Prawo wyborcze do organów samorządu terytorialnego- ustawa z 16 lipca 1998r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatów i sejmików województw.
Gminy, powiaty, samorząd województwa wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. Organy stanowiące wybierane są przez wspólnoty samorządowe w głosowaniu powszechnym. Organami stanowiącymi są rady gmin, rady powiatów i sejmiki województw. Ilekroć w ustawie - Ordynacja wyborcza… jest mowa o radzie gminy, należy przez to rozumieć także radę miasta na prawach powiatu.
Można kandydować tylko z jednego z organów: rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa. Można być tylko radnym jednej z rad (art.. 8).
Prawa wyborcze
Art. 5.1 Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze ) do danej rady ma, z zastrzeżeniem art. 6 każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania tej rady.
2). Nie mają prawa wybierania osoby:
- pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym;
- pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu
- ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.
Art. 6a.1 Prawo wybierania do rady gminy ma również obywatel UE niebędący obywatelem polskim , który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, stale zamieszkuje na obszarze działania tej gminy oraz, który z zastrzeżeniem ust 2, został wpisany do prowadzonego w tej gminie stałego rejestru wyborców najpóźniej na 12 miesięcy przed dniem wyborów.
3). Prawa wybierania nie ma obywatel UE niebędący obywatelem polskim pozbawiony prawa wybierania w państwie członkowskim UE, którego jest obywatelem.
Art. 7.
1). Prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze ) przysługuje osobie mającej prawo wybierania do danej rady.
2). Nie mają prawa wybieralności osoby:
-karane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego;
- wobec którego wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie
popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego.
3). Prawa wybieralności nie ma obywatel UE niebędący obywatelem polskim pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim UE, którego jest obywatelem.
Kampania wyborcza
Rozpoczyna się z dniem ogłoszenia rozporządzenia prezesa RM o wyborach do rad i ulego zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania. Zabrania się prowadzenia kampanii wyborczej:
1). Na terenie urzędów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz sądów,
2). Na terenie zakładów pracy w sposób zakłócający ich funkcjonowanie,
3). Na terenie jednostek wojskowych, oddziałów obrony cywilnej, skoszarowanych jednostek policyjnych.
Istnieje zakaz organizowania podczas kampanii wyborczej loterii fantowych, gier losowych, konkursów, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych.
reklamowych okresie od zakończenia kampanii do zakończenia głosowania zabrania siępodawania do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych (sondaży) opinii publicznej.
Finansowanie wyborów
Wydatki związane z organizacją przygotowań i przeprowadzeniem wyborów pokrywane są z budżetu państwa.
Wydatki komitetów wyborczych pokrywane są z ich własnych źródeł. Nie mogą być organizowane zbiórki publiczne na cele wyborcze. Środki finansowe przekazywane komitetowi wyborczemu partii politycznej mogą pochodzić wyłącznie z funduszu wyborczego tej partii. Środki finansowe komitetu wyborczego organizacji, komitetu wyborczego wyborców mogą pochodzić wyłącznie z wpłat od osób fizycznych. Środki finansowe komitetu wyborczego są gromadzone wyłącznie na rachunku bankowym. Łączna suma wpłat od osoby fizycznej nie może przekraczać 15- krotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia.
Wybory do rad gmin. Przepisy szczegółowe (art. 85-128)
System wyborczy
Wybory do rad gmin przeprowadzają:
1). Gminne (miejskie) komisje wyborcze,
2). Obwodowe komisje wyborcze.
Radni wybierani są w okręgach wyborczych. W gminie do 20 000 mieszkańców o wyborze na radnego rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów (system większościowy). W gminie powyżej 20 000 mieszkańców podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na kandydatów danej listy: mandaty przypadające na daną listę otrzymują ci kandydaci, którzy uzyskali najwięcej głosów.
W miastach na prawach powiatu w podziale mandatów uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na które oddano w skali miasta co najmniej 5% ważnie oddanych głosów (art..88)
Dla celów wyborów ustala się okręgi wyborcze i obwody głosowania.
Okręgi wyborcze
Art. 89
1). Okręg wyborczy obejmuje część obszaru gminy.
2). W gminach na terenach wiejskich okręgiem wyborczym jest sołectwo. Łączenie sołectw w celu
utworzenia okręgu wielomandatowego jest możliwe, jeżeli wynika to z konieczności zachowania
jednolitej normy przedstawicielstwa.
3). Podział sołectwa na dwa lub więcej okręgów wyborczych jest dopuszczalny jedynie wtedy, gdyby liczba
radnych wybieranych w danym sołectwie była większa niż przewidziana w art. 9
4). W miastach przy tworzeniu okręgów wyborczych uwzględnia się utworzone jednostki pomocnicze (dzielnice , osiedla)
Art. 90
1). W każdym okręgu wyborczym tworzonym dla wyboru rady gminie liczącej do 20 000 mieszkańców wybiera się od 1-5 radnych.
2). Dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców tworzy się okręgi wyborcze, w których wybiera się od 5 do 8 radnych.
Art. 92
1). Podział gminy na okręgi wyborcze jest stały. Zmiany granic okręgów wyborczych mogą być
dokonywane najpóźniej na 3 miesiące przed upływem kadencji, jeżeli konieczność taka wynika ze
zmiany w podziale terytorialnym państwa lub zmiany liczby mieszkańców danej gminy, zmiany liczby
radnych w radzie gmin lub zmiany liczby radnych wybieranych w okręgu wyborczym.
2). Podział na okręgi, ich granice i numery oraz liczbę radnych wybieranych w każdym okręgu ustala, na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) rada gminy. Według jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców gminy przez liczbę radnych wybieranych do danej rady
Art. 92.3
Uchwałę rady gminy w sprawie okręgów wyborczych ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym i w sposób zwyczajowo przyjęty.
