Enzymy są katalizatorami, gdyż mają właściwości zwiekszania szybkości reakcji chemicznych, same jednak nie ulegaja przemianom, co oznacza, ze enzymy nie zużywają się w przeprowadzanych przez siebie reakcjach. Naleza do grupy bialek: *prostych*złożonych. Holoenzym:*Apoenzym-czesc bialkowa*Kofaktor-czesc niebialkowa:+gr. Prostetyczna-trwale przylaczona do apoenzymu +koenzym-cz.nietrwale przylaczona do apoenzymu. Wykazuja dzialanie gdy apo i kofakto sa polaczone ze soba. Centrm aktywne:*aminokwasy kontaktowe- amino. Wiążące substrat i biorące udzial w katalizie *aminokw.pomocnicze- aminokw. nie stykające się z substratem, ale biorące udzial w katalizie. Unit jest miedzynarodowa jednosta aktywności enzymow, Wlasciowsci enzymow: *regulacja aktywności enzymów-reakcje katalizowane przez enzymy charakteryzują się ogromna skutecznością*specyficzność enzymow-enzymy wykazuja silne uwarunkowanie na katalizowanie reakcji z konkretnym substratem *regulacja aktywności enzymow-sa regulowane poprzez aktywatory i inhibitory *msc dzialania enzymow komorkowych-enzymy działają w poszczególnych organellach komórkowych. Miedzynarodowa klasyfikacja enzymow:1)Oksydoreduktory-enzymy katalizujące reakcje redox, tzn. takie reakcje, w których dochodzi do zmiany stopnia utlenienia, np.dehydrogeneza mleczanowa (LDH)-enzym uczestniczący w pozbywaniu się szkodliwego kw.mlekowego (watroba)2)Transferazy-enzymy katalizujące reakcje przenoszenia grup funkcjonalnych z jednej czast. Na drugą, np. transaminacja alaninowa (ALAT)3)Hydrolazy-enzymy przeprowadzające reakcje rozpadu wiązań w czast.z udzialem wody, np. wszystkie enzymy trawienne ukl.pokarmowego4)Liazy-enzymy przeprowadzające reakcje rozpadu wiązań w czasteczce bez udzialu wody, powstaje wówczas wiazanie podwojne5)Izomerazy-enzymy katalizujące przegrupowanie wewnątrz cząsteczkowe (przebudowuje strukture czast.bez zmiany jej składu atomowego)np.izomeraza cytrynianowa6)Ligazy- enzymy katalizujące tworzenie nowych wiązań, czyli odpowiedzialne za reakcje syntezy. Podzial enzymow ze względu na msc dzialania:*komórkowe-powst.dzialaja i rozpadaja się w obrebie tej samej komórki (cytozol)*pozakomórkowe, sekreacyjne- powst.w komorce, przechodza do środowiska pozakomórkowego i tam działają:+enzymy osoczowe +enzymy przewodu pokarmowego. Czynności wpływające na aktywność enzymow:*wpływ temp.-dla większości enzymow ok37-40 C nastepuje wzrost szybkości reakcji, a optimum termiczne wynosi ok. 38 C *wpływ pH enzym wykazuja powazne roznice * obecność innych substancji:1)aktywatory-subst. Wspomagające dzialanie enzymow2)inhibitory-subst.hamujace dzialanie enzymow:a)kompetencyjne-inhibitory podobne chemicznie i fizycznie do substratu B) niekompetencyjne-inhibitory niepodobne ani fizycznie ani chemicznie do substratu.Tluszcze:* zapasowy material, z którego org. Może czerpac energie *sa nosnikami Wit.A,D,E,K oraz ułatwiają ich przyswajanie z innych produktow *material ochronny, który otacza rozne narzady: galki oczne, nerki(chroni przed urazami mechanicznymi) *pelnia w organizmie funkcje strukturalno-funkcjonalna (np. budulec blon komorkowych) Estry-produkty reakcjiglicerolu z wyższymi kwasami karboksylowym-kwasami tluszczowymi Kwasy tluszczowe:*ogolny wzorCH3(CH2)nCOOH n-liczba parzysta. Kwasach tluszczowych wystepuje zazwyczaj od 14 do 24atC, najczęściej występujące kwasy tluszczowe zawieraja 16 lub 18atC Nasycone-w łańcuchu węglowodorowym pomiedzy atC występują wyłącznie wiazanie pojedyncze Nienasycone-w łańcuchu węglowodorowym pomiedzy atC występują wiazania podwojne(wielokrotne) NNKT- niezbędne nienasycone kwasy tluszczowe-kw.,które sa neibedne do prawidłowej pracy org.ale nie sa przez niego produkowane:kw.linolowy, y-linolenowy, arachidonowy. Brak NNKT w diecie:*obniżenie sprawności dzialanie układu odpornościowego*artretyzmy i reumatyzm*miazdzyca i choroby niedokrwinne