AUTYZM
Autyzm jest obecnie definiowany przez wskazanie symptomów widocznych w zachowaniu. Są to:
Jakościowe zaburzenia zdolności do naprzemiennego uczestniczenia w interakcjach społecznych,
Zaburzenia komunikacji,
Występowanie ograniczonych, sztywnych, stereotypowych wzorców aktywności, zachowania i zainteresowań.
Jest on uznawany za zaburzenie rozwojowe. Zaburzenie to jest głębokie i rozległe - przejawia się w różnych sferach funkcjonowania dziecka. Ma to związek z bardzo wczesnym pojawieniem się zakłóceń w rozwoju - w ciągu pierwszych 36 miesięcy życia.
Kanner wymienia takie cechy osób z autyzmem jak:
Izolowanie się - Ekstremalnie autystyczna samotność, dziecko lekceważy, ignoruje, zamyka się na wszystko co pochodzi ze świata zewnętrznego, bardzo zainteresowane przedmiotami, mogą bawić się nimi godzinami.
Potrzeba niezmienności - dźwięki, działania i ruchy dziecka są monotonnie powtarzane, brak spontanicznych działań, obsesyjne pragnienie zachowania niezmienności.
Zdolności wysypkowe - zdumiewające słownictwo, pamięć wydarzeń sprzed kilku lat, umiejętność dokładnego przywołania skomplikowanego wzoru i sekwencji świadczą o dobrej inteligencji.
Obecnie przy diagnozowaniu autyzmu stosuje się następujące kryteria. Muszą być one wszystkie trzy i wszystkie muszą występować od wczesnego dzieciństwa.
Jakościowe zaburzenie interakcji społecznych - polega na słabym posługiwaniu się kontaktem wzrokowym i gestykulacją, brak relacji osobistych, brak spontanicznej radości, zainteresowań.
Jakościowe zaburzenie komunikacji werbalnej i niewerbalnej - polega na opóźnionym przyswajaniu języka lub na całkowitym braku mowy, brak zróżnicowanych, spontanicznych zabaw z udawaniem lub naśladownictwem właściwych dla danego poziomu rozwoju.
Znacząco ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań - polega na powtarzaniu lub na stereotypizacji ruchów, takich jak machanie rękami, nienaturalnie silne czy też bardzo wąskie zainteresowania.
Diagnoza autyzmu oparta jest na badaniu lekarskim i psychologicznym. Terapia zaś opracowana przez zespół specjalistów, w skład którego wchodzą: lekarz psychiatra dziecięcy, psycholog, terapeuta, neurolog, logopeda.
Z praktyki wynika, że autyzm bardzo rzadko rozpoznawany jest przed ukończeniem przez dziecko 3 roku życia. Z reguły diagnoza formułowana jest dopiero wówczas, gdy dziecko ma około 5 lat. Wtedy łatwiej wyeliminować inne zaburzenia. Brak takiej diagnozy we wczesnym okresie życia dziecka często uniemożliwia korzystanie z odpowiednich usług terapeutycznych i edukacyjnych. Informacje na temat wczesnego rozwoju dziecka są ważne dla diagnozy autyzmu, także gdy dziecko jest już nieco starsze. Istnieją trzy możliwości pozyskania takich danych:
retrospektywne informacje pochodzące od rodziców,
zapisy pochodzące z kontrolnych badań lekarskich dzieci w wieku 12 i 18 miesięcy; informacje uzyskane w przypadku dzieci 12 - miesięcznych nie różnia się zazwyczaj u dzieci diagnozowanych później jako autystyczne od pozostałych, natomiast badanie dzieci półtorarocznych wskazuje na pewne różnice,
domowe nagrania wideo, sporządzane w rodzinach przy okazji ważnych wydarzeń w życiu dziecka; z badań wynika, że w takim materiale odnaleźć można wyraźne wskaźniki zaburzeń rozwoju już u bardzo małych dzieci.
