawidłowe odżywianie się:
Dzieci rozpoczynające swą przygodę z przedszkolem mają bardzo różne nawyki żywieniowe wyniesione z domu. Odpowiedni dobór jadłospisu powinien im pozwolić na poznanie mnogości smaków i potraw, które są odpowiednie dla danego wieku. Prawidłowy przekaz wiadomości na temat zdrowych i niezdrowych produktów żywnościowych (chipsy, napoje gazowane, nadmiar słodyczy) warto opierać o to, co dzieci jedzą w przedszkolu. Formy prowadzenia zajęć w tym zakresie mogą być bardzo zróżnicowane. Zakres wiedzy przekazywanej może obejmować takie zagadnienia jak co jeść, kiedy jeść, ile jeść, jak jeść, przyczyny otyłości jej skutki. Na skutek presji zewnętrznej i wzorców prezentowanych przez media czy też instytucję promujące modę, wiek szczególnie dziewcząt, które zaczynają się odchudzać w sposób prowadzący do anoreksji uległ znacznemu obniżeniu. Pewne treści dotyczące tej problemu i prawidłowego na niego spojrzenia można, wydaje mi się przemycić już w tak młodym wieku.
Higiena życia codziennego:
"Człowiek zdrowy to człowiek czysty". Zagadnienie z największą chyba tradycją i największym bagażem doświadczeń w przedszkolu. Obok tradycyjnych już zagadnień, nad którymi systematycznie już pracują wychowawczynie takimi jak higiena ciała, higiena ubioru czy miejsca zabawy, życie, a raczej rozwój techniki postawiło przed opiekunami nowe wyzwania. Jest nim dobór zabaw i zainteresowań. W dobie telewizji, video, gier komputerowych, jako najłatwiejszych sposobów spędzania czasu przed przedszkolem stoi trudne zadanie pokazania dziecku takiego sposobu czasu, który oderwie je od wspomnianych "cudów techniki". Atrakcyjne zabawy, gry sportowo-rekreacyjne, umiejętności np. plastyczne, artystyczne wpłyną na pewno bardziej stymulująco na rozwój małego człowieka niż godziny spędzone przed ekranem. Należy starać się wyposażyć dziecko w taki ich zasób, który pozwoli "maluchowi" na swobodny wybór spośród wielu opcji w zależności od aktualnych możliwości , towarzystwa, czy też wreszcie chociażby nastroju. Potrzeba czynnego i aktywnego spędzania czasu zasadniczo jest dziecku w tym wieku przyrodzona i rolą środowisk wychowawczych powinno być wykorzystanie tego faktu i utrwalenie.
Postawa ciała:
Jest to zagadnienie powiązane bezpośrednio z poruszanymi przed chwilą. Bogate w odpowiednie składniki pożywienie, higiena osobista, zdrowe, aktywne sposoby spędzania wolnego czasu to podwaliny pod prawidłową, wolną od wad postawę ciała. W związku z ciągłym, intensywnym rozwojem i wzrostem dziecka w wieku przedszkolnym, stale zmieniającymi się proporcjami ciała, oprócz wspomnianych przed chwilą działań konieczne jest systematyczne kształtowanie nawyku przybierania prawidłowej postawy i jej kontroli prostymi sposobami. Niezbędny jest stały nadzór nad nią podczas zabawy, jedzenia, pracy i odpoczynku. Kapitalne znaczenie ma tutaj również prawidłowy dobór i stan obuwia i całej odzieży, jej dostosowanie do rodzaju wykonywanych czynności (to kwestia szczególnie ważna w kontaktach z rodzicami). Wady postawy ciała są przecież czynnikiem bezpośrednio generującym wiele stanów chorobowych na poziomie wszystkich układów życiowych człowieka. Poza tym prawidłowa sylwetka znacznie ułatwi dziecku prowadzenie aktywnego trybu życia.
