Jakie normy dźwigania materiały niebezpieczne

Roman Majer
Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP

Jakie normy dźwigania (dla kobiet i mężczyzn) występują w przypadku ręcznych prac transportowych w odniesieniu do substancji niebezpiecznych?

Odpowiedź: Substancje niebezpieczne zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późn. zm.) możemy podzielić na następujące substancje i preparaty:
• o właściwościach wybuchowych;
• o właściwościach utleniających;
• skrajnie łatwopalne;
• wysoce łatwopalne;
• łatwopalne;
• bardzo toksyczne;
• toksyczne;
• szkodliwe;
• żrące;
• drażniące;
• uczulające;
• rakotwórcze;
• mutagenne;
• działające szkodliwie na rozrodczość;
• niebezpieczne dla środowiska.

Pracownik, który zostaje dopuszczony do ręcznych prac transportowych, powinien legitymować się odpowiednią wiedzą na temat bezpieczeństwa i specyfiki wykonywanych czynności. Dlatego też pracodawca zobowiązany jest nie tylko do stosownego przeszkolenia personelu, ale i zapewnienia mu szczegółowych informacji na temat przemieszczanego przedmiotu, które w szczególności powinny dotyczyć jego masy i położenia jego środka ciężkości, zwłaszcza w przypadku, gdy masa jest nierównomiernie rozłożona (§ 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych, Dz. U. Nr 26, poz. 313 z późn. zm., dalej b.r.p.t.).

Do obowiązków pracodawcy należy również informowanie pracowników o:
• wszystkich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wymaganiach ergonomii,
• wynikach oceny ryzyka zawodowego,
• środkach bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom kręgosłupa.

Przemieszczanie przedmiotów przez jednego pracownika
Ciężar przedmiotów, które mogą być przenoszone przez jedną osobę, jest ściśle określony. Stosownie do § 13 ust. 1 b.r.p.t. masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych samodzielnie przez pracownika nie może przekraczać 30 kg przy pracy stałej oraz 50 kg przy pracy dorywczej. Przy czym należy pamiętać, że przedmioty cięższe niż 30 kg nie mogą być ręcznie przenoszone na wysokość powyżej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m.
Ograniczenia dotyczące wykonywania ręcznych prac transportowych przez kobiety określono w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.).
Prace wzbronione kobietom związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów:
a) przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów (po powierzchni płaskiej) masa towarów nie może przekroczyć:
• 12 kg - przy pracy stałej,
• 20 kg - przy pracy dorywczej.
b) przy ręcznym przenoszeniu pod gorę (po pochylniach, schodach, itp.) ciężarów masa towarów nie może przekroczyć:
• 8 kg - przy pracy stałej,
• 15 kg - przy pracy dorywczej.

Prace wzbronione kobietom w ciąży i w okresie karmienia:
a) przy ręcznym podnoszeniu i przenoszeniu ciężarów (po powierzchni płaskiej):
• 3 kg - przy pracy stałej,
• 5 kg - przy pracy dorywczej.
b) przy ręcznym przenoszeniu pod górę (po pochylniach, schodach, itp.):
• 2 kg - przy pracy stałej,
• 3,75 kg - przy pracy dorywczej.
c) przy przewożeniu ciężarów:
• 12,5 kg - przy przewożeniu na taczkach jednokołowych,
• 20 kg - przy przewożeniu na wózkach 2-,3- i 4 kołowych.
Ograniczenia dotyczące wykonywania ręcznych prac transportowych przez młodocianych określono w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.) - dalej r.p.w.m.

Prace wzbronione młodocianym:
1) Prace polegające wyłącznie na podnoszeniu, przenoszeniu i przewożeniu ciężarów oraz prace wymagające powtarzania dużej liczby jednorodnych ruchów.
2) Ręczne dźwiganie i przenoszenie przez jedną osobę na odległość powyżej 25 m przedmiotów o masie przekraczającej:
a) przy pracy dorywczej:
• dla dziewcząt - 14 kg,
• dla chłopców - 20 kg,
b) przy obciążeniu powtarzalnym:
• dla dziewcząt - 8 kg,
• dla chłopców - 12 kg.
3) Ręczne przenoszenie pod górę, w szczególności po schodach, których wysokość przekracza 5 m, a kąt nachylenia - 30°, ciężarów o masie przekraczającej:
a) przy pracy dorywczej:
• dla dziewcząt - 10 kg,
• dla chłopców - 15 kg,
b) przy obciążeniu powtarzalnym:
• dla dziewcząt - 5 kg,
• dla chłopców - 8 kg.
4) Przewożenie przez dziewczęta ciężarów na taczkach i wózkach 2-kołowych poruszanych.
Przedmioty cięższe niż 30 kg i dłuższe niż 4 m powinny być przenoszone zespołowo, pod warunkiem aby na jednego pracownika przypadała masa nie przekraczająca odpowiednio
25 kg i 42 kg przy pracy stałej i dorywczej (§ 17 ust. 1 r.p.w.m.).

