To reportaż, w którym dominujące miejsce zajmuje tzw. wywiad-rzeka, przeprowadzony z jedynym już, jeszcze żyjącym, przywódcą powstania w getcie warszawskim, Markiem Edelmanem. Jest to na poły dokument, na poły literatura. Co prawda pewne fakty są autentyczne (jak samo powstanie w getcie), nie można jednak wykluczyć, że nie ma tam elementów fikcji literackiej (zdarzenia są prawdopodobne). Większość skłania się jednak do stwierdzenia, że wprowadzenie literackości do tego reportażu nastąpiło jedynie w sferze kompozycji, stylu. Znajdujemy tu formułę kontrapunktu, czyli przeciwstawienie czasowi historycznemu czasu teraźniejszego (zawarte są 2 plany czasowe i 2 wątki tematyczne). Ton, w którym opowiadane są wydarzenia z przeszłości, biorąc pod uwagę np. zagadnienie głodu, powszechne w tamtym okresie, a wykorzystywane przez naukowców do badań lekarskich, może niepokoić i bulwersować czytelnika, bowiem jest b. rzeczowy, pozbawiony emocji, bez patosu. Ukazane są również zachowania, które całkowicie odejmują honor ich osobom, dając tu za przykład Anielewicza (malowanie przez niego farbą skrzeli nieświeżych ryb, które sprzedawała matka, aby wyglądały jak świeże), które jego, jako przywódcę powstania, a nawet i jako zwykłego człowieka stawiają w nieciekawym świetle Mamy więc tu do czynienia z deheroizacją powstania. Mimo wszystko jednak nie brakuje opowieści ukazujących heroiczne zachowania bohaterów (zauważyć należy, że większość z nich to zwykli cywile, niekoniecznie żołnierze), jak zakrycie własnym ciałem karabinu, nie chcąc dopuścić do tego, by zauważyli go Niemcy, czy zachowanie matki, która oddaje swój „numerek życia” (ograniczona ich ilość rozdawana była wśród ludzi, którzy o3mawszy taki numerek mieli szansę przeżycia; jak jednak zwraca uwagę Edelman: ostatecznie prowadzono na stracenie wszystkich) córce, ocalając w ten sposób choć na chwilę jej życie; sama po kryjomu popełnia samobójstwo.
Motyw samobójstwa pojawia się dość powszechnie. Bohaterowie bowiem sami przyznają za swego życia, że lepsza od śmieci gdzieś w ciemnej piwnicy - zupełnie anonimowej, jest śmierć heroiczna, bohaterska, żołnierska - taka, którą można pokazać światu. B. szeroko poruszany jest wątek samego życia Edelmana i jego decyzji takich jak ta, kiedy postanowił zostać lekarzem. Wydaje się, że w pewien sposób chce przez to się zrewanżować za te 40 tys. osób, które go mijały prowadzone na Umschlagplatz, którym chciał pomóc ale nie do końca mógł. Zanim został lekarzem jego zadaniem było wyciąganie z tłumu skazanych, choćby 1 jednostki, którą można jeszcze uratować. Uprzytomnia sobie, że jako późniejszy lekarz ma to samo zadanie co tam: „stoi przy bramie i wyciąga jednostki z tłumu skazanych” - oczywiście jest to w czasie teraźniejszym już tylko metafora. Teraz więc również uratowanie 1 jednostki dla niego jako kardiochirurga - w momencie, gdy sytuacja jest beznadziejna, gdy wydaje się, że nie ma już ratunku - ma dla niego b. duże znaczenie, pomimo że ten stosunek 40 tys. do 1jest b. duży; pod3manie choćby tego 1 płomyka życia, który się jeszcze tli, ale jest chwiejny i przygasa, znaczy b. wiele. Pomimo że każde życie kończy się tak samo, chodzi o odroczenie wyroku. Dla niego jest to jak wyścig - kto będzie pierwszy: „zawał czy lekarze - lekarze czy Pan Bóg”. I zawsze chodzi tylko o jedno - by zdążyć przed Panem Bogiem.
Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem - problematyka (1 strona)
1