Przedmiot:	Komunikowanie społeczne
autor programu:	Dr hab. Maciej Mrozowski, prof. UW
Rok:	I
Semestr:	2
Formy zajęć: Wykład	30 godz.

I. Cel i przedmiot zajęć: Zakres tematyczny przedmiotu obejmuje podstawowe zagadnienia ogólnej wiedzy o komunikowaniu społecznym oraz wybrane zagadnienia dotyczące komunikowania interpersonalnego, grupowego i komunikowania masowego, jako dwóch podstawowych odmian komunikowania społecznego. Problematyka omawiana na wykładzie stanowi podstawę szeregu przedmiotów rozwijających tematykę interakcji społecznych, roli komunikowania w funkcjonowaniu nowoczesnego systemu społecznego, transmisji kultury, komunikacji artystycznej, kultury popularnej, i wielu innych. Ze względu na charakter nauki o komunikowaniu oraz zakres tematyczny kursu wykład musi pokazywać interdyscyplinarny charakter wiedzy o komunikowaniu, z konieczności (wykład obejmuje 30 godzin) w sposób fragmentaryczny. Przedmiot ma zapoznać studenta z podstawowymi kategoriami, mechanizmami i prawidłowościami opisującymi i wyjaśniającymi porozumiewanie się ludzi oraz funkcjonowanie mediów masowych w nowoczesnym społeczeństwie. Za pomocą interdyscyplinarnej aparatury pojęciowej i uznanych perspektyw teoriopoznawczych zostaną przedstawione najważniejsze czynniki warunkujące przebieg i efekty aktów komunikowania między poszczególnymi jednostkami oraz między instytucjami nadawczymi i dużymi zbiorowościami odbiorczymi. Teoretyczny opis składników i dynamiki komunikowania ma dostarczyć narzędzi analizy praktyki komunikacyjnej, a także kształtować krytyczny stosunek do niej.

II. Formy pracy i warunki zaliczenia: Przedmiot kończy egzamin - test, obejmujący co najmniej 40 pytań (wielokrotnego wyboru). Jego zdanie wymaga nie tylko znajomości tematyki wykładu, także zapoznanie się z podstawowymi lekturami rozwijającymi zagadnienia prezentowane w toku wykładu.

