WARZYWA LIŚCIOWE

Sałata

Odmiany botaniczne:

1) Sałata łodygowa (szparagowa) - długa łodyga już w początkowym okresie wzrostu. Tworzy wąskie, długie liście, nie wiąże główek.

Częścią jadalną jest zgrubiała, soczysta łodyga, którą ścinamy po osiągnięciu 20-30 cm.

2) Sałata liściowa, rozetowa, skubna - zaliczamy wszystkie odmiany, które tworzą rozety liściowe nisko nad powierzchnią ziemi. Nie tworzą główek.

3) Sałata rzymska - może zawijać się w luźne główki jak i tworzyć wydłużone sztywne rozety.

4) Sałata głowiasta - starsze liście skupione są w rozetę, młodsze liście zwijają się do środka tworząc główkę o kulistym kształcie. Dzieli się na:

- sałatę głowiastą kruchą - o kruchych, fryzowanych liściach

- sałatę głowiastą masłową - o delikatnych miękkich liściach

BIOLOGIA

Roślina jednoroczna, zielna, bardzo krótki okres wegetacji.

Korzeń zarodkowy bardzo silnie się rozrasta w silnie zgrubiały w górnej części wrzecionowaty i dobrze rozgałęziony korzeń palowy.

Pokrój i rozwój systemu korzeniowego zależy od sposobu uprawy i warunków glebowych.

Nie wytwarza korzeni przybyszowych.

Pędy większości odmian są skrócone z gęsto osadzonymi na nimi liśćmi tworzącymi rozetę lub zawijającymi się w główkę.

Wytworzenie łodygi wiąże się z rozwojem pędu kwiatostanowego.

Istnieją jednak odmiany botaniczne, które już w początkowej fazie rozwoju wegetatywnego wytwarzają wydłużoną łodygę.

Pęd sztywny i prosty 30-120 cm.

Tworzy silnie rozgałęzione pędy boczne dopiero w górnej połowie.

Na całej swej długości pokryty jest jajowatymi lub okrągławymi, siedzącymi listkami.

U niektórych odmian występuje czerwone lub brązowe zabarwienie.

Liście wykazują duże zróżnicowanie pod względem kształtu blaszki liściowej, ukształtowania jej powierzchni, barwy oraz wielkości.

Cechy liścia decyduje o zaszeregowaniu danej rośliny do odpowiedniej odmiany botanicznej czy też typu.

Cechą charakterystyczną jest występowanie soku mlecznego, niekrzepnącego w korzeniach, łodydze i liściach.

Kwiaty

- drobne

- bezszypułkowe

- zebrane w gęste koszyczki

- pozbawione kielicha, w zamian występuje puch - aparat lotny

Przeważnie sałata jest zapylana własnym pyłkiem - samopylna

ale… w okresie długotrwałych opadów dochodzi do zapylenia krzyżowego.

Owoc - niełupka. Owoce są płaskie, szaro-żółte, srebrzystoszare, zaopatrzone w aparat lotny.

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

I. Pokrój rośliny

II. Kształt i wielkość łodygi znajdującej się wewnątrz główki

III. Wielkość główki lub rozety

IV. Kształt, wielkość i barwa oraz budowa blaszki liściowej

V. Barwa pędów kwiatostanowych

VI. Ukształtowanie brzegów płatków korony

VII. Barwa owoców, nasion

Pokrój rośliny

2 typy:

- bezłodygowy - do momentu pełnej dojrzałości mają skróconą łodygę a na niej drobne liście.

- łodygowy- już w I okresie wzrostu wegetatywnego tworzą długie łodygi

(s. szparagowa)

U sałat bezgłowiastych jest bardzo krótka część podliścieniowa. Wewnątrz główki lub rozety występuje skrócona łodyga.

O pokroju decyduje również wielkość, kształt oraz powierzchnia liści otaczających łodygę.

Kształt główki - podstawowa cecha rozpoznawcza

Kształt jest uzależniony od kształtu tworzących się liści.

