CHARAKTERYSTYKA WAD POSTAWY
Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej
Plecy okrągłe
(dorsum rotundum)
Plecy okrągłe to wada lokalizująca się w odcinku piersiowym kręgosłupa.
Charakteryzuje się:
pogłębioną, a czasami również przeniesioną, kifozą.
wysunięciem głowy do przodu (broda nie rzutuje na mostek),
wysunięciem barków do przodu,
spłaszczeniem i zapadnięciem klatki piersiowej,
rozsunięciem i odstawaniem łopatek od klatki piersiowej,
funkcja oddechowa klatki piersiowej jest upośledzona.
Przyczyną powstania pleców okrągłych mogą być wady wrodzone (pochodzenia kostnego lub mięśniowego) lub, częściej, nabyte.
Najczęstsze przyczyny:
dystonia mięśniowa,
czynniki psychiczne,
wady wzroku,
choroby wtórnie powodujące pogłębienie kifozy piersiowej, jak: choroba Scheuermanna, gruźlica kręgosłupa, krzywica, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
W przypadku pleców okrągłych możemy wyróżnić:
Hiperkifozę - zwiększenie fizjologicznej kifozy piersiowej,
Kifozę wysoką - wygięcie obejmujące górny odcinek kręgów piersiowych i niekiedy ostatnie kręgi szyjne, ze szczytem wygięcia przypadającym na Th6. Wada ta ma tendencję do szybkiego usztywniania się.
Kifozę niską - ze szczytem kifozy przypadającym na Th8 -Th10, zwykle obejmującą również górne kręgi lędźwiowe. Często towarzyszy jej zwiększone przodopochylenie miednicy z krótką mocno zarysowaną lordozą.
Kifozę totalną - szczyt wygięcia przypada na ostatnie kręgi piersiowe i obejmuje cały odcinek lędźwiowy. Często towarzyszy jej znaczne pogłębienie lordozy szyjnej
Zmiany anatomiczne w obrębie układu mięśniowego:
Rozciągnięcie i osłabienie mięśni:
karku,
prostownika grzbietu odcinka piersiowego,
czworobocznego,
równoległobocznego,
najszerszego grzbietu.
Przy kifozie totalnej czworobocznego lędźwi i biodrowo-lędźwiowego,
Zmiany anatomiczne w obrębie układu mięśniowego:
Wzmożone napięcie i skrócenie mięśni:
piersiowego większego,
piersiowego mniejszego,
zębatego przedniego.
Przy kifozie totalnej:
pośladkowego wielkiego,
półścięgnistego, półbłoniastego, dwugłowego uda,
mięśni brzucha, zwłaszcza prostego.
Zmiany anatomiczne w obrębie układu więzadłowego:
Rozciągnięcie więzadeł:
długiego tylnego,
żółtych, międzykolcowch,
nadkolcowego,
Przykurczenie więzadła przedniego kręgosłupa.
Zmiany anatomiczne w obrębie klatki piersiowej:
osiadanie żeber,
zmniejszenie pojemności klatki piersiowej (zmniejszenie życiowej pojemności płuc),
ucisk serca.
Zalecenia
Odpoczynek w ciągu dnia w pozycji leżącej na plecach z ramionami odwiedzionymi w bok i ugiętymi w stawach łokciowych, nogi ugięte w stawach biodrowych i kolanach,
oglądanie telewizji z laseczką trzymaną na plecach w ciągu 20-30 minut,
w czasie siedzenia przy odrabianiu lekcji należy mieć dobre podparcie na odcinek lędźwiowy i dolny piersiowy,
biurko musi posiadać odpowiednią wysokość, tak by dziecko nie było zmuszone pochylać się nadmiernie,
pływanie stylem grzbietowym.
Przeciwskazania:
stanie na rękach, na głowie,
skłony w przód,
krążenia ramionami w przód przy pochyleniu do przodu,
jazda na rowerze z niską kierownicą,
siad skrzyżny z wyciągniętymi ramionami w przód,
unikać wszystkich pozycji, które zaokrąglają plecy i uwypuklają odcinek piersiowy kręgosłupa
Plecy wklęsłe
(dorsum concavum)
Plecy wklęsłe są wadą odcinka lędźwiowego kręgosłupa
Charakteryzują się:
pogłębieniem fizjologicznej lordozy lędźwiowej.
zwiększonym przodopochyleniem miednicy,
wypiętym brzuchem (tzw. przodujący brzuch),
uwypukleniem pośladków,
niekiedy przykurczami zgięciowymi st.biodrowych (m.mięśni biodrowo-lędźwiowych).
