Badanie dla potrzeb fizjoterapii (badanie podmiotowe)

W systematyce kinezyterapii na pierwszym miejscu umieszczono, zgodnie z rzeczywistymi potrzebami, badanie pacjenta, które w wielu punktach zbieżne jest z badaniem lekarskim z zakresu ortopedii. Podobieństwo nie jest przypadkowe i wynika z faktu, iż fizjoterapia poprzez kinezyterapię największą skuteczność leczniczą uzyskuje w działaniach terapeutycznych nacelowanych na narząd ruchu, niezależnie od uwarunkowań patologicznych, które wywołały w nim stan choroby.

Fizjoterapeuta, dzięki znajomości patomechaniki powinien szukać zmian i przyczyn niedoborów czynnościowych w oparciu o wiedzę z anatomii czynnościowej i biomechaniki. Przydatne powinno być również badanie neurologiczne, i nim powinien się posiłkować.

Diagnoza w ujęciu encyklopedycznym oznacza rozpoznanie choroby na podstawie analizy zmian wywołanych w ustroju. Ocenie poddaje się wielkość i trwałość cech chorobowych, z jednoczesnym poszukiwaniem etiologii, czyli przyczyn i mechanizmów ich powstawania. Badanie takie powinno być przeprowadzone w sposób uporządkowany. Najczęściej diagnoza podzielona jest na dwie części:

- badanie podmiotowe (wywiad) - w tej fazie diagnozy zbierane są wszelkie informacje o charakterze ogólnym oraz dane bezpośrednio dotyczące samego stanu chorobowego;

- badanie przedmiotowe (fizykalne) - jest to specyficzny sposób oceny stanu pacjenta, polegające na szybkim, szczegółowym określeniu możliwości ruchowych pacjenta. Zazwyczaj dzieli się na badanie miejscowe (m.in. pomiary linijne) i ogólne (ocena postawy ciała), statyczne i dynamiczne;

- badanie dodatkowe - mające na celu dokładniejszą diagnozę, wykorzystywane są tu specjalistyczne sprzęty i aparatury medyczne do badań takich jak: tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, RTG, USG, EKG.

Wywiad, czyli badanie podmiotowe można podzielić na trzy części:

- wywiad personalny - polegający na uzyskaniu od pacjenta, lub od innej osoby podstawowych informacji o pacjencie takich jak imię, nazwisko, wiek, stan cywilny, adres zamieszkania, wykształcenie, zawód, przebyte choroby i urazy ciała, zabiegi operacyjne, choroby dziedziczne, obecnie przyjmowane leki. Wywiady dotyczące danych personalnych obok znaczenia identyfikacyjnego służą za podstawę porównania wieku biologicznego z kalendarzowym. Różnica między wiekiem biologicznym a kalendarzowym wskazać może na stopień zaburzeń rozwojowych.

Adres obok funkcji zapewniającej łączność lekarza z badanym, spełnia rolę informującą o środowisku badanego (wieś, miasteczko, duże miasto, rodzaj mieszkania, warunki komunikacyjne itp.).

Zawód wskazuje wymagania jakie stawia życie narządowi ruchu badanego oraz może tłumaczyć powstanie wielu schorzeń i zniekształceń statycznych, będących skutkiem przeciążenia pracą.

- wywiad dotyczący aktualnej choroby - m.in. uzyskanie wiadomości o czasie i okolicznościach, w których wystąpiły objawy bólowe, ich nasileniu i charakterze, rejonie odczuwania dolegliwości w momencie wystąpienia objawów oraz w czasie zbierania wywiadu, porównanie z poprzednimi incydentami, jeśli takowe już występowały oraz subiektywną interpretację objawów dokonaną przez pacjenta. W zależności od rodzaju dysfunkcji i jej umiejscowienia wywiad wzbogaca się o pytania specyficzne dla danej sytuacji (bóle stawów, mięśni, kości, ograniczenie zakresu ruchów czynnych i/lub biernych, osłabienie siły mięśniowej, okresy zaostrzeń zaburzenia czucia, niedowłady lub porażenia, omdlenia, zamroczenia, bóle głowy, bezsenność w schorzeniach neurologicznych, duszność, sinica, obrzęki, uderzenia ciepła, bóle w okolicy serca lub kończyny górnej w dysfunkcjach układu krążenia, kaszel, odkrztuszanie, ilość i charakter wydzieliny, łaknienie, pragnienie, nudności, wymioty).