• podłużne owalne

• kuliste

• kuliste mocno spłaszczone

Główki mogą być też:

1. Ścisłe

2. Zwarte

3. Zamknięte

4. Otwarte

Kształt rozet:

- rozłożyste

- półwzniesione

- prawie pionowo wzniesione

Zwięzłośc główki lub rozety zależy od kształtu.

Wielkość główki lub rozety ustala się na podstawie „długości średnicy poziomej” mierzonej w najszerszej części rośliny.

- słabo rosnące

- średnio rosnące

- silnie rosnące

Zasadniczą cechą odmian bezłodygowych jest zwijanie się liści w główki lub wykształcenie nisko osadzonych rozet liściowych.

Cecha uwarunkowana genetycznie. Zmienność może występować tylko poprzez warunki zewnętrzne.

Kształt główki, wielkość oraz plenność są również modyfikowane przez warunki zewnętrzne oraz sposobem uprawy.

Charakterystycznymi cechami liścia są: kształt, wielkość i barwa blaszki liściowej, występowanie lub brak ogonka liściowego, ukształtowanie i powierzchnia blaszki liściowej.

Liście zawsze są siedzące i asymetryczne.

Sałata szparagowa ma liście całkowite i wąskie.

Sałata liściowa - okrągłe lub owalne.

Sałata rzymska - całkowite, podłużne lub odwrotnie jajowate.

Sałata głowiasta krucha - owalne, nerw główny jest silnie łukowato wygięty.

Sałata głowiasta masłowa - całkowite, rzadko wrębne, okrągłe.

Długość okresu wegetacji

Okres wegetacji ulega dużym zmianom pod wpływem warunków zewnętrznych.

Odporność na choroby

- cecha odmianowa

ODMIANY:

Do tuneli: Mariusz, Beata

Do uprawy w polu:

- wczesne: Olimp, Królowa Lata

- średnio wczesne: Aneta, Arka

- średnio późne: Robinson, Roxette

- późne: Loredo, Carmina

Endywia

1) Kędzierzawa

2) Eskariola

Roślina jednoroczna, zielna.

Krótki okres wegetacji.

Przystosowana do długiego dnia i klimatu umiarkowanego.

Korzeń wrzecionowaty, bardzo słabo rozgałęziony. Składa się z bardzo cienkich, włóknistych korzeni wnikających na 130 - 160 cm.

Łodyga:

- bardzo słabo rozgałęziona

- pokryta w całości liśćmi

- liście łodygowe siedzące, w miarę wysokości zmniejszają się

- w okresie dojrzałości użytkowej jest bardzo skrócona

- gęsto osadzone liście, które formują rozetę

- w okresie rozwoju generatywnego łodyga się wydłuża

- wysokość zależna jest od odmiany

Liście:

- wykazują dużą różnorodność

- najbardziej charakterystyczna część rośliny

- gorzkawy smak endywi powoduje zawarty w liściach glikozy - laktucyna

Kwiaty bardzo małe, zebrane w koszyczki w kątach liści.

Niebieskie

Owoc - niełupka, żeberkowano, jasnoszarawa, kanciasta, posiada aparat lotny (zaschnięte listki). Stanowi materiał siewny.

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

I. POKRÓJ ROŚLINY

O pokroju decyduje kształt rozety.

Układ rozety może być:

- skupiony

- luźny

- rozpierzchły

Liście w rozecie mogą być ustawione w sposób nieco wzniesiony lub leżące.

II. LIŚĆ

U eskarioli blaszka liściowa jest całkowita a u kędzierzawej jest silnie powcinana.

U eskarioli blaszka liściowa jest łopatkowata, a u kędzierzawej piłkowata.

III. DŁUGOŚĆ OKRESU WEGETACJI

Nie można ściśle określić ponieważ ulega bardzo silnym wahaniom pod wpływem czynników zewnętrznych (temperatura, światło, warunki wodne, ilość skł. pokarmowych).

ODMIANY:

Lukullus - żółtozielone, bardzo pomarszczone liście.

---