Perły literatury antycznej - eposy
Przypomnienie roli mitów.
Zwrócenie uwagi na to, jak ważne były mity dla starożytnych.
Homer:
Historia nie przekazała nam żadnych wiadomości o autorze Iliady i Odysei, do tego stopnia, że nawet jego imię budzi wątpliwości, a w XVIII w. Zwłaszcza podawano nawet w wątpliwość istnienie Homera. W starożytnej Grecji Homerowe eposy uchodziły za największe dzieła literatury narodowej, na których uczono się najdawniejszych dziejów greckich; z nich też czerpano wiadomości o bohaterach, założycielach rodów. Początkowo badacze przypisywali Homerowi autorstwo wszystkich eposów o wojnie trojańskiej, od czasów Herodota zaś (V wiek przed naszą erą), nieufnie usposobionego do tych przekonań, za dzieła Homera uważać zaczęto Iliadę i Odyseję.
(...)
Kiedy eposy Homera zostały spisane, trudno powiedzieć. Wypowiadane czasem przypuszczenie, że nastąpiło to za rządów tyrana Pizystrata, w VI wieku p. n.e. , nie da się utrzymać wobec faktu, że najstarsze świadectwa antyczne (np. Herodot) nic o tym nie mówią. Wedle dość dobrze uzasadnionych przypuszczeń Iliadę i Odyseję spisano jeszcze w VIII wieku p. n.e.) J. Trzyndalowski, Wstęp [do:] Homer, Iliada, Wrocław 1985.
Zgodnie z grecką mitologią na rozprzestrzeniającą się ludność Troi skarżyła się sama Gaja, dlatego Zeus znalazł intrygujący sposób na zainicjowanie wydarzeń wojennych. Pod postacią łabędzia ukazał się Ledzie i spłodził Helenę - najpiękniejszą Greczynkę. Właśnie Helena - jako żona Menelaosa, króla Sparty - stała się kością niezgody i doprowadziła do wojny. By jednak dokładnie wyjaśnić okoliczności poprzedzające wybuch konfliktu, należy wprowadzić na arenę wydarzenia Parysa. Młodzieniec ów był synem Hekabe i Priama, króla Troi, wychowanym jednak nie na królewskim dworze, ale wśród pasterzy. W historii Parysowi przypadła wszakże rola szczególna: został arbitrem w sporze bogiń - Hery, Ateny i Afrodyty - o jabłko rzucone przez boginię niezgody Eris, na którym było napisane "Dla najpiękniejszej". Parys wybrał Afrodytę w zamian za rękę najbardziej urodziwej kobiety, Heleny. I chociaż Helena miała już męża, Afrodyta pomogła Parysowi porwać piękną kobietę ze Sparty i zawieźć ją do Troi. W wyniku tego zuchwałego i bezprawnego czynu nad miastem zawisła groźba wojny realna zwłaszcza po odprawieniu posłów greckich domagających się oddania Heleny.
Po stronie greckiej w wojnie przeciwko Troi wzięło udział wielu dzielnych wojowników: Agamemnon, Odyseusz, Achilles, Nestor, Diomedes. Wyprawie towarzyszyły różnorodne przeciwności losu i gniew bogów, którzy spowalniali wyprawę i zsyłali niesprzyjające wiatry czy zarazę. Przez wiele lat nie dochodziło do żadnego starcia, które mogłoby zadecydować o losach konfliktu i ostatecznie go rozwiązać. Był to okres wojny podjazdowej, mniejszych bitew, toczonych pod dowództwem Achillesa. Dochodziło wówczas do słynnych indywidualnych pojedynków, np. do walki Parysa i Menelaosa o Helenę, bezpośrednią przyczynę wojny, ale i ona nie przyśpieszyła finału. Jednak najsłynniejszym pojedynkiem pozostanie walka, jaką stoczyli wielcy wojownicy i wrogowie Achilles i Hektor, starszy brat Parysa. Czekał on pod bramami miasta na Achillesa, zaopatrzonego w nową, piękną tarczę, której opis stanowi jedną z piękniejszych kart Iliady Homera. Chcąc zmęczyć wroga, Hektor rzucił się do ucieczki, ale o wyniku pojedynku zadecydował Zeus i życie Hektora zgasło. Achillesowi nie dane było jednak doczekać zburzenia Troi. Zgodnie z przepowiednią, okrył się sławą, ale zmarł młodo. Zadanie mu śmiertelnego ciosu przypisuje się zwykle Parysowi, który trafił strzałą z łuku w jedyne „czułe miejsce” Achillesa - piętę. Losy wojny nie zostały rozstrzygnięte nawet po śmierci Parysa, ponieważ Priam nadal upierał się przy zatrzymaniu Heleny. Grecy musieli uciekać się do wielu forteli, by osłabić siły nieprzyjaciół. Jednym ze sposobów była kradzież Palladiony, czyli rzeźby Ateny w zbroi, która zapewniała miastu bezpieczeństwo.
Epos:
Cechy wzorcowe |
1. utwór wierszowany (heksametr) |
2. wielowątkowość |
3. legendarni/ historyczni bohaterowie |
4. wywodzi się z przekazów ustnych |
5. tłem jest ważny dla narodu przełom dziejowy |
6.występowanie prośby do bóstwa (o natchnienie, łaskę itp.) |
7.obecność rozbudowanych porównań (homeryckich) |
8. narrator wszechobecny |
9.ukazanie rytuałów religijnych |
10. zapis wartości moralnych |
2