Edycja tekstów staropolskich
A. Karpiński (23.01.2010)
Transkrypcja tekstu + zasady transkrypcji
Aparat krytyczny (jeśli będzie konieczność poprawienia tekstu)
Objaśnienia, czyli:
a) wyjaśnienie trudnych słów;
b) wyjaśnienie trudnych zdań (szyk zdania)
c) odwołania biblijne (do jakiego miejsca w Biblii się odwołuje), także odwołania do Kochanowskiego
d) odwołanie do realiów historycznych
Zachować stroficzny układ, z lewej strony numerowane o 5. Odwołuje się do numeru wersu. Jeśli odwołujemy się jakiegoś tekstu, np.
nr wersu ślad
w. 4, z Sodomy i Gomory
Odwołuje się do miast, które były.... itd. (komentarz)
Tam jest aparat krytyczny. Może w edycji, gdzie załatwia się sprawy edytorskie, np. jest błąd w tekście:
„taki” na „jaki”
w. 4 <j>aki - popraw. wyd. (poprawka wydawcy)
taki - R (rękopis)
Także gdy brakuje wersów
np. w. 4 kościóły - R3;
zbory - R1, R2
Aparat krytyczny to nie transkrypcja. To, co ujmujemy w transkrypcji, żeby nie robić tego w aparacie, np. tekst, a aparat w przypisach.
Zasady transkrypcji
Bibliografia:
Każdy tom „Biblioteka pisarzy staropolskich” ma zasady transkrypcji
Górski Konrad, Zasady wydawania tekstów staropolskich, 1955
Transliteracja - umowa edytora z czytelnikiem (oddaje graficzne znak znakiem, przekład znaku na znak), bez interpunkcji. Jak fotografia, tylko w jakimś układzie edytorskiej. Zachowane skreślenia, opisy, przypisy w jakimś systemie. Musi być to kod.
Transkrypcja - przetworzenie systemu ortograficznego na inny sposób ortograficzny.
TRZY ZASADY TRANSKRYPCJI
Modernizacja tekstu (przystosowanie do dzisiejszej pisowni)
Niwelacja tekstu (wyrównywanie tekstu), np. wszytko na wszystko.
Zabiegi retryfikacyjne (rzadko), tzn. znamy język autora i zmieniamy go, jeśli jest obcy (wpływ kopisty, np. listy pisane językiem kresowym, a autor był z Małopolski).
Ad 1)
To jest najważniejsze
1) Jak graficznie ten tekst budujemy. Czy dokładnie go oddajemy? Czy zachowujemy czy inaczej układamy? I wyjaśniamy dlaczego to tak układamy, np. widać od razu, że to strofy, a ich nie ma. W prozie robimy akapity, których nie było albo kasujemy.
2) Interpunkcja do dzisiejszego stanu. Niektórzy uważają, że trzeba zachowywać, ale Karpiński się z tym nie zgadza;), np. średnik to często u Potockiego średniówka.
3) Pisownia łączna czy rozdzielna. Mogą być 2 wyrazy połączone. Modernizujemy tak, ALE pozostawiamy, gdy niegdyś pisano coś rozłącznie a teraz łącznie, np. tymczasem = tym czasem (XVI w.), wówczas = wów czas, nie masz (non est) = niemasz (ale tylko w znaczeniu nonest), np. nie ma na to rady, niema-ż (sz)
- partykuły: li, ci, ż, mi, by, mać (czy razem, osobno, czy dywiz)
Powiedziałże („że” jako wzmocnienie albo z dywizem albo łącznie) albo białągłowę (białogłowa), co razem , co osobno.
- wielkie, małe litery
Czy zachowujemy zabytek? Karpińskie nie, chyba, że autor ma jakieś konsekwencje w tej pisowni. Trzeba zrobić tekst, a nie go powielić.
GŁÓWNA ZASADA: Możemy robić różne działania na poziomie grafii, ale nie ruszać języka.
Chyba, że to zabiegi retryfikacyjne.
Fleksja (nie ruszamy)
Fonetyka, a co grafia ? Na początku wersu, np. rezygnacja z dużych liter,żeby uwypuklić zdanie (jak robić przerzutnie międzystrofową), jeśli jest anagram to trzeba wtedy zachować albo alegoriach.
samogłoski: i, y przystosować do dzisiejszego stosowania i, j, y.
Wyjątek: w dawnej literaturze (do XIX w.). Zawsze i lub y w wyrazach obcego pochodzenia.
Maria, Horacjusz musimy powiększyć słowa, żeby się zgadzały liczba sylab.
Ale w prozie są różne kwestie, ale już coraz mniej. Raczej zachowują Maryja.
Chrześciański = chrześcijański (teraz długa)
— pochylone o
Trzy sytuacje modelowe:
• o ó na ó (zawsze ó, chyba, że rymy wskazują inaczej)
• o u na o (ó), czy autor popełnił błąd ortograficzny? Ale niekiedy czas, np. dłóto teraz dłuto (wymysł XIX w.), brózda na bruzda.
• u ó na ó (pół na puł), np. pułkownik.
Jakob albo pismem Jakób (teraz jest źle)
• fortka na furtka
• strona (świata), ale stróna (w instrumencie).
• á (Karpiński nie respektuje)
• kożdy - każdy zostawić.
• é (pochylone)
ei i ey
szczyry = szczéry
zygar zegar
papir papier
(żeby się rymowało nie pisać ale piszę é
• Każdem
• ładny w znaczeniu ładnej (kobiety) integracja ze względów semantycznych
• strumień krwi czerwonej - rozszerzyć „i” do „ej”; „wojenny” na „wojennej”.