Art. 93
1). Na ustalenia rady gminy w sprawach okręgów wyborczych wyborcom, w liczbie co najmniej 15 przysługuje prawo wniesienia skargi do komisarza wyborczego w terminie 5 dni od daty podania do publicznej wiadomości uchwały, o której mowa w art. 92.3 Wojewódzki komisarz wyborczy rozpoznaje sprawę w terminie 5 dni i wydaje postanowienie, doręczając je niezwłocznie wnoszącym skargę oraz radzie gminy.
2). Od postanowienia komisarza wyborczego przysługuje odwołanie do PKW w terminie 5 dni od daty jego doręczenia. Na orzeczenie PKW nie przysługuje środek zaskarżenia.
Art. 94
Informacje o okręgach wyborczych, ich granicach i numerach, liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie gminnej komisji wyborczej podaje do publicznej wiadomości wójt (burmistrz, prezydent miasta), w formie obwieszczenia, najpóźniej w 50 dniu przed dniem wyborów.
Zgłaszanie kandydatów na radnych.
Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje komitetom wyborczym. W każdym okręgu wyborczym komitet wyborczy może zgłosić tylko jedną listę kandydatów.
Lista kandydatów w wyborach do rady:
1). W gminie liczącej do 20 000 mieszkańców może zawierać najwyżej tyle nazwisk kandydatów, ilu
radnych jest wybieranych w danym okręgu wyborczym.
2). W gminie powyżej 20 000 mieszkańców nie może zawierać mniej niż 5 nazwisk, ale nie więcej niż
dwukrotność liczby radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym.
Każda zgłaszana lista kandydatów powinna być poparta podpisami:
1). Co najmniej 25 wyborców- w gminie do 20 000 mieszkańców,
2). Co najmniej 150 wyborców- w gminie powyżej 20 000
Wyborca może udzielić poparcia dowolniej liczbie list kandydatów. Listy kandydatów, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, zgłasza się do gminnej komisji wyborczej, najpóźniej w 30 dniu przed dniem wyborów do godz 24 wraz z wykazem osób popierających listę.
Sposób głosowania
W wyborach radnych w gminie do 20 000 mieszkańców wyborca głosuje najwyżej na tylu kandydatów, ilu radnych jest wybieranych w danym okręgu wyborczym. Wyborca może głosować na kandydatów z różnych list.
W wyborach radnych w gminie powyżej 20 000 mieszkańców wyborca głosuje tylko na jedną listę kandydatów, stawiają znak „x” obok nazwiska jednego z kandydatów tej listy
Ustalenie wyników wyborów
Na podstawie protokołów otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych, gminna komisja wyborcza ustala wyniki głosowania i wyniki wyborów do rady gminy odrębnie dla każdego okręgu wyborczego (art.120)
W zależności od liczby mieszkańców w gminie wybory są bądź większościowe (w gminie do 20 000 mieszkańców) bądź proporcjonalne w okręgach wielomandatowych ( w gminie powyżej 20 000 )
W wyborach do rady w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców za wybranych danym okręgu wyborczym uważa się tych kandydatów, którzy otrzymali kolejno największą liczbę oddanych głosów. W wyborach do rady gminie powyżej 20 000 mieszkańców gminna komisja wyborcza dokonuje podziału mandatów w każdym okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów w sposób następujący:
1). Liczbę głosów oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1, 2, 3, 4, 5 i
dalsze liczby aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno
największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy,
2). Każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazu, przypada jej liczb kolejno największych (metoda d'Hondta)
Przykład:
A B C
5000:1 = 5000 3500:1 = 3500 1500:1 = 1500
5000:2 = 2500 3500:2 = 1750 1500:2 = 750
5000:3 =1667 3500:3 = 1167 1500:3 = 500
5000:4 = 1250 3500:4 = 875 1500:4 = 375
Szukamy 8 największych ilorazów. Mandaty otrzymują: lista A- 4, lista B- 3, lista C - 1. Mandaty przypadające danej liście otrzymują kandydaci w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów.
Liczbę radnych rady gminy ustala art. 17 ustawy o samorządzie gminnym. Stosowana obecnie metoda d'Honta faworyzuje ugrupowania silniejsze, wyostrza różnice między ugrupowaniami najsilniejszymi i najsłabszymi.
Wybory do rad powiatów. Przepisy szczególne (art. 129-156)
Wybory do rad powiatów odbywają się przy zastosowaniu przepisów dotyczących wyborów do rad gmin, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Wybory do rad powiatów przeprowadzają:
1). Powiatowe komisje wyborcze,
2). Obwodowe komisje wyborcze.
System wyborczy
Radni wybierani są w okręgach wyborczych. W każdym okręgu wyborczym wybiera się od 3-10 radnych. Podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby głosów oddanych na kandydatów danej listy. W podziale mandatów uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, które w skali powiatu uzyskały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.
Okręgi wyborcze
W celu przeprowadzenia wyborów powiat dzieli się na okręgi wyborcze. Okręgiem wyborczym jest jedna gmina. Podział gminy na dwa lub więcej okręgów wyborczych jest dopuszczalny jedynie wtedy, gdy liczba radnych, wynikająca z normy przedstawicielstwa dla okręgów jest większa niż 10 radnych. Podział na okręgi wyborcze oraz liczbę radnych wybieranych w okręgu wyborczym ustala, na wniosek starosty, rada powiatu według jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców powiatu przez liczbę radnych wybieranych do danej rady powiatu.