Zagrożenia chorobowe:
Ta problematyka pozostaje w ścisłym związku z zagadnieniami higieny. Dobrym przykładem może być np. odpowiednia promocja dbałości o jamę ustną, czy też wpajanie nawyku dbałości o czystość rąk, ale nie tylko. Równie ważne są zagadnienia związane z doborem ubioru do pory roku (czapka, szalik itp.) czy też kontaktem z nieznanymi substancjami, zwierzętami. Na brak lub obecność stanów chorobowych poważny wpływ mają wszystkie poruszone wcześniej zagadnienia, niejako kreując ich nieobecność lub występowanie. Choroba przecież zawsze stanowi poważne obciążenie stresowe (również finansowe) dla wszystkich osób bezpośrednio związanych z kimś nią dotkniętym.
Wypadki i pierwsza pomoc
Tematyka jak bawić bezpiecznie i unikać wypadków jest nierozerwalnie związana z przedszkolem od bardzo dawna. Już od najmłodszych lat należy również uczyć dzieci jak postępować w sytuacjach powstałego zagrożenia czy też zaistniałego wypadku, ale przede wszystkim jak w trakcie zabaw nie powodować sytuacji niebezpiecznych dla siebie i innych. Podstawowe numery telefonów, w tym telefon alarmowy 112 to wiedza, którą warto wpajać bardzo wcześnie. Oprócz prelekcji policjanta czy też strażaka warto zaprosić również ratownika WOPR, aby omówił sposoby bezpiecznego zachowanie się podczas przebywania i zabaw nad wodą i zimą na lodzie. Do tej grupy problemów zaliczyłbym także takie sprawy jak: zasada bardzo ograniczonego zaufania do obcych i "Jak postępować, co zrobić (do kogo się zwrócić) gdy się zgubię"
Negatywne skutki nałogów
Wobec faktu drastycznego obniżenia się wieku inicjacji nikotynowej, czy też alkoholowej, stwierdzić chyba można, że temat ten wkroczył już do przedszkoli jako działania prewencyjne i zapobiegawcze. Kształtowanie negatywnego nastawienia do uzależnień np. do palenia papierosów można rozpoczynać już wśród przedszkolaków. Dużą rolę ma do odegrania tutaj przykład własny osób tworzących środowisko wychowawcze wokół dziecka. Zakres działań powinien nie tylko ograniczać się do ukazywania negatywnych skutków nałogów, ale także wytworzenia przekonania że nie wnoszą one nic ciekawego i atrakcyjnego do życia. Dla wielu dzieci papieros jest elementem codziennego życia i jego obecność w pobliżu nie kojarzy się negatywnie, Palą przecież dorośli, w tym rodzice którzy tworzą wiele wzorców zachowań.
Zdrowie psychiczne:
Na skutek rosnących wymagań stawianych przez dzisiejszy świat, presji środowiska rówieśniczego a czasami niestety również wygórowanych oczekiwań i wymagań rodziców, dziecko wielokrotnie znajdzie się, już na tym wczesnym etapie życia w sytuacjach stresowych lub pod silnym naciskiem. Prawidłowy rozwój licznych cech takich jak: umiejętność radzenia sobie w sytuacjach sukcesu i porażki, zdolność do radzenia sobie z powstającymi problemami i podejmowania wyzwań, rozwiązywanie konfliktów bez przemocy i agresji, sposoby reakcji na agresję innych osób, zdolność do współpracy w zespole i podporządkowania się dla dobra innych, wiara we własne siły i umiejętności a także wiele innych ma swą genezę właśnie w przedszkolu. Tutaj dziecko pierwszy raz spotyka się ze zorganizowaną społecznością, żyjącą według określonych zasad. Musi nauczyć się współpracy z innymi, odnaleźć swoje miejsce w tym mini -świecie, w którym wzajemne relacje stanowią pewne odbicie tego, co każdego czeka w szkole i później. Prawidłowo wypracowane schematy i zasady postępowania powinny przygotować przedszkolaka do wyzwań i problemów czekających na niego w "starszym" życiu.