Często występują:
nieprawidłowe ruchy przepony i oddychania,
Złe zawieszenia narządów wewnętrznych w jamie brzusznej powoduje złe ich funkcjonowanie,
dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (zmiany przeciążeniowe, zwyrodnieniowe, dyskopatie),
zaparcia,
zaburzenia miesiączkowania.
Plecy wklęsłe mogą być wadą wrodzoną lub nabytą.
Wśród wad nabytych najczęściej obserwuje się plecy wklęsłe na tle dystonii mięśniowej
W przypadku pleców wklęsłych możemy wyróżnić:
Hiperlordozę - pogłębienie fizjologicznej lordozy bez zmian lokalizacji, z tendencją do kompensacyjnego pogłębiania kifozy piersiowej,
Lordozę niską (krótką), z towarzyszącą jej najczęściej kifozą totalną,
Lordozę wysoką (długą), obejmująca wygięciem lordotycznym także dolny odcinek piersiowy, z towarzyszącą jej kifozą wysoką, krótką.
Zmiany anatomiczne w obrębie układu mięśniowego:
Rozciągnięcie i osłabienie mięśni:
brzucha,
pośladkowych wielkich,
kulszowo-goleniowych,
Wzmożone napięcie i skrócenie mięśni:
biodrowo-lędźwiowego,
czworobocznego lędźwi,
prostego uda,
prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego.
Zmiany anatomiczne w obrębie układu więzadłowego:
Przykurczenie więzadeł w odcinku lędźwiowym kręgosłupa:
podłużnego tylnego,
żółtych,
międzykolcowych,
nadkolcowego,
Rozciągnięcie więzadła podłużnego przedniego kręgosłupa w odcinku lędźwiowym.
Zalecenia
odrabianie lekcji siedząc na krześle z dobrym oparciem na odcinek lędźwiowy i piersiowy dolny,
przybieranie często pozycji siadów klęcznych z RR do przodu,
leżenie codziennie 5-10 minut na plecach na twardym podłożu, RR splecione na karku, łokcie na podłożu, NN ugięte w stawach kolanowych,
jazda na rowerze,
pływanie,
narciarstwo i in.
Przeciwwskazania:
unikanie pozycji zwiększających lordozę lędźwiową,
gimnastyka artystyczna, akrobatyka, mostek, kołyska itp.
Plecy okrągło-wklęsłe
(dorsum rotundo-concavum)
Plecy okrągło-wklęsłe stanowią połączenie dwóch wyżej opisanych wad, gdzie jednocześnie następuje zwiększenie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej.
Zmiany w sylwetce dziecka z plecami okrągłymi pociągają za sobą zmiany anatomiczne w narządzie ruchu będące połączeniem zmian obecnych w dwóch poprzednio opisanych wadach.
Zazwyczaj:
głowa wysunięta jest ku przodowi,
klatka piersiowa spłaszczona,
często pierwotną przyczyną wady jest zwiększony kąt przodopochylenia miednicy, w związku z tym zwiększa się lordoza lędźwiowa i na drodze odcinkowej kompensacji dochodzi do pogłębienia kifozy piersiowej.
Przeciwwskazania:
skoki,
dźwiganie,
przewroty i mostki,
nadmiar skłonów w przód,
dłuższe wysiłki w pozycji stojącej.
Plecy płaskie
(dorsum planum)
Plecy płaskie są wadą charakteryzującą się:
spłaszczeniem lub brakiem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej,
zmniejszeniem przodopochylenia miednicy,
prawidłowa ruchomością kręgosłupa
płaską klatka piersiową,
barkami opadającymi,
mogą występować bóle głowy spowodowane zmniejszoną krzywizną kręgosłupa, który nie amortyzuje wstrząsów głowy.
Niektórzy autorzy sugerują, że właśnie to zmniejszone (niewykształcone) przodopochylenie miednicy jest przyczyną powstania wady.
