Badanie narządu ruchu

dla potrzeb masażu

Przygotowała: Edyta

Domoracka

Oglądanie pacjenta

• Rozpoczyna się w chwili jego wejścia do gabinetu masażu.
• Zwracamy uwagę na:
- ogólny stan pacjenta: zdrowy, chory, obolały,
- Jego wiek,
- Chodzenie, poruszanie się,
- Siadanie,
- Rozbieranie się,
- Zachowanie się pacjenta w stosunku do otoczenia i

badającego (pozytywne, agresywne, negatywne)

- Przyjmowanie żądanej pozycji na stole masażu

Oglądanie pacjenta c. d

- Ponadto zwracamy uwagę na postawę:
- Odchylenia w budowie ciała
- deformacje
- Asymetrie
- Blizny
- ubytki
• Oceniamy również reakcje na zadawane pytania:
• Odpowiedzi inteligentne,
• Prymitywne,
• Brak odpowiedzi.
Czasem już pierwsze spostrzeżenia umożliwiają rozpoznanie

choroby i ułatwiają określenie sprawności chorego.

Pacjent powinien być rozebrany do spodenek – nie zbędne do

wstępnej oceny postawy, symetrii ciała, napięcia mm, stanu
skóry itp.

Badanie dotykiem

• W tym celu badający używa zgiętych palców I – III, aby dotrzeć

do mm i wyczuć stwardnienia w ich obrębie oraz zmniejszoną
przesuwalność ( np. Brzeg mm czworobocznego,
naramiennego, prostowników grzbietu) lub używa się opuszki
wyprostowanych palców II i III aby zbadać zmiany w obrębie
mm o dużym przekroju (okolica między łopatkowa, mięsień
naprężacz powięzi szerokiej).

• Opuszki palców są szczególnie potrzebne do obmacywania,

ponieważ są one bardzo wrażliwe na dotyk.

• W czasie obmacywania jeszcze ważniejsze dla uzyskania

informacji jest jak największe rozluźnienie mięśni badanego.
Zimne palce, gwałtowne ich przyłożenie, zbyt szybkie
docieranie do głębokich warstw mm uniemożliwia obiektywną
ocenę w wyniku odruchowego ich napięcia. W czasie badania
nie używa się żadnych substancji poślizgowych.

Badanie dotykiem c. d

• Podstawą skuteczności badania dotykiem jest dobra znajomość

nie tylko szczegółów budowy anatomicznej i topografii ciała,
lecz także procesów patologicznych.

• Dotykiem stwierdzamy czy proces chorobowy toczy się w

tkance podskórnej, w powięzi, w mm, w łączności ze ścięgnem,
z kością, czy jest śródstawowy, czy około stawowy.

• Badanie dotykiem idzie w parze z innymi rodzajami badań, a

przede wszystkim z oglądaniem, kontrolą bolesności i
badaniem funkcyjnym.

• Na ogół nie rozpoczyna się badania od dotykania.
• Badamy częścią ręki lub całą ręką, a często obiema.
• Badanie nie może być nie przyjemne dla pacjenta: ręka nie

może być ani zimna ani wilgotna.

• Dotyk powinien być delikatny.

Badanie dotykiem c.d.

• Umiejętnie należy dotykać okolice wrażliwe na łaskotanie,

unikając wywoływania obronnych reakcji chorego.

• Jeżeli przypuszczalnie dotyk sprawi ból, należy badanie

odłożyć na sam koniec, szczególnie u dzieci.

• Jeżeli spodziewamy się wykryć bolesne miejsca, warto

chorego uprzedzić, a siłę dotyku stopniowo zwiększać, aby
nie wystąpiła odpowiedź obronna.

• Pozycja przy badaniu dotykiem ( w zależności od potrzeb):
• w pozycji leżącej – rozluźnione są wszystkie mm,
• W pozycji stojącej,
• Podczas ruchu – gdy chcemy wyczuć skurcz określonego

mięśnia.

