LESZEK RUMIAN
I ROK HISTORII
„STOSUNKI POLSKO-NIEMIECKIE PO ROKU 1969”
Zmiana wzajemnych stosunków polsko-niemieckich, związana była z nową sytuacją w Europie. Dotychczasowe relacje pomiędzy Polską a dwoma państwami niemieckimi, zaczęły ulegać diametralnej zmianie. Rząd zachodnioniemiecki w Bonn nie utrzymywał żadnych kontaktów dyplomatycznych z Polską, jak i z innymi państwami uznającymi Niemiecką Republikę Demokratyczną. Postawa ta związana była z tzw. doktryną Hallsteina, która była podstawową zasadą polityki zagranicznej Republiki Federalnej Niemiec. Doktryna ta wygasła dopiero po układzie NRD-RFN z 1972 roku. W 1969 Władysław Gomułka, ówczesny pierwszy sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zmienił ton polityki zagranicznej wobec RFN. Zaproponował on stronie zachodnioniemieckiej zawarcie układu o ostatecznym uznaniu granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, podobnego do podpisanego w 1950 w Zgorzelcu pomiędzy rządem Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej a NRD. Kolejne wybory w RFN w roku 1969, wygrała koalicja SPD, FPD. Nowym kanclerzem został Willy Brandt, który wyraził chęć porozumienia z Polską. Zmieniła się polityka zagraniczna RFN względem państwa polskiego. Oba państwa z nadzieją przystąpiły do przygotowania porozumienia. 7 grudnia 1970 kanclerz Brandt i premier polskiego rządu Józef Cyrankiewicz podpisali układ o podstawach normalizacji stosunków. Wizyta kanclerza Brantda i jego historyczny gest, jakim bez wątpienia było klęknięcie przed Pomnikiem Getta w Warszawie, zjednała mu wielu zwolenników w wśród obywateli polskich. Po kilkunastu miesiącach, 15 maja 1972, został ratyfikowany przez parlament zachodnioniemiecki. Rozpoczęła szeroka współpraca sygnatariuszy układu. Postanowiono o rozpoczęciu wypłat odszkodowań dla ofiar hitlerowskich eksperymentów medycznych, czy o zmianie treści podręczników historii i geografii, co miało przynosić wzajemne korzyści przyszłym pokoleniom. Jednak wzajemne stosunki nie rozwijały się tak jak należało się spodziewać. Ich zasadniczy rozwój dokonywał się tylko na szczeblu rządowym, a nie co najważniejsze na płaszczyźnie społecznej. Nie wróżyło to dobrze dalszej współpracy obu państw.
Ważnym elementem dla dalszych stosunków między krajami było porozumienie, jakie podpisali, nowo wybrany kanclerz RFN Helmut Schmidt i I sekretarz KC PZPR Edward Gierek w październiku w Warszawie.
Porozumienie to, zawarte wcześniej w Helsinkach tego samego roku w trakcie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Precyzowało odszkodowania dla polskich ofiar hitlerowskich, wyjazd osób pochodzenia niemieckiego. Druga połowa lat siedemdziesiątych przynosi oziębienie tej współpracy, co wynikało sytuacji wewnętrznej zaistniałej w Polsce, tzn. wydarzeń czerwcowych z Radomia i Ursusa z 1976. Równoczesnie pogarszająca się sytuacja polityczna i gospodarcza Polski, miała duży wpływ na wzajemne stosunki. Prośba o nowe kredyty, wysokie odszkodowania , zalecenia niemieckie co do oznaczenia granicy niemiecko-polskiej, to tylko niektóre punkty sporne między państwami.
Duże zmiany w relacjach pomiędzy PRL a RFN, nastąpiły po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w grudniu 1981. Rada Atlantycka, nakazała państwom paktu północnoatlantyckiego, wprowadzenie sankcji gospodarczych wobec Polski. Do tych postanowień przyłączyły się także Republika Federalna Niemiec. Swą postawą RFN, pokazała, że stan wojenny to wyłącznie wewnętrzna sprawa Polski.