Brak fizjologicznych krzywizn kręgosłupa powoduje upośledzenie jego funkcji amortyzacyjnej, prowadząc szybko do zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych kręgosłupa.
Dużo większa jest też skłonność do powstawania bocznych skrzywień kręgosłupa.
Charakterystyczne jest bardzo słabe umięśnienie, często dzieci z plecami płaskimi są bardzo chude, i niechętne, do jakiegokolwiek wysiłku fizycznego.
Plecy płaskie są coraz częściej spotykane u dzieci, co prawdopodobnie wiąże się z siedzącym trybem życia.
Zalecenie
wszechstronne wzmocnienie mięśni grzbietu, brzucha oraz pośladków,
nie unikać pozycji lordozującytch i kifotyzujących.
Przeciwwskazania:
zwisy,
ćwiczenia wyprostne,
skoki, podskoki (zwłaszcza na twardym podłożu).
Wady kończyn dolnych
Wady kończyn dolnych zaliczane są do wad postawy ciała, ponieważ mają ogromny wpływ na statykę ciała.
Są one wadami wrodzonymi lub nabytymi w trakcie rozwoju ontogenetycznego.
Do najczęstszych wad zalicza się:
kolana koślawe,
kolana szpotawe,
stopę płaską,
stopę płasko-koślawą,
stopę wydrążoną.
Kolana koślawe
(genua valga)
W wadzie tej oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz.
Za koślawość fizjologiczną uważa się odchylenie od osi nie większe niż 10º lub rozstęp między kostkami przyśrodkowymi wynoszący 4-5 cm.
Maksymalna, fizjologiczna koślawość kolan występuje około 6 r.ż.
Wada ta z reguły jest obustronna.
Pojawia się najczęściej w kilka miesięcy po rozpoczęciu chodzenia w wyniku przeciążeń kończyn dolnych i chodzenia na szerokiej podstawie.
Postaci kolan koślawych:
statyczna,
wrodzona,
pokrzywicza,
pourazowa,
porażenna.
Wada ta występuje niekiedy jako zjawisko wtórne w stopie płasko-koślawej, lub jej następstwem jest płaskostopie, zwłaszcza u dzieci z nadwagą lub otyłością.
Zmiany w układzie mięśniowym i więzadłowym:
rozciągnięcie więzadła pobocznego piszczelowego, a skrócenie pobocznego strzałkowego,
rozciągnięcie mięśnia półbłoniastego i półścięgnistego, krawieckiego, głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego oraz przykurcz pasma biodrowo-piszczelowego i mięśnia dwugłowego uda.
Zmiany w układzie kostnym:
przerost kłykcia wewnętrznego kości udowej,
zahamowanie wzrostu kłykcia zewnętrznego,
skrzywienie kości udowej lub piszczelowej,
skręcenie na zewnątrz podudzia,
przeprost w stawie kolanowym
W następstwie tej wady dochodzi do zmniejszenia zwartości stawu kolanowego i pojawia się skłonność do zwichnięć rzepki.
W stadiach zaawansowanych dziecko ma skłonność do krzyżowania kolan i obwodzenia kończyn dolnych.
Chód jest niepewny, kołyszący i koszący.
Przy wadach jednostronnych rozwija się skolioza lędźwiowa (czynnościowe skrócenie kończyny).
Kolana szpotawe
(genua vara)
W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz.
O szpotawości mówi się, gdy rozstęp między kłykciami przyśrodkowymi przy stopniach zwartych jest większy niż 4-5 cm.
Fizjologiczna szpotawość kolan występuje u dzieci w ciągu 1 roku życia, po czym przechodzi w fizjologiczną koślawość
Przyczyny
Jako wada statyczna pojawia się u dzieci przedwcześnie rozpoczynających stanie i chodzenie, - ciężar ciała jest zbyt wielkim obciążeniem dla miękkiego kośćca dziecka.
Szpotawość kolan rozwija się również w następstwie zaburzeń rozwoju chrząstki wzrostowej po stronie przyśrodkowej stawu kolanowego z powodu:
procesów zapalnych,
urazów,
krzywicy,
choroby Blounta
w przebiegu chorób ogólnoustrojowych (chondrodystrofia, choroba Albrighta, Pageta, Heinego-Medina)
Zmiany w układzie mięśniowym i więzadłowym:
Więzadło poboczne zewnętrzne rozciągnięte, a poboczne wewnętrzne przykurczone.
