UKŁAD TRAWIENNY

Jama ustna jest pierwszym odcinkiem układu trawiennego, którego zadaniem jest: pobranie pokarmu, posiekanie, rozdrobnienie, wstępne trawienie, sformowanie kęsu i przesunięcie go do gardła. Ponadto jama ustna jest też narządem smaku i mowy. W jamie ustnej można wyróżnić: przedsionek i jamę ustną właściwą. Do jamy ustnej prowadzi szpara ust, którą ograniczają dwie wargi górna i dolna. Wargi są tworami mięśniowo-skórnymi od wewnątrz jamy ustnej wysłanymi błoną śluzową. Na wardze górnej w linii pośrodkowej jest zagłębienie zwane rynienką podnosową. W miejscu połączenia się wargi górnej i dolnej znajdują się kąty ust. Na granicy części skórnej i śluzowej warg jest pasek skóry zabarwiony na czerwono, nosi on nazwę czerwieni wargowej. Czerwone zabarwienie skóry jest związane ze specyficzną jej budową (w tym miejscu przeświecają naczynia włosowate). Przedsionek jamy ustnej jest ograniczony od przodu wargami, bocznie policzkami, od jamy ustnej właściwej oddzielają go łuki zębowe i dziąsła. Rusztowanie dla policzka stanowi mięsień policzkowy. Od zewnątrz policzek pokrywa skóra, tkanka podskórna i leżąca na mięśniu policzkowym powięź policzkowo-gardłowa. Od wewnątrz ściana policzka wysłana jest błoną śluzową, w której występują gruczoły policzkowe.

Na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego widoczne jest ujście ślinianki przyusznej. Ślinianka przyuszna jest największą ślinianką uchodzącą do przedsionka jamy ustnej.

ZĘBY

Uzębienie człowieka jest zróżnicowane (heterodontyczne) i dwupokoleniowe. Wyróżnia się zęby mleczne i stałe. Zęby mleczne pojawiają się od szóstego miesiąca po urodzeniu i są to siekacze przednie. Ogółem jest 20 zębów mlecznych. Są to: siekacze w liczbie ośmiu, kły w liczbie czterech i trzonowe w liczbie ośmiu. Około szóstego, siódmego roku życia zaczynają pojawiać się zęby stałe. Proces wymiany zębów mlecznych na stałe kończy się około 14-15 roku życia, wyjątek stanowią tu zęby mądrości (trzecie trzonowe), które pojawiają się po 20 roku życia.

Dorosły człowiek powinien mieć 32 zęby, w tym: 8 siekaczy, 4 kły, 8 przedtrzonowcówi 12 zębów trzonowych. Każdy ząb zbudowany jest z korony zęba, szyjki zęba, korzenia i wierzchołka zęba.

Wewnątrz korony znajduje się komora zęba, wypełniona miazgą zęba, zawierającą naczynia i nerwy. W korzeniu zęba jest kanał korzenia zęba, w którym przebiegają nerwy i naczynia zaopatrujące miazgę zęba. Poszczególne rodzaje zębów różnią się między sobą budową zarówno korony, jak i korzeni.

Siekacze mają koronę w kształcie dłuta. Zęby trzonowe i przedtrzonowe mają koronę guzkowatą. Korzenie siekaczy i kłów są pojedyncze. Przedtrzonowce i trzonowce mogą mieć nawet i do trzech korzeni o różnej długości i kształcie.

Każdy ząb zbudowany jest z dwóch rodzajów substancji: twardej - zębiny, kostniwa i szkliwa, które pokrywa tylko koronę zęba, oraz substancji miękkiej - miazgi zęba.

Zęby są osadzone w zębodołach szczęki i żuchwy i umocowane ozębną. Osadzenie zęba ma charakter wklinowania, a jego specyfika pozwala na pewną niewielką ruchomość zęba w zębodole podczas nagryzania, co ma znaczenie dla odżywiania zęba.

Jama ustna właściwa jest ograniczona od przodu i z boku przez łuki zębowe. Ku tyłowi przechodzi w cieśń gardzieli. Cieśń gardzieli ograniczają od góry wolne brzegi podniebienia miękkiego, bocznie łuki podniebienno-gardłowe i podniebienno-językowe , między którymi leżą migdałki podniebienne, od dołu nasada języka. Ścianę górną jamy ustnej tworzy podniebienie, które dzielimy na podniebienie twarde i miękkie. Podniebienie twarde - kostne tworzą wyrostki podniebienne szczęki i blaszki poziome kości podniebiennych. Podniebienie miękkie utworzone jest przez rozścięgno podniebienne oraz mięśnie napinacze i dźwigacze podniebienia miękkiego, podniebienno-gardłowe i podniebienno-językowe oraz mięsień języczka. Podniebienie pokrywa błona śluzowa, w której znajdują się gruczoły podniebienne. Ścianę dolną jamy ustnej tworzą: przepona jamy ustnej, zbudowana z mięśnia żuchwowo-gnykowego, i język.