- wywiad socjalny informujący lekarza o sposobie utrzymania, warunkach mieszkaniowych pacjenta, osobach pomagających.

Istnieje wiele schematów prowadzenia anamnezy, jednak warto zwrócić uwagę na sposób przedstawiony przez Herberta Frisha, tzw. badanie „5 na 5”. Według Frisha badanie składa się z 5 głównych grup, a każda z nich zawiera 5 bardziej szczegółowych podpunktów. Poniżej przedstawię ten schemat badania.

I. Dolegliwości teraźniejsze (I część wywiadu dotyczącego aktualnego przypadku)

1. Co boli i/albo jak czynność jest zaburzona? (lokalizacja)

2. Kiedy (od kiedy) utrzymuje się ból i/albo zaburzenie czynności? (czas zaburzenia)

3. Jaki to ból i/albo zaburzenie czynności? (charakter zaburzenia)

4. Przez co wywoływany jest ból i/albo zaburzenie czynności? (czynniki wywołania oraz zmiany)

5. Z czym połączony jest ból i/albo zaburzenie czynności? (zjawiska pomocnicze)

II. Dotychczasowy przebieg: stan ogólny, inne schorzenia w tym zakresie (II część wywiadu dotyczącego aktualnego przypadku)

1. Czym był leczony? (lekarstwa)

2. Co spowodowało polepszenie/ zmianę?

3. Jak jest z czynnościami życiowymi? (jedzenie, picie, siedzenie, mycie, spanie, życie seksualne)

4. Kiedy wcześniej występowały dolegliwości kręgosłupa i stawów obwodowych?

5. Jakie inne schorzenia (zaburzenia) pacjent posiada?

III. Wywiad socjalny (I część wywiadu personalnego)

1. Zawód (uczący się/ wyuczony/ inne zajęcia)?

2. Sport i hobby?

3. Wypadki (praca/ sport/ komunikacja), które doprowadziły do zmiany sprawności?

4. Operacje (na kręgosłupie i stawach/ pozostałych narządach), które doprowadziły do zmiany sprawności?

5. Sytuacja mieszkaniowa i rodzinna?

IV. Rozwój zdrowotny (wcześniejsze choroby) pozostałych narządów (II część wywiadu personalnego)

1. Podbrzusze (ginekologiczne/ urologiczne - badania prewencyjne)?

2. Narządy jamy brzusznej (żołądek, jelita)?

3. Narządy klatki piersiowej (serce, płuca, drogi oddechowe)?

4. Głowa (oczy, uszy, zęby, ośrodkowy układ nerwowy)?

5. Psychika?

V. Wywiad rodzinny

1. Wiek i przyczyna śmierci rodziców?

2. Chroniczne schorzenia rodziców?

3. Chroniczne schorzenia rodzeństwa?

4. Pierwsze schorzenia dzieci?

5. Choroby dziedziczne/ pozostałe choroby (szczególnie nowotwory, schorzenia reumatyczne, cukrzyca)?

Prawidłowo przeprowadzone badanie stanowi podstawę dla prognozy oraz pośrednio determinuje dobór zastosowanych środków terapeutycznych. Powtórne badanie przeprowadzone tymi samymi metodami umożliwia kontrolę efektów procesu leczniczego.

BIBLIOGRAFIA

1. A. Zembaty - Kinezyterapia, Kasper 2002

2. T. Kasperczyk - Wady postawy ciała - diagnostyka i leczenie, AWF Kraków 2004

3. E. Szczeklik - Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych, PZWL Warszawa 1974

---