Niedozwolone jest zespołowe przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej 500 kg.
Warto również dodać, że zespołowe przenoszenie przedmiotów nakłada na pracodawcę dodatkowe obowiązki w zakresie m.in. odpowiedniego doboru pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz zapewnienia nadzoru doświadczonego pracownika (§ 18 ust. 1 r.p.w.m.).
Zasady i normy przemieszczania materiałów szkodliwych i niebezpiecznych będących odstępstwem od podanych powyżej przepisów
Zgodnie z § 19 b.r.p.t. organizacja i metody prac związanych z ręcznym przemieszczaniem materiałów mogących stwarzać zagrożenia w związku z ich właściwościami (żrących, trujących, pylących) powinny eliminować lub ograniczać te zagrożenia. Wymagania dotyczące przemieszczania stopionego metalu, materiałów wybuchowych oraz butli z gazami sprężonymi określają odrębne przepisy.

Przepis § 20 ust. 1 b.r.p.t. wskazuje za niedopuszczalne przenoszenie przez jednego pracownika materiałów ciekłych - gorących, żrących albo o właściwościach szkodliwych dla zdrowia, których masa wraz z naczyniem i uchwytem przekracza 25 kg.
Balony szklane z kwasami lub innymi cieczami żrącymi powinny być przewożone na specjalnych wózkach (§ 20 ust. 2 b.r.p.t.). W wyjątkowych przypadkach balony, mogą być przenoszone przez dwóch pracowników w odpowiednio wytrzymałych koszach z uchwytami.
Niedopuszczalne jest przenoszenie balonów, na plecach lub przed sobą.
Zgodnie z § 27 rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych (Dz. U. Nr 163, poz. 1577) pracownik może przenosić materiały wybuchowe o masie brutto do 25 kg, chyba że instrukcja zakładowa ze względów bezpieczeństwa nakazuje ograniczenie tej masy.
Przy ręcznym przenoszeniu materiału wybuchowego o współczynniku wrażliwości mniejszym niż 2 całkowita masa ładunku nie może przekraczać 10 kg, w tym masa materiału wybuchowego 5 kg. Przenoszenie pomiędzy obiektami produkcyjnymi takiego ładunku powinna wykonywać jedna osoba.
Zgodnie z § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy procesach galwanotechnicznych (Dz. U. Nr 126, poz. 1043) - dalej r.p.p.g., dopuszcza się ręczne zanurzanie lub wyjmowanie przedmiotów z kąpieli pod warunkiem zachowania wymagań określonych w przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych.

Prace te, mogą być wykonywane, jeżeli:
1) całkowita przenoszona masa nie przekracza 10 kg na pracownika;
2) odległość między zewnętrzną krawędzią wanny galwanicznej a miejscem zawieszania przedmiotu nie przekracza 0,8 m, przy uwzględnieniu szerokości zainstalowanych urządzeń systemu wentylacji miejscowej, o których mowa w § 10 ust. 1 pkt 2 lit. b r.p.p.g.
Zgodnie z § 20 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji i magazynowaniu gazów, napełnianiu zbiorników gazami oraz używaniu i magazynowaniu karbidu (Dz. U. z 2004 r. Nr 7, poz. 59) - dalej r.m.g.k., transport pojedynczych zbiorników przenośnych na terenie zakładu powinien odbywać się przy użyciu wózków przeznaczonych specjalnie do tego celu.
Ręczne przenoszenie zbiorników przenośnych na piętra lub rusztowania powinno odbywać się za pomocą specjalnych noszy (§ 20 ust. 2 r.m.g.k.).

Uwagi
Podane w opracowaniu normy przenoszonych ciężarów, przez pracownika są najwyższymi dopuszczalnymi wartościami, na przekroczenie których nie zezwalają przepisy prawa pracy.