Wrażliwość tkanek

• Czucie dotykowe skóry badamy palcem bądź za

pośrednictwem pędzelka lub wacika – w razie podejrzenia
o uszkodzenia elementów nerwowych (obwodowych,
ośrodkowych)

• Ręką doskonale wyczuwa się napięcie mm w hipertoniach,

np. u pacjentów z niedowładem połowiczym po udarze
mózgu, w obronnych kurczach mm wokół chorych stawów
oraz w hipotoniach, np. powodowanych długim
unieruchomieniem kończyny, w uszkodzeniach
obwodowego ukł. Nerwowego.

Zgrubienia tkankowe

• We wszystkich przypadkach patologicznych zgrubień

dotykiem oceniamy ich konsystencję, przesuwalność,
wrażliwość, ustalamy jakie warstwy tkankowe są w
zgrubieniu.

• W zgrubieniach mało widocznych (np. Guzki w dłoni przy

przykurczu, w przebiegu chorób gośćcowych) stosujemy
badanie dotykiem.

Ocena ciepłoty powierzchni

ciała

• Zwiększonemu ukrwieniu miejscowemu towarzyszy

podwyższenie ciepłoty miejscowej.

• Im bardziej powierzchownie leży źródło tym łatwiej je

wykryć.

• Jeżeli staw kolanowy jest tak samo ciepły jak udo, to jego

ciepłota jest podwyższona. Odwrotnie, zmniejszenie
przepływu krwi wywołuje obniżenie ciepłoty – towarzyszy
temu bladość skóry lub sinica.

• Z badaniem ciepłoty łączymy często sprawdzenie tętna na

obwodzie.

Ocena bólu

• Ból to objaw subiektywny, towarzyszący wielu chorobom

narządu ruchu i narządów wewnętrznych. Często jest
pierwszym sygnałem choroby, a nierzadko ujawnia utajony
proces patologiczny lub jego nasilenie. Niekiedy jest
znakiem ostrzegawczym przed przeciążeniem chorego
narządu.

• Ból może wywoływać u chorego głębokie reakcje

psychiczne, np. Strach czy depresję.

• Do oceny bólu należy dokonać systematycznej analizy,

rozpatrując po kolei sposób pojawienia się bólu, jego
charakterystyczne cechy oraz lokalizację.

Badanie stanu mm

- Zanik mm

• przy badaniu mm zwracamy uwagę czy nie doszło do zaniku

mm w całości, czy może tylko pewnych grup mm lub

poszczególnych mm

• Uogólniony zanik mm to skutek bezczynności kończyn (np. W

niedowładach połowiczych)

• w chorobie Heinego – Medina często spotyka się zanik

odosobnionego mięśnia lub grupy mm np. Mm naramiennego

lub mięśni prostowników w obrębie ud.

- przerost mm

• Spotyka się w niektórych postaciach postępującej dystrofii mm

(typ Duchenne’a)

-

Drżenie mm

• Drżenie pęczkowe i włókienkowe występuje w mm które

ulegają zanikowi na skutek uszkodzenia neuronu obwodowego,

najczęściej w przebiegu powolnej choroby w komórkach rogów

przednich rdzenia lub jąder ruchowych pnia mózgu.

• Drżenie jest dość znamienne dla stwardnienia bocznego

zanikowego,

• zdarza się również w drobnych mm rąk, w jamistości rdzenia

• Drżenie nie występuje w zaniku mm na skutek rogów przednich

rdzenia.

Badanie stanu mm c. d

-

Pomiary obwodów masy mm

• Służą do oceny przyrostów lub ubytków masy mm.
• Szybkość zmian zachodzących w tkance mm pod względem masażu

izometrycznego lub ćwiczeń ruchowych skłania do wykonywania
pomiarów co 7 – 10 dni.

• Przy zmianach obrzękowo – wysiękowych stawów powtarza się

częściej co 3 – 5 dni.

• Dokładność pomiarów zawęża się do 0,5 cm
• Należy pamiętać, że obwód kończyny w pozycji, w której mm jest w

stanie skurczu, jest większy od obwodu mierzonego podczas
rozluźnienia mm.