Przykład:
Powiat liczy 90 000 mieszkańców. Liczba radnych zgodnie z art.9 ust 4 u.s.p. wynosi 21
90 000: 21= 4286 mieszkańców na 1 radnego.
W powiecie jest gmina licząca 58 000 mieszkańców.
Czy ta gmina może być jednym okręgiem wyborczym?
Nie może, gdyż 58 000: 4286= 14; na okręg przypada więc 14 radnych, a zgodnie z ordynacją w okręgu może być wybieranych maksymalnie 10 radnych powiatowych. Gminę należy zatem podzielić na okręgi.
Możliwe jest też łączenie gmin w celu utworzenia okręgu, gdyby nie można było wybrać minimum 3 radnych. Podział na okręgi wyborcze jest stały. Uchwałę rady powiatu w sprawie okręgów wyborczych ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym i podaje do publicznej wiadomości.
Na ustalenia rady powiatu w sprawach okręgów wyborczych zainteresowanej radzie gminy, a także wyborcom w liczbie co najmniej 15 przysługuje prawo wniesienia skargi do komisarza wyborczego w terminie 5 dni od daty ich otrzymania.
Zgłaszanie i rejestrowanie kandydatów odbywa się tak samo jak przy wyborach do rad gmin. Każda zgłoszona lista powinna być poparta podpisami co najmniej 200 osób.
Na podstawie protokołów otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych, powiatowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania i wyniki wyborów do rady powiatu odrębnie dla każdego okręgu. Podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się w taki sam sposób jak przy wyborach do rad gmin w gminach powyżej 20 000.
Wybory do sejmików województw. Przepisy szczególne (art., 157-181)
Wybory do sejmików odbywają się przy odpowiednim zastosowaniu przepisów dot. Wyborów do rad gmin, chyba że przepisy szczególne Ordynacji… stanowią inaczej.
Wybory do sejmików województw przeprowadzają:
1). Wojewódzkie komisje wyborcze
2). Powiatowe komisje wyborcze,
3). Obwodowe komisje wyborcze.
System wyborczy
Podziału mandatów w okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby głosów oddanych na kandydatów danej listy. W podziale mandatów uczestniczą listy tych komitetów wyborczych, na które oddano w skali województwa co najmniej 5 % ważnie oddanych głosów.
Okręgi
W celu przeprowadzenia wyborów obszar województwa dzieli się na okręgi wyborcze. Okręgiem wyborczym jest jeden powiat lub jego część. Łączenie powiatów w celu utworzenia okręgu wyborczego jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdyby liczba radnych wybieranych w danym powiecie do sejmiku była mniejsza niż 5.
Podział na okręgi wyborcze oraz liczbę radnych wybieranych w okręgu ustala na wniosek marszałka, sejmik województwa wg jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców województwa przez liczbę radnych wybieranych do sejmiku z uwzględnieniem następujących zasad:
1). W okręgu wyborczym wybiera się od 5 do 15 radnych,
2). W żadnym z powiatów stanowiących jeden okrąg wyborczy nie mogą być wybierani radni w liczbie równej lub większej niż 3/5 ogólnej liczby sejmiku.
Przykład:
W województwie mieszka 2 000 000 mieszkańców
Zgodnie z art. 16 u.s.w przypada 30 radnych wojewódzkich.
2 000 000: 30 = 66 666 mieszkańców na 1 radnego (norma przedstawicielstwa)
W okręgu wyborczym dla wyboru sejmiku wybiera się od 5 do 15 radnych, zatem okręg może obejmować liczbę ludności od 66 666x 5= ok. 330 000 do 66 666 x 15 = ok. 1 000 000
Do zgłaszania i rejestrowania list na radnych sejmiku stosuje się przepisy takie jak w gminie powyżej 20 000 mieszkańców. Każda zgłoszona lista kandydatów powinna być poparta podpisami co najmniej 300 wyborców. Listy kandydatów, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego zgłasza się do wojewódzkiej komisji wyborczej.
Ustalanie wyników wyborów.
Powiatowa komisja wyborcza na podstawie otrzymanych od obwodowych komisji protokołów głosowania w obwodach ustala wyniki głosowania na poszczególne listy kandydatów i sporządza protokół wyników głosowania na obszarze powiatu (okręgu wyborczego) i przesyła je do wojewódzkiej komisji wyborczej, która dokonuje podziału mandatów w każdym okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów w taki sam sposób jak w gminach powyżej 20 000 i powiatach.
Komisarz wyborczy podaje do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia wyniki wyborów do rad na obszarze województwa. PKW w formie obwieszczenia podaje zbiorcze wyniki wyborów do rad na obszarze kraju. Obwieszczenie PKW ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.
Obsadzanie mandatów bez głosowania
Jeżeli w okręgu wyborczym w wyborach do rady gminy, sejmiku wojewódzkiego oraz w wygodo rad powiatów zarejestrowana liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym lub od niej mniejsza, głosowania nie przeprowadza się a za wybranych na radnych uznaje się zarejestrowanych kandydatów.
Wygaśniecie mandatu radnego
Wygaśniecie mandatu radnego następuje wskutek:
1). Nie złożenia w terminie oświadczenia majątkowego swoim stanie majątkowym, oświadczenia o
działalności gospodarczej prowadzonej przez małżonka, oświadczenia o umowach cywilnoprawnych
zawartych przez małżonka lub informacji o zatrudnieniu małżonka
2). Odmowy złożenia ślubowania.
3). Pisemnego zrzeczenia się mandatu,
4). Naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonych w odrębnych
przepisach funkcji lub działalności.
5). Utraty prawa wybieralności.
6). Prawomocnego wyroku sądu za przestępstwo popełnione z winy umyślnej.
7). Śmierci.
