Biorąc pod uwagę wszechstronny rozwój osobowości jako nadrzędny cel pedagogiki, na czym polega dynamizm rozwoju osobowości?
Pojęcie osobowości wywodzi się od słowa osoba - persona, przysługuje wyłącznie człowiekowi. Gdy pytamy o osobowość, pytamy o to, czym ludzie różnią się od siebie. Wielu autorów ujmuje osobowość jako system różnorodnych cech warunkujących się wzajemnie. Osobowość jest całościowym systemem, który steruje zachowaniem człowieka w zmieniających się warunkach. Warunkiem dla powstania osobowości jest uczestnictwo społeczne i doświadczenie.
Osobowość to najwyższa instancja czynności regulujących, tworząca skomplikowany i zmienny układ fizjologiczno - psychiczny, jest to system nadrzędnych schematów dynamicznych regulujący zachowania przystosowawcze jednostki. Osobowość buduje się poprzez gromadzenie i integrowanie schematów poznawczych i wykonawczych, które czynią jednostkę przewidywalną.
Dynamizm to ciągłe zmiany rozwoju i ruchu życia. W dynamizmie ewolucję wyznacza jednoznacznie stan początkowy. Z badań nad zachowaniem ludzi, wynika że popędy czy impulsy biopsychiczne, które stanowią cechę gatunkową człowieka, są modyfikowane przez nabyte w toku socjalizacji umiejętności panowania nad nimi, przez wzajemnie oddziaływujące na siebie wartości, przez idee, postawy, nawyki. W każdym człowieku te impulsy biopsychiczne oraz postawy, idee, nawyki, dążenia, są zorganizowane, stanowią jeden system, którym jest osobowość człowieka.
POTRZEBA A MOTYWACJA
Motywacja jest to układ motywów ludzkiego postępowania, jest również przedmiotem badań wielu nauk (psychologii, socjologii, nauki o moralności i ogólnie biorąc nauk zajmujących się interpretacją ludzkich zachowań). Odróżnia się trwałą strukturą motywacyjną, która nadaje ogólny kierunek ludzkiemu postępowaniu, od aktualnej motywacji, wywołującej określone zachowanie w danym kontekście sytuacyjnym. Motywacja rozumiana jest jako wewnętrzny mechanizm, który uruchamia i organizuje ludzkie zachowanie oraz kieruje na osiągnięcie celu. Rodzaje motywacji są klasyfikowane wg potrzeb i pragnień ludzkich.
Potrzeba, w psychologii to odczuwany przez jednostkę brak czegoś np. człowiek potrzebuje pokarmu, co oznacza, że może żyć tylko wtedy, gdy ma co jeść. Liczba potrzeb człowieka jest nieograniczona, stanowią one źródło aktywności każdej jednostki, która dąży do ich relatywnie szerokiego zaspokojenia. Rozróżnia się potrzeby wewnętrzne, np. fizjologiczne oraz potrzeby zewnętrzne, które są wyrazem zależności człowieka od otoczenia. W tej grupie wyróżnić można np. potrzeby biologiczne (np. seksualne), społeczno-kulturalne (np. potrzeba sklepów, kin), potrzeby materialne (np. potrzeba samochodu, lodówki).
Brak możliwości zaspokojenia potrzeb prowadzi do frustracji. Istotne znaczenie dla zrozumienia motywacji człowieka wywarła teoria potrzeby opracowana przez A.H. Maslowa. Wg niego najbardziej wymagają zaspokojenia potrzeby fizjologiczne, czyli potrzeby podstawowe i potrzeby wyższego stopnia, tj. bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku. Kolejne miejsca w hierarchii potrzeb zajmują: potrzeba rozwoju oraz potrzeby szacunku i przynależności.
Gdy jednostka zaspokoi podstawowe potrzeby, jej motywacja zostaje ukierunkowana na samorealizację - potrzeba rozwoju własnego potencjału, doskonalenia siebie.
Teoria Maslowa pomaga więc w zrozumieniu, iż bez zaspokojenia potrzeb niższych, jednostka nie może przejść do potrzeb wyższych.
TEMPERAMENT A ASPIRACJE
Temperament - zespół pewnych, względnie stałych cech osobowości, charakterystycznych dla danej jednostki, przejawiających się w jej zachowaniu, procesach psychicznych zwłaszcza zaś emocjonalnych.
Cechy te to m.in.: impulsywność, towarzyskość, aktywność, wytrwałość, ruchliwość. W znaczeniu potocznym temperament określa się jako usposobienie człowieka np. charakteryzuje się go jako żywego, krewkiego, łagodnego, czasami się też mówi, że ktoś ma np. temperament muzyczny, artystyczny.
Najwcześniejszego i najbardziej znanego podziału temperamentu dokonał Hipokrates, wyróżnił on 4 jego typy:
1) sangwinik - człowiek o żywym i zmiennym usposobieniu,
2) melancholik - mało uczuciowy i mało aktywny,
3) choleryk - pobudliwy i mało wytrwały w działaniu,
4) flegmatyk - mało pobudliwy, lecz wytrwały i konsekwentny w działaniu. Popularność tej typologii przetrwała do dziś, choć jej interpretacja uległa w ciągu wieków zmianom.
Aspiracja, wielkość celu który człowiek sobie wyznaczył i do którego dąży. Różnica pomiędzy aspiracjami i stanem rzeczywistym stanowi podstawę do subiektywnej oceny sukcesu lub porażki.
