Przemysław Czapliński 3


Przemysław Czapliński, ŚMIERĆ, CZYLI O NIEDOSKONAŁOŚCI.

Poezja Herberta rozwija się wokół podstawowego pytania - sensu poezji w obliczu cierpienia. Śmierć jawi się jako bezzasadna, ale nieunikniona. Żyć i umierać bez racji to być wychwalonym ku nicości.

  1. Śmierć powszechna, czyli katastrofy i katastrofizm.

Katastrofizm to jeden z najtrwalszych elementów twórczości Herberta. Chodzi o pesymizm antropologiczny, albo nawet antropologiczny tragizm, czyli przeświadczenie o zupełności śmierci. Konsekwencją tego jest u Herberta antropologia cierpienia. Cierpienia można uniknąć tylko za cenę „odczłowieczenia”(Żeby tylko nie anioł, Przeczucia eschatologiczne Pana Cogito).

Podstawowe światopoglądy Herberta:

  1. Katastrofizm kosmologiczny - przekonanie o zagładzie przynoszonej przez czynniki irracjonalne (los, natura, żywioły). Obrazy świata ukazywane są z perspektywy kosmicznej, w ślad za tak poszerzonym oglądem pojawiają się struktury mityczne w sposobie prezentacji świata, holistycznym ujęciom dziejów towarzyszy skłonność do patosu i profetyzmu, podniosłości tonu odpowiada klasycyzująca fraza wiersza, konkret zastępowany jest pojęciem. Wiersze: Ołtarz, Pryśnie klepsydra…, Chrzest.

  2. Katastrofizm historyczny - o nadchodzącym zwycięstwie nihilizmu. Teza Herberta brzmi: zmierzamy do królestwa nihilizmu, państwa nicości. Mottem dziejów jest trwała i bezinteresowna niechęć człowieka do tajemnicy, przeradzająca się w indywidualne i zbiorowe formy opresji. Według Herberta prawda jako ostateczna wersja znaczenia nie istnieje. W historycznym świecie Herberta najniebezpieczniejsi są ci, którzy wiedzą wszystko. Wiersze: Pieśni o bębnie, Kłopoty małego stwórcy, Ze szczytu schodów.

  3. Katastrofizm aksjologiczny: sami przygotowujemy zwycięstwo pustyni, bo traktujemy rzeczywistość (a zwłaszcza kulturę) jako rezerwuar gotowych - stałych, wiecznych, samoczynnie oddziałujących - wartości. Wiersze: Do Marka Aurelego, Kłopoty małego stwórcy.

  1. Śmierć pospolita, czyli pesymizm.

Śmierć króluje w dramatach Herberta - śmierć wymuszona (Jaskinia filozofów), odarta z godności (Drugi pokój), bezsensowna (Lalek). U Herberta rośnie swoista epopeja umierania: odchodzą najbliżsi, umierają przyjaciele, giną miasta i wspólnoty, znikają cywilizacje i kultury. Poetyka Herberta daje się charakteryzować poprzez „imiona prostoty”, zasadę „bezpieczeństwa odbioru”, „opamiętanie w prostocie”.

Potem następuje analiza i interpretacja wiersza Śmierć pospolita. Najważniejsze: wiersz stanowi połączenie poetyckiej refleksji na temat natury śmierci z opisem śmierci konkretnej, jednostkowej. Wiersz prowadzi do kilku wniosków. Śmierć jest wszechobecna i niezwyciężona, ponieważ jej źródłem jest samo życie. Śmierć nie jest wpisana w porządek boski i nie jest też efektem katastrofy, nie przychodzi z zewnątrz - jest w nas. Wpisanie śmierci w porządek natury nie daje ani wyjaśnienia, ani pocieszenia. Wiersze: Drży i faluje, Testament, Zegar.

  1. Uroda przemijania, czyli estetyka egzystencji.

Bohater Herberta poznaje śmierć empirycznie, to znaczy - w spektaklach umierania, w bólu wspomnienia, w podniosłym, ale nie wolnym od cierpienia rozpamiętywaniu zmarłych i umierających.

Związki Herberta z egzystencjalizmem:

1.Tautologiczne pojmowanie istnienia: egzystencja to to, czym jesteśmy.

2. Rzeczy są identyczne same ze sobą, a więc obce człowiekowi (Krzesła, Kamyk).

3. Byt ludzki skazany jest w każdej chwili swojego trwania na wolność wybierania siebie.

4. Wolność wyboru jest dla Herberta sytuacją negatywną. Do czynów nic nas nie zmusza.

5. Śmierć jest konieczna i zarazem niekonieczna, ponieważ nie poprzedza jej żadna nadrzędna racja.

W poezji Herberta życie wieczne, jeśli istnieje, dotyczy kogoś innego, niż istoty człowieka.

Różnica między egzystencjalistami a Herbertem polega na tym, że dla nich wartością bronioną była autentyczność, autentyczność dla Herberta konwencjonalność, czyli wierność konsekwencjom wybranego istnienia.

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Przemysław Czapliński Wyzwania prozy polskiej lat dziewięćdziesiątych
Przemysław Czapliński Ślady przełomu o prozie
PRZEMYSŁAW CZAPLIŃSKI(1)
Przemysław Czapliński Proza polska ostatnie 20 lat
Przemysław Czapliński Niezależność Notatka
Post scriptum do pokolenia wieszaka Przemysław Czapliński
8 Logistyka przedsiŕbiorstwa produkcji przemys owej
Mikrobiologia przemysłowa
Logistyka przemysłowa 2
Przemyśl to
3 Prawo własności przemysłowej
Zanieczyszczenia powstające w przemyśle metalurgii żelaza prezentacja
ryzyko zawodowe w przemysle rolno spozywczym 3
15 10 2010 Polityka przemysłowa i polityka wspierania konkurencjiid 16086 ppt
NAPĘDY ROBOTÓW PRZEMYSŁOWYCH
Programowanie robotów przemysłowych FANUC
przemyslowe kolos 1 id 405455 Nieznany
Grzyby mikroskopowe stosowane w procesach przemyslowych technologii żywności
operator urzadzen przemyslu szklarskiego 813[02] z2 07 n

więcej podobnych podstron