Wygaśniecie mandatu radnego stwierdza rada w drodze uchwały najpóźniej w 3 miesiące od wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu.
Wybory uzupełniające
W przypadku nieobsadzenia mandatów lub wygaśnięcia mandatu radnego w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców, wojewoda zarządza wybory uzupełniające. Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się w okresie 6 miesięcy przed upływem kadencji rad.
W przypadku wygaśnięcia mandatu radnego w okręgu wyborczym w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców oraz mandatu radnego powiatu lub województwa, właściwa rada, po stwierdzeniu wygaśnięcia mandatu radnego, podejmuje na następnej sesji uchwałę o wstąpieniu na jego miejsce kandydata z tej samej listy, który w wyborach uzyskał kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli wskutek wygaśnięcia mandatów, których obsadzenie nie było możliwe, skład rady zmniejszy się o 1/5, przeprowadza się wybory uzupełniające, chyba że do zakończenia kadencji zostało mniej niż 6 miesięcy.
Wybory przedterminowe Nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.
Jeżeli radny przed dniem wyboru wykonywał funkcję lub prowadził działalność, o której mowa w art. 190 ust. 1 (pkt 3) obowiązany jest do zrzeczenia się funkcji lub zaprzestania prowadzenia działalności w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania- w przeciwnym razie rada stwierdza wygaśniecie mandatu radnego najpóźniej po upływie miesiąca od upływu tego terminu (art. 190 ust 5 i 6 ) Ordynacji…
patrz rozdział VII
Organy stanowiące i kontrolne Organy wykonawcze
Samorząd województwa |
Sejmik wojewódzki (przewodniczący + nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących)
Liczba radnych: 30 w województwach do 2mln Mieszkańców oraz po 3 radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 tys. mieszkańców (art. 16 u.s.w.) |
(5 osób)
Zarząd województwa: marszałek, 1 lub 2 vice m + pozostali członkowie |
Samorząd powiatowy |
Rada powiatu ( przewodniczący + 1-2 vice przewodniczących)
Liczba radnych: 15 w powiatach do 40 tysięcy mieszkańców oraz po 2 na każde kolejne rozpoczęte 20 tysięcy mieszkańców, ale nie więcej niż 29 (art.9 ust.4 u.s.p.) |
(3-5 osób)
zarząd powiatu w tym: starosta i vice starosta + członkowie |
Samorząd gminny |
Rada gminy ( przewodniczący + 1-3 vice przewodniczących)
Liczba radnych: 15 w gminach do 20 tys. 21 w gminach do 50 tys. 23 w gminach do 100 tys. 25 w gminach do 200 tys. Oraz po 3 na każde dalsze rozpoczęte 100 tys., nie więcej jednak niż 45 radnych (art. 17 u.s.g.) |
Wójt, burmistrz, prezydent miasta |
Pomiędzy poszczególnymi szczeblami samorządu terytorialnego
Status prawny radnego został określony analogicznie we wszystkich trzech jednostkach samorządu terytorialnego w sposób następujący:
1). Radni składają ślubowanie. Treść ślubowania radnego powiatu i województwa jest taka sama, obejmuje
wykonywanie obowiązków wobec wspólnoty samorządowej (jak w gminie), ale również wobec Narodu,
Państwa, Ojczyzny. Odmowa ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.
2). Radny nie jest związany instrukcjami wyborców. Ma obowiązek kierować się dobrem wspólnoty
samorządowej, utrzymywać stałą więź z mieszkańcami.
3). Ma obowiązek brać udział w pracach organów (jednak brak jest sankcji za nie wywiązywanie się z tego
obowiązku) oraz innych samorządowych jednostek organizacyjnych, do których został wybrany.
4). Radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych, ale tylko w związku z
wykonywaniem mandatu.
5). Radni mogą tworzyć kluby radnych.
6). Radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowej. Dieta nie przysługuje radnemu
pełniącemu odpłatnie funkcje członka zarządu w jednostce samorządu terytorialnego, w której uzyskał
mandat.
7). Radny nie może pracować w urzędzie jednostki samorządu teryt., w której uzyskał mandat. Nawiązanie
przez radnego stosunku pracy jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu. Przepis ten nie dotyczy
radnych wybranych do zarządu.
8). Radny nie może pełnić funkcji kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy.
9). Radnemu jednostki samorządowej, w której radny uzyskał mandat, zarząd (wójt) nie może powierzyć
wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej.
10). Radni nie mogą powoływać się na swą funkcję w celu osiągnięcia osobistych korzyści.
11). Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek z wykorzystaniem mienia
jednostki samorządu terytorialnego, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką zarządzać
taką działalnością.
12). Radni i ich małżonkowie nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych
ani pełnomocnikami handlowych spółek prawa handlowego z udziałem samorządowych osób prawnych
lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór albo powołanie radnego do tych władz
są z mocy prawa nieważne.
13). Radni nie mogą posiadać więcej niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem
samorządowych osób prawnych lub przedsiębiorstw, w których uczestniczą takie osoby.
14). Radni są zobowiązani złożyć przewodniczącemu rady (sejmiku_ oświadczenie o swoim stanie
majątkowym (wraz z kopią zeznania podatkowego) obejmującym ich odrębny majątek oraz wspólność
majątkową, małżeńską. Przewodniczący rady (sejmiku) oraz przewodniczący organu wykonawczego
składają oświadczenie wojewodzie.
15). Niezłożeni oświadczenia majątkowego lub informacji w terminie przez radnego powoduje wygaśnięcie .
16). Rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady (sejmiku), której jest członkiem.
17). Pracodawca obowiązany jest zwolnić radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania
udziału w pracach organów jednostek samorządu terytorialnego.
