Maciej Szewczykiewicz
Europeistyka
Jednostka jako istota społeczna
Przed okresem rolnictwa, każdy członek plemienia musiał brać udział w zdobywaniu pożywienia. Gatunek ludzki, musiał sięgnąć daleko w przyszłość, aby taktykę polowania i zdobywania pożywienia można było zastąpić strategią rolnictwa. Aby tego dokonać człowiek musiał doskonalić swój umysł, musiał stawiać czoło skomplikowanym problemom społecznym. Człowiek jako myśliwy zbieracz, był wspaniałym zwierzęciem, pełnym niezbadanych zdolności i możliwości. Pionierskimi roślinami rolnictwa były pszenica i jęczmień uprawiane do dziś, następnie udomowiono zwierzęta kozy, owce, a później krowy i świnie, co dało początek hodowli zwierząt. Rewolucyjny wpływ na rozwój rolnictwa miały na samym początku niewykorzystane rezerwy żywności. Wytworzone w ten sposób nadwyżki były początkiem cywilizacji i przemiany osad we wsie, wiosek w miasta, a miast w metropolie.
Powstające miasta miały określoną organizację i były silnie powiązane z okolicznymi terenami rolniczymi. Pierwsze skupiska miejskie powstawały jako pojedyncze i nieliczne jednostki. Na początku handel i współdziałanie między poszczególnymi ośrodkami miejskimi był bardzo słaby. Barierę psychologiczną stanowiła utrata świadomości lokalnej. Gatunek ludzki rozwijał się jak zwierzę plemienne, a podstawową właściwością plemienia jest to, że funkcjonuje ono lokalnie na zasadzie współdziałania jednostek. Porzucenie tego podstawowego wzorca społecznego, czyli utrata swego plemienia wydawała się sprzeczna z naturą, a jednak wraz z postępem rolnictwa wyłaniały się nowe miasta, hierarchicznie połączone ze sobą. Rozwinęła się koordynacja międzymiejska, powstały różne zawody, nastąpił rozwój przemysłu metalowego, transportowego, udomowienie zwierząt pociągowych (w odróżnieniu od zwierząt hodowanych dla celów konsumpcyjnych). Prosty człowiek plemienny stał się człowiekiem superplemiennym, a różnica polegała na tym, że w superplemieniu nie znał on już osobiście każdego członka swojej wspólnoty. Nastąpiło przejście od społeczeństwa osobowego do bezosobowego. Gatunek ludzki nie był przygotowany biologicznie, by stawiać czoło obcym ludziom, mającym uchodzić z a członków naszego plemienia. Na poziomie superplemienia konieczne było wprowadzenie formy kontroli by utrzymać w całości rozrastające się wspólnoty.
Superplemienna organizacja życia wymagała zwiększonej dyscypliny. Charakteryzowała się rozwojemadministracji, systemu prawnego, techniki i sztuki. Nadmierny rozrost skupisk miejskich często padał ofiarą tyranii, despotyzmu i dyktatury. Superplemiona zrodziły superprzywódców dysponujących potężną władzą, oraz superpoddanych w postaci niewolników, skrajnie podporządkowanych. Aby panować nad superplemieniem despotyczny superprzywódca musiał mieć za sobą cały orszak popleczników. Było to możliwe ponieważ zarówno poplecznicy jak i przywódcy charakteryzowali się bezosobowością właściwą superplemieniom. Cechą znamienną dominującą w środowisku superplemiennym jest ciągła walka o dominacją i władzę w stadzie. Osobniki starsze są nieustannie wypierane przez młodsze. Ta walka o status rozgrywa się na poziomie relacji osobistych pomiędzy osobnikami. W społeczeństwie natomiast istotne znaczenie ma inny rodzaj prawa, tzw. prawo izolujące, które nadaje mu niepowtarzalną tożsamość, służy jego scalaniu. Należy to do sfery kulturowej. Przykładem mogą być obrzędy żałobne, które w jednych kulturach wymagają czarnych strojów, w innych zaś np. białych.
Liczą się także inne aspekty zachowań społecznych, które pełnią rolę sił scalających, jedną z nich jest język. Język bardziej niż inny obyczaj społeczny stwarza potężne bariery międzygrupowe. Służy on do rozpoznawania danej jednostki, jako członka określonego. W podobny sposób jak język oddziaływuje religia, zacieśnia więzy wewnątrz grupy, osłabiając przy tym więzy międzygrupowe. Wielobóstwo zostało wyparte przez wszechmogącego i wszechwiedzącego Boga, takie były wymagania superplemienne. Obok prawa, obyczaju, języka i religii istnieje jeszcze inna postać siły spajającej, która zacieśnia więzy między członkami superplemienia. Jest nią wojna. Nic tak nie zacieśnia więzów wewnątrz grupy jak zagrożenie ze strony grupy obcych. Podczas wojny ujawniają się czynniki spajające i w wyniku ich działania powstawać mogą doraźne sojusze, ale w czasach pokoju od nowa pojawiają się podziały i rozłamy.
W momencie przejścia plemienia w bezosobowe superplemię koniecznością stała się ochrona własności odgrywająca odtąd dużo większą rolę w życiu społecznym Zarządzanie współczesnymi superplemionami bywa często nie możliwe ze względów społecznych. Superplemiona te wykazują dużą skłonność do fragmentacji. Imperia dzielą się na niepodległe państwa, państwa zaś rozpadają zaś na sektory samorządowe. Wielkie miasta to skupiska myśli ludzkiej, wylęgarnie nowości i wynalazczości.
Dlaczego tytuł „Ludzkie zoo”??
Morris w swojej pracy opisuje zachowania mieszkańców miast. Zwraca uwagę na ich zadziwiające podobieństwo do zachowań zwierząt w zoo i decyduje się przyjrzeć agresywnym, seksualnym oraz rodzicielskim odruchom ludzi przejawiającym się w skutek stresów i nacisków miejskiego życia.
Jednostka żyjąc w wielkich zespołach miejskich narażona jest na rozmaite stresy (hałas, zanieczyszczenie, brak ruchu, przeludnienie, itp.), a jak owe niedogodności mają się do niedostatków właściwych zoo zwierzęcemu? Zwierzę w zoo zamknięte jest w pojedynkę , albo też w grupie. Obok w innych klatkach może ono zobaczyć, albo usłyszeć inne zwierzęta, ale nie może nawiązać z nimi kontaktu. Samotność w wielkim mieście to powszechna bolączka. Izolacja społeczna w przeludnionym mieście jest powodem stresu wielu mieszkańców ludzkiego zoo. Morris porównując ludzi do zwierząt odwołuje się jedynie do pawianów, których cechy utożsamia z cechami ludzkimi -> np. szef pawianów musi być chytry, bystry, inteligentny i agresywny.
2