Im głębsze są zaburzenia, tym łatwiej i szybciej dziecko bywa zidentyfikowane jako niepełnosprawne i wymagające szczególnej opieki. Jednakże w przypadku dzieci z głębszym upośledzeniem umysłowym szczególnie łatwo popełnić błąd i niesłusznie przypisać im autyzm, bądź odwrotnie - jego symptomy położyć na karb upośledzenia
Przyczyny
Przyczyn autyzmu poszukuje się wśród różnych czynników, mogą one być różne w przypadku różnych osób. Jak dotąd nie udało się wskazać pojedynczego czynnika odpowiedzialnego za powstanie autyzmu. Jest wysoce prawdopodobne, że nie ma takiego uniwersalnego czynnika tzn. takiego który występuje we wszystkich przypadkach autyzmu.
Wymienia się takie przyczyny powstania autyzmu jak:
Komplikacje w przebiegu ciąży i warunki porodu - badania pokazują, że warunki życia płodowego i porodu dzieci, u których później stwierdzono autyzm były znacznie gorsze od optymalnych. Do czynników wpływających na powstanie autyzmu zalicza się: zaawansowany wiek matki, kolejność urodzeń dzieci, krwawienie w pierwszym lub drugim trymestrze , niska waga urodzeniowa, zażywania leków w czasie ciąży, poród z użyciem narzędzi. Jednakże dane na temat związku miedzy czynnikami działającymi w czasie ciąży a późniejszym autyzmem nie są jednoznaczne, nie ma przekonywujących dowodów na znaczenie czynników związanych z przebiegiem ciąży i porodu w etymologii autyzmu.
Czynniki genetyczne - współwystępowanie zaburzeń u bliźniąt jednojajowych i jego brak u bliźniąt dwujajowych, częstsze występowanie autyzmu u osób spokrewnionych np. u rodzeństwa, częstsze występowanie innych głębokich zaburzeń rozwoju u krewnych (np. zespół Aspergera).
Czynniki neurologiczne i neurochemiczne - u dzieci tych występuje uszkodzenie centralnego układy nerwowego, może występować zanik tkanki mózgowej, uszkodzenia takich obszarów mózgu jak: pień mózgu, płaty skroniowe, czołowe, ciało migdałowate.
Współwystępowanie z innymi zaburzeniami medycznymi - genetyczne, metaboliczne, infekcje np. zespół kruchego chromosomu, stwardnienie guzowate, tetrasomia chromosomu 15, głuchota.
Makrocefalia - (powiększenie obwodu głowy ponad 97 percentyl), już Kanner zauważył, że obserwowane przez niego dzieci miały duże głowy. Szacuje się, że makrocefalia występuje i kilkunastu procent osób autystycznych.
Etapy terapii i edukacji
A. Wolski podkreśla, że dziecko autystyczne to nie problem, lecz osoba, która oczekuje naszej pomocy. Przemyślana pomoc obejmuje kolejne etapy oddziaływań terapeutyczno - edukacyjnych:
I etap - pobudzenie zmysłów; zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa poprzez stymulację prawidłowego rozwoju percepcji w obszarze dotyku, słyszenia, smaku i węchu;
II etap - integracja sensoryczno - motoryczna; łączenie zmysłów jest procesem. Należy zacząć od pobudzania pojedynczych zmysłów do prawidłowego funkcjonowania;
III etap - poznanie i rozumienie własnego ciała poprzez zajęcia z wychowania fizycznego, ćwiczenia muzyczno-ruchowe, zajęcia na basenie, hipoterapię,
IV etap - wypracowanie gotowości do nauki, nauczenie koncentrowania wzroku na wykonywanej czynności i naśladownictwa.. dziecko powinno na nas patrzeć i wysłuchiwać polecenia;
V etap - edukacja elementarna; rozwijanie umiejętności w dziedzinie socjalizacji, samodzielności i samoobsługi, małej motoryki, funkcji poznawczych, komunikowania się
Autor artykułu zaznacza, że nie wszyscy autystycy są w stanie osiągnąć wszystkich pięć etapów. Należy wówczas nauczyć dziecko takich zachowań, które nie będą uciążliwe dla otoczenia i pozwolą mu w miarę normalnie żyć.