• Kończyna, w której występuje tendencja do powstawania obrzęków

będzie miała większy obwód w pozycji stojącej niż w leżącej.

• Obwody stawów zwiększają się, gdy wypełniają je wysięki, lub gdy

grubieje ich błona maziowa.

• Mm jednostawowe zanikają szybciej niż mm dwustawowe.
• Przy wykonywaniu pomiarów obwodów należy podać pozycje

badanego oraz ułożenie kończyny górnej

• Pomiaru dokonuje się w kilku poziomach kończyny, określając

dokładnie miejsce pomiaru, tj. odległość od wyrostka łokciowego tak
dla ramienia, jak i przedramienia.

Miejsca dokonywania pomiarów

obwodów

- Kończyna górna

• Pomiar ramienny krótki – mierzy się od górnej krawędzi

dołu pachowego na przedniej stronie tułowia

przykręgosłupowej krawędzi łopatki

• Pomiar ramienny długi – mierzy się odległość od wcięcia

szyjnego rękojeści mostka do krawędzi przykręgosłupowej

łopatki

• Pomiar w połowie ramienia – w odległości 15 cm od

szczytu wyrostka łokciowego

• Pomiar przez staw łokciowy – taśmę kładziemy na wyrostku

łokciowym i obu nadkłykciach k. ramiennej

• Pomiar w bliższej 1/3 przedramienia – 10 cm od szczytu

wyrostka łokciowego kości łokciowej

• Pomiar przez staw promienno – nadgarstkowy – taśmę

układamy na wyrostkach rylcowatych obu kości

przedramienia, taśma ułożona prostopadłe do osi długiej

przedramienia

Miejsca dokonywania pomiarów

obwodów c.d

-

Kończyna dolna

• Obwód polowy miednicy (tzw. ocena mm pośladkowych) – od linii

środkowej tylnej (szpary pośladkowej) do krętarza większego.

• Obwód na wysokości krętarza – taśma ustawiona prostopadle do

osi długiej kończyny dolnej: pomiar na wysokości krocza

• Obwód na wysokości 20 cm od podstawy rzepki - ocena stanu

mięśni, głównie m. czworogłowego, w obrzękach, stanach

zapalnych, guzach.

• Obwód na wysokości 10 cm od podstawy rzepki - pomiar w

miejscu najwęższym uda

• Obwód kolana przed środek rzepki – daje obraz zniekształcenia

kolana (np. Wysięk)

• Obwód podudzia na poziomie 15 cm od szczytu rzepki – pomiar

największego obwodu podudzia

• Obwód przezkostkowy – pomiar ten ma znaczenie w ocenie

dynamiki obrzęków po złamaniach.

Badanie ruchów biernych i

napięcia mm

• Napięcie mm badamy w sposób: jedną ręką wykonujemy na

przemian w danym stawie powoli i szybko ruch zgięcia i
prostowania, a drugą ręką palpacyjnie oceniamy
odpowiednie mm.

• Napięcie mm określamy ze stopnia oporu jaki stawiają mm.

Badanie ruchów czynnych i siły

mm

• Ruchy czynne badamy polecając choremu poruszać kończynami

we wszystkich stawach, zaczynając od stawów dużych.

• Zwracamy uwagę na ich szybkość i zakres,
• Aby przekonać się czy nie ma niedowładu kg lub kd polecamy

choremu powoli podnosić kończyny, a następnie przy
zamkniętych oczach utrzymywać je w spokoju wyciągnięte przed
siebie, po czym stopniowo je opuszczać

• W przypadku istniejącego niedowładu zauważymy:
• Kończynę niedowładną pacjent unosi później w porównaniu z

kończyną zdrową,

• Kończyna niedowładna nieznacznie opada lub jest niżej

ustawiona,

• Przy opuszczaniu kończyn kończyna niedowładna szybciej

opada.

Badanie czucia

• Czucie powierzchowne – to czucie dotyku, bólu, temperatury.

Przeprowadzamy je na całym ciele.