Mięśnie dwugłowy uda i napinacz powięzi szerokiej są rozciągnięte, a półbłoniasty i półścięgnisty - przykurczone
Zmiany w układzie kostnym:
Trzon kości udowej, piszczelowej i strzałkowej wygięty jest na zewnątrz.
Stopa płaska podłużnie (pes planus)
Stopę płaską nabytą poprzedza płaskostopie czynnościowe, czyli stopniowe obniżanie się podłużnego sklepienia stopy na skutek niewydolności statyczno-dynamicznej.
Przeciążenie związane jest z niewydolnością układu mięśniowo-więzadłowego i doprowadza do zniekształceń, zaburzeń funkcji i bolesności
Wyróżnia się trzy stopnie płaskostopia:
I - zmniejszenie napięcia mięśni. Sklepienie stóp obniża się po dłuższym obciążeniu (staniu, chodzeniu).
II - obniżenie łuku podłużnego stopy widoczne jest w pozycji stojącej, ale przy odciążeniu stopa przybiera prawidłowy kształt.
III - zniekształcenie stopy jest utrwalone zarówno podczas obciążenia, jak i w odciążeniu. Nasilają się dolegliwości bólowe, chód ulega zaburzeniu, staje się niezgrabny.
Stopa płasko-koślawa
(pes plano-valgus)
W stopie prawidłowej oś pięty jest przedłużeniem osi podudzia.
Fizjologiczne odchylenie wynosi ok.5º, częściej w kierunku do wewnątrz.
Przy koślawości stopy pięta skręca się na zewnątrz i opiera o podłoże brzegiem przy środkowym.
Dziecko z tą wadą niszczy obcas po stronie wewnętrznej.
Stopy płasko-koślawe łączą się często z koślawością kolan, co pogłębia dolegliwość
Wskazania:
kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli,
chodzenie po urozmaiconym terenie i podłożu,
pływanie, narciarstwo, gimnastyka artystyczna itp..
Przeciwwskazania:
długotrwałe stanie,
dźwiganie dużych ciężarów,
duże rozkroki w pozycji stojącej.
Stopa poprzecznie płaska (pes transverso-planus)
Polega na obniżeniu główek drugiej i trzeciej kości śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego stopy.
Najczęściej występuje u kobiet z powodu noszenia obuwia na wysokich obcasach.
Obciążenie stopy przesuwa się wtedy ku przodowi i dochodzi do przeciążenia, rozpłaszczenia (rozejście się kości śródstopia), a niekiedy odwrócenia przodostopia.
Jednocześnie dochodzi do osłabienia i zaburzenia równowagi napięcia mięśni długich i krótkich stopy oraz zmniejszenia napięcia mięśni glistowatych i międzykostnych, co prowadzi do młotkowatego ustawienia palców
Charakterystyczne dla tej wady jest występowanie modzeli pod główkami drugiej i trzeciej kości śródstopia oraz piekącego bólu podczas chodzenia.
Często ze stopą płaską poprzecznie współistnieje paluch koślawy
Stopa wydrążona
(pes excavatus)
Wada polega na pogłębieniu łuków podłużnych stopy.
Stopę wydrążoną charakteryzuje:
wysokie podbicie,
ustawione szponiasto palce,
przykurcz rozcięgna podeszwowego.
Zniekształcenie powoduje skrócenie stopy.
Wadę dostrzega się zwykle około 10 - 14 r.ż., kiedy zniekształcenie stopniowo się nasila.
Zwykle przed ukończeniem wzrostu pojawiają się bóle stóp, których przyczyną jest przeciążenie pięty oraz główek kości śródstopia, pod którymi tworzą się dokuczliwe modzele (odciski)
Różne odbicia stopy wydrążonej
Dodatkowym czynnikiem, który może pogłębiać wadę stóp, jest za ciasne (zbyt krótkie) obuwie.
Wada ta staje się zauważalna przy badaniu stopy w pozycji odciążonej (np. siedzącej), a zwłaszcza przy czynnym grzbietowym zgięciu stopy
4