Beata Pejska

Elżbieta Aleksandrowska

WOJCIECH MIER

1759- 1831

• Wojciech (vel Albert) Mier (wymawiany Mir) uważany jest za czołowego przedstawiciela arystokratycznego nurtu poezji rokokowej czasów stanisławowskich

• Pochodził ze starej parowskiej rodziny szkockich baronów od Park and Rowallan Myhr, która wyemigrowała w końcu XVIIw. do Szwecji, potem do Austrii

• Był pierworodnym synem Józefa, starosty sieleckiego, następnie buskiego, dziedzica Radziechowa w ziemi przemyskiej

• Ur. 19 IV 1759

• Początkowo pobierał naukę w domu pod kierunkiem Franciszka Ksawerego Jelinka

• Jako 10-letni chłopak debiutował w ulotnym druczku poczajowskim winszującą „Odą do matki” i „Odą do profesora” prawdopodobnie napisał je pod kierunkiem starszych osób

• 1771-1772 pobyt w Wiedniu

• po powrocie do kraju wysłano go do Warszawy na naukę, do pijarskiego Collegium Nobilium

• pobyt w szkole tej przypadł na czas sejmu delegacyjnego, pełen napięcia politycznego, ostrych ataków publicystycznych na niesławnych liderów delegacji zaważyło to na satyrycznym spojrzeniu twórcy

• potem Mier przebywał w dobrach ojcowskich

• po przyjeździe do Lwowa w 1775r. został członkiem loży wolnomularskiej Trzech Orłów Białych udział ten nie był zbyt aktywny i nie przekroczył 1780r.

• Mier poznał tam Kazimierza Ustrzyckiego (poeta)
  - uznawał go za filozoficzny autorytet
  - w adresowanych do niego wierszach czynił go powiernikiem swych hedonistycznych wyznań, wspieranych nauką Epikura

• Odbył kilka podróży edukacyjnych:
  - 1776r.- Paryż z Kajetanem Józefem Skrzetuskim, poetą, historykiem, opiewał Mokotów, warszawską rezydencję księżnej marszałkowej Lubomirskiej, z którą łączyły Miera bliskie stosunki
  - 1777- Włochy, gdzie został przyjęty na członka podupadającej rzymskiej Arkadii
  - 1778 - Paryż, gdzie na prośbę zaprzyjaźnionego z nim Ignacego Potockiego kontaktował się z Condillakiem, przygotowującym podręcznik logiki dla szkół narodowych
  * podróż przerwała boleśnie przeżyta śmierć współtowarzysza podróży- Michała Olszowskiego, któremu poświęcił elegię „Do cienia Olszowskiego”
  - 1780 - Paryż , gdzie przebywał wśród arystokratów polskich i francuskich, ubiegał się o względy Ludwiki z Potockich Rzewuskiej, pisarzowej w. koronnej, której poświęcił dwa erotyki:
  * „Do Pani R. [I]
  * „Satyra pani R. jej samej ofiarowana”- wyszukany komplement

• W 1777 odkupił od Michała Wielhorskiego anachroniczny patent na chorągiew pancerną i tytułował się rotmistrzem kawalerii narodowej

• Pocieszenia po stracie przyjaciela szukał w warszawskich salonach Ignacego i Stanisława Kostki Potockich, gdzie poznał Trembeckiego, Szymanowskiego i Węgierskiego
  - „Krasicki z hojnej natury ręki…” - 4 zgrabne strofki stanisławowskie podające krótkie charakterystyki 4 wymienionych poetów
  - „Do Xięcia Generała” - sławiący Czartoryskiego jako poetę
  - „Do Księżnej Generałowej Czartoryskiej oda anakreontyczna” - prezentująca jej podwarszawskie Powązki, jako rządzony przez bożka miłości ręką Gustu gaj sadzony

• Sprzedał patent na rotmistrza kawalerii narodowej

• „Satyra do Pana Pisarza Potockiego”
  - stanowiła credo jego „skorej do satyry” muzy, uprawianej przez miłość do prawdy, lecz także z wrodzonej skłonności do gniewu
  - przedmiotem ataku satyry byli skompromitowani na sejmie rozbiorowym politycy, wymienieni lub nie z nazwiska
  - nicował w niej „tysiące głupich autorów”, wśród których dostało się Naruszewiczowi, Kniaźninowi, Trembeckiemu
  - drwił z autorów rzeczywiście miernych i powszechnie ośmieszanych: Bielawskiego, Sapiehę,
  - osobny ustęp poświęcił pochlebcom