W języku wyróżnia się: nasadę, trzon i wierzchołek. Język jest tworem mięśniowym. Tworzą go mięśnie wewnętrzne języka, przymocowane do rozścięgna języka, są to: mięsień podłużny górny i dolny, mięsień poprzeczny i mięsień pionowy oraz mięśnie zewnętrzne języka: językowo-bródkowy, mięsień gnykowo-językowy oraz rylcowo-językowy. Wszytkiete mięśnie są mięśniami poprzecznie prążkowanymi i w pełni zależnymi od naszej woli.

Mięśnie języka pokrywa błona śluzowa. Na powierzchni grzbietowej błony śluzowej języka widoczna jest bruzda pośrodkowa, biegnąca od wierzchołka do otworu ślepego, będącego pozostałością przewodu tarczowo-językowego. Bocznie od tego otworu, ułożone w kształcie litery ,,V", występują brodawki okolone. Na powierzchni grzbietowej - górnej języka znajdują się również liczne brodawki grzybowate i nitkowate. Na brzegach bocznych umiejscowione są brodawki liściaste. Końcem języka odbieramy wrażenia smakowe słodkie i słone, na brzegach kwaśne a na nasadzie języka gorzkie. Na nasadzie języka wyraźnie widoczne jest skupisko tkanki limfatycznej w postaci migdałka językowego. Na powierzchni dolnej języka widzimy pośrodku wędzidełko języka, a po jego bokach mięsko podjęzykowe z ujściami ślinianek podjęzykowych i pod-żuchwowych oraz fałdy strzępiste.

GARDŁO

Gardło zbudowane jest z mięśni poprzecznie prążkowanych pokrytych od zewnątrz tkanką łączną, a od wewnątrz błoną śluzową. Gardło ciągnie się od podstawy czaszki, aż do miejsca przejścia w przełyk, to jest do wysokości szóstego kręgu szyjnego. Mięśnie gardła tworzą ścianę tylną i ściany boczne. Na ścianach bocznych znajdują się ujścia trąbek słuchowych, otoczone wałami trąbkowymi i skupiskiem tkanki chłonnej tworzącymi migdałki trąbkowe. W miejscu przejścia sklepienia gardła w ścianę tylną jest skupisko tkanki limfatycznej, migdałek gardłowy - trzeci migdał. W ścianie przedniej gardła, idąc od góry, widoczne są nozdrza tylne, łączące jamę nosową z gardłem, poniżej znajduje się cieśń gardzieli, przez którą jama ustna komunikuje się z jamą gardłową. Najniżej znajduje się wejście do krtani.

PRZEŁYK

Przełyk łączy gardło z żołądkiem. Wyróżniamy w nim trzy odcinki: szyjny, piersiowy (najdłuższy) i brzuszny (najkrótszy). Przełyk jest rurą mięśniową pokrytą z zewnątrz luźną tkanką łączną, a od wewnątrz wysłany błoną śluzową . Długość przełyku wynosi około 25 cm. Średnica jego jest zmienna w zależności od wypełnienia jej treścią lub gazami. W przełyku obserwuje się trzy fizjologiczne przewężenia, w których mogą się zatrzymywać (utkwić) połknięte ciała obce. Są to również miejsca szczególnie narażone na oparzenie w przypadku wypicia płynów (substancji) żrących. Przewężenia te umiejscowione są następująco: pierwsze w miejscu przejścia gardła w przełyk, drugie - na wysokości rozwidlenia tchawicy i trzecie - przy przejściu przez przeponę.