W 1982 zmieniła się ekipa rządząca w Niemczech zachodnich. Kanclerz Helmut Kohl, stojący na czele koalicji CDU/CSU/FPD, zapowiedział, że po zniesieniu stanu wojennego w Polsce, nie zmieni się polityka RFN wobec Polski. Potwierdzenie polityki kanclerzy Brantda i Schmidta, nastąpiło w 1988 podczas wizyty ministra spraw zagranicznych Hansa Ditricha Genschera w Warszawie. Wizyta ta była niemal zwiastunem przemian jakie dokonać się miały w najbliższym czasie. Upadek komunistycznej władzy w Polsce i jesień ludów 1989 w Europie Środkowowschodniej zdawały się wytyczać nową drogę we wzajemnych stosunkach pomiędzy Polską a RFN.
Chcąc dokonać analizy stosunków polsko-niemieckich, nie możemy zapomnieć o roli Niemieckiej Republiki Demokratycznej, w tych wzajemnych relacjach. Jak ważne dla Polski były stosunki z NRD, może świadczyć fakt, że to właśnie do NRD, udał się ze swoją pierwszą wizytą zagraniczną, Edward Gierek, który podczas jej trwania zaproponował uporządkowanie dotychczasowych stosunków. Od tego momentu nastąpiła ścisła współpraca pomiędzy krajami krajami. Jej wynikiem było m.in. otwarcie granicy PRL i NRD, co nastąpiło 1972 roku. Kolejne układy: 20 czerwca 1973 i z 20 maja 1977 o wzajemnej pomocy i współpracy pogłębiały dalszą współpracę. Zła sytuacja polityczna i ekonomiczna, doprowadziła do wzmocnienia roli NRD w Europie , kosztem Polski. Równocześnie przywódcy obu państw, rywalizowali o czołową pozycję w bloku wschodnim. Stosunki pomiędzy PRL a NRD, ulegały dalszym zaostrzeniom, w momencie powstania w Polsce solidarnościowej opozycji.
zaniepokojeni takim obrotem spraw, Berlin wschodni rozpoczął próby stopniowej izolacji NRD od Polski. Konsekwencją tych działań było m.in. zamknięcie bezwizowego ruchu turystycznego pomiędzy państwami. Sytuacja taka trwała aż do upadku Ericha Honeckera, politycznego przywódcy NRD. Nasze stosunki z Niemiecką Republiką Demokratyczną nadal warunkowane były rozwijającą się sytuacją wewnętrzną w Polsce.
przywódcy NRD, zaczęli wątpić w skuteczność działań rządów komunistycznych w Polsce.
Wszystkie dotychczasowe wzajemne stosunki, stanęły pod wielkim znakiem zapytania w roku 1989. rozpoczęła się tzw. „jesień ludów”, która przyniosła rozpad systemu jałtańsko-poczdamskiego i pełną suwerenność wielu krajom Europy Środkowo-Wschodniej. Ważnym elementem na drodze ostatecznego porozumienia był upadek rządów komunistycznych w Polsce. Był to przełomowy moment w stosunkach polsko-niemieckich. To właśnie w Polsce powstał pierwszy nie komunistyczny rząd od zakończenia drugiej wojny światowej. W swym „expose” z 12 września 1989, wyraził stanowisko polskiego rządu, którym uważał, że cały naród niemiecki ma prawo do samostanowienia.
Jednocześnie rozpoczynał się proces ostatecznego zjednoczenia powojennych Niemiec. Z drugiej strony Helmut Kohl, uważał ,że ostateczne porozumienie z Polską jest jednym z najważniejszych celów niemieckiej polityki zagranicznej.
Rozpoczynał się nowy i jakże trudny etap we wzajemnych stosunkach pomiędzy Polską a bliskimi zjednoczeniu Niemcami. Najważniejszą kwestią tych rokowań było ostateczne uznanie zachodniej granicy Polski.