18). Radny nie może brać udziału w głosowaniu, jeżeli dotyczy ono jego interesu prywatnego.
19). Mandatu radnego nie można łączyć z:
a) mandatem posła i senatora,
b) wykonywaniem funkcji wojewody i wice wojewody,
c) członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego
Tryb pracy rady ( sejmiku) - został unormowany w sposób jednolity we wszystkich trzech jednostkach st.
1). Działalność organów jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw. Jawność
działalności organów obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskania informacji, wstępu na
sesje organu stanowiącego i jego komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z
wykonywania zadań publicznych, publicznych tym protokołów posiedzeń organów jednostek samorządu
terytorialnego i komisji rady (sejmiku).
2). Uchwały organów zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy składu organu
w głosowaniu jawnym, chyba, że ustawa stanowi inaczej.
3). Rada gminy (powiatu, sejmiku województwa) kontroluje działalność wójta (zarządu) gminnych
(powiatowych, wojewódzkich) jednostek organizacyjnych; organizacyjnych tym celu powołuje komisję
rewizyjną. Rada gminy+ wójt kontroluje działalność jednostek pomocniczych.
4). pomocniczych skład komisji rewizyjnej wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów za
wyjątkiem radnych pełniących funkcje przewodniczących i wiceprzewodniczących rady (sejmiku) oraz
będących członkami organu wykonawczego.
5). Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu i występuje z wnioskiem do rady (sejmiku) w sprawie
udzielenia lub nie udzielenia absolutorium. Wniosek o udzieleniu absolutorium podlega zaopiniowaniu
przez regionalną izbę obrachunkową.
6). Komisja rewizyjna wykonuje inne zadania zlecone przez radę (sejmik) w zakresie kontroli. Uprawnienie
to nie narusza uprawnień kontrolnych innych komisji.
7). Zasady i tryb działania komisji rewizyjnej określa statut.
8). Rada, sejmik wybiera ze swego grona przewodniczącego, wiceprzewodniczących bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady (sejmiku), w głosowaniu
tajnym.
9). Zadaniem przewodniczącego rady (sejmiku) jest wyłącznie organizowanie pracy rady sejmiku) oraz
prowadzenie obrad. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań
wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności przewodniczącego, nie wyznaczenia
wiceprzewodniczącego zadania przewodniczącego wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem.
10). Funkcji przewodniczącego i wiceprzewodniczącego nie można łączyć z funkcją członka organu
wykonawczego.
11). Odwołanie przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego następuje na wniosek co najmniej ¼
ustawowego składu rady (sejmiku), w głosowaniu tajnym.
12). Rada (sejmik) obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeb, nie rzadziej
jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z
projektami uchwał.
13). Rada (sejmik) może wprowadzić zmiany w porządku bezwzględną większością głosów ustawowego
składu rady.
14). Pierwszą sesję nowo wybranej rady (sejmiku) zwołuje przewodniczący rady (s) poprzedniej kadencji, w
ciągu 7 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rad (s) na obszarze całego kraju lub w przypadku
wyborów przedterminowych w ciągu 7 dni po ogłoszeniu wyników do rady (s)
15). Pierwszą sesję nowo wybranej rady (s) do czasu wyboru przewodniczącego rady (s) prowadzi
najstarszy wiekiem radny obecny na sesji.
16) Na wniosek organu wykonawczego lub co najmniej ¼ ustawowego składy rady (s) przewodniczący jest
zobowiązany zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.
17) Na wniosek wójta, burmistrza (starosty, marszałka), prezydenta miasta przewodniczący rady (s) jest
obowiązany wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji rady (s) projekt uchwały, jeżeli
wnioskodawcą jest organ wykonawczy i projekt uchwały wpłynął do rady (s) co najmniej 7 dni przed
dniem rozpoczęcia sesji rady/
18). Rada (s) ze swojego grona może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając
przedmiot działania oraz skład osobowy. Komisje podlegają radzie (s), przedkładają jej plan pracy oraz
sprawozdania z działalności. W posiedzeniach komisji mogą uczestniczyć radni nie będący jej
członkami. Mogą oni zabierać głos w dyskusji i składać wnioski bez prawa udziału w głosowaniu.
19). Radni mogą tworzyć kluby radnych, działające na zasadach określonych w statucie.
20). Organizacje wewnętrzną oraz tryb pracy organów określa statut.
Tryb odwołania organu stanowiącego
Organ stanowiący może być odwołany
|
|||
Przez mieszkańców w drodze referendum lokalnego |
Przez Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów w razie powtarzającego się naruszenia przez organ stanowiący konstytucji lub ustaw |
Z mocy prawa, jeżeli organ stanowiący nie wybierze Zarządu w ciągu 6 miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Dot. powiatu i województwa |
Z mocy prawa w wyniku zmian w podziale terytorialnym kraju |
Można wymienić kilka ogólnych cech jednostek władztwa lokalnego w Wisconsin:
1). Podstawowym zadaniem samorządów lokalnych jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców.
Obok świadczenia usług komunalnych ważnym zadaniem jest zapewnienie porządku i bezpieczeństwa
osobistego obywateli, istotnego czynnika wartości terenu w mieście amerykańskim.
2). Burmistrz i radni wybierani są w wyborach powszechnych. Burmistrz ma silną pozycję. Jest
zwierzchnikiem władzy wykonawczej a jednocześnie przewodniczy radzie. Łącząc te obowiązki staje się
rzeczywistym liderem nie uwikłanym w problemy kompetencyjne. Liczba radnych jest niewielka
(przeważnie składa się z 5-10 radnych) i ustala ją rada miejska. Mała liczba radnych rekompensowana
jest przez powoływanie różnych komisji i komitetów, w skład których wchodzą ludzie cieszący się
autorytetem lokalnej społeczności.