ŻOŁĄDEK

Żołądek jest workiem mięśniowym, a zarazem najszerszą częścią przewodu pokarmowego. Ma kształt haka. Położony jest w jamie brzusznej w nadbrzuszu, głównie po stronie lewej. Od góry łączy się z przełykiem, a ku dołowi z pierwszym odcinkiem jelita cienkiego, dwunastnicą. Poprzez przeponę sąsiaduje z sercem. W żołądku można wyróżnić wpust, umiejscowiony na granicy przejścia przełyku w żołądek, dno skierowane do góry ku przeponie, trzon, część odźwiernikową oraz odźwiernik. Ponadto wyróżnia się dwie powierzchnie ściany: przednią i tylną oraz dwie krzywizny: mniejszą, skierowaną w stronę prawą (ku wątrobie), i większą - zwróconą w stronę lewą (ku śledzionie). Żołądek jest narządem wewnątrzotrzewnowym. Z zewnątrz pokrywa go błona surowicza otrzewna. Pod nią jest dobrze rozwinięta, ułożona w trzech warstwach tkanka mięśniowa gładka. Wnętrze żołądka wysłane jest błoną śluzową, wytwarzającą sok żołądkowy, niezbędny do kolejnego etapu trawienia (węglowodanów i białek). Należy podkreślić, że żołądek jest bogato unaczyniony i unerwiony, co wiąże się z jego funkcją motoryczną (mechaniczną), jak i wydzielniczą.

JELITO CIENKIE

Jelito cienkie jest najdłuższym, liczącym około 5 m, odcinkiem przewodu pokarmowego. Ciągnie się ono od odźwiernika do zastawki krętniczo-kątniczej. W jelicie cienkim można wyróżnić trzy odcinki: dwunastnicę, jelito czcze i kręte- biodrowe. Dwunastnica jest pierwszym, najkrótszym, bo liczącym zaledwie 24-30 cm, odcinkiem jelita cienkiego. Jest ona położona prawie całkowicie zewnątrzotrzewnowo, nie ma krezki, dlatego jest też i najmniej ruchomym odcinkiem jelita cienkiego. Ułożona jest na tylnej ścianie jamy brzusznej w kształcie podkowy, litery "C" (otwartej w stronę lewą), która obejmuje głowę trzustki . W dwunastnicy można wyróżnić: opuszkę, część zstępującą, część poziomą, dolną i część wstępującą, która zagięciem dwunastniczo-czczym przechodzi w jelito czcze. W części zstępującej dwunastnicy znajduje się na brodawce dwunastniczej większej ujście bańki wątrobowo-trzustkowej, a na brodawce mniejszej ujście przewodu trzustkowego dodatkowego. Jelito czcze jest położone wewnątrzotrzewnowe, ma też własną krezkę, długość jego wynosi około 2 m. Ostatni, trzeci odcinek jelita cienkiego to jelito biodrowe-kręte, długość jego wynosi od 2,5 do 3 m.

Ściana jelita cienkiego zbudowana jest z błony surowiczej - otrzewnej - pokrywającej je od zewnątrz, pod którą leżą dwie warstwy tkanki mięśniowej gładkiej. Jedna jest ułożona podłużnie, a druga okrężnie. Następną warstwę stanowi błona podśluzowa, a pod nią błona śluzowa z charakterystycznymi fałdami okrężnymi, na których znajdują się kosmki jelitowe. Budowa ścian jelita, a zwłaszcza błony śluzowej, pozwala na wypełnienie wyznaczonej mu roli, którą jest proces trawienia węglowodanów, białek i tłuszczy oraz resorpcja składników odżywczych do krwiobiegu.

JELITO GRUBE

Jelito grube jest ostatnim odcinkiem przewodu pokarmowego, ma długość od 1,5 do 2 m. Rozpoczyna się od zastawki krętniczo-kątniczej, a kończy odbytem. Wyróżnia się w nim jelito ślepe (kątnicę), okrężnicę i odbytnicę.

Jelito ślepe jest położone na prawym talerzu biodrowym, nie ma krezki, stąd jego mała ruchomość. Od ściany dolnej jelita ślepego odchodzi wyrostek robaczkowy, który jest jej zwężoną częścią. Wyrostek robaczkowy jest obficie wyposażony w tkankę limfatyczną. Długość jego wynosi od kilku do dwudziestu kilku centymetrów, średnio 7-10 cm. W miejscu ujścia wyrostka do jelita ślepego znajduje się zastawka.