III. Tematy poszczególnych zajęć (bloki tematyczne): 1. Narzędzia komunikowania: ogólna charakterystyka znaków, typologia znaków i rodzajów znaczeń (treści pojęciowej znaków), kodów i języków, mediów oraz kompetencji komunikacyjnej (ograniczonej i rozbudowanej). 2. Komunikowanie jako interakcja: podstawowy model interakcji i jej istota, interakcja ja-mnie i przejmowanie roli innego; interakcja a tożsamość (dawniej i w społeczeństwie po-nowoczesnym). 3. Interakcja jako dyskurs: płaszczyzny (aspekty) interakcji, roszczenia nadawcy do ważności aktu komunikowania, typy interakcji, działanie komunikacyjne jako dyskurs (lokucja, perlokucja, illokucja, ogólny model dyskursu (wypowiedź - wiedza - władza). 4. Konstruowanie przekazu: rola konwencji w budowie przekazu, łączenie znaków jako kształtowanie znaczeń przekazu (fabuła, temat), poziomy konstrukcji przekazu (plan treści i plan wyrażania), schemat sytuacji dramaturgicznej, konwencja narracyjna, konwencje i cechy gatunkowe przekazów; ogólna charakterystyka struktury mitu wg Levi-Straussa oraz koncepcja mitu jako wyższego poziomu znaczeń wg R.Barthesa. 5-6. Komunikowanie interpersonalne: relacja - związek - więź: komunikowanie interpersonalne jako proces (sekwencja interakcji, motywy i oczekiwania stron, stosunek do drugiej strony), kształtowanie relacji, budowanie związku, poznawcze podstawy interakcji (konstrukty poznawcze, typizacja obrazu drugiej strony, reguły współpracy). Dynamika komunikowania interpersonalnego (sprzeczności i napięcia), zaufanie, niepewność, wywieranie wpływu (tor centralny i peryferyjny). 7. Komunikowanie interpersonalne w małej grupie: mała grupa jako środowisko komunikacyjne, typy małych grup, cykl życia grupy (fazy), zaangażowanie członków grupy i podejmowanie decyzji (facylitacja społeczna, próżniactwo społeczne), potencjał grupy i relacje wewnątrz grupy - grupy autorytarne, grupy demokratyczne, grupy modularne. 8. Media masowe w systemie społecznym: kategoria systemu i ogólna charakterystyka systemu społecznego, poziomy i rodzaje komunikowania w systemie społecznym (piramida komunikowania). Media masowe - typy instytucji nadawczych (kontrola, regulacja i zasady działania; orientacja programowa). Funkcje komunikowania - typologia Lasswella, Mertona i Lazarsfelda. 9-10. Komunikowanie i media masowe w demokratycznym systemie politycznym: doktrynalne podstawy działania mediów: doktryna wolności mediów, doktryna społecznej odpowiedzialności mediów (założenia, postulaty, konstrukcja kategorii „społeczna odpowiedzialność”). Okresy (cykle) funkcjonowania demokratycznego systemu politycznego, media masowe jako pośrednik między światem polityki i społeczeństwem obywatelskim - mediatyzacja polityki. Kampanie wyborcze w mediach (model amerykański i europejski). Media masowe w sytuacjach kryzysowych (dynamika relacjonowania kryzysu: neutralny obserwator - zaangażowany uczestnik - kozioł ofiarny). 11. Komunikowanie i media masowe w gospodarce rynkowej: cechy gospodarki rynkowej, komunikowanie marketingowe (pozycjonowanie produktu, zarządzanie marką). Dylematy (bariery wzrostu) rozwiniętego systemu ekonomicznego. Czynniki określające pozycję nadawcy na rynku reklam (spirala nakładu/udziału w rynku), reklama jako forma komunikowania - mitologia reklamy. 12. Komunikowanie i media masowe a stosunki władzy i podmiotowość społeczna: stosunki władzy i panowania (sprzeczności społeczne i konflikty w łonie systemu, rola mediów w podtrzymywaniu władzy systemu (teoria hegemonii - „wytwarzanie zgody”), podmiotowość „polityczna” a podmiotowość „ekonomiczna” (od kultury obywatelskiej do konsumpcjonizmu - nowe wyznaczniki tożsamości i statusu jednostki). 13. Oddziaływanie i efekty mediów: wpływ na interakcje społeczne: wpływ mediów na interakcje społeczne: teoria efektów minimalnych (krytyka teorii wpływu bezpośredniego, rola czynników pośredniczących), teoria dwustopniowego przepływu informacji i idei (cechy i rola przywódców opinii); kształtowanie opinii publicznej a teoria „spirali milczenia” (zmiany „klimatu opinii”, „pluralistyczna ignorancja” obawy przed izolacją społeczną). 14. Oddziaływanie i efekty mediów: wybrane teorie: trzy typy teorii - „co media robią z ludźmi (ustalanie porządku dziennego, luka wiedzy), „co ludzie robią z mediami” (podejście użytkowania i korzyści, analiza recepcji), ujęcia całościowe (interakcje media - społeczeństwo - teoria społecznego uczenia się, teoria kultywowania głównego nurtu kultury) 15.Społeczeństwo informacyjne i świat nowych mediów: przyrost zasobów i kanałów dystrybucji informacji (przyrost danych - przyrost wiedzy - stosowanie wiedzy: „luka ludzka” - opóźnienie rozumienia informacji), Internet i multimedialność jako podstawa społeczeństwa sieciowego - digitalizacja, interaktywność, wirtualność, itp., tożsamość w sieci, społeczności sieciowe, rzeczywistość wirtualna a rzeczywistość realna. Literatura uzupełniająca wykład: S.P.Morreale, B.H.Spitzberg, J.K.Barge Komunikacja między ludźmi. Motywacja, wiedza i umiejętności. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 2007. Maciej Mrozowski: Media masowe - władza, rozrywka i biznes; ASPRA-JR, Warszawa, 2001. John Fiske: Wprowadzenie do badań nad komunikowaniem, ASTRUM, Wrocław, 1999. Em Griffin: Podstawy komunikacji społecznej., GWP, Sopot, 2003. Denis McQuail Teoria komunikowania masowego Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 2007.

---