• „Fragment satyry” 1780
  - z pogardą kreślony wizerunek nie rozpoznanego z nazwiska zazdrosnego nudnego męża

• „Wiersz zrobiony na wsi u pana Stanisława Potockiego” 1781
  - chwalił powaby życia wiejskiego

• Lisy [I] do Pana Stanisława Potockiego z Warszawy za powrotem do Radzenia
  - dzielił się z przyjacielem swymi zabawami miejskimi, na miejsce pierwsze wysuwając zaloty do ówczesnej piękności- Anny z Ossolińskich Potockiej
  - wiersz kończył się pochwałą wyższej nad miłostki przyjaźni

• Cykl 5 epigramatów
  1-3 wykpiwał napuszoność i niezrozumialstwo wierszy Naruszewicza
  4 wykpiwał elukubracje miernego poety, sięgającego nadto po cudze wiersze- Izydora Szembeka, majora wojsk pruskich
  5 wykpiwał częstego bohatera satyry literackiej poety, Kazimierza Nestora Sapiehę

• Kunsztowne komplementy sławiące wdzięki Heleny Radziwiłłowej i W. Tyszkiewiczowej

• „Do Pana Cześnika Koronnego” 1781
  - zabawowy wierszyk skierowany do kompana uciech stołecznych, St. Kostki Bielińskiego
  - 3 pierwsze strofy poświęcił rozważaniom aktualnych konwencji poetyckich
  - w ostatniej strofie odsłonił swe parodystyczne intencje i zredukował zadanie poezji do nieobowiązującej zabawy

• „Bilet do Pana Trębeckiego” 1781
  - pierwsza wymiana wierszy między Mierem a Trembeckim
  - podziw dla starszego poety

• w 1781 wrócił do Galicji, gdzie powstały dwa wiersze adresowane do K. Ustrzyckiego:
  a/ wiersz towarzyski „Do Pana Ustrzyckiego, który mi przysłał wiersz pt. „Bankiet Apollina”
  b/ „Moja filozofia”
  - we wcześniejszej redakcji wymieniała adresata
  - wyznanie epikurejskiej filozofii poety
  - w poprawkach dostrzec można proces pogłębiania się postawy wolnomyślicielskiej poprzez konsekwentną wymianę występującej w nim pierwotnie frazeologii religijnej na przyrodniczą lub mitologiczną

• „Do Pana Pisarza Potockiego z Kamieńca”
  - satyryczna relacja z organizowanych tam prymitywnych jego zdaniem imprez ku czci monarchy oraz ze śmieszności wiejskich, prowincjonalnego towarzystwa i jego literackiej kultury, oglądanych przez człowieka światowego, wyraźnie dystansującego się od środowiska, które przedstawiał z dobitną ostrością w uchwyceniu szczegółów, charakterystycznych cech i zachowań
  - nicowane osoby wymieniał z nazwiska lub urzędu, co nadawało utworowi cechę paszkwilu

• 1782- był w Warszawie
  - adorował krajczynę Potocką
  - stały gość salonów Potockich
  - komplementował Czartoryskiego jako poetę i jako sprawiedliwego marszałka trybunału litewskiego
  - opłakiwał godną śmierć Wojewody Ruskiego

• „Odpis na wiersz Pana Pisarza Potockiego ofiarowany mi na św. Wojciecha”
  - riposta na wiersz Potockiego „Do Mira”
  - popis libertynizmu obu autorów, strojących żarty z kultu świętego męczennika, jego relikwii, a nawet przypisywanej jego męczeństwu Bogurodzicy
  - w wierszu Miera w usta świętego włożono słowa żądające zemsty na Potockim

• druga wymiana wierszy między Mierem a Trembeckim
  - Mier rozgoryczony na króla i prymasa zbliżył się do kręgów opozycji

• wziął osobisty udział w walce politycznej antykrólewskiej opozycji wykorzystującej usunięcie Sołtyka z biskupstwa jako jawny zamach rządzących na wolność i suwerenność kraju

• przed zbliżającym się sejmem ogłosił w druczku anonimowym wysoką odę „Do izby poselskiej”
  - pragnął ogniem swej duszy zagrzać zimne dusze ziomków przeciwko chciwości i bezprawiu
  - jego konsekwencją była odmowa komisarii Skarbu, o którą starał się Mier