Ekologia
Temat ostatnio niezwykle akcentowany ze względu na postępującą degradację środowiska naturalnego i w tym kontekście należy go traktować. Rozwijanie świadomości i kształtowanie postaw proekologicznych powiązane powinno być z naszym życiem codziennym. Utrwalanie już u przedszkolaków zachowań przyjaznych dla środowiska naturalnego, na poziomie życia codziennego powinno zaowocować wzrostem odpowiedzialności za otaczający nas świat w latach kolejnych. Zagadnienie znaczenia wpływu zbiorowisk ludzkich i wytworów cywilizacji na naturę wydaje się być równie ważne co świadomość roli codziennych drobnych działań o charakterze ekologicznym każdego z nas. Od stanu naszego środowiska naturalnego zależy przecież bezpośrednio nasz stan zdrowia.
Wszystkie podejmowane wspólnie działania powinny mieć za cel wytworzenie już wśród tych "małych ludzi" mody na zdrowie. Takiego nastawienia, które spowoduje oczywistość pożądanych w aspekcie zdrowotności postaw i zachowań. Jak powiedziano wcześniej "zdrowie jest dobrem narodowym", ale przecież równie istotne jest w ujęciu możliwości życiowych i sposobu istnienia, funkcjonowania w świecie każdej jednostki. Brak stanów określonych we wcześniejszych akapitach jako niepożądane pozwoli każdemu rozwijającemu się "małemu człowiekowi" na wykorzystanie na przestrzeni lat w pełni swoich możliwości dla dobra swojego, osób najbliższych czy wreszcie całego społeczeństwa.
Jak wspomniano wcześniej niezwykle istotnym zagadnienie stanowi fakt, aby wszystkie środowiska tworzące przestrzeń wychowawczą dziecka podejmowały możliwie spójne i jednolite co do przekazywanych sygnałów i treści wysiłki, aby uzupełniały się i współpracowały w ramach "tworzenia zdrowia" i "krzewienia zdrowia". Strategia taka określana jest mianem "promocji zdrowia" i "podnoszeniem poziomu zdrowia" powinna być realizowana nieustannie i systematycznie na każdym etapie kształcenia a jej początek musi mieć swe miejsce już w przedszkolu.
Aby osiągnąć tak pożądane przez wszystkich efekty nie wolno pominąć środowiska domu rodzinnego. Dziecko przebywa w przedszkolu co prawda około 8 - 9 godzin dziennie, ale większość czasu spędza (i spędzało w najmłodszym wieku) jednak pod opieką, a co za tym idzie pod wpływem domu rodzinnego. Jednym z najgorszych, możliwych scenariuszy wydaje się być taki, w którym głoszone tezy i kształtowane w placówce oświatowej nawyki oraz postawy będą pozostawały w wyraźnej sprzeczności z tym, z czym dziecko spotykało się będzie w domu rodzinnym. Pełna współpraca z opiekunami jawi się jako warunek powodzenia i pełnego sukcesu rozwijania nawyku prowadzenia "zdrowego stylu życia". Wymieniony przed chwilą aspekt wydaje się być najtrudniejszy w praktyce do zrealizowania. Osoba dorosła, jaką jest ojciec czy też matka ma przecież swoje własne ugruntowane przez wiele lat spojrzenie na omawiany temat. Te przyzwyczajenia, własne przekonania mogą stanowić trudną do pokonania przeszkodę na drodze do w pełni rozumianego krzewienia zdrowia. Przecież w niektórych sytuacjach dostosowanie się do nowej myśli pedagogicznej w zakresie zdrowotności wymagać może dość radykalnych zmian w dotychczasowym stylu, czy też sposobie życia. Wszyscy chyba jednak zdają sobie sprawę, że wiele wzorców zachowań każdy z nas wyniósł ze swojego rodzinnego domu. W świetle opinii przedstawionych na początku tej pracy widać, jak wiele mieliśmy na przestrzeni lat dość istotnych zmian, przy zachowaniu ogólnego celu. Taka sytuacja wymaga od przedszkola działań w niezwykle delikatnej materii, a mianowicie konieczna jest odpowiednia edukacja opiekunów. Jest to często zagadnienie drażliwe, tym niemniej konieczne do realizacji. Jak wspomniano warunkiem powodzenia w każdym wspólnym działaniu jest jasność i spójność sygnałów, które odbiera dziecko ze wszystkich środowisk tworzących jego przestrzeń wychowawczą. Przedszkole jest jedyną placówką masową o charakterze oświatowym, która ma możliwości aż tak częstych i systematycznych, bo przecież codziennych kontaktów z opiekunami. Stanowi to atut który należy wykorzystać w kształtowaniu świadomości rodziców co do celów i sensu podejmowanych działań, a także co do konieczności pełnej zgodności i jednolitości podejmowanych działań.