Temperament uznawany jest za najbardziej stałą cechę naszej osobowości. Określając na podstawie naszych potrzeb cel działania wynikający z aspiracji, możemy zrealizować nasze zadanie, jeżeli nasze cech temperamentu umożliwiają nam to lub nie. Nasz temperament kształtuje (w zależności od stopnia naszej motywacji czy zainteresowań) na nasze zachowanie.
POSTAWA A WARTOŚĆ
Postawa, pojęcie wieloznaczne, stosowane w wielu dziedzinach nauki. W psychologii postawa definiowana jest różnie, m.in. określana jako względnie stała i zgodna organizacja poznawczo - uczuciowo - motywacyjna oraz zachowanie podmiotu w stosunku do określonego przedmiotu bądź klasy przedmiotów.
Postawa to względnie stała gotowość jednostki do reagowania w określony sposób (np. sympatia, wrogość, współpraca, wymiana myśli, udzielanie pomocy, pocieszanie itp.) na odpowiednie obiekty (ludzie, rzeczy, zwierzęta) oraz idee.
Każda postawa składa się z trzech wzajemnie powiązanych elementów:
1. poznawczego, oznaczającego całokształt wiedzy i przekonań dotyczących obiektu np. w skład postawy religijnej może wchodzić wiedza o historii kościoła, jego społecznej roli oraz przekonania dotyczące istnienia Boga;
2. emocjonalnego, obejmującego uczucia wobec danego obiektu, takie jak np. radość, miłość, zachwyt, szacunek oraz ich przeciwieństwa;
3. zachowania (zwane komponentem behawioralnym), składają się z reakcji ekspresyjnych (mimicznych, pantomimicznych), wokalnych, słownych (w formie opinii) i działań ukierunkowanych na cel (pomoc, opieka, przeszkadzanie, unikanie).
Te 3 elementy przejawiają się w każdej postawie, ale w różnych proporcjach np. w postawie ucznia wobec szkoły dominuje element poznawczy, natomiast matki wobec dziecka emocjonalny.
Wartość, oznacza coś, co - w sensie absolutnym lub na gruncie danego zespołu poglądów - jest cenne i godne pożądania i co stanowi (winno stanowić) przedmiot szczególnej troski oraz cel ludzkich dążeń, a także kryterium postępowania człowieka.
Pojęcie wartości może być odniesione m.in. do idei, osób, rzeczy, sytuacji, zjawisk itp. - lub do ich określonych właściwości. Może istnieć samodzielnie bądź wchodzić w skład większego systemu czy hierarchii. W zależności od dziedziny, jakiej dotyczą, wartości dzieli się na: moralno-etyczne, religijne, estetyczne, kulturowe itd. W zależności od zasięgu - na ogólnoludzkie i lokalne: np. narodowe, osobiste. Mówi się też o wartościach niższych i wyższych, materialnych i duchowych, co zwykle łączy się z ich hierarchizowaniem.
W danej sytuacji nasza postawa zależna jest od wartości jakie przyjmujemy; np. dwie jednostki znajdujące się razem w tej samej sytuacji, mające różne wartości danego zdarzenia, będą posiadały odbiegające od siebie postawy.
TOŻSAMOŚĆ A MENTALNOŚĆ
Tożsamość, postrzeganie siebie jako osoby ze względu na specyficzne, odrębne i niepowtarzalne u innych ludzi właściwości dotyczącej własnego wyglądu, sposobu myślenia, psychiki, zachowania itp.
Tożsamość jest więc przekonaniem o tym, kim jestem, co robię, myślę, czuję, do czego dążę, na którym budowana jest tożsamość osobista. Uświadomienie sobie więzi łączących jednostkę z innymi osobami, dostrzeżenie poczucia przynależności do grupy (np. rodziny, grupy uczniowskiej, grupy zawodowej, narodu) i jej odrębności od innych grup stanowi podstawę formowania tożsamości społecznej.
Mentalność, charakterystyczny sposób myślenia i odnoszenia się do rzeczywistości, wynik przyjęcia określonych zasad i wartości, które wyznaczają sposób zachowania jednostki lub grupy społecznej. Wyróżnia się dwa podstawowe typy mentalności:
1) mentalność indywidualistyczna - wynika z przekonania, że interesy i potrzeby jednostki są nadrzędne wobec interesów i potrzeb zbiorowości, dlatego zadaniem państwa jest tworzenie takich zasad, przepisów i norm prawnych, które przyczyniać się będą do pomyślności i rozwoju każdego człowieka;
2) mentalność kolektywistyczna - jej podstawą jest założenie, że społeczność jest autonomicznym podmiotem, jednostka zaś jego częścią. Zadaniem państwa, jako wyraziciela woli grupy, jest więc ochrona interesu zbiorowego. W tej sytuacji prawa jednostki są podporządkowane woli większości. W zależności od skali rozbieżności, między systemem zasad i wartości preferowanych przez dane społeczne i państwo a mentalnością człowieka (grupy), w różny sposób mogą ujawniać się jego zachowania wobec rzeczywistości, począwszy od bierności, poprzez bunt, aż do całkowitego aktywnego negowania istniejącego porządku politycznego i gospodarczego.
Każda grupa społeczna posiada swoją mentalność. Jednostka chcą przynależeć do danej grupy stara się w pewien sposób się z nią utożsamić, co wiąże się ze zmianą niektórych wcześniej posiadanych cech tożsamości, lub przyjmowania nowych.
Wszystkie cechy osobowości jakie posiadamy aktywnie wpływają na siebie. Zawsze zmieniając w jakikolwiek sposób jedną z nich inne też automatycznie ulegają zmianie.
5