3). Rady municypalne wybierane są w non partisan wyborach, dzięki czemu nie są upolitycznione.
Stosowany często system polegający na wyborze co 2 lata połowy składu rady wpływa na utrzymanie
stanu wysokiej aktywności zarówno wśród radnych, jak i lokalnej społeczności, która zmuszona jest do
wykonywania częstych wyborów, a więc analizowania, kto z radnych dobrze ją reprezentuje. Dzięki
takiemu mechanizmowi zachowana jest więc ciągłość funkcjonowania rady.
4). Ustawodawstwo stanowe pozostawia społecznościom lokalnym swobodę w przyjmowaniu różnych form
samorządowych dostosowanych do potrzeb, możliwości i miejscowej tradycji.
5). Zasada home rule, której wprowadzenie miało na celu uzyskanie większej samodzielności jednostek
samorządowych w praktyce jest ograniczana poprzez liczne „odgórne” uregulowania płynące ze szczebla
władzy stanowej.
6). Zadania publiczne przekraczające możliwości samorządu lokalnego wykonywane są w drodze
współdziałania międzykomunalnego. W celu obrony interesów jednostek lokalnych, a także wywierania
nacisków na władze stanowe i federalne działają wspólne reprezentacje samorządu terytorialnego.
7). Jednostki municypalne (cities, villages) posiadają osobowość prawną i wyodrębniony majątek. Mogą
więc występować w obrocie cywilno prawnym, zaciągać pożyczki i kredyty, emitować obligacje.
8). Głównym dochodem lokalnych budżetów jest podatek od nieruchomości. Ustalenie (podwyższenie tego
podatku odbywa się ostrożnie, gdyż stabilność polityki podatkowej na lokalnym szczeblu to podstawa
napływu do miasta nowych inwestorów. Uzupełnieniem dochodów są dotacje stanowe i federalne.
9). Stan jest kreatorem municipalitetów, ale inkorporacja może nastąpić tylko z inicjatywy samych
mieszkańców
Zadania samorządu terytorialnego
Gmina:
Do gminy należą zadania własne w sferze:
1). Infrastruktury technicznej:
Gospodarka komunalna
- budowa i utrzymanie sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, zaopatrzenie w wodę, oczyszczanie ścieków komunalnych, dostarczanie prądu i ciepła oraz gazu;
- utrzymanie czystości i porządku na ulicach i placach gminnych, utrzymanie urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych;
- utrzymanie zieleni gminnej (trawniki, parki)
- utrzymanie i dbałość o stan targowisk i hal targowych;
- zakładanie, utrzymanie cmentarzy gminnych;
- utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych;
Drogi, transport zbiorowy:
-budowa, utrzymanie, remont i oświetlenie gminnych dróg, ulic, mostów i placów, dbanie o jakość ich nawierzchni, organizacja ruchu drogowego;
- zapewnienie transportu publicznego w gminie, np.: sieci autobusowej, dowóz dzieci do szkół
2). Infrastruktury społecznej.
Edukacja, kultura, kultura fizyczna
-budowa, utrzymanie, remonty i prowadzenie szkół podstawowych, gimnazjów, przedszkoli, gminnych
bibliotek i ośrodków kultury;
-budowa, utrzymanie obiektów kultury fizycznej i turystyki w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń
sportowych;
Ochrona zdrowia
-finansowanie gminnych przychodni i ośrodków zdrowia (otwarta opieka medyczna) nadzór nad ich
działalnością i jakością usług
- tworzenie nowych placówek ochrony zdrowia
Pomoc społeczna
- pomoc materialna osobom najuboższym, bezdomnym, opieka społeczna, budowa i utrzymanie
gminnych domów pomocy społecznej, dożywianie dzieci w szkołach.
Polityka prorodzinna, w tym zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej
3). Porządku i bezpieczeństwa publicznego
- dbałość o spokój, porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli ( straż gminna, miejska)
- ochrona przeciwpożarowa i przeciw powodziowa
4). Ładu i porządku przestrzennego oraz ekologicznego.
Gospodarka mieszkaniowa, obrót nieruchomościami i gruntami
- budowa i remonty mieszkań komunalnych, wynajem lub ich sprzedaż
- sprzedaż i dzierżawa gruntów (działek), sprzedaż lub wynajem lokali użytkowych
- sprawy geodezyjne, uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego.
Ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej.
Do zadań własnych gminy należy ponadto: Wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej, promocja gminy, współpraca z organizacjami pozarządowymi, współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Zadania zlecone ustawą obejmują przede wszystkim zadania wykonywane w imieniu państwa i wymagające stosowania jednakowych reguł w skali kraju (sprawy meldunkowe: wydawanie dowodu osobistego, przydzielanie nru PESEL, meldunek i wymeldowanie; sprawy ewidencyjne i akta stanu cywilnego: wydawanie aktu narodzin, ślubu i zgonu; rejestracja działalności gospodarczej)
1. Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie
stanowią inaczej.
2. Do wyłącznej właściwości rady gminy należy:
1) uchwalenie statutu gminy,
2) Ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie
sprawozdań z jego działalności,
3) Powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu, oraz sekretarza
gminy- na wniosek wójta,
4). Uchwalanie budżetu gminy, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie
uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielania absolutorium z tego tytułu,
5). Uchwalenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
6). Uchwalenie programów gospodarczych,
7). Ustalanie zakresu działań jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do
korzystania oraz zasad przekazywania im środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki,
8). Podejmowanie uchwał w sprawach podatków w granicach określonych w odrębnych ustawach,
9) Podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu,
dotyczących na przykład:
a) określania zasad nabycia, zbycia i obciążenia nieruchomości gruntowych oraz ich wydzierżawiania
lub najmu na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; do czasu
określenia zasad wójt może dokonywać tych czynność wyłącznie za zgodą rady gminy,
b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta,
c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
d) tworzenie, likwidacja, reorganizacja jednostek organizacyjnych i wyposażanie ich w majątek
10) Określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania,
11). Podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej od organu
administracji rządowej oraz z zakresu właściwości powiatu i samorządu województwa.
12). Podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielanie na ten cel
odpowiedniego majątku.
12a) Podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych
państw oraz przystępowanie do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych
13). Podejmowanie uchwał w sprawach: herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych oraz wznoszenia
pomników,
14) Nadawanie honorowego obywatelstwa gminy,
14a) Podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,
15) Stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Powiat
Do zadań powiatu należą zadania w sferze:
1). Infrastruktury technicznej:
- utrzymanie powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
- drogi publiczne i transport zbiorowy: budowa, remonty, jakośc nawierzchni, oświetlenie dróg powiatowych (dróg między gminami) organizowanie sieci transportu publicznego między gminami, ustalanie cen urzędowych za bilety komunikacji publicznej ( powiatowej)
2). Infrastruktury społecznej
Edukacja, kultura, kultura fizyczna:
- budowa, utrzymanie, remonty szkół ponadpodstawowych, specjalistycznych, artystycznych, zawodowych
- budowa i utrzymanie powiatowych bibliotek i innych instytucji kultury, ochrona dóbr kultury
- prowadzenie powiatowych baz sportowo rekreacyjnych.
Promocja i ochrona zdrowia:
- finansowanie i nadzór nad funkcjonowaniem szpitali ponadgminnych, tworzenie takich placówek i
prowadzenie w nich inwestycji ( zamknięta opieka podstawowa)
Przeciwdziałanie bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy- zadania związane z tą dziedzina wykonywane są przez Pupy wchodzące w skład powiatowej administracji zespolonej
Pomoc społeczna w wymiarze ponadgminnym:
- zadania powiatu z zakresu pomocy społecznej (własne i zlecone) wykonywane są przez powiatowe centra pomocy rodzinie, jednostki organizacyjne wchodzące w skład powiatowej administracji zespolonej
Ochrona prawa konsumenta
Prowadzenie polityki parorodzinnej
3). Porządku i bezpieczeństwa publicznego:
- obronności
- dbałości o porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli na obszarze powiatu,
- ochrona przeciw powodziowa, ppoż i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia
ludzi oraz środowiska
- zwierzchnictwo starosty nad powiatową komendą policji, straży pożarnej, powiatowym inspektoratem:
sanitarnym, weterynaryjnym i nadzoru budowlanego,
4). Ładu i porządku przestrzennego oraz ekologicznego
-Gospodarka nieruchomościami
-geodezja, kartografia, kataster
- administracja architektoniczno- budowlana
- rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo śródlądowe
- ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej
Do zadań własnych powiatu należy ponadto promocja powiatu, współpraca z organizacjami pozarządowymi, zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb inspekcji i straży. Zespolone powiatowe służby i straże pozostają administracją rządowa, działają natomiast pod zwierzchnictwem starosty (prezydenta miasta na prawach powiatu). Zespolenie powiatowe nie obejmuje aspektu kompetencyjnego- kierownicy powiatowych służb , inspekcji i strazy działają we własnym imieniu.
Ustawy mogą określać inne zadania powiatu (art. 4 ust. 4 ust o.s,p.)
Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Do nich należą m.in. takie sprawy jak:
-zmiana imion i nazwisk (ustawy o zmianie imion i nazwisk)
- wydawanie zezwoleń wodno prawnych na szczególne korzystanie z wód (Prawo wodna)
- nadzór budowlany wykonywany przez powiatowego inspektora budowlanego (prawo budowlane)
- ochrona gruntów rolnych i leśnych (ust. O ochronie grun rol i leś)
- gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa (ust o gospodarce nieruchomościami)
- sprawy dot. zatrudnienia i przeciwdziałaniu bezrobociu,
- rejestracja pojazdów, prawa jazdy,
Podstawowymi źródłami prawa finansowego j.s.t. są:
Konstytucja RP (rozdział VII) przepisy art. 167-168
Art. 9 EKST
Ustawa z 26.XI.98 o finansach publicznych
Odpowiednie rozdziały ustaw ustrojowych (np. rozdział VI ustawy o samorządzie gminnym)
Ustawa z 13.XI.03 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
Odpowiednie ustawy podatkowe, w szczególności ustawa z 12.I.91 o podatkach i opłatach lokalnych.
Ponadto na system źródeł prawa finansów j.s.t. składają się:
Akty wykonawcze do ustaw ( rozporządzenia wydawane na podstawie ustawy o finansach publicznych oraz ustawy o dochodach j.s.t.)
Akty prawa miejscowego ( szczególnie uchwały rad gmin w sprawie rocznych stawek podatków i opłat lokalnych.
Przepisy prawa ponadnarodowego ( rozporządzenia Rady Unii)
Uchwalane corocznie ustawy budżetowe ustalające wielkość dochodów transferowych z budżetu państwa
Z konstytucji wynika 6 podstawowych zasad w zakresie finansów samorządowych:
1) Zasada samodzielności finansowej (art.16 ust. 2, art. 165 ust.2 )
2) Zasada odpowiedzialności udziału j.s.t. w dochodach publicznych- odpowiednio do przypadających im
zadań (art.167 ust.1)
3). Zasada zróżnicowanej struktury dochodów j.s.t.- dochodami j.s.t. są ich własne dochody oraz
subwencje i dotacje celowe z budżetu państwa ( art. 167 ust2)
4) Z. wyłączności ustawy dla określenia źródeł dochodów j.s.t. ( art. 167 ust.3 0
5). Z. wymogu aby zmiany zakresu zadań i kompetencji j.s.t. przebiegały równolegle ze zmianami w
podziale dochodów publicznych
6). publicznych. Wyposażenia j.s.t. w prawo do ustalania wysokości i opłat lokalnych w zakresie określonym
w ustawie.
