3) MASY WYCISKOWE

Masy wyciskowe są materiałami stosowanymi w protetyce i ortodoncji w celu odtwarzania, kopiowania pola protetycznego i warunków topograficznych wybranych obszarów jamy ustnej dla celów protetycznych lub ortodontycznych (pobranie wycisku i wykonanie odlewu).

Aby uzyskać dobry jakościowo wycisk musimy dysponować właściwymi dla danych potrzeb materiałami do pobrania wycisku, znać ich właściwości oraz wskazania do ich użycia.

Właściwości mas wyciskowych:

- nieszkodliwość dla tkanek jamy ustnej podczas pobierania wycisku i po jego pobraniu,

- dokładność, precyzyjność odwzorowania pola protetycznego, warunkująca sporządzenie dokładnego modelu roboczego,

- trwałość kształtu materiału w postaci wycisku przez czas niezbędny do wykonania modelu (odlania wycisku),

- wytrzymałość mechaniczna podczas sporządzania modelu, odporność na uszkodzenia,

- łatwość zarabiania i odpowiedni, regulowany czas wiązania w warunkach jamy ustnej,

- łatwość wprowadzania do ust (odpowiednia konsystencja, spoistość) oraz łatwość oddzielania od podłoża tkankowego,

- walory smakowe, zapachowe, kolorystyczne, szczególnie ważne w ortodoncji.

Klasyfikacja mas wyciskowych:

a) kryterium dotyczące stanu, konsystencji masy w momencie zarabiania i kształtowania wycisku. Według tego kryterium masy dzielimy na:

- sztywne: gips, masy stentsowe - Kerra, stents, masy cynkowo - eugenolowe,

- elastyczno - hydrokoloidalne i elastomery: masy alginatowe, elastomery silikonowe, agarowe, masy polieterrowe oraz polisulfidowe.

b) klasyfikacja Spiechowicza, która dzieli masy na:

- chemoplastyczne: gips, masy alginatowe, elastomery,

- termoplastyczne: stents, gutaperka, woski wyciskowe i masy agarowe (stosowane tylko
w laboratoriach).

Nie wszystkie masy wyciskowe ujęte w prezentowanych klasyfikacjach znajdują obecnie zastosowanie.

Gips wyciskowy od barwy zwany inaczej różowym. Zarabia się go z wodą, w gumowej misce. Należy zachować proporcje: dwie części proszku i jedna miarka wody (woda powinna być przegotowana o temperaturze 18 - 20° C). Do wody dosypuje się porcjami proszek mieszając do uzyskania jednorodnej masy o konsystencji zagęszczonej śmietany. Tak przygotowaną masę nakłada się na łyżkę wyciskową. Kruchość i łamliwość gipsu i problemy z izolacją od gipsu modelowego są przyczyną coraz rzadszego stosowania. Jeżeli już to tylko w pewnych sytuacjach protetycznych.

Masy stentsowe, żywiczno - woskowe są to masy termoplastyczne. Stosowane są sporadycznie jako masy pomocnicze, np. do sporządzania tak zwanych wycisków antagonistycznych lub pierścieniowych pojedynczych zębów ( np. pod korony). Mimo odwracalności użytkowej tych mas, stosuje się je jednorazowo ze względu na brak możliwości przeprowadzenia odkażania.

Woski wyciskowe składają się z naturalnych i syntetycznych wosków, żywic i wypełniaczy. Stosowane są do pobierania wycisków w bezzębnej szczęce i żuchwie. W sprzedaży można je kupić pakowane w blaszanych naczyniach pod postacią stopionej masy. Przy podgrzaniu do temperatury 60 0 C przechodzą w stan płynny. W takiej postaci przenosi się je pędzelkiem na łyżkę wyciskową i pobiera wycisk.

Gutaperka wyciskowa w swej budowie podobna jest do kauczuku. W normalnej temperaturze jest gęsta mało elastyczna. Między 40 - 70 ºC staje się miękka i plastyczna. Poddaje się sprasowaniu w każdej formie, w związku z tym stosowana jest do wycisków uciskowych (polega on na uzyskaniu odbicia kształtu łuków zębowych szczęki łub żuchwy przy uciśniętej błonie śluzowej).

Masy tlenkowo - cynkowo - eugenolowe zwane są masami lub pastami oleisto - żywicznymi. Stosuje się je do odtwarzania bezzębnego pola protetycznego. Są to masy chemoutwardzalne.

Rozrabianie: zarabia się je mieszając równe ilości pasty bazowej (tlenek cynku, tlenek magnezu, kalafonia, oleje mineralne) z pastą katalizującą (eugenol, żywice, olej lniany, oliwę, ziemię okrzemkową i talk). Przykładowe masy: REPIN, ASH, NEOGENATE.

Zaleta tych mas jest duża trwałość po pobraniu wycisku, niezmienność kształtu. Natomiast wadą jest kruchość i krótki termin ważności.

MASY HYDROKOLOIDALNE - są to masy termoplastyczne. Dzielą się na:

a) masy hydrokoloidalne odwracalne na podłożu agar - agar występują w formie elastycznego żelu, który po podgrzaniu przechodzi w stan płynny. Po schłodzeniu masa wraca do stanu żelu. Masy te najczęściej pakowane są w strzykawkach.

b) masy hydrokoloidalne nieodwracalne, których przykładem są masy ALGINATOWE. Składają się z proszku, który rozrabia się z wodą do uzyskania masy o ciastowej plastycznej konsystencji. Temperatura wody nie powinna przekraczać 20ºC (wyższe temperatury przyspieszają proces wiązania natomiast niższe go przedłużają). Masa podczas rozrabiania zmienia kolor od fioletu do białego. Są stosowane do pobierania wycisków orientacyjnych. Przykładem takiej masy jest np. KROMOPAN.

Istotną wadą tych mas jest podatność na zmiany objętościowe wycisków (wysychanie lub pęcznienie), co zmusza do odlewania wycisków bezpośrednio po ich pobraniu, bądź odpowiedniego ich przechowywania do czasu sporządzenia modelu (chłodziarka, zamknięty pojemnik, np. worek foliowy z wilgotna ligniną).

ELASTOMERY:

-Masy polieterowe są to masy chemoutwardzalne, które składają się z dwóch pasty: podstawowej i katalizatora. System barwny umożliwia kontrolę właściwego mieszania. Stosowane są do pobierania wycisków czynnościowych. Przedstawicielem tych mas jest IMPREGUM F.

Masy te cechują się małą kurczliwość, dobrą elastyczność i trwałość.

- Masy silikonowe są zaliczane do mas dwufazowych. Faza bazowa służy do pobrania wycisku wstępnego, a płynna służy do pobrania wycisku ostatecznego (metoda wycisku podwójnego). Produkowane są w postaci gęstej kitowatej pasty do wycisku wstępnego i pasty rozrzedzonej do wycisku ostatecznego. Pobiera się przy ich użyciu wyciski czynnościowe. Przedstawicielami tych mas są: ZETA PLUS, OPTOSIL, TIXOFLEX.

- Masy o podłożu polisulfidowym inaczej tak zwane masy tiokolowe. Cechują się dużą elastycznością. Służą do pobierania wycisków w trudnych topograficznie warunkach, ale bez dostępu wilgoci. Zarabianie tych mas różni się od innych, polega na łączeniu pasty bazowej
z drugą, która jest katalizatorem.

Przygotowuje się je w trzech gęstościach:
- łatwo płynącej,

- normalnie płynącej,

- trudno płynącej. Przedstawicielami tej grupy są: DORIPLAST, PERMLASTIC.

---