• po 15 XII Mier opuścił Warszawę, z drogi lub z Galicji przysłał „List [II] do Pana Stanisława Potockiego”
  - żegna w nim pozostawionych w stolicy przyjaciół: braci Potockich, Czartoryskiego, Ludwikę Rzewuski, marszałkową Lubomirską, Helenę Radziwiłłowi i „braci w Apollinie”

• 1783r.- spędził, ciekawy wiejskiego życia, w ojcowskim Radziechowie, własnym Rużyczynie, we Lwowie, oraz innych dobrach

• utrzymywał stałe kontakty literackie z Warszawą

• „Do Pana Trębeckiego”
  - zainaugurował trzecią wymianę wierszy z poetą królewskim
  - wprowadził motyw „wdzięków Flory i Pomony”
  - przeciwstawił życie miejskie wiejskiemu
  - krytykował „Ogrody” Karpińskiego
  - refleksja metapoetycka:
  * ujawniająca realizowaną przez poetę koncepcję poezji oraz tą odrzuconą
  * przedstawiająca pogląd poety na społeczną funkcję poety i sławę jako miernik wartości dzieł poetyckich

• Trembecki przysłał w odpowiedzi „Do Miera mieszkającego na wsi”
  - utwór uznany za jeden z antecedensów „Zimy miejskiej”

• Rywalizował też w „karlich wierszach” z S. K. Potockim

• Adorował Annę Potocką „Bukiet” i „Do Pani Krajczyny, przesyłając jej niektóre moje wiersze, o które mię prosiła”
  - zawarł w nich credo poetyckie

• Dołączył kilka bajek („Kraska młoda i sroka stara” i „Wilk nawrócony”) w sumie napisał ich 23, w tym 12 przełożonych z La Fontaine'a
  - przekłady dość szczególne, przejmował fabułę, morał zamieniał na antymorał
  - antymorałem kończył też bajki oryginalne lub nierozpoznanego autorstwa

• Zgodnie ze swą filozofią pointował wiersze będące apologią miłości

• 1784 - „List do Pana Ustrzyckiego ze Lwowa”
  - satyryczny list poetycki „Bal Karakali”
  * nicował bezlitośnie prymitywne kulturalnie środowisko nowobogackich urzędników austriackich

• brał udział w intrydze opozycji magnackiej przeciw królowi, słynnej sprawie Dogrumowej
  - popełnił nieostrożność przekazując tajemnice Trembeckiemu, który donosił St. Augustowi

• jego opozycyjna działalność stanęła na przeszkodzie w uzyskaniu przez ojca- starostę buskiego godności wojewody pomorskiego lub bełzkiego

• zamieszkał w Paryżu

• należał do towarzystwa marszałkowej Lubomirskiej, potem ich drogi się rozeszły

• 1790- wrócił do kraju

• podjął przerwaną twórczość towarzyską
  a/ 1790r. „Do X. Grzegorza Piramowicza”
  - wysłany na imieniny
  - popis libertynizmu

• pochłonęła go polityka
  - po zawiązaniu konfederacji targowickiej był jednym ze współtwórców

• przyjaźnił się ze Szczęsnym Potockim

• później wycofał się z działalności politycznej i osiadł w Galicji

• utrzymywał bliskie kontakty z Łańcutem Lubomirskiej

• 1797r. ożenił się z hrabianką austriacką

• klęska narodowa była klęską dla twórczości poetyckiej Miera

• nie mógł się realizować bez utraconego bezpowrotnie autorytetu moralnego, stawszy się obiektem drwin i anegdot

• perfekcja artystyczna jego tekstów

• w ostatnim okresie życia zajmowała go głównie twórczość przekładowa

• sięgał po klasycyzm francuski

• jego utwory przeznaczone były dla szerszej publiki

• był popędliwy w dyskusjach na temat pism poetów młodszej romantycznej generacji

• nabył Leżajsk

• premiera „Andromaki” była dla niego wielkim wydarzeniem

• zmarł na cholerę w 1831 w pobliżu Kęt

• nie dążył do udostępnienia swych wierszy szeroko pojętej publiczności

• na szerszą widownię usiłował wyjść w późniejszych czasach

• w prywatny sposób realizował rolę pisarza

---