Alicja Helman „Kino wymyślił Platon”

Morin: w poszukiwaniu kina cofnął się aż do czasów jaskiniowych, kiedy to płomienie ogniska rzucały na ścianę drżące cienie, budząc zaciekawienie i trwogę ludzi pierwotnych

Św. Augustyn: rozróżniając rzecz i znak pouczył nas zarazem, że obok znaków służących do tego, by coś oznaczać, istnieją rzeczy, których można używać w funkcji znaków

Lionel Landry: w latach 20 odkrył, iż model kina syntetyzuje wynalazek dwu jaskiń: jaskini Platona (sala kinowa) i jaskini Ali baby (big business)

• w „Państwie”, Sokrates posługuje się alegorią jaskini, by objaśnić stosunek ludzkości do prawdy

• współczesny Platon porównałby swoją jaskinię do podziemnego kina, gdzie publiczność śledzi grę cieni rzutowaną przez film za pomocą światła znajdującego się z tyłu; sam film jest tylko obrazem „rzeczywistych” rzeczy i zdarzeń rozgrywających się w świecie poza kinem

metaforę jaskini szczegółowo zanalizował Jean-Louis Baudry:

• utrzymuje, iż Platon opisuje w istocie Freudowski mechanizm przeniesienia

• aby wyjaśnić jak ulegamy złudzeniu rzeczywistości będącej tylko iluzją, tworzy model, który dzisiaj objaśnia nam sposób działania kinematografu i sytuację widza w kinie

• nieruchomość więźnia w jaskini jest wymuszona, widza w kinie - dobrowolna, ale nieodzowna aby uczestniczyć w spektaklu

• psychoanalitycy utrzymują, że kinowe powtórzenie post- czy nawet prenatalnej prowadzi umysł widza ścieżkami regresji do fazy pierwotnego narcyzmu, kiedy to kształtujący się dopiero podmiot uważa się za centrum świata

• najbardziej istotne jest to, że źródłem iluzji nie jest sama rzeczywistość (więźniowie jej nie znają, nic o niej nie wiedzą) lecz sam aparat

• metafora jaskini oznacza jakieś odwieczne pragnienie ludzkości, pragnienie wpisane w naszą strukturę psychiczną, które ma jakiś związek z wrażeniem realności; ale „powtórzenie realności” jest mniej istotne, powtórzyć należy pewne szczególne uwarunkowanie i miejsce, gdzie ten warunek może zostać zrealizowany (w duchu Freuda)

• to co dzieje się w Platońskiej jaskini i w kinie bardziej przypomina sen niż jawę; we śnie bariery dzielące świadomość, przedświadomość i nieświadomość zostają zniesione, co sprawia, że katetyczne przedstawienia jawią się jako percepcje

• procesy prymarne: charakteryzuje nieodróżnianie przedstawień od percepcji; rządzi nimi zasada przyjemności

• procesy sekundarne: rządzi nimi zasada rzeczywistości

• aparat kinematograficzny nie eliminuje procesów sekundarnych i zasady rzeczywistości, ale je jak gdyby zawiesza, trzyma na stronie

• kino oferuje nam symulację regresywnego ruchu, który jest charakterystyczny dla snu = aparat kinematograficzny reprodukuje aparat psychiczny w czasie snu

• jednak we śnie i halucynacjach przedstawienia są brane za rzeczywistość pod nieobecność percepcji; w kinie obrazy są brane za rzeczywistość, lecz wymaga to pośrednictwa percepcji => symulacja warunków podmiotu i pozycji przez podmiot zajmowanej

• kino stwarza nam świat wyobraźni posłuszny naszym pragnieniom; nie możemy w nim żyć, ale możemy uczestniczyć = identyfikacja