Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 roku zapisało się na trwałe w historii najnowszej Polski . Uchodzi ono za masowy , żywiołowy i zwycięski zryw ludu wielkopolskiego , który zadecydował o granicy zachodniej odrodzonej państwa Powstanie to ma bogatą literaturę przedmiotu.

WALKI O OSWOBODZENIE POZNANIA

27 grudnia po odbytych wiecach wyruszyły pochód niemiecki .zaistniała obawa zagrożenia Bazaru, w którym przebywali goście i gdzie mieścił się ośrodek

aktywności polskiej. Niemcy maszerowali z Ogrodu Zoologicznego ulicą

Zwierzyniecką, Św. Marcina ( dzisiaj Czerwonej Armii ) , Wiktorii

( Alfreda Lampego ) , Berlińską ( 27 grudnia ) placem Wilhelmowskim

(Wolności ). Alejami od Biblioteki Raczyńskich do pocztowej i obok

muzeum ( Muzeum Narodowe ) do Bazaru. W pobliżu Bazaru doszło

pierwszej wymiany ognia, znalazły się już tu bowiem , dla jego osłony,

oddziały Służby Straży i Bezpieczeństwa oraz Straży Ludowej.

Z opisów walk o ten gmach wynika, że został on otoczony i zaatakowany

przez powstańców z wszystkich możliwych stron. Walczono z ulicy,

prywatnych mieszkań, używając ciężkich karabinów maszynowych

i granatów .Podczas jednego ze szturmów zginął pierwszy powstaniec,

górnik westfalski Franciszek Ratajczak. W walce brało udział około

300 powstańców, wśród nich uzbrojona ludności cywilna.

Stanowcza postawa Polaków zadecydowała o poddaniu się Niemców.

W ten sposób nastąpiło pierwsze zwycięstwo, okupione wszakże

krwią powstańca. Zdobytą broń, a wśród niej dwa ciężkie karabiny

maszynowe, wykorzystano do dalszych walk. Jeden z nich został

umieszczony na dach muzeum dla osłony Bazaru, który stanowił

centralny punkt powstania.

W tym samym czasie przeszły całkowicie w ręce powstańców : poczta,

zamek i wiele dalszych obiektów w centrum Poznania. Doraźnie

zorganizowany przez braci Kazimierza i Michała Żnińskich oddział

ochotniczy opanował też gmach Rejencji przy ul. Gołębiej.

Nastąpiło wyparcie Niemców ze śródmieścia i zabezpieczenie Bazaru.

Niezależnie od tych działań którym można przypisać pewną

planowość, żywiołowo walczono z Niemcami poza centrum miasta.

Straż Ludowa dzielnicy łazarz opanowała forty 8, 8a, 9, zdobywając

wiele uzbrojenia , sprzętu i jeńców. Za pomocą samochodów

rozwożono też broń i amunicje , którą rozdawano ludności,

uzbrajając ją do dalszych walk. Już w pierwszym dniu powstania

Niemcy potrafili zorganizować transport wojska dla wsparcia

swych rodaków w Poznaniu. Miały one zapewne przywrócić

niemiecki ład w mieście.

DZIAŁANIA POWSTAŃCOW W POŁNOCNEJ WIELKOPLSCE

Walki powstańców prowadzone w ponocnej Wielkopolsce miały

duże znaczenie dla rozszerzenia powstania na Pomorze.

Nie przebiegały one jednakże tak pomyślnie, jak omówione

Poprzednio. Niemcy bronili ty uporczywie linii kolejowej

Toruń - Bydgoszcz - Piła - Krzyż, która umożliwia im

ewakuowanie wojsk ze wschodu. Wymagało to odbicie

i utrzymania przede wszystkim zajętego przez powstańców

Nakła. Wszelkie działania podejmowane w tym rejonie

natrafiły więc na silny opór Niemców . Dnia 1 stycznia 1919

roku wyzwoliło się Nakło, do czego przyczynił się

w dużym stopniu oddziały pod dowództwem Edmunda

Bartkowskiego. Dowództwo niemieckie 6 stycznia

przestało do tej miejscowości z Bydgoszczy silny odział

, który miał działać w rejonie Nakła. Został on całkowicie

rozbity przez powstańców , tracą przy tym dwie armaty.

Polskie oddziały toczyły również w dniach 2 i 7 stycznia

walki pod Wysoką, przejściowo ją opanowując.

DZAŁANIA POWSTAŃCOW W ZACHODNEJ WIELKOPOLSCE

Podobny jak inne ziemie Wielkopolski, tak i jej rubieże zachodnie

zostały wyzwolone bez większych walk. Zdobycze w zachodniej

Wielkopolsce wyznaczały w przybliżeniu miast :

Lubasz - Nowy Tomyśl - Opalenica - Grodzisk - Wielichowo- Przemęt.

Do 8 stycznia 1919 roku podjęto w tym rejonie kilka działań

ofensywnych , przede wszystkim dla rozszerzenia polskiego

stanu posiadania poza linię Warty oraz jezior zbąszyńskich.

Powstańcy dążyli też do opanowania linii kolejowej prowadzącej

do Krzyża.

---