Jelito ślepe przechodzi w okrężnicę, która okrąża pętle jelita cienkiego. Pierwszym odcinkiem okrężnicy jest okręznica wstępująca, która po dojściu do wątroby zgięciem prawym wątrobowym przechodzi w okrężnicę poprzeczną. Ta po dojściu do śledziony zgięciem lewym -śledzionowym przechodzi w okrężnicę zstępującą, aby na wysokości grzebienia biodrowego lewego stać się okręznica esowatą, która po wejściu do miednicy mniejszej przechodzi w ostatni odcinek jelita grubego - odbytnicę, kończącą się kanałem odbytu i odbytem. Biorąc pod uwagę stosunek okrężnicy do otrzewnej, należy stwierdzić, że najbardziej ruchomymi jej odcinkami są okręznica poprzeczna i esowatą, ponieważ mają własne krezki, podobnie jak jelito czcze i kręte. Pozostałe odcinki, jak okręznica wstępująca i zstępująca oraz odbytnica są mało ruchome, ponieważ leżą pozaotrzewnowo. Budowa ściany jelita grubego jest podobna do jelita cienkiego. Występuje również warstwa zewnętrzna w postaci otrzewnej lub tkanki łącznej, pod nią jest dwuwarstwowa błona mięśniowa, dalej błona podśluzowa i śluzowa, która wytwarza fałdy półksiężycowate. Kosmki w jelicie grubym są znacznie niższe niż w jelicie cienkim. Jelito ślepe i okręznica mają charakterystyczny układ błony mięśniowej podłużnej, która wytwarza trzy taśmy: wolną, krezkową i sieciową, co jest jedną z istotnych cech różnicujących jelito grube od cienkiego. Dalszymi cechami różnicującymi jest występowanie uwypukleń okrężnicy i przyczepków sieciowych, zwanych też kałdunkami.

Odbytnica ma inną budowę fałdów błony śluzowej, które układają się w postaci podłużnych słupów odbytniczych, łączących się ze sobą w dolnym odcinku. W wyniku tego powstają zatoki odbytu. Należy zaznaczyć, że w ścianie odbytnicy znajdują się obfite sploty żylne, które poniżej słupów tworzą pas splotu odbytniczego, gdzie w warunkach chorobowych mogą powstawać guzy krwawnicze-żylaki odbytu. Odbyt zamknięty jest mięśniem zwieraczem odbytu wewnętrznym-gładkim i zewnętrznym-poprzecznie prążkowanym. Ten ostatni jest zależny od naszej woli.

WĄTROBA

Wątroba jest narządem miąższowym i największym gruczołem trawiennym, leżącym w nadbrzuszu, głównie po stronie prawej (w prawym podżebrzu), o masie od 1500 do 2000 g - co zależy od płci i stanu wypełnienia krwią.

Kształt wątroby jest zmienny i zależy od stanu innych sąsiadujących z nią narządów. Wyróżnia się na niej powierzchnię przeponową, wypukłą i trzewną, nieco wklęsłą. Wątroba prawie w całości pokryta jest błoną surowiczą otrzewną, wyjątek stanowi małe pole - nagie na tylnej części powierzchni przeponowej.

Na utrwalonej wątrobie na powierzchni przeponowej widoczny jest wycisk sercowy. Na powierzchni trzewnej (oddzielonej od przodu ostrym brzegiem od powierzchni przeponowej) widoczne są trzy bruzdy w kształcie litery "H", które dzielą tę powierzchnię na kilka pól. W bruździe poprzecznej znajdują się wrota wątroby, a w nich: przewód wątrobowy wspólny, żyławrotna i tętnica wątrobowa oraz naczynia i węzły chłonne wraz ze splotem nerwowym. W prawej bruździe strzałkowej leży pęcherzyk żółciowy i żyła główna dolna. W lewej bruździe strzałkowej znajdzie się więzadło obłe wątroby i więzadło żylne, będące pozostałością przewodu żylnego, który w życiu płodowym łączy żyłę pępkową z żyłą główną dolną. Bruzda strzałkowa prawa oddziela płat prawy wątroby od płata czworobocznego i ogoniastego. Lewa bruzda strzałkowa oddziela płat lewy od płata czworobocznego i ogoniastego. Między bruzdą lewą a prawą od przodu jest płat czworoboczny, a od tyłu płat ogoniasty; rozdzielone są wrotami wątroby. Wątroba z zewnątrz pokryta jest otrzewną, pod którą jest torebka włóknista - łącznotkankowa. Od niej pasma tkanki łącznej wnikają w głąb miąższu i dzielą go na zraziki w kształcie pryzmatów , pośrodku których znajduje się żyła środkowa. Zrazik wątroby jest jej jednostką architektoniczną, zbudowaną z blaszek - komórek wątrobowych ułożonych promieniście w stosunku do żyły środkowej.

