Klasyfikacja wad wymowy:
Artykulografia elektromagnetyczna - narzędzie badające dźwięki mowy w całej ich złożoności.
Logopedia dąży do poznania różnych objawów wadliwej wymowy oraz do poznania przyczyn ich powstania.
Skuteczniejsza jest terapia obejmująca przyczynę.
Niekiedy czynnik sprawczy wadliwej wymowy nie jest dostępny bezpośrednio: był - zanikł; jest ale nie jesteśmy w stanie do niego dotrzeć.
Jedni autorzy klasyfikacji zaburzeń wymowy posługują się terminem DYSLALIA, a inni DYSGLOSJA.
DYSLALIA - zła realizacja fonemów -mówi o objawie.[L. Kaczmarek]
DYSGLOSJA - zła realizacja fonemów (zwolennicy klasyfikacji przyczyn); mówi nam o przyczynie. Wyróżniamy dysglosję językową oraz zębową. [I. Styczek, S. Grabias]
Pozanormatywne realizacje fonemów są dzielone na:
ELIZJE - (mogilalie) opuszczanie
PARALIE - (substytucje) zamiana fonemów np. kot - fot
ZNIEKSZTAŁCENIA - (deformacje) dyslalia właściwa.
Mowa wykształciła się najpóźniej, ponieważ nie ma wyspecjalizowanych narządów tylko i wyłącznie do mowy.
Wspólne środowisko strukturalne dla obwodowego układu wymowy i narządu żucia. Ze względu na wspólne środowisko strukturalne czynniki uszkadzające narząd żucia, działają także na obwodowy aparat wymowy.
Czynniki te działają z odmienną siłą i czasem trwania na różne tkanki w różnych okresach rozwojowych. Odmienna jest na ich działanie podatność osobnicza, a czasem odmienny też jest rodzaj powtarzającego się zaburzenia.
Przyczyny wspólne wad wymowy i zgryzu:
ustny tor wymowy ( rozchylone wargi, brak oddychania przez nos, ustny tor oddechowy)
nieprawidłowy sposób połykania (brak aktywności mięśni żuchwowych, okrężny ruch ust, język podczas połykania pomiędzy zębami)
przerośnięty 3 migdał ( blokuje przepływ powietrza drogą nosową, adenotomia - całkowite usunięcie 3 migdała)
przerośnięte migdałki podniebienne ( blokują drogi oddechowe, wpływają na ruchomość języka, tolsylektomia- pomniejszenie migdałków podniebiennych)
Polipy w przegrodach nosowych powodują niedrożność nosa i powodują wady wymowy
Skrócone wędzidełko języka ( przyrośnięty całkowicie lub częściowo - ograniczone ruchy języka)
Ssanie kciuka - przedłużony okres ssania hamuje prawidłowy rozwój połykania nie ma pionizacji języka przy połykaniu
Czynniki te występują pojedynczo lub znacznie częściej zespołowo, wzajemnie na siebie wpływając. Ten sam czynnik kształtujący ich zespół może być przyczyną wady zgryzu i wady wymowy.
Wady zgryzu definiowane są jako nieprawidłowości w budowie i czynności jednego lub kilku elementów zespołu twarzowo-czaszkowego.
Wśród tych wad wymieniają się tzw. Wady zębowe, (wpływające w różnym stopniu na zgryz) i znacznie rozleglejsze zaburzenia wzajemnego stosunku oku łuków zębowych - tzw. Wady zgryzowe.
Wada zgryzu może być objawem nieprawidłowości dotyczącej ustawienia żuchwy względem szczęki.
Nieprawidłowości zgryzowe to nie tylko odmienne w każdej wadzie zmiany morfologiczne ale i adekwatnie zmienione wzorce czynnościowe wielu grup mięśniowych a także różne warunki pracy stawów skroniowo - żuchwowych
Płaszczyzny wad zgryzu:
płaszczyzna pośrodkowa; zaburzenia we wzroście na szerokość, zgryz krzyżowy, zgryz przywieszony
płaszczyzna pozioma - horyzontalna: wzrost zębów na wysokość; wyróżniamy zgryz otwarty i zgryz głęboki - w tym przypadku następuje zahamowanie wzrostu zęba na wysokość.
Zgryz głęboki - nadmierne pokrycie zębów górnych nad dolnymi.
Logopedyczne skutki kolczykowania języka:
Wśród wczesnych powikłań miejscowych wymienia się:
Ból i obrzęk języka
Zwiększone wydzielanie śliny
Uszkodzenie nerwu podjęzykowego
Przedłużenie krwawienia
Zakażenie
Uszkodzenie błony dziąsłowej
Powikłania późne:
Uszkodzenie zębów
Reakcje alergiczne
? i połkniecie kolczyka
Zaburzenie smaku
Mechaniczne blokowanie drożności dróg oddechowych
Zaburzenia w obrazie rtg
Negatywne medyczne i logopedyczne skutki kolczykowania języka:
Pojawienie się wadliwych realizacji wcześniej prawidłowo realizowanych fonemów
Pojawienie się nowych niepożądanych cech fonetycznych w już wcześniej wadliwie realizowanych fonemach
Utrzymujące się i nasilenie stopnia nieprawidłowości, częstotliwości niepożądanych cech fonetycznych, głównie dyspalatalność i dyswibracyjność
DYSPALATALNOŚĆ - niepełna realizacja fonemów miękkich, dotyczy to miękkości fonemów.
Szczególne zmiany w fonemach dentalizowanych i w 3 szeregach (syczący etc) i fonem r
GLOKTODYDAKTYKA
Jakie głoski oznaczają literę ę, ą?
Litera ą oznacza głoskę o, a litera ę głoskę e jeżeli po nich jest litera l lub ł.
( zaczął - zaczoł, stanęli - staneli)
Litera ą oznacza dwie głoski om, a litera ę dwie głoski Em - jeśli po nich jest jedna z liter p, b, b ubezdźwięcznione( dęby - demby, kępa - Kempa, kąpać- kompać, dąb -domp)
Litera ą oznacza dwie głoski on, a litera ę dwie głoski en jeżeli po nich jest litera t, d, c, dz(ale po niej nie ma litery i ) i cz. ( zakręty- zakrenty, pędy- pendy, ręce- rence, kąt - kont, zając - zając, [pieniądz - pjeńonc)
Litera ą oznacza dwie głoski oń, a litera ę dwie głoski eń jezlei po nich jest litera oznaczające głoskę ć lub dż ( zachęcili - zaeńcili, pędzimy - peńdzimy, strącili - strońcili, wziąć - wzioń, bądźmy - bońćmy, sędzia - seńdźa)
Pisownia głosek miękkich
Po głosce miękkiej jest i nie piszemy kreski?? ( zima, sitko, nić, nim, nikt, zgasic, posiłek)
Jeśli po głosce miękkiej występuje jedna z samogłosek, to głoska miekka jest zapisywana wieloznakiem ( ni, Si, zi, dzi, ci) np. siodło, osioł, dnia, zioła)
Jeżeli głoska miękka jest ostatnią głoską w wyrazie lub po głosce miękkiej jest spółgłoska (prócz j) to głoska miękka jest zapisywana literą z przecinkiem
(ń, ś, ć, dź) np. kość, gałąź, miś, liść, łódź.
Jeżeli po głosce miękkiej występuje spółgłoska j to głoska miękka jest zapisywana literą bez przecinka ( Dania, opinia, mania)