Brzozowski „Kultura i życie” tu: „KULTURA I ŻYCIE” (1905 r.)
• we współczesnej umysłowości polskiej występuje lekceważenie ideowości (głównie przez publicystów), rezygnacja z rzeczywistości (u ludzi zajmujących się filozofią, sztuką- czyli kulturą wyższą)
• zagadnienia kult wyższej, oderwanej od bezpośredniej rzeczywistości są traktowane jako sprawa czysto subiektywnych odczuć i mniemań
• nowe przekształcenie ekonomiczne - człowiek o odmiennej duchowości, nowe moralne postulaty
• podstawą wszelkiej wyzwalającej reintegracji kulturowej musi być reintegracja ekonomiczna (Marks) - jeśli człowiek ma być wolny, to musi zawładnąć ekonomią, która dotychczas nim władała
• naturalizm ekonomiczny nie dowierza bezinteresowności idei i ideałów; bezinteresowne życie może się zacząć dopiero po wyzwoleniu ludzi z ekonomii
• człowiek = twórczość
• cała dotychczasowa historia = próby zorganizowania bezinteresownego życia
• człowiek, aby mógł tworzyć, musi się czuć pierwszym, początkiem, źródłem własnej twórczości, musi mieć pewność, że w jego dziele idzie o dzieło, że jest ono nim rzeczywiście
• kult oparta na cząstkowym wyzwoleniu ma w sobie warunki i czynniki swej nietrwałości, rozkładu i upadku
• przez to, że jest wyzwoleniem cząstkowym staje się konserwatywna, konwencjonalna (musi być odporna wobec dalszych przejawów swobody, bo mogłaby być ona zwrócona przeciwko niej) - twórczość ograniczona do konwencji
• bez subiektywnej bezinteresowności nie może powstać nic cennego
• dwa momenty w kult cząstkowej: cząstkowość i wyzwolenie (od ekonomizmu)
• dwa rodzaje ekonomicznego uwarunkowania: apologetyzm ekonomicznych interesów (działalność uwarunkowana i dająca się wydedukować z interesu) oraz reprezentatywność ekonomicznej struktury (bezinteresowna twórczość)
• kulturalna cząstkowość - żyje dopóki twórczość bezinteresowna w jej obrębie jest możliwa; kultura = swoboda (wszelki dogmatyzm sam się zabija)
• kultura jest zawsze dziełem swobodnej twórczości; gdy ta twórczość zostaje skrępowana, zamiera ona
• Dopiero człowiek wyzwolony i w miarę jak jest wyzwolony od ekonomizmu, może wejść w stosunek z sobą, przyrodą
• kultura cząstkowa powstaje tam, gdzie grupa ludzi odzyskuje dające swobodę twórczości wyzwolenie od ekonomizmu; Obok szczątków kultury zamierającej spotyka się na każdym kroku zaczątki swobody, która tę kulturę burzy, bo była przez nią nieobjęta.
• epoka upadku - współistnienie obok siebie różnych stylów, wiar, mniemań
• stan duszy, towarzyszący schyłkowi kult nie sprzyja krytycznemu sprawdzaniu wartości, kult cząstkowa kończy się na niemożliwości
• wierzenia we własne wartości, normy, konwencje, na których się opierała - im bardziej samodzielna, bogata była kult, tym bardziej jałowy jest jej rozkład; brak godności - cecha tego, co nazywamy naszą kult
• zbliża się pora kultury całkowitej opartej na całkowitym wyzwoleniu
Brzozowski „Kultura i życie”
-lekceważenie ideowości, rezygnacja z rzeczywistości
-zagadnienia kult wyższej, oderwanej od bezpośredniej rzeczywistości są traktowane jako sprawa czysto subiektywnych odczuć i mniemań
-nowe przekształcenie ekonomiczne - czł o odmiennej duchowości, nowe moralne postulaty
-podstawą wszelkiej wyzwalającej reintegracji kult musi być reintegracja ekonom (Marks) - jeśli czł ma być wolny, to musi zawładnąć ekonom, która dotychczas nim władała
-naturalizm ekonom nie dowierza bezinteresowności idei i ideałów; bezinteresowne życie może się zacząć dopiero po wyzwoleniu ludzi z ekonomii
-człowiek = twórczość
-cała dotychczasowa hist = próby zorganizowania bezinteresownego życia
-czł aby mógł tworzyć, musi się czuć pierwszym, początkiem, źródłem własnej twórczości, musi mieć pewność, że w jego dziele idzie o dzieło, że jest ono nim rzeczywiście
-kult oparta na cząstkowym wyzwoleniu ma w sobie warunki i czynniki swej nietrwałości, rozkładu i upadku