Krew do zrazika doprowadzają żyły międzyzrazikowe, będące gałązkami żyły wrotnej. Żyły te biegną wzdłuż krawędzi zrazików, wytwarzając na jego obwodzie sieć naczyń włosowatych wnikających do środka zrazika. Żyłom między-zrazikowym towarzyszą rozgałęzienia tętnicy wątrobowej i przewodziki żółciowe, które zbierają żółć wytwarzaną przez komórki wątrobowe i odprowadzają je systemem przewodów żółciowych do dwunastnicy. Ponieważ komórki wątrobowe stale wytwarzają żółć, to nadmiar jej jest magazynowany w pęcherzyku żółciowym, który ma też zdolność jej zagęszczania. Wątroba ludzka wytwarza około 1 litra żółci na dobę. Poza wytwarzaniem żółci rola wątroby w organizmie człowieka polega na usuwaniu - oczyszczaniu - z krwi szkodliwych dla organizmu substancji wchłanianych z przewodu pokarmowego i przetworzeniu składników pokarmowych na substancje łatwo przyswajalne przez komórki i tkanki organizmu. Ponadto ma ona też możliwości magazynowania składników odżywczych. Opisane tu procesy odbywają się w komórkach wątrobowych, mających stały kontakt z siecią naczyń włosowatych żyły wrotnej i tętnic wątrobowych oraz kanalikami żółciowymi. Warto podkreślić, że wątroba jest narządem niezbędnym dla życia organizmu, w którym zachodzą bardzo złożone i istotne czynności.

TRZUSTKA

Trzustka jest drugim pod względem wielkości gruczołem trawiennym, a ponadto dokrewnym. W trzustce wyróżnia się: głowę, trzon i ogon. Masa jej wynosi od 70 do 100 g, długość od 12 do 20 cm, wysokość 4-5 cm, a grubość 2-3 cm. Trzustka leży w nadbrzuszu, głównie po stronie lewej, zaotrzewnowo, na tylnej ścianie jamy brzusznej, poprzecznie w stosunku do osi długiej ciała. Głowa trzustki objęta jest pętla dwunastnicy, a jej ogon sięga do wnęki śledziony. Budowa drobnowidowa trzustki pozwala na wyodrębnienie w niej części zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej. Trzustka ma budowę drobnopłacikową. Część zewnatrzwydzielnicza stanowi około 90%, a wewnątrzwydzelnicza zaledwie 10% masy gruczołu. Część zewnątrzwydzielnicza wytwarza sok trzustkowy, zawierający enzymy trawiące: węglowodany (amylaza), białka (trypsyna) i tłuszcze (lipaza). Sok ten odprowadzany jest przewodem trzustkowym głównym i dodatkowym do dwunastnicy. Część wewnątrz -wydzielnicza umiejscowiona jest przeważnie w obrębie ogona w postaci wysepek, utworzonych z trzech rodzajów komórek: alfa, beta, gamma. Komórki alfa wytwarzają glukagon podnoszący stężenie cukru we krwi. Komórki beta wytwarzają insulinę mającą zdolność obniżania stężenia cukru we krwi. Komórki gamma występują stosunkowo rzadko, wytwarzają somatostatynę pełniącą rolę miejscowego czynnika hamującego uwalnianie hormonów.

NARZĄDY MOCZOWE, WYDALNICZE

Do układu moczowego zalicza się: nerki, drogi moczowe: kielichy, miedniczki, moczowody, pęcherz moczowy i cewkę moczową.

Nerka jest parzystym narządem miąższowym, kształtu fasoli o masie 120-200 g, długości 10-12 cm, szerokości 5-7 cm i grubości 3-4 cm. Nerki są położone zaotrzewnowo na tylnej ścianie jamy brzusznej w okolicy lędźwiowej. W nerce wyróżnia się powierzchnię przednią i tylną, biegun górny i dolny oraz brzeg boczny i przyśrodkowy. Brzeg boczny jest wypukły, a przyśrodkowy wklęsły, w środkowej jego części znajduje się wnęka nerki, osłonięta dwiema wargami: przednią i tylną. Do wnęki wchodzi tętnica nerkowa, a wychodzi żyła i moczowód. W głębi wnęki znajduje się zatoka nerkowa wraz, kielichami większymi i mniejszymi. Od zewnątrz nerkę osłania bezpośrednio włóknista torebka nerkowa, którą otacza torebka tłuszczowa, a tę pokrywa jeszcze powięź nerkowa. Pod torebką włóknistą znajduje się istota korowa nerki i dalej istota rdzenna.