Omawiana tutaj współpraca z rodzicami ma jeszcze jeden aspekt, otóż odpowiednio wykształcone i dopracowane schematy i sposoby wzajemnego oddziaływania wychowawca (nauczyciel) - rodzic (opiekun), sposoby wymiany informacji i myśli będą owocowały na kolejnych szczeblach edukacji. Rodzic przyzwyczajony (czy może nawet początkowo nakłoniony) do aktywnego udziału we współdziałaniu w zakresie relacji przedszkole - dom rodzinny, powinien wykazywać podobną postawę w momencie, gdy jego dziecko trafi do szkoły. To już na tym wczesnym poziomie edukacji kładzione są podwaliny pod późniejszą pełną współpracę obydwu środowisk wychowawczych (rodzinnego i przedszkolno - szkolnego) dla szeroko rozumianego dobra dziecka. Ta perspektywa prawidłowej współpracy w przyszłości dla jak największych korzyści dziecka jest nie do pogardzenia. Wydaje mi się, że możliwe i konieczne jest (choć na pewno trudne) prowadzenie obok pracy z dziećmi edukacji zdrowotnej rodziców. Problem ten dotyczy oczywiście nie tylko wychowania prozdrowotnego, ale całego zakresu działań wychowawczo - pedagogicznych. Proces edukacji w wielu momentach przecież, tak samo dotyczy dzieci jak i rodziców Jak powszechnie dziś się głosi nasze zdrowie w bardzo dużej mierze zależy od nas samych, od podejmowanych przez każdego wyborów, decyzji. Sądzę, że już od najmłodszych, przedszkolnych lat należy pomagać każdemu dziecku w tym, aby te wybory i decyzje były w przyszłości prawidłowe. To przecież pewne schematy wytworzone tu, u progu edukacji będą potem powielane i utrwalane na kolejnych etapach życia. Zadbajmy o to, aby "sposoby na życie", które wyniosą już z przedszkola nasi podopieczni pozwoliły im w przyszłości maksymalnie wykorzystać swoje możliwości podczas jakże trudnego i skomplikowanego procesu "stawania się dorosłym człowiekiem". Ponieważ zdrowie uznawane obecnie jest za naczelny interes publiczny , należy zrobić wszystko co możliwe aby postawić je na możliwie wysokim poziomie. Jeśli swoimi działaniami spowodujemy wzrost świadomości zdrowotnej, wśród dzieci i młodzieży (a także wśród ich rodziców) nauczymy młode pokolenia jak zdrowo pracować, wypoczywać, jeść, bawić się itd. ułatwimy im znacznie drogę do przeżycia możliwie pełnego szczęścia, radości i samospełnienia. Każdego rodzaju przypadłość czy to będzie choroba czy też uzależnienie bądź tylko zachwiany stan psychiczny powodować będzie wzrost frustracji i pogłębienie się wpływu niekorzystnych czynników oddziaływujących na organizm ludzki. Oczywiście nigdy nie jesteśmy w stanie całkowicie wyeliminować niepożądanych oddziaływań i wpływów na nas i na nasze dzieci, natomiast leży w naszych możliwościach znaczne ich ograniczenie i złagodzenie skutków. W naszych możliwościach znajduje się również uświadomienie już dzieciom roli doniosłej roli zdrowia w każdym momencie ich życia, jak również przekonanie o fakcie, iż każdego rodzaju działanie może mieć wpływ (pozytywny bądź negatywny) na ogólny stan organizmu. Szczególnie ważny jest tutaj cały okres rozwoju i wzrastania, kiedy to najłatwiej zachwiać kruchy jeszcze system równowagi zdrowotnej, tej pojmowanej zgodnie z najnowszymi trendami.