• Czucie dotyku badamy palcem lub patyczkiem z nawiniętą watą,
• Czucie bólu badamy szpilką,
• Czucie temperatury dotykając skóry probówkami z zimną wodą.

• Czucie głębokie, czyli czucie ułożenia, ruchu, rozpoznawanie

kształtu i wielkości przedmiotów, rodzaje materiału, stopnie

ucisku i oporu.

• Czucie ułożenia – różnym palcom nadajemy różnorakie

położenie: zgięcie, wyprost, badany ma określić ułożenie palca

lub też naśladować druga ręką lub stopą.

• Czucie ruchu – oceniamy wykonując palcami chorego ruch

bierny, którego zakres i kierunek powinien on określić.

Badanie kręgosłupa

•

Orientacyjne badanie ruchomości kręgosłupa

• Badany wykonuje skłon w przód i tym czasie obserwujemy

zachowanie się linii wyrostków kolczystych kręgów.

• Przy skłonie w przód prawidłowo ukształtowany kręgosłup tworzy

łukowate wygięcie, a wyrostki kolczyste oddalają się od siebie

równomiernie

• W przypadku ograniczenia ruchomości kręgosłupa nie widać jego

łukowatego wygięcia.

• Przy bocznym skrzywieniu kręgosłupa piersiowego ze skręceniem

kręgów – widać przy skłonie w przód wyraźny garb żebrowy.

• U zdrowych prostowanie odbywa się równomiernie we wszystkich

odcinkach kręgosłupa i na całej jego długości.

• Przy ograniczonej ruchomości kręgosłupa chory najpierw prostuje

odcinki zdrowe powyżej i poniżej odcinka usztywnionego, a

dopiero po tym doprowadza cały kręgosłup do pionu.

Pomiar zakresów ruchu kręgosłupa

taśmą centymetrową

• Odcinek szyny

• Zakres zginania głowy i szyi w przód i tył
• Mierzymy następująco: badany stoi, patrzy wprost przed

siebie, mierzymy odległość potyliczną zewnętrzną z końcem

wyrostka kolczystego C7.

• Odległość ta przy maksymalnym zgięciu głowy i szyi w przód

zwiększa się o średnio 4 – 5 cm, a przy max odchyleniu głowy i

szyi w tył zmniejsza się o średnio 4 – 6 cm.

• Zakres zginania głowy i szyi w bok, w lewo i w prawo
• Oceniamy mierząc odległość między szczytem wyrostka

sutkowatego kości skroniowej a szczytem wyrostka

barkowego, po wykonaniu maksymalnego zgięcia .

• Ruchy powinny obywać się ściśle w płaszczyźnie czołowej.
• U zdrowego człowieka odległość ta zmniejsza się o średnio 4 –

5 cm.

Pomiar zakresów ruchu kręgosłupa

taśmą centymetrową c. d

• Zakres skręcania głowy w lewo i w prawo
• Określamy mierząc odległość między najniższym punktem

bródki, u badanego patrzącego wprost, przed siebie oraz
po wykonaniu przez niego maksymalnego skrętu głowy.

• Przy maksymalnych ruchach skręcania odległość między

tymi punktami zwiększa się o średnio 6,5 cm.

• Pw: siad na krześle i chwyt rękami za brzegi siedzenia

krzesła. Ta pozycja przyczynia się do stabilizacji obręczy
barkowej.

• Obserwujemy również czy badany może swobodnie

wysuwać głowę do przodu i ją cofać.

Pomiar zakresów ruchu kręgosłupa

taśmą centymetrową c. d

• Odcinek piersiowy

• W praktyce trudno jest odróżnić ruchy w odcinku

piersiowym kręgosłupa od ruchów w odc. lędźwiowym

• Zakres zginania w odc. piersiowym kręgosłupa
• Oznaczamy u badanego w pozycji stojącej dwa punkty:
• 1. koniec wyrostka kolczystego Th 1,
• 2. leżący na kręgosłupie około 30 cm poniżej pierwszego,

czyli Th 12

• Przy maksymalnym skłonie tułowia w przód, przy

wyprostowanych kończynach dolnych, odległość ta
zwiększa się u zdrowych średnio o 2 – 3 cm.

