Rewolucja 1905 roku na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego. , podr., s. 210 - 214 oprac. RM
1. Orientacje polityczne w społeczeństwie polskim w przededniu i w czasie rewolucji.
postawa konserwatystów - ugodowców (Stronnictwo Polityki Realnej Erazma Piltza): należy cara zapewnić o lojalności Polaków
stanowisko Romana Dmowskiego i narodowej demokracji: należy cara zapewnić o lojalności Polaków i tym samym skłonić go do nadania Kongresówce autonomii (tekst źródłowy, podr., s. 214)
cele podróży R. Dmowskiego do Tokio w 1904 r. (przekonać Japończyków, aby nie udzielali poparcia
Piłsudskiemu)
stanowisko Józefa Piłsudskiego i większości PPS (lewicy niepodległościowej): wybuch rewolucji w Rosji stwarza szanse na odzyskanie niepodległości, należy w Kongresówce wywołać kolejne powstanie narodowe
cele podróży J. Piłsudskiego do Tokio w 1904 r. (uzyskanie poparcia Japonii dla antyrosyjskiego
powstania na ziemiach polskich, uzyskanie wsparcia pieniężnego i broni dla OB. PPS)
postawa SDKPiL (lewicy rewolucyjno - internacjonalistycznej): rewolucja w Rosji to początek rewolucji socjalistycznej o zasięgu międzynarodowym, należy zatem w Kongresówce wywołać rewolucję socjalistyczną
2. Najważniejsze przejawy wystąpień rewolucyjnych i represje caratu
najważniejsze ośrodki wystąpień rewolucyjnych w Kongresówce w okresie rewolucji (Warszawa, Łódź, Zagłębie Dąbrowskie)
antywojenna manifestacja na Placu Grzybowskim w Warszawie (XI 1904)
strajki i demonstracje robotników (np. „powstanie czerwcowe” w Łodzi)
strajki szkolne (młodzieży gimnazjalnej) inspirowane przez endecję i PPS
działalność O.B. PPS w okresie rewolucji, zamachy, napady na rosyjskie urzędy („bandyta spod Rogowa” „krwawa środa” VIII 1906), podr. s. 213
stracenie Stefana Okrzei, podr. s. 211
- krwawo stłumiona manifestacja na Placu Teatralnym w Warszawie - ogłoszenie stanu wojennego przez generała gubernatora warszawskiego G. Skałona (XI 1905)
pieśń Warszawianka 1905 r., podr. s. 213
rywalizacja PPS i SDKPiL o wpływy wśród robotników
próby endecji pozyskania robotników i osłabienia wpływów SDKPiL oraz PPS (w tym celu endecja utworzyła NZR)
bratobójcze walki między Polakami: bojówkami OB. PPS z bojówkami endecji
3. Skutki i znaczenie rewolucji lat 1905 - 1906 w Kongresówce
- spór o znaczenie i istotę rewolucji 1905 w Kongresówce (czwarte powstanie narodowe czy
pierwsza rewolucja społeczna na ziemiach polskich ?)
- liberalizacja życia społecznego i politycznego w Kongresówce
• osłabienie polityki rusyfikacyjnej
• zgoda władz carskich na tworzenie prywatnych szkół z polskim językiem wykładowym
• zgoda władz carskich na legalną działalność dwóch partii politycznych (Stronnictwo Polityki
Realnej, Stronnictwo Narodowo - Demokratyczne)
• zgoda władz carskich na legalną działalność wielu stowarzyszeń i organizacji w sferze
kultury, oświaty, gospodarki (np. ruch spółdzielczy, ZNP)
• początki ruchu ludowego (Maksymilian Malinowski) i spółdzielczego (Edward Abramowski) w
Kongresówce
- zmiany w życiu politycznym Kongresówki
• zgoda władz carskich na legalną działalność dwóch partii politycznych (Stronnictwa Polityki
Realnej konserwatystów - ugodowców i Stronnictwa Narodowo - Demokratycznego endecji)
• w rosyjskiej Dumie powstaje koło polskie, którego przewodniczącym został Roman Dmowski
(ugodowcy oraz endecja)
• rozłamy w narodowej demokracji w l. 1906 - 1912 (opcja prorosyjska Romana Dmowskiego
powoduje zerwanie z nim np. NZR i NZCh)
• rozłam w PPS w 1906 r.: najpierw na frakcje „starych i „młodych”, a następnie na PPS „Frakcję
Rewolucyjną” (w 1909 r. wraca do nazwy PPS) i PPS „Lewicę”
• zbliżenie programowe PPS „Lewicy” do SDKPiL (partie te w 1918 r. utworzą KPRP
• pogłębienie współpracy SDKPiL z partią bolszewicką W. Lenina
• początki ruchu ludowego (Maksymilian Malinowski) w Kongresówce (zob. temat Początki ruchu
ludowego na ziemiach polskich)
Orientacje polityczne w społeczeństwie polskim przed wybuchem pierwszej wojny światowej.
Podr. ,s. 243 - 244
1. Orientacja prorosyjska:
• konserwatyści - ugodowcy z zaboru rosyjskiego, związani ze Stronnictwem Polityki Realnej
Erazma Piltza
• narodowa demokracja R. Dmowskiego (z wyjątkiem kilku grup rozłamowych, takich jak
np. NZR, NZCh), zob. poglądy Dmowskiego zaprezentowane w książce „Niemcy, Rosja i
kwestia polska”
2. Orientacja proaustriacka
- orientacja proaustriacka - niepodległościowa (w zasadzie jest to obóz polityczny J. Piłsudskiego)
• utworzenie przez J. Piłsudskiego i W. Sosnkowskiego Związku Walki Czynnej w 1908 r.
(w okresie kryzysu bośniackiego)
• formowanie od 1910 r. formacji paramilitarnych: „Strzelca” (Kraków, ul. Oleandry) „Związku
Strzeleckiego”.
„Polskich Drużyn Strzeleckich”, „Drużyn Polowych „Sokoła”
• utworzenie w 1912 r. TKSSN, przekształconej w 1913 r. w KSSN - była politycznym
zapleczem formacji paramilitarnych, skupiała następujące ugrupowania polityczne: PPS,
PPSD, PSL „Lewica”, Polskie Stronnictwo Postępowe, NZR. NZCh
- orientacja proaustriacka - lojalistyczna (jej przedstawiciele są zwolennikami koncepcji trialistycznej):
• konserwatyści galicyjscy (np. Michał Bobrzyński, Władysław Leopold Jaworski)
• PSL „Piast”
3. Stanowisko lewicy rewolucyjno - internacjonalistycznej (SDKPiL, PPS „Lewica”)
- ugrupowania te (przeciwne odzyskaniu przez Polskę niepodległości) wybuch wojny chcą
wykorzystać dla umocnienia swoich wpływów i przeprowadzenia rewolucji (podobnie jak
partia bolszewicka W. Lenina).
1