-przez to, że jest wyzwoleniem cząstkowym staje się konserwatywna, konwencjonalna (musi być odporna wobec dalszych przejawów swobody, bo mogłaby być ona zwrócona przeciwko niej) - twórczość ograniczona do konwencji
-bez subiektywnej bezinteresowności nie może powstać nic cennego
-dwa momenty w kult cząstkowej: cząstkowość i wyzwolenie (od ekonomizmu)
-dwa rodzaje ekonomicznego uwarunkowania: apologetyzm ekonomicznych interesów (działalność uwarunkowana i dająca się wydedukować z interesu) oraz reprezentatywność ekonomicznej struktury (bezinteresowna twórczość)
-kulturalna cząstkowość - żyje dopóki twórczość bezinteresowna w jej obrębie jest możliwa; kultura = swoboda (wszelki dogmatyzm sam się zabija)
-epoka upadku - współistnienie obok siebie różnych stylów, wiar, mniemań
-stan duszy, towarzyszący schyłkowi kult nie sprzyja krytycznemu sprawdzaniu wartości, kult cząstkowa kończy się na niemożliwości
-wierzenia we własne wartości, normy, konwencje, na których się opierała - im bardziej samodzielna, bogata była kult, tym bardziej jałowy jest jej rozkład; brak godności - cecha tego, co nazywamy naszą kult
DROGI I ZADANIA WSPÓŁCZESNEJ FILOZOFII
-marksizm - gdy zaniknie walka klasowa, zaniknie sama praca myśli
-kłamstwo jest żywiołem ludzkości nie wyzwolonej, która musi być oszukiwana i łudzona, aby móc znieść kaleczący ją i poniżający ustrój
-póki społ nie będzie istotnie i prawdziwie organizacją swobody wszystkich członków, póki będzie w nim coś narzuconego, ponad krytyką, póty swoboda będzie tylko cząstkowa, a czł będzie wierzył w dogmaty, świat będzie dla czł zagadnieniem z zawsze z góry znanym rozwiązaniem
-wg Marksa droga do wyzwolenia filozofii prowadzi przez rzeczywiste wyzwolenie, droga do myśli przez czyn
-tylko jeśli założy się, że ludzie nie są w stanie sami zmienić świata, ich obowiązki mogą wypływać z poznania (albo Gdańska ;p) istoty świata i zadania
-świat jest zawsze dla czł tym, co uczynił on z niego i co zamierzał uczynić; granice swej władzy nad światem, znanych sobie środków wytwórczych uważa czł za granice świata w ogóle
-właściwym organem poznania czł wzg przyrody są jego narzędzia, to, co nie pozostaje w żadnym stosunku wzg naszych narzędzi (fizjologicznych i sztucznie wytworzonych), nie istnieje dla nas
-fatalistyczne poddanie się przyrodzie najzupełniej wykrzywia nasz stosunek do niej
-2 formy wyst przyrody w naszej myśli: jako systemat praw (poddana technice) i jako świat nieznany i nieowładnięty (to, co poza jej granicami)
-przyroda = dziedzina rzeczywistych i możliwych wpływów techniki ludzkiej
-Kant: pojęcie czł o świecie wypływa z jego technicznej władzy nad nim
-nie samo poznanie, ale czyn, zdolność do wytwarzania stosunków ze światem określa czym mamy być
-prawidłowa działalność przyrody jest odbiciem naszej działalności w technice; przyroda jest zakresem działania urządzeń technicznych
-to, co uważamy za wyraz żywiołu przyr poza nami, jest w gruncie rzeczy żywiołem w nas, grą wrażeń nie poddanych prawidłu
-ludzkość nigdzie nie styka się ze światem inaczej, jak przez pryzmat własnej twórczości
-aby zadać sobie pyt o cel dziejów, czł musiał zrozumieć, że sam wytwarza przyr (ujmowaną jako teren działalności ludzkiej); w zależności od czynnego stanowiska teren ten się zawęża, rozszerza, przekształca, zmienia
-ludzkość nie poznaje sensu świata poza sobą, lecz stwarza go
-wielkie kataklizmy w przyrodzie mogą być uważane za pewien rodzaj kosmicznej krytyki naszej kult
-celowa wola sięga tak daleko, jak daleko władzę nad światem wywalczyła sobie praca mięśni ludzkich (musimy z naszych idei, urządzeń itd. uczynić fakty przyrodnicze)
-świat = wyraz swobody, jeśli jest dziełem rąk czł i te ręce zapewniają mu władzę nad światem
-gdy suma energii, jak rozporządza czł wobec świata zmniejsza się, zmniejsza się też pozytywna wartość ludzkości samej i wszystkich jej dzieł
-wszystko, co krępuje myśl jest uciskiem; sama myśl ma znaczenie w świecie jedynie dzięki pracy!