EKST oprócz zasad określonych w konstytucji zawiera wymogi:
- ochrony słabszych finansowo j.s.t. i w tym celu wprowadzeniu postępowania wyrównawczego
- dotacje dla j.s.t. nie powinny w zasadzie być przekazywane na finansowanie celów ściśle określonych
- w celu finansowania inwestycji j.s.t. powinny mieć dostęp do rynku kapitałowego i określone przez ustawy
prawo do zaciągania kredytów
Procedura uchwalania budżetu j.s.t.
Podstawą gospodarki finansowej jest budżet. Ustawa o finansach publicznych i odpowiednie rozdziały ustaw ustrojowych ( ustawy o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa) zawierają następujące ustalenia:
- projekt budżetu przygotowuje organ wykonawczy i przedkłada go organowi stanowiącemu oraz
Regionalnej Izbie Obrachunkowej w terminie do 15 listopada.
- organ stanowiący nie może bez zgody organu wykonawczego wprowadzić w projekcie budżetu zmian
powodujących zwiększenie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach lub zwiększyć
planowane dochody bez wskazania źródeł tych dochodów
- uchwała budżetowa jest uchwalana do 31 grudnia- nie później jednak niż do 31 marca roku budżetowego
- nieuchwalenie uchwały budżetowej w powyższym terminie pociąga za sobą ustalenie budżetu przez RIO w terminie do 30 kwietnia
- za prawidłową gospodarkę finansową (za wykonanie budżetu) odpowiada organ wykonawczy
- uchwała budżetowa podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym
Ustawa z 13.XI.03 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego ustala następujące dochody:
Dochody własne gminy:
1). Wpływy z podatków: od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych, karta
podatkowa, od posiadania psów, od spadków i darowizn, od czynności cywilno prawnych
2). Wpływy z opłat: skarbowej, targowej, miejscowej, administracyjnej, eksploatacyjnej,
3). Dochody uzyskiwane przez gminne jednostki i zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze.
4). Dochody z majątku gminy.
5). Spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy.
6). Dochody z kar pieniężnych i grzywien.
7). 5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu
administracji rządowej (zadań zleconych).
8). Odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę.
9). Odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody
10). Odsetki od depozytów bankowych.
11). Dotacje z budżetów innych j.s.t. oraz inne ustawowe dochody.
Powiatom i województwom nie przyznano w ustawie o dochodach j.s.t. żadnych własnych dochodów podatkowych (poza udziałami we wpływach z PIT i CIT) ani opłat, a przysługujące im dochody z własnego majątku mają marginalne znaczenie.
Źródłami dochodów własnych j.s.t. są też:
- udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych od podatników tego podatku
zamieszkałych na obszarze j.s.t.
- udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze danej j.s.t.
Udziały samorządów w podatkach PIT i CIT w %
Samorząd |
Podatek PIT 2003 2005 |
Podatek CIT 2003 2005 |
||
Gminy |
27,6 |
39,34 |
5,0 |
6,71 |
Powiaty |
1,0 |
10,25 |
0 |
1,4 |
Województwa |
1,5 |
1,6 |
0,5 |
15,9 |
Dochodem j.s.t jest też subwencja ogólna i dotacja celowa, które są transferowane z budżetu państwa. Subwencje w odróżnieniu od dotacji celowej są dochodami, które j.s.t. mogą samodzielnie rozporządzać. Stanowią formę wyrównania niewystarczającego poziomu dochodów własnych. Dotacje są transferowane na ściśle określony cel
Kompetencje rady powiatu
1). Kompetencje o charakterze ustrojowym i organizacyjnym:
- ustalenie statutu powiatu,
- wybór i odwołanie zarządu oraz ustalenie wynagrodzenia jego przewodniczącego (odrębność)
- Powołanie i odwołanie na wniosek starosty sekretarza i skarbnika powiatu
- Stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu w tym działalności finansowej
- Prawo powoływanie stałych i doraźnych komisji do określonych zadań oraz o ustalenie ich przedmiotu działania i składu osobowego
- Uchwalenie regulaminu organizacyjnego starostwa (odrębność)
2) Kompetencje finansowe:
- uchwalenie budżetu powiatu
- rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielania absolutorium dla zarządu z tego tytułu
- podejmowanie uchwał w sprawie wysokości podatków i opłat określonych ustawami
- podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów
3) Kompetencje administracyjne:
- podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej bądź zadań z
zakresu właściwości innych j.s.t
- uchwalenie powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego (odrębność)
- uchwalenie powiatowego programu przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy (odrębność)
4). Kompetencje gospodarczo majątkowe:
- podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych podatku przekraczających zakres zwykłego samorządu
5). Kompetencje z zakresu współpracy zagranicznej:
- podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi innych państw oraz przystępowanie do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych.
6). Kompetencje lokalno porządkowe
- podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu
7). Kompetencje do stanowienia prawa miejscowego
8). Kompetencje kontrolne i nadzorcze:
-sprawowanie kontroli działalności zarządu i podporządkowanych mu jednostek
- nadzór nad działalnością zarządu
9). Kompetencje procesowe: czynne i bierne
14