Istota rdzenna nerki zbudowana jest w postaci piramid nerkowych, skierowanych podstawami ku obwodowi nerki, a wierzchołkami w stronę wnęki. Wierzchołek jest w formie brodawki objęty przez kielich mniejszy. Pomiędzy piramidy wnika kora, tworząc słupy nerkowe. W nerce można wyróżnić część wydzielniczą utworzoną z nefronów i drogi wyprowadzające mocz.

Część wydzielniczą nerki - nefron stanowi ciałko nerkowe, kanalik główny składający się z cewki krętej pierwszego rzędu, pętli nefronu, cewki prostej i cewki krętej drugiego rzędu. Ramię wstępujące pętli wraca, kierując się w stronę ciałka nerkowego. Ma ono kształt kulisty, średnicę około 0,2 mm. Zbudowane jest z kłębka naczyniowego i torebki kłębka. Kłębek naczyniowy tworzy sieć łączących się ze sobą naczyń włosowatych, na które podzieliło się naczynie doprowadzające krew do kłębka. Krew przefiltrowana odpływa naczyniami tętniczymi-odprowadzającymi do krwiobiegu.

Torebka kłębka utworzona jest z dwóch blaszek: wewnętrznej, przylegającej do kłębka, i zewnętrznej, która przechodzi w ściankę kanalika głównego. Między blaszkami powstaje szczelinowata przestrzeń łącząca się ze światłem kanalika. Miejsce, w którym wchodzą i wychodzą naczynia krwionośne, nazwano biegunem naczyniowym, a miejsce leżące naprzeciw, z którego wychodzi cewka (kanalik) nerkowa - biegunem kanalikowym. Cewka kręta drugiego rzędu dochodzi do cewki zbiorczej , które łącząc się tworzą przewód brodawkowaty, kończący się na szczycie brodawki nerkowej otworem brodawkowatym. W kłębkach nerkowych ma miejsce filtrowanie krwi i wytwarzanie pierwotnego moczu w ilości około 125 l na dobę. Mocz ten w obrębie układu kanalikowego zostaje zagęszczony do (moczu ostatecznego) ilości 1,5 l na dobę. Zagęszczony mocz spływa do kielichów nerkowych mniejszych, a dalej do większych i miedniczki nerkowej, skąd przedostaje się do moczowodu.

Moczowód jest to przewód długości około 25 cm, łączący miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym. Leży on zaotrzewnowo. Wyróżnia się w nim odcinek brzuszny i miedniczny. Zbudowany jest z trzech warstw błony mięśniowej: gładkiej, podłużnej - podwójnej i okrężnej - pojedynczej, wewnątrz jest wysłany błoną śluzową. Dzięki obecności błony mięśniowej wykonuje on ruchy przesuwające mocz w kierunku pęcherza. Na swym przebiegu ma trzy fizjologiczne zapięcia. Pierwsze w miejscu przejścia miedniczki w moczowód, drugie na wysokości (skrzyżowania z naczyniami biodrowymi) przejścia do miednicy i trzecie - przed ujściem do pęcherza moczowego.

Pęcherz moczowy jest tworem mięśniowym położonym w miednicy mniejszej poza spojeniem łonowym, ku tyłowi sąsiadującym u mężczyzn z odbytnicą, a u kobiet z macicą i pochwą. Wyróżnia się w nim:

Wierzchołek skierowany ku górze, trzon i dno, które u mężczyzn spoczywa na gruczole krokowym. Kształt pęcherza zależy od stopnia jego wypełnienia, płci i wieku - zazwyczaj jest zbliżony do owocu cytryny. Pojemność pęcherza wynosi od 500 do 1000 ml, ale parcie na mocz odczuwa się już przy 300-400 ml.

Błona mięśniowa ściany pęcherza jest gładka, tworzą ją dwa mięśnie: wypieracz moczu, o budowie trójwarstwowej, oraz zwieracz wewnętrzny cewki moczowej. Z zewnątrz pokryta jest tkanką łączną, wewnątrz wysłana błoną śluzową. W obrębie dna wyróżnia się trójkąt, w którego kątach górnych znajdują się ujścia moczowodów, a w dolnym ujście cewki moczowej.

Cewka moczowa jest kolejnym odcinkiem dróg moczowych i zarazem ostatnim. Budowa cewki moczowej jest różna, co jest zależne od płci. U kobiet jest krótka (długość 3-5 cm) i ma przebieg prosty. U mężczyzn cewka liczy około 16-20 cm. Ma przebieg w formie litery "S", przy czym na przebiegu jej występują zwężenia i rozszerzenia.

---