Metody terapeutyczne stosowane w pracy z dziećmi autystycznymi:
Wymuszonego kontaktu - holding,
Treatment of Autistic and Communication Handicapped Children - TEACCH,
F. Affolter,
Metoda Dobrego Startu,
Metoda W. Sherborne,
Kaufmanów - Metoda Opcji.
WARSZTATY TERAPII ZAJĘCIOWEJ
Warsztaty terapii zajęciowej to określenie wzięte z ustawy o zatrudnieniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Które nie mogą podjąć pracy zawodowej. Liczba uczestników waha się od 10 do 65 osób w jednej placówce. Warsztaty terapii zajęciowej są placówkami pobytu dziennego o wymiarze zajęć 35 godzin tygodniowo. Zajęcia terapeutyczne trwają ok. 7 godzin dziennie. Na jedną osobę pracującą bezpośrednio z uczestnikami nie powinno przypadać więcej niż 5 osób niepełnosprawnych. Warsztaty terapii zajęciowej realizują zadania w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej zmierzającej do ogólnego rozwoju i poprawy sprawności każdego uczestnika, niezbędnych do możliwie niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia w środowisku. Rehabilitacja społeczna realizowana jest poprzez różnego typu zajęcia kulturalno-oświatowe i integracyjne w formie wyjścia do kina, teatru , muzeum, zakupy, jazdy dostępnymi środkami komunikacji, itp. Rehabilitacja zawodowa dotyczy udzielania osobie niepełnosprawnej usług z zakresu poradnictwa zawodowego, odpowiedniego szkolenia i zatrudnienia. Celem tych oddziaływań jest umożliwienie uzyskania i utrzymania pracy przez tą osobę.
Poza rehabilitacja społeczną i zawodową warsztaty prowadzą jeszcze rehabilitację medyczną i psychologiczną. Celem tak prowadzonej rehabilitacji jest: ogólne usprawnienie, rozwijanie umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej, przygotowanie do życia w środowisku społecznym, m.in. przez rozwój umiejętności planowania i komunikowania się, dokonywania wyborów, decydowania o swoich sprawach oraz innych umiejętności niezbędnych w niezależnym życiu, a także poprawę kondycji psychicznej; rozwijanie umiejętności przy zastosowaniu różnych technik terapii zajęciowej; rozwijanie sprawności psychofizycznych niezbędnych w pracy; rozwijanie podstawowych oraz specjalistycznych umiejętności zawodowych umożliwiających podjęcie pracy w zakładzie aktywności zawodowej lub innej pracy zarobkowej lub szkolenia zawodowego.
Realizacja w/w celów następuje w trakcie zajęć:
1. przystosowujących do pracy - w pracowniach gospodarstwa domowego, tkackiej, krawieckiej, stolarskiej, introligatorskiej, ogrodniczej, itp.
2. rozwijających ekspresję twórczą - w pracowniach: plastycznej, rzeźbiarskiej, w trakcie zajęć muzyczno-ruchowych, itp.
3. ogólnorozwojowych, mających za zadanie utrzymanie i rozwinięcie nabytych już umiejętności szkolnych
4. rehabilitacji ruchowej i logopedycznej - dostosowanych do indywidualnych potrzeb uczestników.
Etapy rehabilitacji:
I - diagnostyczno-przygotowawczy - do tego etapu kwalifikowani są wszyscy nowo przyjęci uczestnicy warsztatów w celu zaaklimatyzowania się w zupełnie dla nich nowym środowisku. W tym okresie celowe jest stosowanie muzykoterapii, socjoterapii oraz wszelkich technik relaksacyjnych.
II - terapia zajęciowa - uczestnicy poznają pracę w określonych pracowniach, opanowują określone techniki pracy, poznają materiały i narzędzia, doskonalą czynności samoobsługowe.
III - rehabilitacja zawodowa i społeczna - dostępna dla najsprawniejszych uczestników warsztatów. Wykonują wyuczoną pracę, zdobywają samodzielność i zaradność życiową na miarę swoich możliwości.
O pełnym sukcesie prowadzonej rehabilitacji można mówić wtedy, gdy absolwent warsztatów terapii zajęciowej podejmie pracę w wyuczonej specjalności i okaże się dobrym pracownikiem.