serca*migreny*zmniejszenie ostrości wzroku*bezpłodność *poczucie pragnienia*zminy skorne i luszczenie się naskórka*suchość i odbarwienia skory*zwiekszenie łamliwości naczyn włosowatych*powracanie infekcji.Oksyhemoglobina- utlenowana forma hemoglobiny, powstajaca w plucach. Za pośrednictwem oksyhemoglobiny tlen z pluc przenoszony jest wraz z krwia do tkanek, gdzie oksyhemoglobina przechodzi w hemoglobine, z która taczy się CO2. Methemoglobina-pochodna hemoglobiny, zawierajaca jon żelaza na +3 stopnia utlenienia, wystepujaca w zatruciach substancjami silnie utleniającymi. Karboksyhemoglobina- pochodna hemoglobiny, tworzaca się z polaczeniami hemu z tlenkiem wegla. CO wypiera tlen z oksyhemoglobiny, czyniąc czerwony barwnik bezużyteczny. Funkcje bialek w osoczu:*przenoszenie substancji drobnoczasteczkowych *wiazanie hemoglobiny i produktow jej rozpadu *udzial w reakcjach obronnych organizmu *katalizujaca *utrzymanie cisnienia osmotycznego krwi Kwas mlekowy(LA)-wskaznik biochemiczny wykorzystywany w praktyce sportowej do oceny zaangażowania procesow glikolizy beztlenowej w dostarczeniu energii do pracy miesni, a pośrednio do oceny intensywności wysilku. Układ wydalniczy człowieka: *nerki-wydalany jest mocz:sole,mocznik,inne składniki organiczne i nieorganiczne *skora-wydalany jest pot, sklad taki sam jak moczu tylko wieksze rozcieczenie *pluca-wydalany jest CO2 *układ pokarmowy. Cholesterol- organiczny związek chemiczny, lipid z grupy steroidów zaliczany także do alkoholi[5]. Jego pochodne występują w błonie każdej komórki zwierzęcej, działając na nią stabilizująco i decydując o wielu jej własnościach. Jest także prekursorem licznych ważnych steroidów takich jak kwasy żółciowe czy hormony steroidowe. Glicerol- Gliceryna, jako dobry rozpuszczalnik tłuszczów i innych lipidów, jest stosowana przy produkcji kremów, pomadek i innych produktów kosmetycznych. Stanowi ważny surowiec do syntezy wielu różnorodnych związków chemicznych, m.in. niektórych gatunków mydeł. Oprócz zdolności do homogenizowania składników produktów kosmetycznych ma też własności nawilżające skórę. Hemoglobina, oznaczana też skrótami Hb lub HGB - czerwony barwnik krwi, białko zawarte w erytrocytach, którego zasadniczą funkcją jest przenoszenie tlenu - przyłączanie go w płucach i uwalnianie w tkankach. Mutacje genu hemoglobiny prowadzą do chorób dziedzicznych: anemii sierpowatej, talasemii lub rzadkich chorób zwanych hemoglobinopatiami. Krew (łac. sanguis, gr. αἷμα, haima) - płyn ustrojowy, który za pośrednictwem układu krążenia pełni funkcję transportową, oraz zapewnia komunikację pomiędzy poszczególnymi układami organizmu. Mioglobina (oznaczana również: Mb) - złożone białko globularne biorące udział w magazynowaniu tlenu. Jest pojedynczym łańcuchem białkowym, zbudowanym z 153 reszt aminokwasowych. Albumina - białko rozpuszczalne w wodzie, obecne w osoczu krwi, produkowane przez wątrobę (zarówno hepatocyty, jak i komórki Browicza-Kupfera). Jest głównym białkiem występującym w osoczu, stanowi 60% wszystkich zawartych w nim białek. Można je znaleźć również w mleku i białku jaja kurzego. Charakteryzują się około 20-dniowym okresem półtrwania. Albuminy należą do małych białek, mają masę od 20-60 kDa, są hydrofilowe i dzięki przewadze aminokwasów kwaśnych posiadają ładunek ujemny co zapobiega przedostawaniu się tego białka z krwi do moczu. Globuliny - frakcja białek osocza krwi.Globuliny są odpowiedzialne za mechanizmy odpornościowe oraz wiążą tłuszcze i glukozę. Są białkami dobrze rozpuszczalnymi w rozcieńczonych roztworach soli, nie rozpuszczają się w czystej wodzie. Stanowią one istotny składnik cytoplazmy wszystkich komórek. U roślin znaczne ilości globulin nagromadzają się w nasionach, u zwierząt występują one szczególnie obficie w płynach ustrojowych, takich jak osocze krwi czy mleko, oraz tkance mięśniowej.