Pomiar zakresów ruchu kręgosłupa

taśmą centymetrową c. d

• Odcinek piersiowo – lędźwiowy

• Zakres zginania w bok w odcinku piersiowo – lędźwiowym

kręgosłupa w lewo i w prawo

• Mierzymy na bocznej powierzchni tułowia pacjenta oznaczając

punkty:

• 1. na szczycie grzebienia biodrowego
• 2. położony prostopadle nad pierwszym, na wysokości wyrostka

mieczykowatego mostka

• Przy maksymalnym zgięciu w bok odległość między tymi

punktami zmniejsza się o średnio 5 – 6 cm.

• Do pomiaru zakresu ruchów zginania w bok w odcinku

piersiowo – lędźwiowym kręgosłupa pozycją wyjściową jest siad
na taborecie ze stopami zaczepionymi o jego nogi, celem
stabilizacji miednicy.

Pomiar zakresów ruchu kręgosłupa

taśmą centymetrową c. d

• Zakres ruchów skręcania w odc. piersiowo – lędźwiowym

kręgosłupa w lewo i w prawo

• Określamy mierząc odległość między punktami

oznaczonymi na końcu wyrostka kolczystego L5 i na dnie
wcięcia szyjnego rękojeści mostka, u badanego w pozycji
wyjściowej (w siadzie) i po dokonaniu przez niego
maksymalnego skrętu tułowia: odległość ta zwiększa się o
7 cm.

Pomiar zakresów ruchu kręgosłupa

taśmą centymetrową c. d

• Odcinek lędźwiowy

• Zakres zginania w przód w odcinku lędźwiowym kręgosłupa
• Pw: stojąca,
• Zaczynamy od zaznaczenia na ciele badanego następujących

punktów:

• 1. na wysokości połączenia lędźwiowo – krzyżowego, tj. na

przecięciu się linii wyrostków kolczystych kręgosłupa z liną

poziomą łączącą kolce biodrowe tylne górne ( nad tymi

kolcami widoczne są charakterystyczne dołeczki),

• 2. 10cm powyżej pierwszego,
• 3. 5 cm poniżej pierwszego.
• Badany wykonuje maksymalny skłon tułowia w przód przy

wyprostowanych kończynach dolnych i wówczas mierzymy

odległość między punktami pierwszym i trzecim, która u osób

zdrowych zwiększa się o średnio 7 cm.

Pomiar zakresów ruchu kręgosłupa

taśmą centymetrową c. d

• Zakres ruchów skręcania w odcinku lędźwiowym

kręgosłupa w lewo i prawo

• Mierzymy odległość między końcem wyrostka kolczystego

L5 i punktem oznaczonym na środku wyrostka
mieczykowatego mostka.

• Odległość ta zwiększa się u zdrowych przy maksymalnym

ruchu skręcenia średnio o 6 cm.

• PW: siad na taborecie ze stopami zaczepionymi o jego nogi,

celem stabilizacji miednicy.

Testy czynnościowe stosowane do

badania kręgosłupa

• Rozciągliwość kręgosłupa
• Badany siedzi na niskim stołku starając się jak najbardziej

rozlużnić mm.

• Terapeuta staje z boku, opiera swoją stopę na stołku za chorym i

obejmuje jego głowę układając ręce pod potylicą i brodą.

• Opierając się łokciem na swoim kolanie badający unosi głowę

chorego.

• Giętkość kręgosłupa
• Pw: klęk podparty
• Pacjent klęcząc opiera się na obu rękach, łokcie wyprostowane.
• Polecamy mu wykonać kolejno: „wklęsłe lędźwie” – kręgosłup

zapada się, a następnie „koci grzbiet”, przy którym lędźwie
uwypuklone są ku tyłowi.

Koniec

• Literatura: Robert Walaszek Masaż z elementami

rehabilitacji, REHMED, Kraków 2006.